Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Ağustos 2022) () |
Uskok Savaşı olarak da bilinen Gradisca Savaşı, 1615-1617 yılları arasında Venedik Cumhuriyeti ve destekçileri Hollanda ile İngltere ile Avusturya ve onu destekleyen Hırvatistan ve İspanyollar arasında yapıldı. Adını, Avusturyalılar tarafından düzensiz savaş için kullanılan Hırvatistanlı askerler olan aldı. Savaş, Avusturya'nın egemenliği altında bulunan Uskokların korsanlığına tepki olarak başladı. Bununla beraber Venedikliler, Adriyatik'teki Avusturya ile olan ticaret rekabetini de ortadan kaldırmaya çalıştılar. Her iki taraf da kayda değer bir başarı elde edemedi ve en sonunda savaş maddi sıkıntılardan dolayı sona erdi. 26 Eylül 1617'de Madrid Antlaşması imzalandı ve Uskokların iç bölgelere sürgün edilmesi kararlaştırıldı.
| Gradisca Savaşı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Venedik Cumhuriyeti  Birleşik Hollanda Cumhuriyeti  İngiltere Krallığı Osmanlı İmparatorluğu |  Kutsal Roma İmparatorluğu   Napoli Krallığı | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
Giovanni Bembo  | Arşidük Ferdinand Albrecht von Wallenstein | ||||||
Uskoklar karada kontrol edildikleri ve yıllık vergilerini ödememek için korsanlığa başladılar. Türk gemilerine saldırmanın yanı sıra Venedikliler ticaret gemilerini korumak için eskortlar, gözetleme kuleleri ve diğer koruyucu önlemlere başvurmaya çalışsa da maliyetleri inanılmaz şekilde arttı. Maliyetleri, 1590'larda 120.000 thaler, 1600'lerde 200.000 ve 1615'te 360.000'e kadar çıktı. Bunun üzerine Venedik birlikleri Soča Nehri üzerindeki Gradisca'yı kuşattılar.
Venedikliler korsanlara karşı diplomatik bir sefer başlattı fakat Uskoklar, Arşidükü Ferdinand'ın (Amcası Kutsal Roma İmparatoru Matthias'tan ve kayınbiraderi İspanya kralı III. Felipe'den yardım isteyebilirdi) vasalıydı. Eylül 1616'da , Venedik hizmeti için Hollanda da 4,000 adam yetiştirmeyi kabul etti. Mayıs 1617'de bu kuvvetler geldi, altı ay sonra da İngiliz gönüllülerden oluşan 2,000 kişilik bir birlik daha geldi. İspanyol desteği ise denizde 12 Hollandalı ve 10 İngiliz savaş gemisinden oluşan bir filotilla tarafından, kara desteği ise Mantova'daki savaş nedeniyle engellendi.
Uskoklar
15 ve 16. yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu, Balkanların büyük bölümünü fethetti ve bir Hristiyan mülteci akınını başlattı. Bu mültecilerin bir kolu olan Uskoklar, geçimlerini sağlamak için Türk gemilerini yağmalamaya başladı. 16. yüzyılın ortalarından itibaren ise Ragusa ve Venedik gibi Hristiyan ülkelerden gelen gemiler de saldırıya uğradı.1593-1606 Osmanlı-Avusturya Savaşı'dan sonra daha fazla mülteci, Bihaç'ın Türklere kaybıyla bölgede önemli bir Avusturya karakolu haline gelen Senj'e taşındı. Avusturyalılar, Osmanlı İmparatorluğu ile olan barışı riske atmamak için Uskoklar'ın Türkleri kışkırtmalarını olabildiğince engellemeye çalıştılar. Bu yüzden de Uskoklar, Venedik gemilerine yaptıkları yağmayı arttırdı.
Savaş için hazırlıklar
Habsburglar 1500 yılında Görz'ü miras yoluyla aldığından Venedik Cumhuriyeti'nin doğuya doğru genişlemesi imkansız hale geldi. Avusturya için ise Adriyatik Denizi'ne erişim sağlandı ve bu da iki ülkenin tüccarları arasında rekabete sebep oldu. Bilinmeyen bir yıldan itibaren Alpler üzerinden geçişlerine izin verilmeyen Venedikliler, Avusturya'yı ekonomik baskı altına almak için Uskoklar'ın saldırılarını kendi lehlerinde kullandılar. Venedik gemileri, Ferdinand'ın Uskok akınlarına son vermesini ve tazminat talep ederek Trieste'yi abluka altına aldı.
Ferdinand, maddi sıkıntılar yüzünden bu talebi karşılayamadı ve İspanya ve Kutsal Roma İmparatoru Matthias'ın Ferdinand'a yardım etme olasılığı düşük olduğundan Venedik Cumhuriyeti savaş yoluyla doğuya doğru genişleyebilir ve daha da güçlenebilirdi. Venedik, İngiltere ve Hollanda ile ittifaklar kurarak savaşa hazırlanmaya başladı. , Venedik'in kendi topraklarında asker toplamasına izin verdi. Ayrıca Avusturya yardımcı birlikleri için Graubünden kantonundaki Alpler üzerindeki geçişleri kapatmak için İsviçre ile bir anlaşma imzaladı.
Savaşa başlangıç
İlk çatışma 1616'da Uskok ve Segnani garnizonunun Avusturya'yı desteklediği başladı. Venedik tarafı Mariano'da avantajı elde ettikten sonra 24 Şubat 1616'da Gradisca d'Isonzo'ya ilerlediler ve Farra'da kamp kurdular.
Denizde güçlü olan Venedik Cumhuriyeti, Adriyatik'in efendisiydi. Avusturya, Venedik tarafından ablukaya alınan Trieste ve Hırvatistan kıyılarının küçük bir bölümüne sahipti. Venedik'te ikamet etmeyen ve Venedik'e vergi vermeyen hiçbir gemi bu sınırı geçemezdi. Ocak 1616'da Gorizia Tepeleri, Vipulzano ve San Martino di Quisco; Uskoklar tarafından korunuyordu. Mariano alanında bir Venedik müfrezesi kaldı. Farra yakınlarında kamp kuran Romalılar ve Medealılar, 24 Şubat 1616'da Gradisca'ya doğru ilerlediler. Kuşatma 29 gün sürdü. Venedik filosu, garnizonu Kaptan Sebastian Zuech tarafından takviye edilen Trieste'da kaza yaptı.1,000 süvari ve piyade ile Benedict Lezze, San Servelo'daki Venedik kalesini ele geçirdi. Tržac Kontu ve Hırvatistan genel yardımcısı liderliğindeki Uskok birlikleri, 26 Kasım 1615'te Monfalcone'ye geldi ve şehri yağmaladı.
Venedik garnizonu kaledekilerle sınırlıydı. Bugünkü Slovenya'da Lokev yakınlarındaki , 1,200 Hırvat askeri, 500 atlı ve 500 Uskok, Lezze liderliğindeki 3,000 Venedikli ile karşı karşıya kaldı. Savoy dükü bir ittifak önermesine rağmen bu teklifi Venedik senatosu reddetti. Bugünkü Palmanova'nın yöneticisi, toplam 3,000 adamdan oluşan Savorgnan ve Fruili milislerini seferber etti. Habsburgların Gradisca kalesinin çevresinde baskınlar başladı. Savaşın ilk aşamasında, Venedik hareketli saldırı kuvvetleri ile sürpriz saldırılar yapıyordu. Arşidük, daha güçlü konumları savunmak için bazı şehirleri, (Cervignano, Aquileia, Castelporpetto, Maranutto, Mariano, Romans d'Isonzo, Cormons ve Medea Sagrado) kaleleri ve köyleri terk etti. Saldırıları geri püskürttüğünde ise Uskoklar çevredeki köyleri yağmaladı ve sonrasında Venedik'in Loredan yöneticisi güneyi saldırılardan korumak için takviye kuvvetler aldı. Poreč ve Rovinj şehirleri topçular gönderdi ve Pula şehri de yiyecek ve silah gönderdi. Ordular Svetvinčenat, İstirya'da yoğunlaşmıştı.
Zaule Muharebesi
Bir kadırga ve birkaç küçük gemi ile Lezze, Muggia vadisine indi. Yüzbaşı Fabio Gallo'nun rehberliğindeki altı müfrezeyle Venedikliler Zaule tuz tavasını işgal etti ve bölgeyi yok etmeye başladı. Kaptan Daniel Francol, Carso platosundan geldi, ardından da Vuk Krsto Frankopan ve Yüzbaşı Sebastian Zuech komutasındaki silahşörler de peşinden geldi. Şaşıran Venedikliler gemilere kaçtı ama Lezze birliklerinin kaçışını engelledi. Venedik kadırgaları ayrım gözetmeksizin her tarafa toplarla ateş açtı. Her iki taraf da kayıplar verdi; Avusturya tarafı ise bir kadırgadan çıkan top atışı sonucu Hırvatların lideri Voyvoda Verdonoviz'i kaybetti.
Birinci Gradisca Kuşatması
1616'da Venedikliler Farra'yı kuşattı ve Arşidük, Gorizia ve Lucinico'dan saldırıya geçti. Üç büyük menfez, dört top ve üç küçük menfez ile Farra düşman ordusunu ağır kayıplarla püskürttü. Venedikliler, Guistiniani kuşatmayı kaldırıp Mariano'ya çekilmeden önce boş bir saldırı başlattı.
20 Aralık'ta Venedik Cumhuriyeti, Isonzo'nun batısındaki Avusturya topraklarını işgal etti ve Gradisca'yı kuşatarak saldırıya geçti. İki ay sonra Venedikliler 16,000 adam topladılar ve Gradisca'yı tamamen kuşattılar. Aynı zamanda Osmanlı'nın Bosna'daki askerleri, Avusturya sınır milislerinin Gradisca garnizonunun yardımına gelmesini engelleyen sınır boyu akınlar düzenlediler. Ferdinand'ın ordusu, daha sonra General Albrecht von Wallenstein da dahil olmak üzere 600 Alman ve aynı sayıdaki Uskoklar'dan oluşuyordu. Şehri kuşatan Venedik ordusu şehri ele geçiremedi ve hastalık çok sayıda kuşatmacının ölmesine sebep oldu. İspanya'nın Napoli Valisi , İspanya'nın izni olmadan Avusturya tarafında savaştı ve korsanlara Venedik ticaret gemilerine baskın yapma yetkisi verdi.
Nisan 1617'de Johan Ernst van Nassau-Siegen, 4,000 Hollandalı askerle Venedik'e geldi. Böylece Mayıs ayında Venedik ordusu yaklaşık 20,000 kişiye ulaştı. Bununla beraber Venedik, Gradisca'yı kuşatmayı sürdürdü fakat Avusturyalılar şehri terk etmedi. Bu esnada Ferdinand, hasta ve veliahtsız İmparator Matthias'a halef olmak için İspanyol desteğini almayı başardı. Mayıs 1617'de İngiliz gönüllü birliği dahil 2,000 kişi daha geldi. İspanyol desteği denizde 12 Hollandalı ve 10 İngiliz savaş gemisinden oluşan filotilla tarafından ve karadan gelen destek ise Mantova'daki savaş yüzünden engellendi.
Lucinico Muharebesi
, Francesco Ferrante ve Martinengo de Rossi tarafından kuşatıldı. Manzano'lu Marcantonio, Camillo Trevor'un süvari birlikleri ve Arnavut birlikleri, St. Florian Kalesi ve çevresinde 60 kişiyi öldürerek akınlarına yeniden başladılar. takviye aldı ve Soča'yı geçerek Lucenico ve Gradisca'yı güçlendirdi. Venedikliler ise bunun üzerine Orozio Baglioni liderliğinde Mariano, Corona, San Lorenzo ve Mossa'dan hareket eden üç sütunla şafakta Trautmannsdorf'un birliklerine saldırdı. Arnavutlar, Porcia Kontu'nun paralı askerlerinin ve Francis Camillo Martinengo ve Trevor'un sağındaki süvarilerin merkezinde yer alan toplam 4,000 kişiden oluşuyordu. Arnavutlar Lucinico Muharebesi'nde siperleri işgal etti fakat burada ilerlemek yerine ölü askerleri yağmalamayı seçtiler. Bu yüzden diğer sütunlar ağır kayıplara uğradı ve geri çekilmek zorunda kaldı. Venedikliler askeri faaliyetlerini yavaşlattı ve Avusturyalılar yeni takviye kuvvetler aldı.
Alpler'deki çatışmalar
2 Haziran'da Barbarigo yerine Antonio Prilu atandı. Prilu, taze Friulili ve Dalmaçyalı birlikleri de peşinde getirdi, saha tahkimatlarını güçlendirdi ve İstriya'da şaşırtan baskınlarına öncülük etti. Avusturyalılar da Monfalcone'daki baskınlara karşılık verdi. Monfalconese'de Arnavut birlikleri ağır bir kayıp verdikleri güçlü bir Venedik saldırısıyla karşı karşıya kaldı.
Savaş Alpler'e kadar uzandı ve Venedikliler Kobarid ve Tolmin'i yağmaladı. Bamberg piskoposu tarafından tutulan ve 400 adama sahip olan İngiliz paralı asker birliği lideri olan Schmit, 8 Ağustos'ta Pontebba'yı ele geçirdi. Manzano'lu Marcantonio da bir karşı saldırıda bulundu ve beş gün sonra Pontebba ve Malborghetto Valbruna'yı geri ele geçirdi. Hastalıktan dolayı zayıf düşen Avusturya birlikleri, mevcutlarının üçte birini kaybettiler ve Soča boyunca geri çekildiler. Bunun üzerine, Venedikliler Lucenico'yu işgal etti.
İkinci Gradisca Kuşatması
Kont John Ernest, 4,000 Hollandalı paralı askerle Monfalcone'a çıktı ve Venedik kuvvetlerini 20,000 kişiye çıkardı. Venedikliler 1 Haziran'da büyük bir hızla ilerlemeye başladı. Giovanni de Medici, Monfalcone'a hareket etti; Govanni Martinego, Mariano'dan Cassegliano üzerinden San Pier d'Isonzo'ya gitti. Ferdinand Scotus'un süvarilerinin sağ kanadı Mariano'dan Fratta ve Monfalcone üzerinden Vermegliano'ya ilerledi ve burada Orazio Baglioni'nin piyadelerine katıldı. Hollandalı paralı askerler Carso platosuna doğru ilerlediler. Francis ve Charles Strassolda kardeşler, 200 zırhlı asker, 300 arkebüz ve iki süvari ve bir piyade taburu ile Cividale del Fruli ve Udine'den gelen büyük süvari birliklerini de alarak Farra ile Mainizza arasında pozisyon aldı.
2 Haziran şafağında Hollandalılar San Martino del Carso'yu işgal etti ve Avusturyalılar Gradisca ile plato arasındaki konumlarını Venediklilere terk etti. Camillo Trevigliano bin adamıyla Gorizia'daki Avusturyalılara çatışmaya girdi. Altı kadırga Dunio Kalesi'ne saldırdı. Ertesi gün Hollandalılar, Forte Delle Donne'yi ele geçirdiler ve Martinego'nun topçularının gelmesinden duvarda bir boşluk açtılar, ardından 42 kişi teslim oldu. 5 Haziran'da Fort Imperial'deki 400 asker, serbest geçiş karşılığında Hollandalılara teslim oldu. Venedikliler, küçük sığınaklar inşa ederek 40 topçu yerleştirdiler ve Rubbia'ya (Avusturya karargahı) son bir saldırıya hazırlandılar. Siviller Gorizia'yı tahliye etmeye başlasa da 6 Haziran'da Nassau'lu Henry adamlarının yorgun olduğu gerekçesiyle saldırıya devam etmeyi reddetti.
Avusturyalılar savunmalarını güçlendirdiler ancak 7 Haziran'daki bir teftiş sırasında Trautmansdorf topçu ateşi ile öldürüldü. Yerine ise Venediklileri teslim olmaları için hile kullanan geçti. Avusturyalılar 9-12 Haziran tarihleri arasında Rubbia'ya yönelik saldırıları püskürttüler ve yaralı durumda olan Nassau'lu Henry Gradisca'ya yemek getirdi.
Venedikliler daha fazla saldırıdan kaçınarak Gradisca kuşatmasını yoğunlaştırdılar, hastalık Hollanda kuvvetlerinin yarısını öldürdü. Daha sonra Albrecht von Wallenstein liderliğindeki Avusturya takviye kuvvetleri geldi. Avusturyalılar Farra, Gradisca ve Goriza'dan üç sütun halinde ilerleyerek Camillo Treviglio'nun Arnavut kuvvetlerine (komutanlar Marcantonio Manzano ve Leonardo ve Pietro Avogadro Gualdo dahil) ağır kayıplar verdirdi. Bir sütun Venediklilere saldırdı, diğeri Fort Stella'yı bloke etti, diğeri Orazio Baglioni'yi öldürdü ve Monte San Michele'deki siperleri ele geçirdi.
Giovanni de Medici sağlık problemleri nedeniyle komutasını bıraktı ve yerine Prens Luigi d'Este geçti. Venedikliler Fort Stella'yı çevrelese de Albrecht von Wallenstein takviye ve erzak getirdi. Wallenstein, servetini savaş için Steimark Dükü Ferdinand'a 200 at sunarak ve komuta ederek ve Gradisca kalesini Venedik kuşatmasından kurtararak kullandı.
Arşidük Ferdinand, Gradisca'yı savunmak için yalnızca 4,000 askere sahip olmasına rağmen daha büyük bir anlaşmanın parçası olarak İspanyollardan askeri, siyasi ve mali destek aldı. Felipe, Venediklilerle savaşmayı ve Ferdinand'ı Kutsal Roma İmparatoru olarak desteklemeyi Alsas, Finale Ligure ve Piombino'nun geri verilmesi karşılığında kabul etti. Bu olay, Ferdinand ile Venedik arasında birçok Uskok'un idam ya da sürgün edildiği ve Senj'de kalıcı bir Avusturya garnizonunun kurulduğu bir antlaşmanın da önünü açtı.
Barış
Devam eden çatışmalar olsa da her iki tarafta da barış arayışı ve özlemi vardı. Almanya'daki sorunları öngören Ferdinand, Venedik'le olan savaşın bitmesini istiyordu. Bunun yanı sıra Venedik de savaşa İspanya'nın dahil olmasından korktuğu için savaşı sürdürmek istemiyordu.
İspanya'nın arabulucuğundan sonra 6 Kasım'da Paris'te ateşkes sağlandı ve 28 Kasım'da terhisler başladı. Barış görüşmeleri uzadığından Hollanda asker toplamaya devam etti.
III. Felipe, Kutsal Roma İmparatoru Matthias, Venedik Cumhuriyeti ve Avusturya Arşidükü Ferdinand'ın imzaladığı barış antlaşması ile korsanların Avusturya'nın deniz alanlarından sürülmesine karar verildi. Venedikliler ise İstriya ve Fruli'de işgal ettikleri tüm yerleri İmparator'a ve Arşidük'e geri verecekti.
Venedikliler, Matthias tarafından Uskoklar'ın kovulmasını ve aynı zamanda körfez üzerindeki egemenliklerinin tanınmasını sağladılar. Yine de Friuli için genel tablo oldukça iç karartıcıydı. Fruili 1600'lerin başında sefalet, kıtlık, humma, hayvan hastalıkları ve kurt saldırıları ile uğraşıyordu.
Kaynakça
- ^ Osmanlı desteği çoğunlukla Osmanlı'nın Bosna sakinlerinden geldi.
- ^ Napoli Krallığı, İspanya İmparatorluğu'nun rızası olmadan Ferdinand'ı destekledi.
- ^ a b c 1943-, Parker, Geoffrey, (2001). Europe in crisis, 1598-1648. Blackwell. ISBN . OCLC 46353310.
- ^ Rothenberg, Gunther E. (1961). "Venice and the Uskoks of Senj: 1537-1618". The Journal of Modern History. 33 (2): 148-156. doi:10.1086/238780. ISSN 0022-2801.
- ^ 1887-1966., Geyl, Pieter, (1913). Christofforo Suriano, resident van de Serenissime Republiek van Venetië in Den Haag, 1616-1623. Mortinus Nijhoff. OCLC 978119716.
- ^ İspanya, Monferrato Dükalığı'nın veraseti için savaş halindeydi ve İmparator Matthias, savaş için özellikle endişe içindeydi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Gradisca Savasi haber gazete kitap akademik JSTOR Agustos 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Uskok Savasi olarak da bilinen Gradisca Savasi 1615 1617 yillari arasinda Venedik Cumhuriyeti ve destekcileri Hollanda ile Ingltere ile Avusturya ve onu destekleyen Hirvatistan ve Ispanyollar arasinda yapildi Adini Avusturyalilar tarafindan duzensiz savas icin kullanilan Hirvatistanli askerler olan aldi Savas Avusturya nin egemenligi altinda bulunan Uskoklarin korsanligina tepki olarak basladi Bununla beraber Venedikliler Adriyatik teki Avusturya ile olan ticaret rekabetini de ortadan kaldirmaya calistilar Her iki taraf da kayda deger bir basari elde edemedi ve en sonunda savas maddi sikintilardan dolayi sona erdi 26 Eylul 1617 de Madrid Antlasmasi imzalandi ve Uskoklarin ic bolgelere surgun edilmesi kararlastirildi Gradisca SavasiTarih1615 26 Eylul 1617BolgeAdriyatik Denizi nin kuzey kiyilariSonucCogu korsani idam edildi ya da surgune gonderildi Uskoklari kontrol etmek icin bolgede bir Avusturya garnizonu kuruldu TaraflarVenedik Cumhuriyeti Birlesik Hollanda Cumhuriyeti Ingiltere Kralligi Osmanli ImparatorluguKutsal Roma Imparatorlugu Napoli KralligiKomutanlar ve liderlerGiovanni BemboArsiduk Ferdinand Albrecht von Wallenstein Uskoklar karada kontrol edildikleri ve yillik vergilerini odememek icin korsanliga basladilar Turk gemilerine saldirmanin yani sira Venedikliler ticaret gemilerini korumak icin eskortlar gozetleme kuleleri ve diger koruyucu onlemlere basvurmaya calissa da maliyetleri inanilmaz sekilde artti Maliyetleri 1590 larda 120 000 thaler 1600 lerde 200 000 ve 1615 te 360 000 e kadar cikti Bunun uzerine Venedik birlikleri Soca Nehri uzerindeki Gradisca yi kusattilar Venedikliler korsanlara karsi diplomatik bir sefer baslatti fakat Uskoklar Arsiduku Ferdinand in Amcasi Kutsal Roma Imparatoru Matthias tan ve kayinbiraderi Ispanya krali III Felipe den yardim isteyebilirdi vasaliydi Eylul 1616 da Venedik hizmeti icin Hollanda da 4 000 adam yetistirmeyi kabul etti Mayis 1617 de bu kuvvetler geldi alti ay sonra da Ingiliz gonullulerden olusan 2 000 kisilik bir birlik daha geldi Ispanyol destegi ise denizde 12 Hollandali ve 10 Ingiliz savas gemisinden olusan bir filotilla tarafindan kara destegi ise Mantova daki savas nedeniyle engellendi Uskoklar15 ve 16 yuzyillarda Osmanli Imparatorlugu Balkanlarin buyuk bolumunu fethetti ve bir Hristiyan multeci akinini baslatti Bu multecilerin bir kolu olan Uskoklar gecimlerini saglamak icin Turk gemilerini yagmalamaya basladi 16 yuzyilin ortalarindan itibaren ise Ragusa ve Venedik gibi Hristiyan ulkelerden gelen gemiler de saldiriya ugradi 1593 1606 Osmanli Avusturya Savasi dan sonra daha fazla multeci Bihac in Turklere kaybiyla bolgede onemli bir Avusturya karakolu haline gelen Senj e tasindi Avusturyalilar Osmanli Imparatorlugu ile olan barisi riske atmamak icin Uskoklar in Turkleri kiskirtmalarini olabildigince engellemeye calistilar Bu yuzden de Uskoklar Venedik gemilerine yaptiklari yagmayi arttirdi Savas icin hazirliklarHabsburglar 1500 yilinda Gorz u miras yoluyla aldigindan Venedik Cumhuriyeti nin doguya dogru genislemesi imkansiz hale geldi Avusturya icin ise Adriyatik Denizi ne erisim saglandi ve bu da iki ulkenin tuccarlari arasinda rekabete sebep oldu Bilinmeyen bir yildan itibaren Alpler uzerinden gecislerine izin verilmeyen Venedikliler Avusturya yi ekonomik baski altina almak icin Uskoklar in saldirilarini kendi lehlerinde kullandilar Venedik gemileri Ferdinand in Uskok akinlarina son vermesini ve tazminat talep ederek Trieste yi abluka altina aldi Ferdinand maddi sikintilar yuzunden bu talebi karsilayamadi ve Ispanya ve Kutsal Roma Imparatoru Matthias in Ferdinand a yardim etme olasiligi dusuk oldugundan Venedik Cumhuriyeti savas yoluyla doguya dogru genisleyebilir ve daha da guclenebilirdi Venedik Ingiltere ve Hollanda ile ittifaklar kurarak savasa hazirlanmaya basladi Venedik in kendi topraklarinda asker toplamasina izin verdi Ayrica Avusturya yardimci birlikleri icin Graubunden kantonundaki Alpler uzerindeki gecisleri kapatmak icin Isvicre ile bir anlasma imzaladi Savasa baslangicIlk catisma 1616 da Uskok ve Segnani garnizonunun Avusturya yi destekledigi basladi Venedik tarafi Mariano da avantaji elde ettikten sonra 24 Subat 1616 da Gradisca d Isonzo ya ilerlediler ve Farra da kamp kurdular Denizde guclu olan Venedik Cumhuriyeti Adriyatik in efendisiydi Avusturya Venedik tarafindan ablukaya alinan Trieste ve Hirvatistan kiyilarinin kucuk bir bolumune sahipti Venedik te ikamet etmeyen ve Venedik e vergi vermeyen hicbir gemi bu siniri gecemezdi Ocak 1616 da Gorizia Tepeleri Vipulzano ve San Martino di Quisco Uskoklar tarafindan korunuyordu Mariano alaninda bir Venedik mufrezesi kaldi Farra yakinlarinda kamp kuran Romalilar ve Medealilar 24 Subat 1616 da Gradisca ya dogru ilerlediler Kusatma 29 gun surdu Venedik filosu garnizonu Kaptan Sebastian Zuech tarafindan takviye edilen Trieste da kaza yapti 1 000 suvari ve piyade ile Benedict Lezze San Servelo daki Venedik kalesini ele gecirdi Trzac Kontu ve Hirvatistan genel yardimcisi liderligindeki Uskok birlikleri 26 Kasim 1615 te Monfalcone ye geldi ve sehri yagmaladi Venedik garnizonu kaledekilerle sinirliydi Bugunku Slovenya da Lokev yakinlarindaki 1 200 Hirvat askeri 500 atli ve 500 Uskok Lezze liderligindeki 3 000 Venedikli ile karsi karsiya kaldi Savoy duku bir ittifak onermesine ragmen bu teklifi Venedik senatosu reddetti Bugunku Palmanova nin yoneticisi toplam 3 000 adamdan olusan Savorgnan ve Fruili milislerini seferber etti Habsburglarin Gradisca kalesinin cevresinde baskinlar basladi Savasin ilk asamasinda Venedik hareketli saldiri kuvvetleri ile surpriz saldirilar yapiyordu Arsiduk daha guclu konumlari savunmak icin bazi sehirleri Cervignano Aquileia Castelporpetto Maranutto Mariano Romans d Isonzo Cormons ve Medea Sagrado kaleleri ve koyleri terk etti Saldirilari geri puskurttugunde ise Uskoklar cevredeki koyleri yagmaladi ve sonrasinda Venedik in Loredan yoneticisi guneyi saldirilardan korumak icin takviye kuvvetler aldi Porec ve Rovinj sehirleri topcular gonderdi ve Pula sehri de yiyecek ve silah gonderdi Ordular Svetvincenat Istirya da yogunlasmisti Zaule MuharebesiBir kadirga ve birkac kucuk gemi ile Lezze Muggia vadisine indi Yuzbasi Fabio Gallo nun rehberligindeki alti mufrezeyle Venedikliler Zaule tuz tavasini isgal etti ve bolgeyi yok etmeye basladi Kaptan Daniel Francol Carso platosundan geldi ardindan da Vuk Krsto Frankopan ve Yuzbasi Sebastian Zuech komutasindaki silahsorler de pesinden geldi Sasiran Venedikliler gemilere kacti ama Lezze birliklerinin kacisini engelledi Venedik kadirgalari ayrim gozetmeksizin her tarafa toplarla ates acti Her iki taraf da kayiplar verdi Avusturya tarafi ise bir kadirgadan cikan top atisi sonucu Hirvatlarin lideri Voyvoda Verdonoviz i kaybetti Birinci Gradisca KusatmasiGradisca Kalesi 1616 da Venedikliler Farra yi kusatti ve Arsiduk Gorizia ve Lucinico dan saldiriya gecti Uc buyuk menfez dort top ve uc kucuk menfez ile Farra dusman ordusunu agir kayiplarla puskurttu Venedikliler Guistiniani kusatmayi kaldirip Mariano ya cekilmeden once bos bir saldiri baslatti 20 Aralik ta Venedik Cumhuriyeti Isonzo nun batisindaki Avusturya topraklarini isgal etti ve Gradisca yi kusatarak saldiriya gecti Iki ay sonra Venedikliler 16 000 adam topladilar ve Gradisca yi tamamen kusattilar Ayni zamanda Osmanli nin Bosna daki askerleri Avusturya sinir milislerinin Gradisca garnizonunun yardimina gelmesini engelleyen sinir boyu akinlar duzenlediler Ferdinand in ordusu daha sonra General Albrecht von Wallenstein da dahil olmak uzere 600 Alman ve ayni sayidaki Uskoklar dan olusuyordu Sehri kusatan Venedik ordusu sehri ele geciremedi ve hastalik cok sayida kusatmacinin olmesine sebep oldu Ispanya nin Napoli Valisi Ispanya nin izni olmadan Avusturya tarafinda savasti ve korsanlara Venedik ticaret gemilerine baskin yapma yetkisi verdi Nisan 1617 de Johan Ernst van Nassau Siegen 4 000 Hollandali askerle Venedik e geldi Boylece Mayis ayinda Venedik ordusu yaklasik 20 000 kisiye ulasti Bununla beraber Venedik Gradisca yi kusatmayi surdurdu fakat Avusturyalilar sehri terk etmedi Bu esnada Ferdinand hasta ve veliahtsiz Imparator Matthias a halef olmak icin Ispanyol destegini almayi basardi Mayis 1617 de Ingiliz gonullu birligi dahil 2 000 kisi daha geldi Ispanyol destegi denizde 12 Hollandali ve 10 Ingiliz savas gemisinden olusan filotilla tarafindan ve karadan gelen destek ise Mantova daki savas yuzunden engellendi Lucinico Muharebesi Francesco Ferrante ve Martinengo de Rossi tarafindan kusatildi Manzano lu Marcantonio Camillo Trevor un suvari birlikleri ve Arnavut birlikleri St Florian Kalesi ve cevresinde 60 kisiyi oldurerek akinlarina yeniden basladilar takviye aldi ve Soca yi gecerek Lucenico ve Gradisca yi guclendirdi Venedikliler ise bunun uzerine Orozio Baglioni liderliginde Mariano Corona San Lorenzo ve Mossa dan hareket eden uc sutunla safakta Trautmannsdorf un birliklerine saldirdi Arnavutlar Porcia Kontu nun parali askerlerinin ve Francis Camillo Martinengo ve Trevor un sagindaki suvarilerin merkezinde yer alan toplam 4 000 kisiden olusuyordu Arnavutlar Lucinico Muharebesi nde siperleri isgal etti fakat burada ilerlemek yerine olu askerleri yagmalamayi sectiler Bu yuzden diger sutunlar agir kayiplara ugradi ve geri cekilmek zorunda kaldi Venedikliler askeri faaliyetlerini yavaslatti ve Avusturyalilar yeni takviye kuvvetler aldi Alpler deki catismalar2 Haziran da Barbarigo yerine Antonio Prilu atandi Prilu taze Friulili ve Dalmacyali birlikleri de pesinde getirdi saha tahkimatlarini guclendirdi ve Istriya da sasirtan baskinlarina onculuk etti Avusturyalilar da Monfalcone daki baskinlara karsilik verdi Monfalconese de Arnavut birlikleri agir bir kayip verdikleri guclu bir Venedik saldirisiyla karsi karsiya kaldi Savas Alpler e kadar uzandi ve Venedikliler Kobarid ve Tolmin i yagmaladi Bamberg piskoposu tarafindan tutulan ve 400 adama sahip olan Ingiliz parali asker birligi lideri olan Schmit 8 Agustos ta Pontebba yi ele gecirdi Manzano lu Marcantonio da bir karsi saldirida bulundu ve bes gun sonra Pontebba ve Malborghetto Valbruna yi geri ele gecirdi Hastaliktan dolayi zayif dusen Avusturya birlikleri mevcutlarinin ucte birini kaybettiler ve Soca boyunca geri cekildiler Bunun uzerine Venedikliler Lucenico yu isgal etti Ikinci Gradisca KusatmasiKont John Ernest 4 000 Hollandali parali askerle Monfalcone a cikti ve Venedik kuvvetlerini 20 000 kisiye cikardi Venedikliler 1 Haziran da buyuk bir hizla ilerlemeye basladi Giovanni de Medici Monfalcone a hareket etti Govanni Martinego Mariano dan Cassegliano uzerinden San Pier d Isonzo ya gitti Ferdinand Scotus un suvarilerinin sag kanadi Mariano dan Fratta ve Monfalcone uzerinden Vermegliano ya ilerledi ve burada Orazio Baglioni nin piyadelerine katildi Hollandali parali askerler Carso platosuna dogru ilerlediler Francis ve Charles Strassolda kardesler 200 zirhli asker 300 arkebuz ve iki suvari ve bir piyade taburu ile Cividale del Fruli ve Udine den gelen buyuk suvari birliklerini de alarak Farra ile Mainizza arasinda pozisyon aldi 2 Haziran safaginda Hollandalilar San Martino del Carso yu isgal etti ve Avusturyalilar Gradisca ile plato arasindaki konumlarini Venediklilere terk etti Camillo Trevigliano bin adamiyla Gorizia daki Avusturyalilara catismaya girdi Alti kadirga Dunio Kalesi ne saldirdi Ertesi gun Hollandalilar Forte Delle Donne yi ele gecirdiler ve Martinego nun topcularinin gelmesinden duvarda bir bosluk actilar ardindan 42 kisi teslim oldu 5 Haziran da Fort Imperial deki 400 asker serbest gecis karsiliginda Hollandalilara teslim oldu Venedikliler kucuk siginaklar insa ederek 40 topcu yerlestirdiler ve Rubbia ya Avusturya karargahi son bir saldiriya hazirlandilar Siviller Gorizia yi tahliye etmeye baslasa da 6 Haziran da Nassau lu Henry adamlarinin yorgun oldugu gerekcesiyle saldiriya devam etmeyi reddetti Avusturyalilar savunmalarini guclendirdiler ancak 7 Haziran daki bir teftis sirasinda Trautmansdorf topcu atesi ile olduruldu Yerine ise Venediklileri teslim olmalari icin hile kullanan gecti Avusturyalilar 9 12 Haziran tarihleri arasinda Rubbia ya yonelik saldirilari puskurttuler ve yarali durumda olan Nassau lu Henry Gradisca ya yemek getirdi Venedikliler daha fazla saldiridan kacinarak Gradisca kusatmasini yogunlastirdilar hastalik Hollanda kuvvetlerinin yarisini oldurdu Daha sonra Albrecht von Wallenstein liderligindeki Avusturya takviye kuvvetleri geldi Avusturyalilar Farra Gradisca ve Goriza dan uc sutun halinde ilerleyerek Camillo Treviglio nun Arnavut kuvvetlerine komutanlar Marcantonio Manzano ve Leonardo ve Pietro Avogadro Gualdo dahil agir kayiplar verdirdi Bir sutun Venediklilere saldirdi digeri Fort Stella yi bloke etti digeri Orazio Baglioni yi oldurdu ve Monte San Michele deki siperleri ele gecirdi Giovanni de Medici saglik problemleri nedeniyle komutasini birakti ve yerine Prens Luigi d Este gecti Venedikliler Fort Stella yi cevrelese de Albrecht von Wallenstein takviye ve erzak getirdi Wallenstein servetini savas icin Steimark Duku Ferdinand a 200 at sunarak ve komuta ederek ve Gradisca kalesini Venedik kusatmasindan kurtararak kullandi Arsiduk Ferdinand Gradisca yi savunmak icin yalnizca 4 000 askere sahip olmasina ragmen daha buyuk bir anlasmanin parcasi olarak Ispanyollardan askeri siyasi ve mali destek aldi Felipe Venediklilerle savasmayi ve Ferdinand i Kutsal Roma Imparatoru olarak desteklemeyi Alsas Finale Ligure ve Piombino nun geri verilmesi karsiliginda kabul etti Bu olay Ferdinand ile Venedik arasinda bircok Uskok un idam ya da surgun edildigi ve Senj de kalici bir Avusturya garnizonunun kuruldugu bir antlasmanin da onunu acti Senj KalesiBarisDevam eden catismalar olsa da her iki tarafta da baris arayisi ve ozlemi vardi Almanya daki sorunlari ongoren Ferdinand Venedik le olan savasin bitmesini istiyordu Bunun yani sira Venedik de savasa Ispanya nin dahil olmasindan korktugu icin savasi surdurmek istemiyordu Ispanya nin arabulucugundan sonra 6 Kasim da Paris te ateskes saglandi ve 28 Kasim da terhisler basladi Baris gorusmeleri uzadigindan Hollanda asker toplamaya devam etti III Felipe Kutsal Roma Imparatoru Matthias Venedik Cumhuriyeti ve Avusturya Arsiduku Ferdinand in imzaladigi baris antlasmasi ile korsanlarin Avusturya nin deniz alanlarindan surulmesine karar verildi Venedikliler ise Istriya ve Fruli de isgal ettikleri tum yerleri Imparator a ve Arsiduk e geri verecekti Venedikliler Matthias tarafindan Uskoklar in kovulmasini ve ayni zamanda korfez uzerindeki egemenliklerinin taninmasini sagladilar Yine de Friuli icin genel tablo oldukca ic kararticiydi Fruili 1600 lerin basinda sefalet kitlik humma hayvan hastaliklari ve kurt saldirilari ile ugrasiyordu Kaynakca Osmanli destegi cogunlukla Osmanli nin Bosna sakinlerinden geldi Napoli Kralligi Ispanya Imparatorlugu nun rizasi olmadan Ferdinand i destekledi a b c 1943 Parker Geoffrey 2001 Europe in crisis 1598 1648 Blackwell ISBN 0 631 22027 5 OCLC 46353310 Rothenberg Gunther E 1961 Venice and the Uskoks of Senj 1537 1618 The Journal of Modern History 33 2 148 156 doi 10 1086 238780 ISSN 0022 2801 1887 1966 Geyl Pieter 1913 Christofforo Suriano resident van de Serenissime Republiek van Venetie in Den Haag 1616 1623 Mortinus Nijhoff OCLC 978119716 Ispanya Monferrato Dukaligi nin veraseti icin savas halindeydi ve Imparator Matthias savas icin ozellikle endise icindeydi