Hidrosfer (Yunanca ōρ hydōr, "su" ve σφαῖρα sphaira, "küre"), su küre demektir. Bir gezegenin veya doğal uydunun yüzeyinde, altında ve üstünde bulunan birleşik su kütlesine verilen isimdir. Dünya'nın hidrosferi yaklaşık 4 milyar yıldır var olmasına rağmen, şekil değiştirmeye devam etmektedir. Bu durum, deniz taban yayılması ve kara ile okyanusları yeniden düzenleyen kıt'aların kayması nedeniyle gerçekleşmektedir.
Dünya üzerinde 1,386 milyon km3 (333.000.000 km3) su olduğu tahmin edilmektedir. Bunlar, yer altı suyu, okyanuslar, göller ve akarsularda sıvı ve donmuş formlarda bulunan sulardan oluşmaktadır. Tuzlu su bu miktarın %97,5'ini oluştururken, tatlı su ise %2,5'ini oluşturmaktadır. Bu tatlı suyun %68,9'u Kuzey Kutbu, Antarktika ve dağ buzullarında buz ve kalıcı kar örtüsü şeklindedir. %30,8'i taze yeraltı suyu şeklinde bulunur. Yeryüzündeki tatlı suyun sadece %0,3'ü kolayca erişilebilir göllerde, rezervuarlarda ve nehir sistemlerinde bulunmaktadır.
Dünya hidrosferinin toplam kütlesi yaklaşık 1,4 × 1018 tondur. Dünya toplam kütlesinin yaklaşık %0,023'ünü oluşturmaktadır. Herhangi bir zamanda, yaklaşık 20 × 1012 tonu, Dünya atmosferinde su buharı şeklinde bulunmaktadır. 361 milyon km2lik (139,5 milyon mil2) bir alan olan Dünya yüzeyinin yaklaşık %71'i okyanusla kaplıdır. Dünya okyanuslarının ortalama tuzluluğu, deniz suyunda kilogram başına yaklaşık 35 gram tuzdur (%3,5).
Hidrosferin kalınlığı deniz seviyesine göre +3810 m (Titikaka Gölü) ile -11033 m (Mariana Çukuru) arasında değişir. Dünya'nın %71'ini Hidrosfer, %29'unu karalar oluşturur. Kuzey Yarım Kürede %61'i Hidrosfer, %39'u kara iken, Güney Yarım Kürede %81'i Hidrosfer, %19'u karalar şeklindedir. Hidrosfer, canlıların yaşam kaynağıdır. Hidrosfer üzerinde birçok okyanus akıntısı etkilidir. Bunlardan en çok bilinenler Gulf Stream okyanus akıntısı ve Labrador okyanus akıntısıdır.
Hidrosfer üzerindeki 3 büyük okyanusun yüzölçümü:
- Büyük Okyanus (Pasifik): 180.000.000 km2
- Atlas Okyanusu (Atlantik): 106.000.000 km2
- Hint Okyanusu: 75.000.000 km2
Su döngüsü
Su döngüsü, suyun bir durumdan veya bir rezervuardan diğerine aktarılmasını ifade eder. Rezervuarlar arasında atmosferik nem (kar, yağmur ve bulutlar), akarsular, okyanuslar, nehirler, göller, yeraltı suyu, yeraltı akiferleri, kutup buz kapakları ve doymuş toprak bulunmaktadır. Güneş enerjisi, ısı, ışık (güneşlenme) ve yerçekimiyle, bir durumdan diğerine geçişi saatler hatta binlerce yıl sürmektedir. Çoğu buharlaşma okyanuslardan gelir ve dünyaya kar veya yağmur olarak geri döner.
Süblimasyon, kar ve buzdan buharlaşmayı ifade eder. Terleme, suyun dakikalar boyunca ağaçların gözenekleri ve stomalarından çıkışını ifade eder. Hidrologlar tarafından kullanılan Evapotranspirasyon terimi; terleme, süblimasyon ve buharlaşma süreçleriyle ilişkili bir terimdir.
Marq de Villiers, hidrosferi, içinde suyun bulunduğu kapalı bir sistem olarak tanımladı. Hidrosfer karmaşık, karışık, birbirine bağımlı, her yere yayılmış, kararlı ve “Yaşamı düzenlemek için özel olarak tasarlanmış gibi görünmektedir.”:26 De Villiers, “Yeryüzünde bulunan toplam su miktarının jeolojik zamanlar boyunca neredeyse hiç değişmediğini iddia eder. Su kirlenebilir, suistimal edilebilir veya yanlış kullanılabilir ancak ne tekrar yaratılır ne de yok edilir, sadece göç eder. Su buharının uzaya kaçtığına dair bir kanıt yoktur. ”:26
"Her yıl dünyadan 577.000 km3 su eksilmektedir. Bu suyun okyanus yüzeyinden buharlaşması (502.800 km3), karalarda ise (74.200 km3 ) su buharlaşmaktadır. Aynı miktarda su atmosferik yağış ile okyanusta 458.000 km3, karalarda ise 119.000 km3 olarak düşmektedir. Arazi yüzeyinde ki yağış ve buharlaşma arasındaki fark (119.000 - 74.200 = 44.800 km3 / yıl)'dır. Dünya nehirlerinin toplam akışı (42.700 km3/ yıl) ve yeraltı suyunun doğrudan okyanusa akışı(2100 km3 / yıl) insanların yaşamsal gereksinimlerini ve ekonomik faaliyetlerini destekleyen başlıca tatlı su kaynaklarıdır. ”
Yüzey suları ile ilgili genel Bilgiler
- Okyanusa düşen yağışlarla döngü tamamlanır ve yeni bir döngüye başlamak için hazır hale gelir. Yağış toprağa düştükten sonra sızma (infiltrasyon) olarak ifade edilen işlemle su ya zeminin içine süzülür, ya yüzeysel akışa geçer ya da hızlıca buharlaşarak atmosfere karışır.Yer altına süzülen ya da akışa geçen suların bir kısmı bir yolunu bularak topraktan, göllerden ve akarsulardan buharlaşarak atmosfere geri döner.
- Toprağın içine süzülen suların bir kısmı bitkiler tarafından kullanılarak daha sonra "terleme" ya da "transpirasyon "işlemiyle atmosfere bırakılır.
- Başlangıçta akış geniş ince bir tabaka şeklinde akar buna "sığ akış" denir. Kısa bir mesafeden sonra, akım iplikleri oluşur ve daha sonra bunlar gelişerek derecik olarak ifade edilen kanallara dönüşür.
- Bir akarsuyun suyunu topladığı alana drenaj havzası denir.
- Nehir sistemleri; katı madde üretimi, katı madde taşınım ve katı madde birikimi olmak üzere üç ana kısımdan oluşur.
- Akarsuyun hızını belirleyen faktörler; gradyan (akarsuyun kanal eğimi), en kesit şekli, boyutu, kanal pürüzlülüğü ve akarsu debisidir. Genellikle eğim ve pürüzlülük mansaba doğru azalırken, genişlik, derinlik, debi ve hız artmaktadır.
- Akarsuların hızı yavaşladığında yeterlilik azalır ve taşıdıkları katı maddeler çökelerek depolanır. Akarsu çökellerine alüvyon, kanallarda birikenlere çökelme bandı, taşkın bölgelerinde birikenler doğal sedde, akarsu ağzındaki birikintiler ise delta ya da alüvyon yelpazesi olarak adlandırılır.
- Akarsu kanalları iki kısımdan oluşur; kaya tabanlı kanallar ve alüvyon kanallar.
- Akarsu vadileri için birçok sınıflandırma tipi olmasına rağmen, en yaygın olanları; dar v şeklindeki vadiler ve düz tabanlı vadilerdir.
Yer Altı Suları İlgili Genel bilgiler
- Yer altı suları insanların kolayca kullanabildikleri en büyük temiz su rezervuarlarıdır. Jeolojik olarak, yer altı sularının çözünmesiyle mağara ve düdenler oluşur. Yer altı suları aynı zamanda akarsuların dengeleyici unsurudur.
- Her gün Amerika Birleşik Devletleri'nde yaklaşık 349 milyar galon temiz su kullanılmaktadır. Bunun yaklaşık 79 milyar galonu ya da toplam %23'ü yer altı suyundan sağlanmaktadır. Diğer tüm kullanım alanlarına kıyasla, yer altı sularının büyük bir kısmı tarımda kullanılmaktadır.
- Yer altı suyu, doygun yer altı zonlarında kayaçların ve sedimanların boşluklarını tamamen dolduran sudur. Bu, zonun üst sınırını su tablası oluşturmaktadır. Doygun olmayan bölge su tablasının üzerinde yer alır. Burada bulunan zemin, sediman ve kayaç suya dolgun değildir.
- Akarsular ve yer altı suları arasındaki betkileşim üç farklı yoldan gerçekleşir: Akarsular yer altı suyunun akımından beslenir ve akarsu yatakları boyunca sularını kaybeder veya yer altı sularını beslerler ya da her iki şekilde oluşur. Bazı bölümlerinde hem su kazanır hem de su kaybederler.
- Bir malzeme içinde depolanan su miktarı malzemenin porozitesine bağlıdır. Bir malzemenin geçirgenliği (birbirine bağlı gözenekler arasındaki bir akışkanın geçebilme yeteneği) yer altı suyunun hareketini kontrol eden en önemli faktörlerden biridir.
- Çok küçük gözeneklere sahip malzemeler (kil gibi) yer altı suyunun hareketini engeller ya da önler. Bu yapılara akitard adı verilir. Akiferler, serbestçe yer altı suyunu yayan, geçirimli ve kum gibi büyük gözeneklere sahip malzemelerden oluşur.
- Yer altı suyunun akış hızını etkileyen temel faktörler; su tablası eğimi (hidrolik eğim) ve akiferin (hidrolik iletkenlik) geçirgenliğidir.
- Su tablası toprak yüzeyi ile kesiştiğinde kaynak oluşur ve doğal yer altı suyunun akışı ile sonuçlanır. Suya doygun zonlar içinde açılan kuyular, yer altı suyunu dışarı çeker ve su tablası içinde çöküntü konisi olarak bilinen konik çöküntü oluşmaktadır. Su, başlangıçta karşılaşılan su seviyesi üstüne yükseldiğinde artezyen kuyular meydana gelir.
- Yer altı suları derinlerde dolaştığında ısınır. Fakat bu sıcaklık artarsa su sıcak bir kaynak olarak ortaya çıkar. Yer altı odalarında yer altı suyu ısındığında gayzer meydana gelir, genişler ve suyun bir kısmı hızlı bir şekilde gayzerin patlamasına sebep olan buhara dönüşür. Gayzerler ve sıcak kaynakların ısı kaynağı magmatik kayaçlardır.
Hidrosferin etkileri
Su yaşamın temel bir gerekliliğidir. Dünya'nın 2 / 3'ü su ile kaplıdır. Dünya'ya mavi gezegen veya su gezegeni de denir. Hidrosfer atmosferin mevcut varlığında önemli bir rol oynar. Okyanuslar bu açıdan önemlidir. Dünya oluştuğunda, Merkür'ün atmosferine benzer şekilde, hidrojen ve helyum açısından zengin çok ince bir atmosfere sahipti. Daha sonra hidrojen ve helyum gazları atmosferden atıldı. Dünya soğuduğunda açığa çıkan gazlar ve su buharı bugünkü atmosferi oluşturdu. Volkanlar tarafından salınan diğer gazlar ve su buharı da atmosfere girdi. Dünya soğudukça atmosferdeki su buharı yoğunlaştı ve yağmur yağdı. Atmosferik karbondioksit yağmur suyunda çözüldüğünde atmosfer daha da soğudu. Bu durum su buharının yoğunlaşmasına ve yağmur olarak düşmesine neden oldu. Bu yağmur suları Dünya yüzeyindeki çöküntüleri doldurdu ve okyanusları oluşturdu. Bunun yaklaşık 4000 milyon yıl önce meydana geldiği tahmin edilmektedir. İlk yaşam formları okyanuslarda başladı. Bu organizmalar oksijen solumamışlardır. Daha sonra, siyanobakteriler geliştiğinde, karbondioksidin gıda ve oksijene dönüştürülmesi süreci başlamıştır. Sonuç olarak, Dünya atmosferinin diğer gezegenlerden oldukça farklı bir yapıya sahip olması, yaşamın Dünya'da gelişmesine izin vermiştir.
Rezervuarların yenilenmesi
Igor A. Shiklomanov'a göre, okyanus sularının tamamen doldurulması ve yenilenmesi 2500 yıl, permafrost ve buz için 10.000 yıl, derin yer altı suyu ve dağlık buzullar için 1500 yıl, göllerde 17 yıl ve nehirlerde 16 gün sürmektedir.
Özel tatlı su bulunabilirliği
"Özel Su kullanılabilirliği, kişi başına düşen tatlı su miktarından (kullanımdan sonra) geriye kalandır." Tatlı su kaynakları, alan ve zaman açısından eşit olmayan bir şekilde dağılır ve aynı bölgede aylar içinde sellerden su kıtlığına bir geçiş yaşanmaktadır. 1998 yılında toplam nüfusun %76 kişi başına yıllık 5 bin m3ten az bir su bulunmaktaydı. 1998 yılından itibaren, küresel nüfusun %35'i "Çok düşük veya su kıtlığına neden olacak düzeyde su kaynaklarıyla" yaşadı. Shiklomanov, 2025 yılından itibaren "Dünya nüfusunun çoğu daha da düşük su temini koşulları altında yaşayacak" düşüncesiyle yirmi birinci yüzyılda durumun kötüleşeceğini öngördü. Hidrosferdeki suyun %2,5'i tatlı sudur ve bu suyun sadece %0,25'i bizim için kullanmaya elverişlidir.
İnsanların hidrosfer üzerindeki etkisi
Modern insanlar ve faaliyetlerinin hidrosfer üzerinde ciddi etkileri vardır. Örneğin, suyu yönlendirme, insani gelişme ve kirlilik, hidrosferi ve doğal süreçleri etkilemektedir.
Su kaynakları üzerindeki itici güçler ve baskılar
Hem doğal olarak oluşan süreçlerin hem de insanlığın eylemlerinin birleşimi su kaynaklarımız üzerinde baskı yaratmaktadır. İklim değişikliği, suyun dağılımı ve oluşumundaki doğal değişkenlik, su kaynaklarımızın sürdürülebilir kalkınmasını zorlaştıran doğal itici güçlerdir.
Su kaynaklarını etkileyen ana itici güçlerden bazıları:
- Nüfus artışı, özellikle su sıkıntısı olan bölgelerde,
- İnsanların kırsal alanlardan kentsel ortamlara geçerken oluşturduğu demografik değişiklikler,
- Gıda güvenliği ve sosyo-ekonomik refah için daha yüksek talepler,
- Kullanıcılar ve kullanımlar arasında artan rekabet,
- Endüstri, belediye ve tarımsal kaynaklardan meydana gelen kirlilik.
Su kaynaklarımız üzerindeki baskılarla nasıl baş edeceğimiz ve bu baskıları nasıl hafifletileceği konusunda birçok konu olmasına rağmen, bazı sektörlerde kaydedilen ilerlemelere dikkat çekilmektedir. Nehir havzaları ve akifer sistemleri gibi doğal birimler kurumsal olarak tanınmaktadır: Bunlardan biri AB Su Çerçeve Direktifi'dir. Havza yönelimli su kaynakları değerlendirmesine giderek ulusal ve bölgesel programlar tarafından benimsenmiş ve ekosistem direncini korumak için gerekli olan suyun kritik hacmini ve kalitesini belirleme yoluna gidilmiştir.
İnsanlar suyu akiferlerden çeker ve nehirleri daha önce görülmemiş bir oranda yönlendirirler. Ogallala Akiferi Amerika Birleşik Devletleri'nde tarım için kullanılır ve bu akifer kurursa, 20 milyar dolardan fazla yiyecek ve lif dünya pazarlarından kaybolacaktır.Akifer, doldurulandan çok daha hızlı tükenir ve sonunda akifer kuru çalışır. Ayrıca, barajlar, setler, hidroelektrik santralleri ve habitat bozulmasının etkili olduğu yerlerde nehirlerin sadece 1/3'ü serbest akışlıdır. Grill'in belirttiğine göre, "Serbest akan nehirler hem insanlar hem de çevre için önemlidir; ancak dünyadaki ekonomik gelişmeler onların azalmasına neden olmaktadır."
Serbestçe akan büyük nehirler artık nüfusun yoğun olduğu bölgelerde nadir olarak görülmektedir. Ağır şekilde tahrip olmuş nehirler arasında Tuna, Nil ve Fırat, Amerika'daki Paraná ve Missouri, Asya'daki Yangtze ve Brahmaputra ve Avustralya'daki Darling bulunmaktadır. Kongo ve Amazon nehri en az etkilenenler nehirler arasındadır. En büyük etki barajların yarattığı fiziksel engellerden kaynaklanmaktadır; ancak barajlar da nehirlerin doğal mevsimsel akışını etkilemektedir. İnsanların hidrosferi etkilemesinin diğer yolları arasında ötrofikasyon, asit yağmuru ve okyanus asitlenmesi de yer almaktadır.
Ayrıca bakınız
Coğrafî terim ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
Notlar
- According to planetary geologist, Ronald Greeley, "Water is very common in the outer solar system."[citation needed] Europa holds more water than earth's oceans.
Kaynakça
- ^ ὕδωρ, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus
- ^ σφαῖρα, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus
- ^ Encyclopædia Britannica, Hydrosphere: https://www.britannica.com/science/hydrosphere/Origin-and-evolution-of-the-hydrosphere
- ^ Albarède, Francis; Blichert-Toft, Janne (November 2007). "The split fate of the early Earth, Mars, Venus, and Moon". Comptes Rendus Geoscience. 339 (14–15): 917–927. doi:10.1016/j.crte.2007.09.006. Retrieved March 26, 2020.
High d18O in ~4.4-Ga old zircons from Jack Hills (western Australia) strongly indicates the presence of material altered under low-or medium-temperature hydrous conditions in the source of their parent granites and is considered as strong evidence for the early presence of a hydrosphere
- ^ "Our Changing Planet: an Introduction to Earth System Science and Global Environmental Change." Our Changing Planet: an Introduction to Earth System Science and Global Environmental Change, by Fred T. Mackenzie, 2nd ed., Pearson Education, 2011, pp. 88–91.
- ^ a b c d e World Water Resources: A New Appraisal and Assessment for the 21st Century (Report). UNESCO. 1998. Archived from the original on 27 September 2013. Retrieved 13 June 2013.
- ^ Kennish, Michael J. (2001). Practical handbook of marine science. Marine science series (3rd ed.). CRC Press. p. 35. ISBN 0-8493-2391-6.
- ^ Çıvgın,Begüm,"Yerküre'nin Yapısı"(PDF).[] Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri. 2019. Erişim Tarihi: 13 Mayıs 2020.
- ^ a b c d En Marq de Villiers (2003). Su: En Değerli Kaynağımızın Kaderi (2 ed.). Toronto, Ontario: McClelland ve Stewart. s. 453. ISBN 978-0-7710-2641-6. OCLC 43365804, revize 2003 | Genel Vali Ödülü (1999)
- ^ a b c Helvacı,Cahit (2017). Genel Jeoloji - Temel Kavramlar. Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic.Ltd.Şti. s. 216,235,236. ISBN .
- ^ a b c d Helvacı,Cahit (2017). Genel Jeoloji - Temel Kavramlar. Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic.Ltd.Şti. s. 258.ISBN .
- ^ According to planetary geologist, Ronald Greeley, "Water is very common in the outer solar system."[citation needed] Europa holds more water than earth's oceans.
- ^ a b c Braxton, Jane (1 Mart 2009). "Ogallala Akiferi: Hayati Bir ABD Su Kaynağını Kurtarmak" . Bilimsel Amerikalı . Erişim tarihi: 26 Mart 2020 .
- ^ a b . 2006. 5 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
- ^ a b c Carrington (8 Mayıs 2019). "Nehirler". 8 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
Dış bağlantılar
- Su Döngüsü 29 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Su Kirliliği[]
- Su Döngüsü Video26 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Yer altı Suyu Miktarındaki Değişimin Yer Altı Suyu Kalitesine Etkileri[]
- Dünyada Tatlı Su Kaynakları Tükeniyor mu?10 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Su Kaynaklarımızın Geleceği[]
- Yeraltı Suyu - USGS12 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Mavi Gezegen4 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hidrosfer Yunanca ōr hydōr su ve sfaῖra sphaira kure su kure demektir Bir gezegenin veya dogal uydunun yuzeyinde altinda ve ustunde bulunan birlesik su kutlesine verilen isimdir Dunya nin hidrosferi yaklasik 4 milyar yildir var olmasina ragmen sekil degistirmeye devam etmektedir Bu durum deniz taban yayilmasi ve kara ile okyanuslari yeniden duzenleyen kit alarin kaymasi nedeniyle gerceklesmektedir Dunya nin su butcesi Dunya uzerinde 1 386 milyon km3 333 000 000 km3 su oldugu tahmin edilmektedir Bunlar yer alti suyu okyanuslar goller ve akarsularda sivi ve donmus formlarda bulunan sulardan olusmaktadir Tuzlu su bu miktarin 97 5 ini olustururken tatli su ise 2 5 ini olusturmaktadir Bu tatli suyun 68 9 u Kuzey Kutbu Antarktika ve dag buzullarinda buz ve kalici kar ortusu seklindedir 30 8 i taze yeralti suyu seklinde bulunur Yeryuzundeki tatli suyun sadece 0 3 u kolayca erisilebilir gollerde rezervuarlarda ve nehir sistemlerinde bulunmaktadir Mariana Cukuru Buyuk Okyanus ta bulunmaktadir Dunya hidrosferinin toplam kutlesi yaklasik 1 4 1018 tondur Dunya toplam kutlesinin yaklasik 0 023 unu olusturmaktadir Herhangi bir zamanda yaklasik 20 1012 tonu Dunya atmosferinde su buhari seklinde bulunmaktadir 361 milyon km2lik 139 5 milyon mil2 bir alan olan Dunya yuzeyinin yaklasik 71 i okyanusla kaplidir Dunya okyanuslarinin ortalama tuzlulugu deniz suyunda kilogram basina yaklasik 35 gram tuzdur 3 5 Hidrosferin kalinligi deniz seviyesine gore 3810 m Titikaka Golu ile 11033 m Mariana Cukuru arasinda degisir Dunya nin 71 ini Hidrosfer 29 unu karalar olusturur Kuzey Yarim Kurede 61 i Hidrosfer 39 u kara iken Guney Yarim Kurede 81 i Hidrosfer 19 u karalar seklindedir Hidrosfer canlilarin yasam kaynagidir Hidrosfer uzerinde bircok okyanus akintisi etkilidir Bunlardan en cok bilinenler Gulf Stream okyanus akintisi ve Labrador okyanus akintisidir Hidrosfer uzerindeki 3 buyuk okyanusun yuzolcumu Buyuk Okyanus Pasifik 180 000 000 km2 Atlas Okyanusu Atlantik 106 000 000 km2 Hint Okyanusu 75 000 000 km2 Su dongusu Su dongusu suyun bir durumdan veya bir rezervuardan digerine aktarilmasini ifade eder Rezervuarlar arasinda atmosferik nem kar yagmur ve bulutlar akarsular okyanuslar nehirler goller yeralti suyu yeralti akiferleri kutup buz kapaklari ve doymus toprak bulunmaktadir Gunes enerjisi isi isik guneslenme ve yercekimiyle bir durumdan digerine gecisi saatler hatta binlerce yil surmektedir Cogu buharlasma okyanuslardan gelir ve dunyaya kar veya yagmur olarak geri doner Su dongusu Sublimasyon kar ve buzdan buharlasmayi ifade eder Terleme suyun dakikalar boyunca agaclarin gozenekleri ve stomalarindan cikisini ifade eder Hidrologlar tarafindan kullanilan Evapotranspirasyon terimi terleme sublimasyon ve buharlasma surecleriyle iliskili bir terimdir Marq de Villiers hidrosferi icinde suyun bulundugu kapali bir sistem olarak tanimladi Hidrosfer karmasik karisik birbirine bagimli her yere yayilmis kararli ve Yasami duzenlemek icin ozel olarak tasarlanmis gibi gorunmektedir 26 De Villiers Yeryuzunde bulunan toplam su miktarinin jeolojik zamanlar boyunca neredeyse hic degismedigini iddia eder Su kirlenebilir suistimal edilebilir veya yanlis kullanilabilir ancak ne tekrar yaratilir ne de yok edilir sadece goc eder Su buharinin uzaya kactigina dair bir kanit yoktur 26 Her yil dunyadan 577 000 km3 su eksilmektedir Bu suyun okyanus yuzeyinden buharlasmasi 502 800 km3 karalarda ise 74 200 km3 su buharlasmaktadir Ayni miktarda su atmosferik yagis ile okyanusta 458 000 km3 karalarda ise 119 000 km3 olarak dusmektedir Arazi yuzeyinde ki yagis ve buharlasma arasindaki fark 119 000 74 200 44 800 km3 yil dir Dunya nehirlerinin toplam akisi 42 700 km3 yil ve yeralti suyunun dogrudan okyanusa akisi 2100 km3 yil insanlarin yasamsal gereksinimlerini ve ekonomik faaliyetlerini destekleyen baslica tatli su kaynaklaridir Yuzey sulari ile ilgili genel BilgilerOkyanusa dusen yagislarla dongu tamamlanir ve yeni bir donguye baslamak icin hazir hale gelir Yagis topraga dustukten sonra sizma infiltrasyon olarak ifade edilen islemle su ya zeminin icine suzulur ya yuzeysel akisa gecer ya da hizlica buharlasarak atmosfere karisir Yer altina suzulen ya da akisa gecen sularin bir kismi bir yolunu bularak topraktan gollerden ve akarsulardan buharlasarak atmosfere geri doner Topragin icine suzulen sularin bir kismi bitkiler tarafindan kullanilarak daha sonra terleme ya da transpirasyon islemiyle atmosfere birakilir Baslangicta akis genis ince bir tabaka seklinde akar buna sig akis denir Kisa bir mesafeden sonra akim iplikleri olusur ve daha sonra bunlar geliserek derecik olarak ifade edilen kanallara donusur Bir akarsuyun suyunu topladigi alana drenaj havzasi denir Nehir sistemleri kati madde uretimi kati madde tasinim ve kati madde birikimi olmak uzere uc ana kisimdan olusur Akarsuyun hizini belirleyen faktorler gradyan akarsuyun kanal egimi en kesit sekli boyutu kanal puruzlulugu ve akarsu debisidir Genellikle egim ve puruzluluk mansaba dogru azalirken genislik derinlik debi ve hiz artmaktadir Akarsularin hizi yavasladiginda yeterlilik azalir ve tasidiklari kati maddeler cokelerek depolanir Akarsu cokellerine aluvyon kanallarda birikenlere cokelme bandi taskin bolgelerinde birikenler dogal sedde akarsu agzindaki birikintiler ise delta ya da aluvyon yelpazesi olarak adlandirilir Akarsu kanallari iki kisimdan olusur kaya tabanli kanallar ve aluvyon kanallar Akarsu vadileri icin bircok siniflandirma tipi olmasina ragmen en yaygin olanlari dar v seklindeki vadiler ve duz tabanli vadilerdir Yer Alti Sulari Ilgili Genel bilgilerYer alti sulari insanlarin kolayca kullanabildikleri en buyuk temiz su rezervuarlaridir Jeolojik olarak yer alti sularinin cozunmesiyle magara ve dudenler olusur Yer alti sulari ayni zamanda akarsularin dengeleyici unsurudur Her gun Amerika Birlesik Devletleri nde yaklasik 349 milyar galon temiz su kullanilmaktadir Bunun yaklasik 79 milyar galonu ya da toplam 23 u yer alti suyundan saglanmaktadir Diger tum kullanim alanlarina kiyasla yer alti sularinin buyuk bir kismi tarimda kullanilmaktadir Yer alti suyu doygun yer alti zonlarinda kayaclarin ve sedimanlarin bosluklarini tamamen dolduran sudur Bu zonun ust sinirini su tablasi olusturmaktadir Doygun olmayan bolge su tablasinin uzerinde yer alir Burada bulunan zemin sediman ve kayac suya dolgun degildir Akarsular ve yer alti sulari arasindaki betkilesim uc farkli yoldan gerceklesir Akarsular yer alti suyunun akimindan beslenir ve akarsu yataklari boyunca sularini kaybeder veya yer alti sularini beslerler ya da her iki sekilde olusur Bazi bolumlerinde hem su kazanir hem de su kaybederler Bir malzeme icinde depolanan su miktari malzemenin porozitesine baglidir Bir malzemenin gecirgenligi birbirine bagli gozenekler arasindaki bir akiskanin gecebilme yetenegi yer alti suyunun hareketini kontrol eden en onemli faktorlerden biridir Cok kucuk gozeneklere sahip malzemeler kil gibi yer alti suyunun hareketini engeller ya da onler Bu yapilara akitard adi verilir Akiferler serbestce yer alti suyunu yayan gecirimli ve kum gibi buyuk gozeneklere sahip malzemelerden olusur Yer alti suyunun akis hizini etkileyen temel faktorler su tablasi egimi hidrolik egim ve akiferin hidrolik iletkenlik gecirgenligidir Su tablasi toprak yuzeyi ile kesistiginde kaynak olusur ve dogal yer alti suyunun akisi ile sonuclanir Suya doygun zonlar icinde acilan kuyular yer alti suyunu disari ceker ve su tablasi icinde cokuntu konisi olarak bilinen konik cokuntu olusmaktadir Su baslangicta karsilasilan su seviyesi ustune yukseldiginde artezyen kuyular meydana gelir Yer alti sulari derinlerde dolastiginda isinir Fakat bu sicaklik artarsa su sicak bir kaynak olarak ortaya cikar Yer alti odalarinda yer alti suyu isindiginda gayzer meydana gelir genisler ve suyun bir kismi hizli bir sekilde gayzerin patlamasina sebep olan buhara donusur Gayzerler ve sicak kaynaklarin isi kaynagi magmatik kayaclardir Hidrosferin etkileriPotomac Nehri Siyanobakteri den kaynaklanan yuksek otrofikasyona maruz kalmaktadir Su yasamin temel bir gerekliligidir Dunya nin 2 3 u su ile kaplidir Dunya ya mavi gezegen veya su gezegeni de denir Hidrosfer atmosferin mevcut varliginda onemli bir rol oynar Okyanuslar bu acidan onemlidir Dunya olustugunda Merkur un atmosferine benzer sekilde hidrojen ve helyum acisindan zengin cok ince bir atmosfere sahipti Daha sonra hidrojen ve helyum gazlari atmosferden atildi Dunya sogudugunda aciga cikan gazlar ve su buhari bugunku atmosferi olusturdu Volkanlar tarafindan salinan diger gazlar ve su buhari da atmosfere girdi Dunya sogudukca atmosferdeki su buhari yogunlasti ve yagmur yagdi Atmosferik karbondioksit yagmur suyunda cozuldugunde atmosfer daha da sogudu Bu durum su buharinin yogunlasmasina ve yagmur olarak dusmesine neden oldu Bu yagmur sulari Dunya yuzeyindeki cokuntuleri doldurdu ve okyanuslari olusturdu Bunun yaklasik 4000 milyon yil once meydana geldigi tahmin edilmektedir Ilk yasam formlari okyanuslarda basladi Bu organizmalar oksijen solumamislardir Daha sonra siyanobakteriler gelistiginde karbondioksidin gida ve oksijene donusturulmesi sureci baslamistir Sonuc olarak Dunya atmosferinin diger gezegenlerden oldukca farkli bir yapiya sahip olmasi yasamin Dunya da gelismesine izin vermistir Rezervuarlarin yenilenmesiIgor A Shiklomanov a gore okyanus sularinin tamamen doldurulmasi ve yenilenmesi 2500 yil permafrost ve buz icin 10 000 yil derin yer alti suyu ve daglik buzullar icin 1500 yil gollerde 17 yil ve nehirlerde 16 gun surmektedir Ozel tatli su bulunabilirligi Ozel Su kullanilabilirligi kisi basina dusen tatli su miktarindan kullanimdan sonra geriye kalandir Tatli su kaynaklari alan ve zaman acisindan esit olmayan bir sekilde dagilir ve ayni bolgede aylar icinde sellerden su kitligina bir gecis yasanmaktadir 1998 yilinda toplam nufusun 76 kisi basina yillik 5 bin m3ten az bir su bulunmaktaydi 1998 yilindan itibaren kuresel nufusun 35 i Cok dusuk veya su kitligina neden olacak duzeyde su kaynaklariyla yasadi Shiklomanov 2025 yilindan itibaren Dunya nufusunun cogu daha da dusuk su temini kosullari altinda yasayacak dusuncesiyle yirmi birinci yuzyilda durumun kotulesecegini ongordu Hidrosferdeki suyun 2 5 i tatli sudur ve bu suyun sadece 0 25 i bizim icin kullanmaya elverislidir Insanlarin hidrosfer uzerindeki etkisiModern insanlar ve faaliyetlerinin hidrosfer uzerinde ciddi etkileri vardir Ornegin suyu yonlendirme insani gelisme ve kirlilik hidrosferi ve dogal surecleri etkilemektedir Su kaynaklari uzerindeki itici gucler ve baskilar Deniz ve okyanuslardaki petrol sondaj kuleleri hidrosfer uzerinde buyuk riskler olusturmaktadir Hem dogal olarak olusan sureclerin hem de insanligin eylemlerinin birlesimi su kaynaklarimiz uzerinde baski yaratmaktadir Iklim degisikligi suyun dagilimi ve olusumundaki dogal degiskenlik su kaynaklarimizin surdurulebilir kalkinmasini zorlastiran dogal itici guclerdir Su kaynaklarini etkileyen ana itici guclerden bazilari Nufus artisi ozellikle su sikintisi olan bolgelerde Insanlarin kirsal alanlardan kentsel ortamlara gecerken olusturdugu demografik degisiklikler Gida guvenligi ve sosyo ekonomik refah icin daha yuksek talepler Kullanicilar ve kullanimlar arasinda artan rekabet Endustri belediye ve tarimsal kaynaklardan meydana gelen kirlilik Su kaynaklarimiz uzerindeki baskilarla nasil bas edecegimiz ve bu baskilari nasil hafifletilecegi konusunda bircok konu olmasina ragmen bazi sektorlerde kaydedilen ilerlemelere dikkat cekilmektedir Nehir havzalari ve akifer sistemleri gibi dogal birimler kurumsal olarak taninmaktadir Bunlardan biri AB Su Cerceve Direktifi dir Havza yonelimli su kaynaklari degerlendirmesine giderek ulusal ve bolgesel programlar tarafindan benimsenmis ve ekosistem direncini korumak icin gerekli olan suyun kritik hacmini ve kalitesini belirleme yoluna gidilmistir Insanlar barajlar yaparak akarsulara mudahale ederler Hoover Baraji ABD Insanlar suyu akiferlerden ceker ve nehirleri daha once gorulmemis bir oranda yonlendirirler Ogallala Akiferi Amerika Birlesik Devletleri nde tarim icin kullanilir ve bu akifer kurursa 20 milyar dolardan fazla yiyecek ve lif dunya pazarlarindan kaybolacaktir Akifer doldurulandan cok daha hizli tukenir ve sonunda akifer kuru calisir Ayrica barajlar setler hidroelektrik santralleri ve habitat bozulmasinin etkili oldugu yerlerde nehirlerin sadece 1 3 u serbest akislidir Grill in belirttigine gore Serbest akan nehirler hem insanlar hem de cevre icin onemlidir ancak dunyadaki ekonomik gelismeler onlarin azalmasina neden olmaktadir Serbestce akan buyuk nehirler artik nufusun yogun oldugu bolgelerde nadir olarak gorulmektedir Agir sekilde tahrip olmus nehirler arasinda Tuna Nil ve Firat Amerika daki Parana ve Missouri Asya daki Yangtze ve Brahmaputra ve Avustralya daki Darling bulunmaktadir Kongo ve Amazon nehri en az etkilenenler nehirler arasindadir En buyuk etki barajlarin yarattigi fiziksel engellerden kaynaklanmaktadir ancak barajlar da nehirlerin dogal mevsimsel akisini etkilemektedir Insanlarin hidrosferi etkilemesinin diger yollari arasinda otrofikasyon asit yagmuru ve okyanus asitlenmesi de yer almaktadir Ayrica bakinizBiyosfer Iklim sistemi Kriyosfer Dunya atmosferi Litosfer Okyanus Pedosfer Su dongusuCografi terim ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz NotlarAccording to planetary geologist Ronald Greeley Water is very common in the outer solar system citation needed Europa holds more water than earth s oceans Kaynakca ὕdwr Henry George Liddell Robert Scott A Greek English Lexicon on Perseus sfaῖra Henry George Liddell Robert Scott A Greek English Lexicon on Perseus Encyclopaedia Britannica Hydrosphere https www britannica com science hydrosphere Origin and evolution of the hydrosphere Albarede Francis Blichert Toft Janne November 2007 The split fate of the early Earth Mars Venus and Moon Comptes Rendus Geoscience 339 14 15 917 927 doi 10 1016 j crte 2007 09 006 Retrieved March 26 2020 High d18O in 4 4 Ga old zircons from Jack Hills western Australia strongly indicates the presence of material altered under low or medium temperature hydrous conditions in the source of their parent granites and is considered as strong evidence for the early presence of a hydrosphere Our Changing Planet an Introduction to Earth System Science and Global Environmental Change Our Changing Planet an Introduction to Earth System Science and Global Environmental Change by Fred T Mackenzie 2nd ed Pearson Education 2011 pp 88 91 a b c d e World Water Resources A New Appraisal and Assessment for the 21st Century Report UNESCO 1998 Archived from the original on 27 September 2013 Retrieved 13 June 2013 Kennish Michael J 2001 Practical handbook of marine science Marine science series 3rd ed CRC Press p 35 ISBN 0 8493 2391 6 Civgin Begum Yerkure nin Yapisi PDF olu kirik baglanti Ankara Universitesi Acik Ders Malzemeleri 2019 Erisim Tarihi 13 Mayis 2020 a b c d En Marq de Villiers 2003 Su En Degerli Kaynagimizin Kaderi 2 ed Toronto Ontario McClelland ve Stewart s 453 ISBN 978 0 7710 2641 6 OCLC 43365804 revize 2003 Genel Vali Odulu 1999 a b c Helvaci Cahit 2017 Genel Jeoloji Temel Kavramlar Nobel Akademik Yayincilik Egitim Danismanlik Tic Ltd Sti s 216 235 236 ISBN 9786051334332 a b c d Helvaci Cahit 2017 Genel Jeoloji Temel Kavramlar Nobel Akademik Yayincilik Egitim Danismanlik Tic Ltd Sti s 258 ISBN 9786051334332 According to planetary geologist Ronald Greeley Water is very common in the outer solar system citation needed Europa holds more water than earth s oceans a b c Braxton Jane 1 Mart 2009 Ogallala Akiferi Hayati Bir ABD Su Kaynagini Kurtarmak Bilimsel Amerikali Erisim tarihi 26 Mart 2020 a b 2006 5 Subat 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Mayis 2020 a b c Carrington 8 Mayis 2019 Nehirler 8 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Mayis 2020 Dis baglantilarSu Dongusu 29 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Su Kirliligi olu kirik baglanti Su Dongusu Video26 Kasim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yer alti Suyu Miktarindaki Degisimin Yer Alti Suyu Kalitesine Etkileri olu kirik baglanti Dunyada Tatli Su Kaynaklari Tukeniyor mu 10 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Su Kaynaklarimizin Gelecegi olu kirik baglanti Yeralti Suyu USGS12 Mayis 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mavi Gezegen4 Kasim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde