Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bergamalı Galen (Claude Galen; Yunanca Galenos, Latince Galenus, İslam dünyasındaki adıyla Calinus; 129 - 216), tıp doktoru, bilim insanı ve filozof.
Galen | |
|---|---|
 Bergamalı Galen (Claudius Galenus ya da Fransızcada Claude Galien), klasik antik çağın en ünlü tıp araştırmacısı. Pierre Roche Vigneron tarafından yapılmış litografi. (Paris: Lithograph by Gregoire et Deneux, y. 1865). | |
| Kendi dilinde adı | Κλαύδιος Γαληνός |
| Doğum | MS. 129 Pergamon, Küçük Asya (şimdi Bergama, İzmir, Türkiye) |
| Ölüm | y. MS. 216 (y. 87 yaşlarında) Roma? |
| Kariyeri | |
| Dalları | Anatomi Tıp Felsefe |
| Etkilendikleri | Hippocrates Platon Aristotle Herophilos |
| Etkiledikleri | Huneyn bin İshak Andreas Vesalius William Harvey Maimonides |
Antik Roma'nın en önemli hekimlerindendir. Deneysel fizyolojinin kurucusu ve Roma dünyasının ilk spor hekimi olarak kabul edilmiş ve Hekimlerin İmparatoru, Şeyhû’s Seyadile (hekimlerin babası) gibi ünvanlarla anılmıştır. Galen’in tıbbi görüşleri “Galenizm” olarak adlandırılır ve yüzyıllar boyunca tıpta etkisini sürdürmüştür. Tıbbın yanı sıra farmakoloji alanında da yeni teoriler geliştirmiştir. Öte yandan Galen'in İslam tıp dünyası üzerinde büyük etkisi olduğu bilinmektedir. Mevlana C. Rumi "Ey bizim kibir ve azametimizin ilâcı, ey bizim Eflâtun'umuz. Ey bizim Calinus'umuz." (Mesnevi 24. beyit) diye söz etmiştir.
Yaşamı
MS. 129’da dünyaya geldiği düşünülür. Doğum yeri bugün Türkiye toprakları içinde bulunan Pergamon (günümüzdeki Bergama) kentidir. Babası mimar, matematikçi ve senato üyesi Aelius Nikon’dur.
İlk eğitimini babasından aldı. Kendisine geometrik ve aritmetik derslerini veren babası Nikon, onu mantık ve tıp alanlarında da eğitim görmesi için yönlendirdi. Bir söylentiye göre babası rüyasında tıp tanrısı Asklepios’u görmüş ve ondan oğlunu tıp doktoru yapması buyruğunu almıştır.
Eğitimi
Galen tıp eğitimine 146-147’de Pergamon’daki sağlık merkezi Asklepion’da başladı. Burada dört yıl öğrenim gören Galen, babasının ölümünden sonra tıp bilgisini ilerletmek için seyahat etmeye başladı (150). Önce Smirnia (günümüzde İzmir)’ya gitti. Orada ünlü hekim Pelpos ve düşünür Albinus’tan ders aldı. Anatomiyi ünlü Heraclianus’tan öğrendi; hayvanlar üzerinde çalışmalar yaptı. Bunun yanı sıra birçok dil öğrenerek eserler yazmaya başladı. İskenderiye’de Stratonicus ve Aeschrion’dan ders aldı. Aristocu Midilli Adası’nda Aristo okulu ve felsefecilerle tanıştı. 157 yılında Pergamon'a geri döndü.
Gladyatörlerin başhekimi
Galen, Pergamon kentinde prestijli bir görev olan gladyatörlerin başhekimliğine atandı. 157-161 arasında sürdürdüğü bu görev sırasında gladyatörler ile seyircilerin vücut yapısını karşılaştırarak sürekli beden hareketlerinin sağlıklı yaşam için zorunlu olduğu sonucuna vardı. Bilinçli beden hareketleri ile fizyoloji ve tedavi ilişkisini kuran ilk tıp doktoru olarak bugünkü spor hekimliğine öncülük ettiği savunulur. Ancak, bugünkü Hindistan'da ortaya çıkıp gelişen Yoga ve bugünkü Çin'de ortaya çıkıp gelişen beden hareketleri, tıbbı sağıltım amaçlı olarak Galen'den yüzyıllar öncesinde zaten uygulanmaktaydı.
161 yılında Roma’ya giden Galen, 166-169 arasındaki üç yıllık dönemde Pergamon’a dönmüş, bu dönem dışında yaşamının tamamını Roma’da geçirmiştir.
Roma İmparatorluğu saray hekimi
Galen Roma’da tedavi ettiği düşünür Eudemos’un aracılığı ile başkentin ileri gelenleri ile tanıştı Halk açık dersleri ile tanındı ve sarayın dikkatini çekti. Doğu seferi sırasında rahatsızlanan imparator Marcus Aurelius’u peynir perhizi ile iyileştirince imparator kendisine “Romalıların imparatoru Aurelius’tan hekimlerin imparatoru Galenus’a” yazılı bir madalyon hediye etti.
166’da Bergama’ya dönen Galen, 168 yılında İtalya’nın kuzeyindeki bir askerî harekâtta orduya eşlik etmek için Lucius Verus ve Marcus Aurelius tarafından davet edildi. Ancak ordu, veba salgını yüzünden Roma’ya dönmek zorunda kalmıştı; bu nedenle Galen, onlara Roma’da katıldı. Kimi araştırmacılara göre Galen o yıl ani bir kararla yeniden Pergamon’a dönmüştür. Tedavisi olanaksız sandığı bir hastalıktan ötürü vücuduna acılan yaradan acı çektiği ve Pergamon’daki Asklepion’da tedavi edildiği iddia edilir. 169’da İmparatorun çağrısı üzerine başkente dönen ve saray hekimliği görevine devam eden Galen, ömrünün geri kalanını Roma’da geçirdi. Marcus Aurelius ve daha sonraki imparatorlar Commodus ile Septimius Severus onun hastası oldu.
Tedavi çalışmalarının yanı sıra anatomi, fizyoloji, farmakoloji bilimleri ve ayrıca felsefe ile ilgilenip bu alanlarla ilgili olarak eserler yazıp dersler vermiştir. Yunan düşünür Menedot aleyhinde iki eser yazdığı bilinir. 191’de Roma'da çıkan yangında Aristo gibi filozoflarında da bulunduğu çoğu kişiye ait kitaplarla birlikte Galen’in pek çok eseri de yanmıştır.
216 yılında öldüğü düşünülür.
Çalışmaları
Hipokrat'ın tıp bilimine tamamıyla hâkim olan Galen, bu bilim dalını orijinal ilkelere göre yeniden düzenlemiştir. Galen ününü özellikle araştırma metoduyla kazandı. Galen'e göre analizler hastalıkların incelenip iyileştirilmesinin temelini oluşturur. Anatomi çalışmalarını basit yapılı hayvanlar üzerinde yapmıştır. Berberi şebeği üzerinde yaptığı incelemeler onu insan anatomisi üzerinde çalışmaya yöneltti. Kas ve kemikleri ayrıntılı inceledi. Kafa sinirlerinin yedi çiftini ve kalp kapakçıklarını tanımladı. Toplardamar ve atardamar arasındaki farkları saptadı. O devirde atardamarın hava taşıdığı düşünülüyordu. Atardamarın hava değil, kan taşıdığını ortaya koydu. Tüm bunlara karşın kanın vücutta dolaştığını fark edemedi. İnsan sağlığının ve hastalığının dört vücut sıvısı (kan, safra, kara safra, balgam) arasındaki dengeye bağlı olduğuna inanıyordu.
Öte yandan felsefe ile de uğraşan Galen'in kafasında şekillenen düşünceler yeni yeni belirmekte olan Hristiyanlık ile bağdaşıyordu. Bu nedenle Galen'in ilmî araştırma ve tezleri kilise tarafında kabul görmüştür. İslam Ansiklopedisi'nin Callinus makalesine göre, Galen "yoktan yaran tanrı / creatio ex nihilo" görüşünü eleştirmiş, "üreten tanrı, mimar tanrı / demiurgos" görüşünü savunmuştur. Galen'in 400 yazılı eseri olduğu sanılmasına karşın günümüze 100 kadarı ulaşmıştır.
Günümüz Bergamasında Galen
Galen'in adı doğduğu şehir Bergama'da çeşitli etkinliklerle yaşatılmaktadır. Galenos adını taşıyan bir cadde bulunmaktadır. Galen'in heykeltıraş Ekin Erman tarafından yapılan güzel bir heykeli kentin Cumhuriyet Meydanında yer almaktadır. Ayrıca 2013 yılından beri gerçekleştirilen Galenos Cup Türkiye Basketbol Ligi, profesyonel basketbol takımlarını her yıl Bergama'da bir araya getiren önemli bir organizasyon yapılmaktadır. Profesyonel sporcular, Türkiye Basketbol Ligi öncesi son hazırlık maçlarını Bergama Belediyesi Kapalı Spor Salonu'nda Galenos Cup'ta gerçekleştirmektedirler. Ayrıca İzmir Bayraklı’da adını taşıyan bir hastane bulunmaktadır.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
Kaynakça
- ^ Galen'in çağdaş bir tasvirinin ya da tanımının var olduğu bilinmediğinden, daha sonraki sanatçıların izlenimlerinin Galen'in görünüşünü doğru bir şekilde yeniden üretmiş olması pek olası değildir.
- ^ a b c "Galen-of-Pergamum (İngilizce) The Britannica Encyclopedia, URL erişim tarihi: 26 Haziran 2012". 6 Nisan 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Haziran 2012.
- ^ a b c d e "Tevhid Kekeç, Cladius Galenus, Bayburt Postası, Erişim tarihi:16.01.2013". 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2013.
- ^ a b c d (PDF). 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2013.
- ^ a b "Lea Pearcy, Galen: A Biographic sketch (İngilizce), Medicina Antiqua sitesi, Erişim tarihi:16.01.2012". 28 Mart 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Eylül 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Eylül 2017.
- ^ Bilişim, Mini. . Tınaztepe. 18 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bergamali Galen Claude Galen Yunanca Galenos Latince Galenus Islam dunyasindaki adiyla Calinus 129 216 tip doktoru bilim insani ve filozof GalenBergamali Galen Claudius Galenus ya da Fransizcada Claude Galien klasik antik cagin en unlu tip arastirmacisi Pierre Roche Vigneron tarafindan yapilmis litografi Paris Lithograph by Gregoire et Deneux y 1865 Kendi dilinde adiKlaydios GalhnosDogumMS 129 Pergamon Kucuk Asya simdi Bergama Izmir Turkiye Olumy MS 216 y 87 yaslarinda Roma KariyeriDallariAnatomi Tip FelsefeEtkilendikleriHippocrates Platon Aristotle HerophilosEtkiledikleriHuneyn bin Ishak Andreas Vesalius William Harvey Maimonides Antik Roma nin en onemli hekimlerindendir Deneysel fizyolojinin kurucusu ve Roma dunyasinin ilk spor hekimi olarak kabul edilmis ve Hekimlerin Imparatoru Seyhu s Seyadile hekimlerin babasi gibi unvanlarla anilmistir Galen in tibbi gorusleri Galenizm olarak adlandirilir ve yuzyillar boyunca tipta etkisini surdurmustur Tibbin yani sira farmakoloji alaninda da yeni teoriler gelistirmistir Ote yandan Galen in Islam tip dunyasi uzerinde buyuk etkisi oldugu bilinmektedir Mevlana C Rumi Ey bizim kibir ve azametimizin ilaci ey bizim Eflatun umuz Ey bizim Calinus umuz Mesnevi 24 beyit diye soz etmistir YasamiGalenou Apanta 1538 MS 129 da dunyaya geldigi dusunulur Dogum yeri bugun Turkiye topraklari icinde bulunan Pergamon gunumuzdeki Bergama kentidir Babasi mimar matematikci ve senato uyesi Aelius Nikon dur Ilk egitimini babasindan aldi Kendisine geometrik ve aritmetik derslerini veren babasi Nikon onu mantik ve tip alanlarinda da egitim gormesi icin yonlendirdi Bir soylentiye gore babasi ruyasinda tip tanrisi Asklepios u gormus ve ondan oglunu tip doktoru yapmasi buyrugunu almistir Egitimi Galen tip egitimine 146 147 de Pergamon daki saglik merkezi Asklepion da basladi Burada dort yil ogrenim goren Galen babasinin olumunden sonra tip bilgisini ilerletmek icin seyahat etmeye basladi 150 Once Smirnia gunumuzde Izmir ya gitti Orada unlu hekim Pelpos ve dusunur Albinus tan ders aldi Anatomiyi unlu Heraclianus tan ogrendi hayvanlar uzerinde calismalar yapti Bunun yani sira bircok dil ogrenerek eserler yazmaya basladi Iskenderiye de Stratonicus ve Aeschrion dan ders aldi Aristocu Midilli Adasi nda Aristo okulu ve felsefecilerle tanisti 157 yilinda Pergamon a geri dondu Gladyatorlerin bashekimi Galen Pergamon kentinde prestijli bir gorev olan gladyatorlerin bashekimligine atandi 157 161 arasinda surdurdugu bu gorev sirasinda gladyatorler ile seyircilerin vucut yapisini karsilastirarak surekli beden hareketlerinin saglikli yasam icin zorunlu oldugu sonucuna vardi Bilincli beden hareketleri ile fizyoloji ve tedavi iliskisini kuran ilk tip doktoru olarak bugunku spor hekimligine onculuk ettigi savunulur Ancak bugunku Hindistan da ortaya cikip gelisen Yoga ve bugunku Cin de ortaya cikip gelisen beden hareketleri tibbi sagiltim amacli olarak Galen den yuzyillar oncesinde zaten uygulanmaktaydi 161 yilinda Roma ya giden Galen 166 169 arasindaki uc yillik donemde Pergamon a donmus bu donem disinda yasaminin tamamini Roma da gecirmistir Roma Imparatorlugu saray hekimi Galen Roma da tedavi ettigi dusunur Eudemos un araciligi ile baskentin ileri gelenleri ile tanisti Halk acik dersleri ile tanindi ve sarayin dikkatini cekti Dogu seferi sirasinda rahatsizlanan imparator Marcus Aurelius u peynir perhizi ile iyilestirince imparator kendisine Romalilarin imparatoru Aurelius tan hekimlerin imparatoru Galenus a yazili bir madalyon hediye etti 166 da Bergama ya donen Galen 168 yilinda Italya nin kuzeyindeki bir askeri harekatta orduya eslik etmek icin Lucius Verus ve Marcus Aurelius tarafindan davet edildi Ancak ordu veba salgini yuzunden Roma ya donmek zorunda kalmisti bu nedenle Galen onlara Roma da katildi Kimi arastirmacilara gore Galen o yil ani bir kararla yeniden Pergamon a donmustur Tedavisi olanaksiz sandigi bir hastaliktan oturu vucuduna acilan yaradan aci cektigi ve Pergamon daki Asklepion da tedavi edildigi iddia edilir 169 da Imparatorun cagrisi uzerine baskente donen ve saray hekimligi gorevine devam eden Galen omrunun geri kalanini Roma da gecirdi Marcus Aurelius ve daha sonraki imparatorlar Commodus ile Septimius Severus onun hastasi oldu Tedavi calismalarinin yani sira anatomi fizyoloji farmakoloji bilimleri ve ayrica felsefe ile ilgilenip bu alanlarla ilgili olarak eserler yazip dersler vermistir Yunan dusunur Menedot aleyhinde iki eser yazdigi bilinir 191 de Roma da cikan yanginda Aristo gibi filozoflarinda da bulundugu cogu kisiye ait kitaplarla birlikte Galen in pek cok eseri de yanmistir 216 yilinda oldugu dusunulur CalismalariPergameni De Hippocratis et Platonis decretis Hipokrat in tip bilimine tamamiyla hakim olan Galen bu bilim dalini orijinal ilkelere gore yeniden duzenlemistir Galen ununu ozellikle arastirma metoduyla kazandi Galen e gore analizler hastaliklarin incelenip iyilestirilmesinin temelini olusturur Anatomi calismalarini basit yapili hayvanlar uzerinde yapmistir Berberi sebegi uzerinde yaptigi incelemeler onu insan anatomisi uzerinde calismaya yoneltti Kas ve kemikleri ayrintili inceledi Kafa sinirlerinin yedi ciftini ve kalp kapakciklarini tanimladi Toplardamar ve atardamar arasindaki farklari saptadi O devirde atardamarin hava tasidigi dusunuluyordu Atardamarin hava degil kan tasidigini ortaya koydu Tum bunlara karsin kanin vucutta dolastigini fark edemedi Insan sagliginin ve hastaliginin dort vucut sivisi kan safra kara safra balgam arasindaki dengeye bagli olduguna inaniyordu Ote yandan felsefe ile de ugrasan Galen in kafasinda sekillenen dusunceler yeni yeni belirmekte olan Hristiyanlik ile bagdasiyordu Bu nedenle Galen in ilmi arastirma ve tezleri kilise tarafinda kabul gormustur Islam Ansiklopedisi nin Callinus makalesine gore Galen yoktan yaran tanri creatio ex nihilo gorusunu elestirmis ureten tanri mimar tanri demiurgos gorusunu savunmustur Galen in 400 yazili eseri oldugu sanilmasina karsin gunumuze 100 kadari ulasmistir Gunumuz Bergamasinda GalenGalen in adi dogdugu sehir Bergama da cesitli etkinliklerle yasatilmaktadir Galenos adini tasiyan bir cadde bulunmaktadir Galen in heykeltiras Ekin Erman tarafindan yapilan guzel bir heykeli kentin Cumhuriyet Meydaninda yer almaktadir Ayrica 2013 yilindan beri gerceklestirilen Galenos Cup Turkiye Basketbol Ligi profesyonel basketbol takimlarini her yil Bergama da bir araya getiren onemli bir organizasyon yapilmaktadir Profesyonel sporcular Turkiye Basketbol Ligi oncesi son hazirlik maclarini Bergama Belediyesi Kapali Spor Salonu nda Galenos Cup ta gerceklestirmektedirler Ayrica Izmir Bayrakli da adini tasiyan bir hastane bulunmaktadir Ayrica bakinizHipokratDis baglantilar PDF Bergama Belleten 18 Bergama Kultur ve Sanat Vakfi Eylul 2010 ISBN 978 975 95865 8 4 ISSN 1303 1708 22 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 22 Temmuz 2018 Kaynakca Galen in cagdas bir tasvirinin ya da taniminin var oldugu bilinmediginden daha sonraki sanatcilarin izlenimlerinin Galen in gorunusunu dogru bir sekilde yeniden uretmis olmasi pek olasi degildir a b c Galen of Pergamum Ingilizce The Britannica Encyclopedia URL erisim tarihi 26 Haziran 2012 6 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Haziran 2012 a b c d e Tevhid Kekec Cladius Galenus Bayburt Postasi Erisim tarihi 16 01 2013 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ocak 2013 a b c d PDF 23 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 17 Ocak 2013 a b Lea Pearcy Galen A Biographic sketch Ingilizce Medicina Antiqua sitesi Erisim tarihi 16 01 2012 28 Mart 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ocak 2013 Arsivlenmis kopya 9 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Eylul 2017 Bilisim Mini Tinaztepe 18 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Ocak 2022