Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gizli oy, seçmen tercihlerinin gizli tutulduğu bir oy verme yöntemidir. Asıl amaç, seçmenin göz korkutma ya da rüşvet gibi yöntemlerle karşı karşıya kalmaksızın içten bir seçim yapmasını sağlamaktır.
Sistem, kavramının da güvencesidir. Gizli oy birçok seçim sistemine uygundur.
Gizli oyun en kolay uygulaması boş bir kağıda yazılan tercihten ibarettir. Seçmenler oylarını kimseye göstermeden kapalı bir kutuya bırakırlar ve bu kutu, oy sayımı için daha sonra açılır.
Gizli oyun günümüzdeki uygulaması ise aday adlarını ve bu adaylara ait soruları içeren oy pusulaları kullanmaktır. Seçmenin oyunun gizli kalması için gerekli tüm koşullar seçim merkezleri tarafından sağlanır. Bu yöntem, herhangi bir adayın başka bir adaya yeğlenmesinin önüne geçer. Avustralya oyu olarak adlandırılan bu sistem ilk kez 1850'li yıllarda bu ülkede kullanılmıştır. Birleşik Devletler'de Massachusetts oyu olarak bilinen gizli oy ilk kez bu eyalette uygulanmıştır.
Tarihi
Gizli oy Antik Yunan'da ayrıcalık beklentisi içinde olan insanlardan kaçınmak amacıyla kullanılmıştır. Antik Roma'da ise seçimler, ilki M.Ö. 139 yılında uygulanan ve gabinia lex adıyla anılan Tabellariae Leges kuralları ile işletilmekteydi. Gizli oy günümüzde öylesine yaygın biçimde kullanılmaktadır ki seçmenler farklı türde bir oy verme sistemine geçişin olanaksız olduğunu düşünebilirler.
Fransa
'nın 31. maddesitüm seçimlerin gizli oy esasına göre gerçekleştirileceğini vurgulamaktadır.
Birleşik Krallık
Gizli oy isteği reformcuların öğretisinin temel aldığı altı noktadan biriydi.Parlamento, reformcu öğretinin altı maddesini de geri çevirdi ancak 1842 tarihli bir konuşmasında gizli oyu ilke olarak destekleyeceğini belirtti. Gizli oy 1872 Seçim Yasası ile kabul edildi ve adayların seçim harcamaları ciddi ölçüde azaldı.
Avustralya
Reformcu öğreti, Victoria'nın madencilerini etkiledi ve bu öğretinin altı maddesi 1854 yılında uygulamaya konuldu.
Gizli oyun ilk kez uygulandığı yerin bugünkü Tazmanya eyaleti olduğu düşünülmektedir (7 Şubat 1856). 1856 Tazmanya Seçim Yasası'nın kısa süre önce 'yeniden keşfedilmesi' gizli oyun ilk kez uygulandığı yer olarak düşünülen Victoria ve Güney Avustralya sömürgeleri hakkındaki kanının yanlışlanmasına yol açmıştır. Victoria, 1856 Seçim Yasasını 19 Mart 1856 tarihinde onarken Güney Avustralya Seçim Sorumlusu bu uygulamayı yasayla bütünleştiren kişi olarak bilinmektedir. Yasa, Güney Avustralya'da 2 Nisan 1856 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Birleşik Devletler
Uygulama, Birleşik Devletler'de "Avustralya Oyu" olarak bilinir ve dört kısımdan oluşur:
- tutarı resmi rakamlara dayalı bir seçim pusulası,
- pusulanın üzerinde tüm partilere ait adayların belirtilmesi,
- pusulanın yalnızca seçim merkezlerinde dağıtılması,
- pusulanın gizlice işaretlenmesi.
Birleşik Devletler'deki birçok eyalet, gizli oyu kısa süre sonra yürürlüğe koymuştur. Kentucky eyaleti ise 1891 yılına dek benimsemiştir. Bu nedenle Avustralya oyu uyarınca seçilen ilk Amerika Birleşik Devletleri başkanı 1892 yılında başkanlık koltuğuna oturan Grover Cleveland'dır.
Birleşik Devletler'de günümüzde yapılan hemen her seçim gizli oyu esas alır.Batı Virginia Eyalet Anayasası "açık oy" kullanımına izin vermektedir. 1870'ler ile 1890'lar arasında etkili olan , parti kongrelerinin birinde Avustralya oyunu kabul edeceklerini vadetmişlerdir.
Gizlilik ve güvenilirliği
Birleşik Krallık gizli oy uygulamaları oy pusulalarının hangi seçmene ait olduğunun zaman zaman belirlenebilmesi nedeniyle çeşitli eleştirilere konu olmuştur. Her oy pusulasının belirli bir numarası vardır. Her seçmenin numarası aldığı oy pusulasının en alt kısmına yazılır. Doğal olarak bu, oyun gizliliği hakkında kuşku yaratır.
Bu önlem sahte oy pusulalarının belirlenebilmesi amacıyla uygulamaya konulmuştur. Ne var ki, seçmenlerin oy pusulalarıyla eşleştirilmesi ancak seçim kurulu tarafından istenebilir ve bu yönteme çok nadiren gerek duyulur. Bu sistemin yasal yetkesi 1983 Temsil Yasasının Parlamento Seçimi Kuralları bölümünde belirlenmiştir.
Birleşik Devletler'deki uygulama oy pusulası üzerindeki numaranın oy verme yordamı tamamlanmadan önce delinmiş bir kağıda yazılmasını öngörür. Bu delinmiş kâğıtlar oyun kullanıldığını kanıtlar ve oy tümüyle gizli kalır. Sandıkların açılmasını izleyen süreçte delinmiş kâğıtların sayısının sayılan toplam oy miktarına eşit olması gerekir.
Farklı ülkelerde yürürlüğe girdiği tarihler
- 22 Ağustos 1795 - Fransa
- 1849 - Hollanda
- 1853 - Kolombiya
- 7 Şubat 1856 - Tazmanya, Avustralya
- 19 Mart 1856 - Victoria, Avustralya
- 2 Nisan 1856 - Güney Avustralya
- 1858 - Yeni Güney Galler
- 1859 - Queensland
- 1861 - İtalya, Ekvador
- 1866 - İsveç (Seçmenler parti ile ilgili seçimlerini açık oy eassına göre belirlerler)
- 1870 - Yeni Zelanda
- 1872 - Birleşik Krallık - 1872 Seçim Yasası uyarınca; İsviçre
- 1874 - Kanada
- 1877 - Batı Avustralya, Belçika
- 1885 - Norveç
- 1888 - Massachusetts
- 1889 - Wisconsin
- 1892 - Amerika Birleşik Devletleri (Kentucky bu yasayı geçiren son eyalettir)
- 1901 - Danimarka
- 1907 - Avusturya, Finlandiya
- 1912 - Arjantin
- 1918 - Uruguay
- 1919 - Romanya
- 1925 - Kosta Rika
- 1931 - Peru
- 1932 - Brezilya
- 1946 - Venezuela
- 1950 - El Salvador
- 1950 - Türkiye
Kaynakça
Notlar
- ^ Tabellariae Leges 25 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. William Smith, D.C.L., LL.D.: Yunan ve Roma Antikaları Sözlüğü, John Murray, Londra, 1875.
- ^
![image]()
'nın tam metni (Fransızca) - ^ 1838'de yayımlanan bir açık mektupta şöyle denmekteydi:
- "Bizi varsıllığın çürümüşlüğünden ve gücün vahşetinden koruyacak olan oy hakkı gizli olmalıdır." [1] 29 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Terry Newman, Tazmanya ve Gizli Oy 25 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (144 KiB) (2003), 49(1) Aust J Pol & Hist 93, 27 Şubat 2006 tarihinde erişildi
- ^ bkz. Webster'in Yeni Sözlüğü. G&C Merriam Company. 1967. adlı kitabın 59. sayfası
- ^ Siyasi partilerin adaylık seçimleri kimi eyaletlerde açık oy esasına göre yapılmaktadır.
- ^ bkz. W. Va. Anayasası Madde IV, §2, "Tüm seçimler oy sayımına göre sonuçlanır ancak seçmen, hangi yolla oy kullanacağını belirleme hakkına sahiptir".
- ^ Seçim gizliliği[] (48 KiB) (2006), Birleşik Krallık Seçim Çalıştayı
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Gizli oyun ölümü 20 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Oyun Gizliliği 26 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Seçim Sistemi Tasarımı Hakkındaki Bir El Kitabı24 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gizli oy secmen tercihlerinin gizli tutuldugu bir oy verme yontemidir Asil amac secmenin goz korkutma ya da rusvet gibi yontemlerle karsi karsiya kalmaksizin icten bir secim yapmasini saglamaktir Sistem kavraminin da guvencesidir Gizli oy bircok secim sistemine uygundur Gizli oyun en kolay uygulamasi bos bir kagida yazilan tercihten ibarettir Secmenler oylarini kimseye gostermeden kapali bir kutuya birakirlar ve bu kutu oy sayimi icin daha sonra acilir Gizli oyun gunumuzdeki uygulamasi ise aday adlarini ve bu adaylara ait sorulari iceren oy pusulalari kullanmaktir Secmenin oyunun gizli kalmasi icin gerekli tum kosullar secim merkezleri tarafindan saglanir Bu yontem herhangi bir adayin baska bir adaya yeglenmesinin onune gecer Avustralya oyu olarak adlandirilan bu sistem ilk kez 1850 li yillarda bu ulkede kullanilmistir Birlesik Devletler de Massachusetts oyu olarak bilinen gizli oy ilk kez bu eyalette uygulanmistir TarihiGizli oy Antik Yunan da ayricalik beklentisi icinde olan insanlardan kacinmak amaciyla kullanilmistir Antik Roma da ise secimler ilki M O 139 yilinda uygulanan ve gabinia lex adiyla anilan Tabellariae Leges kurallari ile isletilmekteydi Gizli oy gunumuzde oylesine yaygin bicimde kullanilmaktadir ki secmenler farkli turde bir oy verme sistemine gecisin olanaksiz oldugunu dusunebilirler Fransa nin 31 maddesitum secimlerin gizli oy esasina gore gerceklestirilecegini vurgulamaktadir Birlesik Krallik William Hogarth in Secim adli tablosu 1757 Gizli oy yururluge girmeden once secmenleri etkilemek cok basitti Gizli oy istegi reformcularin ogretisinin temel aldigi alti noktadan biriydi Parlamento reformcu ogretinin alti maddesini de geri cevirdi ancak 1842 tarihli bir konusmasinda gizli oyu ilke olarak destekleyecegini belirtti Gizli oy 1872 Secim Yasasi ile kabul edildi ve adaylarin secim harcamalari ciddi olcude azaldi Avustralya Reformcu ogreti Victoria nin madencilerini etkiledi ve bu ogretinin alti maddesi 1854 yilinda uygulamaya konuldu Gizli oyun ilk kez uygulandigi yerin bugunku Tazmanya eyaleti oldugu dusunulmektedir 7 Subat 1856 1856 Tazmanya Secim Yasasi nin kisa sure once yeniden kesfedilmesi gizli oyun ilk kez uygulandigi yer olarak dusunulen Victoria ve Guney Avustralya somurgeleri hakkindaki kaninin yanlislanmasina yol acmistir Victoria 1856 Secim Yasasini 19 Mart 1856 tarihinde onarken Guney Avustralya Secim Sorumlusu bu uygulamayi yasayla butunlestiren kisi olarak bilinmektedir Yasa Guney Avustralya da 2 Nisan 1856 tarihinde yururluge girmistir Birlesik Devletler New York 1900 lerdeki bir secim merkezi Uygulama Birlesik Devletler de Avustralya Oyu olarak bilinir ve dort kisimdan olusur tutari resmi rakamlara dayali bir secim pusulasi pusulanin uzerinde tum partilere ait adaylarin belirtilmesi pusulanin yalnizca secim merkezlerinde dagitilmasi pusulanin gizlice isaretlenmesi Birlesik Devletler deki bircok eyalet gizli oyu kisa sure sonra yururluge koymustur Kentucky eyaleti ise 1891 yilina dek benimsemistir Bu nedenle Avustralya oyu uyarinca secilen ilk Amerika Birlesik Devletleri baskani 1892 yilinda baskanlik koltuguna oturan Grover Cleveland dir Birlesik Devletler de gunumuzde yapilan hemen her secim gizli oyu esas alir Bati Virginia Eyalet Anayasasi acik oy kullanimina izin vermektedir 1870 ler ile 1890 lar arasinda etkili olan parti kongrelerinin birinde Avustralya oyunu kabul edeceklerini vadetmislerdir Gizlilik ve guvenilirligiBirlesik Krallik gizli oy uygulamalari oy pusulalarinin hangi secmene ait oldugunun zaman zaman belirlenebilmesi nedeniyle cesitli elestirilere konu olmustur Her oy pusulasinin belirli bir numarasi vardir Her secmenin numarasi aldigi oy pusulasinin en alt kismina yazilir Dogal olarak bu oyun gizliligi hakkinda kusku yaratir Bu onlem sahte oy pusulalarinin belirlenebilmesi amaciyla uygulamaya konulmustur Ne var ki secmenlerin oy pusulalariyla eslestirilmesi ancak secim kurulu tarafindan istenebilir ve bu yonteme cok nadiren gerek duyulur Bu sistemin yasal yetkesi 1983 Temsil Yasasinin Parlamento Secimi Kurallari bolumunde belirlenmistir Birlesik Devletler deki uygulama oy pusulasi uzerindeki numaranin oy verme yordami tamamlanmadan once delinmis bir kagida yazilmasini ongorur Bu delinmis kagitlar oyun kullanildigini kanitlar ve oy tumuyle gizli kalir Sandiklarin acilmasini izleyen surecte delinmis kagitlarin sayisinin sayilan toplam oy miktarina esit olmasi gerekir Farkli ulkelerde yururluge girdigi tarihler22 Agustos 1795 Fransa 1849 Hollanda 1853 Kolombiya 7 Subat 1856 Tazmanya Avustralya 19 Mart 1856 Victoria Avustralya 2 Nisan 1856 Guney Avustralya 1858 Yeni Guney Galler 1859 Queensland 1861 Italya Ekvador 1866 Isvec Secmenler parti ile ilgili secimlerini acik oy eassina gore belirlerler 1870 Yeni Zelanda 1872 Birlesik Krallik 1872 Secim Yasasi uyarinca Isvicre 1874 Kanada 1877 Bati Avustralya Belcika 1885 Norvec 1888 Massachusetts 1889 Wisconsin 1892 Amerika Birlesik Devletleri Kentucky bu yasayi geciren son eyalettir 1901 Danimarka 1907 Avusturya Finlandiya 1912 Arjantin 1918 Uruguay 1919 Romanya 1925 Kosta Rika 1931 Peru 1932 Brezilya 1946 Venezuela 1950 El Salvador 1950 TurkiyeKaynakcaNotlar Tabellariae Leges 25 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde William Smith D C L LL D Yunan ve Roma Antikalari Sozlugu John Murray Londra 1875 nin tam metni Fransizca 1838 de yayimlanan bir acik mektupta soyle denmekteydi Bizi varsilligin curumuslugunden ve gucun vahsetinden koruyacak olan oy hakki gizli olmalidir 1 29 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Terry Newman Tazmanya ve Gizli Oy 25 Subat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde 144 KiB 2003 49 1 Aust J Pol amp Hist 93 27 Subat 2006 tarihinde erisildi bkz Webster in Yeni Sozlugu G amp C Merriam Company 1967 adli kitabin 59 sayfasi Siyasi partilerin adaylik secimleri kimi eyaletlerde acik oy esasina gore yapilmaktadir bkz W Va Anayasasi Madde IV 2 Tum secimler oy sayimina gore sonuclanir ancak secmen hangi yolla oy kullanacagini belirleme hakkina sahiptir Secim gizliligi olu kirik baglanti 48 KiB 2006 Birlesik Krallik Secim CalistayiAyrica bakinizOyDis baglantilarGizli oyun olumu 20 Agustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Oyun Gizliligi 26 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Secim Sistemi Tasarimi Hakkindaki Bir El Kitabi24 Aralik 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde