Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Korsan, saldıran, yağmalayan haydut. Korsanlar bir milleti ya da orduyu temsil etmezler ve amaçları çoğunlukla ganimet ele geçirmektir.
Korsanlar günümüzde de faal olup, her yıl 13-16 milyar dolar maddi kayba neden olmaktadırlar. Günümüzde korsanlık daha çok Pasifik ve Hint okyanuslarında yaygındır.
Köken bilimi
Bugünkü Türkçede korsan kelimesi, denizde; gemi, adam ve mal gaspını, yağmalamayı içeren "deniz haydutluğu"nu ifade etmektedir. Fakat Latincedeki “cursus“ kelimesinden türeyen ve Türkçedeki korsan kelimesine kaynaklık eden “corsair” sözcüğünün anlamı, deniz haydutluğunun aksi olarak resmî otorite tarafından verilen bir deniz görevidir. İzinli korsanlık olarak ifade edeceğimiz bu görevi, İngilizcede kullanılan “privateering“ kelimesi karşılamaktadır. Buccaneer de bu sınıftaki korsanlar için kullanılan bir diğer terimdir. Fakat devlet göreviyle korsanlık, diğer devletlerin gözünde alelade haydutluktan farklı olmadığından, bu terimler haydut anlamında da kullanılır.
Deniz haydutluğunu ifade için ise batı dillerinde “piracy” ile “pirate“ kelimeleri kullanılmıştır. Bu doğrultuda bir iktidarın bilgi ve gözetimi dâhilinde yapılan izinli korsanlık ile herhangi bir yasal dayanağı olmaksızın yapılan deniz haydutluğu aslında birbirinden farklı iki olgu olarak gerçekleşmektedir.
Korsanlık tarihi
Osmanlı Devleti'nde korsan sınıfı ve görevleri
Osmanlı Devleti'nde ise korsanlar deniz komando sınıfı idi. En büyük üsleri Cezayir idi. Hemen hemen bütün büyük Türk amiralleri bu sınıftan yetişmişlerdir. Zira levendlerin (Bahriyeli) en gözü pek, zeki ve bilgili kısmı bu sınıfa geçiyordu. Ekserisi birkaç Avrupa dili konuşurdu. En büyük korsan amirali Turgut Paşa'dır. Barbaros kardeşler de korsanlıktan yetişmekle beraber, onlar daha çok devlet kurucu fatihlerdir. Korsan filolarının hedefi düşmanlarının deniz gücünü vurmak, düşman sahillerini tahrip etmekti. Bu fiil Fransızcadaki "corsaire" kelimesi ile ifade edilir.
Devlet hizmeti ile ilgili olmayan deniz eşkıyasına (Fr. Pirate), son asır Türkçesinde korsan denmiştir. Fakat asıl Osmanlı terminolojisinde bu manada "derya haramisi, deniz haydudu, deniz haramisi, deniz şakıysi" de kullanılmıştır ki, bunlar hırsız katillerdir. Türklerde "Korsan" ise devlet bahriyesinin bir sınıfı idi. Eski Osmanlı metinlerinde en büyük amiraller “yarar korsandır, büyük korsandır, mahir korsandır” gibi tabirlerle övülür. Korsanlıktan yetişmemiş bir denizci tam bir denizci sayılmaz. Korsan, karadaki Akıncının denizdeki mukabilidir. Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluşunda Korsan sınıfı, Akıncı sınıfı derecesinde çok büyük hizmetler görmüş, büyük fetihler yapmış, büyük muharebeler kazanmış, devletin denizdeki düşmanlarının belini büken onları aciz bırakan kuvvetlerden olmuştur.
Korsan sınıfı, karadaki Akıncı gibi bahriyenin en seçkin, en imtiyazlı, en vuruşkan, en fedai sınıfıdır. Bugünün deniz komandosu denilebilir. Denizde en tehlikeli misyonları yüklenir ve hayatı pahasına başarır. En büyük görevi budur. Devletin sulh hâlinde bulunmadığı devletlerin gemilerini açık denizlere bırakmadan zapteder, batırır, zarar verir ve hiç olmazsa korkutur.
İmparatorluk Türkiyesi'nin devamlı savaş halinde bulunduğu İspanya'ya ait İspanya ve İtalya kıyılarında limanları basar, gemileri zapt eder, limanları bombardıman eder, sahilden hayli mesafede şehirlere kadar girip düşmanın maneviyatını altüst eder, ekonomik gücünü kırar.
XVI. asırda Turgut Reis (Turgutça bey, Turgut Paşa), yarım asır korsan ocağının başında bulunmuş, bu sınıfın fonksiyonunu şahikasına çıkarmıştır.
Korsanlar; Türk ticaret gemilerini ve yollarını himaye eder, emir alınca Donanma-yı Hümâyûn’a katılıp sefere çıkar ve açık deniz muharebelerine katılırlardı. Devletin sulh hâlinde bulunduğu Padişahça aman verilmiş Hristiyan devletlere ve hiçbir şekilde Müslüman devletlere ait gemilere dokunmazlardı. Devletin harp hâlinde olmadığı devletin bayrağına saldıran korsan gemisi reisinin derhal başı vurulurdu.
Türk korsan sınıfının gerçek kurucusu ve onu cihanşümul bir kuvvet haline getiren şahsiyet II. Bayezid’in 3. oğlu ve Yavuz Sultan Selim’in ağabeyi Şehzade Korkut'tur. Bu iş için çok dikkatli bir siyaset takip etmiş ve çok büyük paralar harcamıştır. Bu suretle Barbaros kardeşleri himaye etmiştir ki, en büyükleri Oruç Reis'tir. Ondan sonra kardeşi Barbaros Hayreddin Paşa (Hızır Reis) ve onun İstanbul’a çağrılması üzerine de Turgut Reis korsan ocağının başına geçmişlerdir.
Ocağın merkezi İstanbul değildir. Batı devletleri suları ile karşı karşıya ve İspanya sahilleri ile yüz yüze olan Cezayir şehridir. Turgut Reis zamanında orta Tunus ( = Bizerte) başlıca korsan üsleridir. Bu yerlere Cezayir Beylerbeyliği'nin birçok limanını da eklemek mümkündür. (Bicâye = , = , , Şerşel vs.)
Hristiyan devletlerin de böyle korsanları vardır. En dehşetlileri; gayeleri, kuruluşları ve hayatiyetleri için sadece Türk gemilerini hedef almış olan Saint Jean (Aziz Yuhanna) şövalye tarikatıdır. 1523'te I. Süleyman tarafından Rodos'un zaptı ile buradan kovulan bu tarikat, birkaç yıl sonra Charles Quint tarafından Malta’ya yerleştirilmiştir.Papa’nın himayesinde fakat müstakil bir askerî tarikattır. Onların öğretisinde de Türk korsanları gibi ölmeden silah teslim etmemek vardır. Silahlarını ancak cesetlerinden almanın mümkün olduğu rivayet edilir. Hollanda, Portekiz ve İngiltere gibi denizci devletlerde, Türk korsanları ile mukayese edilemeyen korsan teşkilatları vardır. Ancak Akdeniz'de Türk korsanları ile rekabet edebilen tek güç Saint Jean Şövalyeleri'dir. İngiliz, Fransız ve Hollanda korsanları, daha çok Karayip Denizi’nde İspanya gemilerini hedef almıştır.
En büyük Türk korsanları olarak; Oruç Reis, Hızır Reis, Turgut Reis, Burak Reis, Murat Reis, Küçük Murat Reis, Koca Murat Reis, , Piri Reis, Salih Reis, Seydi Ali Reis, Kemal Reis, Mezomorto Hüseyin Paşa ve Cezayirli Hasan Paşa sayılabilir.
Kaynakça
- http://tarihvemedeniyet.org/2009/07/osmanlilarda-korsan-teskilati/ 13 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Dipnotlar
- ^ Mübahat Kütükoğlu, "XVIII. Yüzyılda İngiliz Ve Fransız Korsanlık Hareketlerinin Akdeniz Ticareti Üzerinde Etkileri", Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı 12, Yıl 1968, sf. 57–71.
- ^ Jan Rogozinski, The Wordsworth Dictionary of Pirates, Wordsworth Reference, New York 1995, sf. 289.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Aralık 2015.
- ^ Kennet R. Andrews, Elizabethan Privateering: English Privateering During The Spanish War, 1585-1603, Cambridge At The University Press, Cambridge 1964, sf. 5-6.
- ^ Yılmaz Öztuna, Tarih III, MEB Ank. 1972
- ^ Kaptan Paşa'nın Seyir Defteri: Gazavât-ı Hayreddin Paşa, Seyyid Murâdi; Türkçeleştiren: Ahmet Şimşirgil. Babıali Kültür Yayıncılığı. İstanbul, 2003
- ^ Ertuğrul Düzdağ, Barbaros Hayrettin Paşa’nın Hatıraları, c. I-II, İstanbul, 1973
- ^ Zaman Gazetesi 23/09/04. İskender PALA
- ^ Öztuna Yılmaz, Büyük Tarih Ansk, BATEŞ Yay. 1992
- ^ a b Öztuna Yılmaz, Tarih III, MEB Ank. 1972
- ^ Şenay Özdemir, Akdeniz hâkimiyetinde Osmanlı Devleti ve Korsanlık (1695- 1789)
- ^ Halil İnalcık, Ottoman Policy and Administration in Cyprus After the Conquest, Ankara: 1969.
- ^ Akıncı Sırrı, Hayat Tarih Mecmuası, Kasım 1969
- ^ ÖztunaYılmaz,Yavuz Sultan Selim,BKY yay,İst 2006
- ^ Gencer, Ali İhsan, Osmanlı Türklerinde Denizcilik, Osmanlı, VI, Ankara, 1999, s. 569–589
- ^ Doğu-Batı Çatışması Ekseninde Anadolu'da Türk Denizciliğinin Başlaması", Sosyoloji Yıllığı, Kitap-12, (Semavi İyice'ye Saygı), Tarihte Doğu-Batı Çatışması, İstanbul, 2005, s.343-350.
- ^ P.Erlanger, Charles Quint, Paris, 1981
- ^ Read, Piers Paul (1999). The Templars
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Korsan saldiran yagmalayan haydut Korsanlar bir milleti ya da orduyu temsil etmezler ve amaclari cogunlukla ganimet ele gecirmektir 18 yy korsanlarindan Calico Jack in bayragi Korsanlar gunumuzde de faal olup her yil 13 16 milyar dolar maddi kayba neden olmaktadirlar Gunumuzde korsanlik daha cok Pasifik ve Hint okyanuslarinda yaygindir Koken bilimiBarbaros Hayreddin Pasa 1478 1546 Osmanli denizcisi ve korsandir Francis Drake 1543 1596 Ingiliz korsandir Amaro Pargo 1678 1747 Ispanyol korsandir Bugunku Turkcede korsan kelimesi denizde gemi adam ve mal gaspini yagmalamayi iceren deniz haydutlugu nu ifade etmektedir Fakat Latincedeki cursus kelimesinden tureyen ve Turkcedeki korsan kelimesine kaynaklik eden corsair sozcugunun anlami deniz haydutlugunun aksi olarak resmi otorite tarafindan verilen bir deniz gorevidir Izinli korsanlik olarak ifade edecegimiz bu gorevi Ingilizcede kullanilan privateering kelimesi karsilamaktadir Buccaneer de bu siniftaki korsanlar icin kullanilan bir diger terimdir Fakat devlet goreviyle korsanlik diger devletlerin gozunde alelade haydutluktan farkli olmadigindan bu terimler haydut anlaminda da kullanilir Deniz haydutlugunu ifade icin ise bati dillerinde piracy ile pirate kelimeleri kullanilmistir Bu dogrultuda bir iktidarin bilgi ve gozetimi dahilinde yapilan izinli korsanlik ile herhangi bir yasal dayanagi olmaksizin yapilan deniz haydutlugu aslinda birbirinden farkli iki olgu olarak gerceklesmektedir Korsanlik tarihiOsmanli Devleti nde korsan sinifi ve gorevleri Osmanli Devleti nde ise korsanlar deniz komando sinifi idi En buyuk usleri Cezayir idi Hemen hemen butun buyuk Turk amiralleri bu siniftan yetismislerdir Zira levendlerin Bahriyeli en gozu pek zeki ve bilgili kismi bu sinifa geciyordu Ekserisi birkac Avrupa dili konusurdu En buyuk korsan amirali Turgut Pasa dir Barbaros kardesler de korsanliktan yetismekle beraber onlar daha cok devlet kurucu fatihlerdir Korsan filolarinin hedefi dusmanlarinin deniz gucunu vurmak dusman sahillerini tahrip etmekti Bu fiil Fransizcadaki corsaire kelimesi ile ifade edilir Devlet hizmeti ile ilgili olmayan deniz eskiyasina Fr Pirate son asir Turkcesinde korsan denmistir Fakat asil Osmanli terminolojisinde bu manada derya haramisi deniz haydudu deniz haramisi deniz sakiysi de kullanilmistir ki bunlar hirsiz katillerdir Turklerde Korsan ise devlet bahriyesinin bir sinifi idi Eski Osmanli metinlerinde en buyuk amiraller yarar korsandir buyuk korsandir mahir korsandir gibi tabirlerle ovulur Korsanliktan yetismemis bir denizci tam bir denizci sayilmaz Korsan karadaki Akincinin denizdeki mukabilidir Osmanli Imparatorlugu nun kurulusunda Korsan sinifi Akinci sinifi derecesinde cok buyuk hizmetler gormus buyuk fetihler yapmis buyuk muharebeler kazanmis devletin denizdeki dusmanlarinin belini buken onlari aciz birakan kuvvetlerden olmustur Korsan sinifi karadaki Akinci gibi bahriyenin en seckin en imtiyazli en vuruskan en fedai sinifidir Bugunun deniz komandosu denilebilir Denizde en tehlikeli misyonlari yuklenir ve hayati pahasina basarir En buyuk gorevi budur Devletin sulh halinde bulunmadigi devletlerin gemilerini acik denizlere birakmadan zapteder batirir zarar verir ve hic olmazsa korkutur Imparatorluk Turkiyesi nin devamli savas halinde bulundugu Ispanya ya ait Ispanya ve Italya kiyilarinda limanlari basar gemileri zapt eder limanlari bombardiman eder sahilden hayli mesafede sehirlere kadar girip dusmanin maneviyatini altust eder ekonomik gucunu kirar XVI asirda Turgut Reis Turgutca bey Turgut Pasa yarim asir korsan ocaginin basinda bulunmus bu sinifin fonksiyonunu sahikasina cikarmistir Korsanlar Turk ticaret gemilerini ve yollarini himaye eder emir alinca Donanma yi Humayun a katilip sefere cikar ve acik deniz muharebelerine katilirlardi Devletin sulh halinde bulundugu Padisahca aman verilmis Hristiyan devletlere ve hicbir sekilde Musluman devletlere ait gemilere dokunmazlardi Devletin harp halinde olmadigi devletin bayragina saldiran korsan gemisi reisinin derhal basi vurulurdu Turk korsan sinifinin gercek kurucusu ve onu cihansumul bir kuvvet haline getiren sahsiyet II Bayezid in 3 oglu ve Yavuz Sultan Selim in agabeyi Sehzade Korkut tur Bu is icin cok dikkatli bir siyaset takip etmis ve cok buyuk paralar harcamistir Bu suretle Barbaros kardesleri himaye etmistir ki en buyukleri Oruc Reis tir Ondan sonra kardesi Barbaros Hayreddin Pasa Hizir Reis ve onun Istanbul a cagrilmasi uzerine de Turgut Reis korsan ocaginin basina gecmislerdir Ocagin merkezi Istanbul degildir Bati devletleri sulari ile karsi karsiya ve Ispanya sahilleri ile yuz yuze olan Cezayir sehridir Turgut Reis zamaninda orta Tunus Bizerte baslica korsan usleridir Bu yerlere Cezayir Beylerbeyligi nin bircok limanini da eklemek mumkundur Bicaye Sersel vs Hristiyan devletlerin de boyle korsanlari vardir En dehsetlileri gayeleri kuruluslari ve hayatiyetleri icin sadece Turk gemilerini hedef almis olan Saint Jean Aziz Yuhanna sovalye tarikatidir 1523 te I Suleyman tarafindan Rodos un zapti ile buradan kovulan bu tarikat birkac yil sonra Charles Quint tarafindan Malta ya yerlestirilmistir Papa nin himayesinde fakat mustakil bir askeri tarikattir Onlarin ogretisinde de Turk korsanlari gibi olmeden silah teslim etmemek vardir Silahlarini ancak cesetlerinden almanin mumkun oldugu rivayet edilir Hollanda Portekiz ve Ingiltere gibi denizci devletlerde Turk korsanlari ile mukayese edilemeyen korsan teskilatlari vardir Ancak Akdeniz de Turk korsanlari ile rekabet edebilen tek guc Saint Jean Sovalyeleri dir Ingiliz Fransiz ve Hollanda korsanlari daha cok Karayip Denizi nde Ispanya gemilerini hedef almistir En buyuk Turk korsanlari olarak Oruc Reis Hizir Reis Turgut Reis Burak Reis Murat Reis Kucuk Murat Reis Koca Murat Reis Piri Reis Salih Reis Seydi Ali Reis Kemal Reis Mezomorto Huseyin Pasa ve Cezayirli Hasan Pasa sayilabilir Kaynakcahttp tarihvemedeniyet org 2009 07 osmanlilarda korsan teskilati 13 Subat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dipnotlar Mubahat Kutukoglu XVIII Yuzyilda Ingiliz Ve Fransiz Korsanlik Hareketlerinin Akdeniz Ticareti Uzerinde Etkileri Belgelerle Turk Tarihi Dergisi Sayi 12 Yil 1968 sf 57 71 Jan Rogozinski The Wordsworth Dictionary of Pirates Wordsworth Reference New York 1995 sf 289 Arsivlenmis kopya 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Aralik 2015 Kennet R Andrews Elizabethan Privateering English Privateering During The Spanish War 1585 1603 Cambridge At The University Press Cambridge 1964 sf 5 6 Yilmaz Oztuna Tarih III MEB Ank 1972 Kaptan Pasa nin Seyir Defteri Gazavat i Hayreddin Pasa Seyyid Muradi Turkcelestiren Ahmet Simsirgil Babiali Kultur Yayinciligi Istanbul 2003 Ertugrul Duzdag Barbaros Hayrettin Pasa nin Hatiralari c I II Istanbul 1973 Zaman Gazetesi 23 09 04 Iskender PALA Oztuna Yilmaz Buyuk Tarih Ansk BATES Yay 1992 a b Oztuna Yilmaz Tarih III MEB Ank 1972 Senay Ozdemir Akdeniz hakimiyetinde Osmanli Devleti ve Korsanlik 1695 1789 Halil Inalcik Ottoman Policy and Administration in Cyprus After the Conquest Ankara 1969 Akinci Sirri Hayat Tarih Mecmuasi Kasim 1969 OztunaYilmaz Yavuz Sultan Selim BKY yay Ist 2006 Gencer Ali Ihsan Osmanli Turklerinde Denizcilik Osmanli VI Ankara 1999 s 569 589 Dogu Bati Catismasi Ekseninde Anadolu da Turk Denizciliginin Baslamasi Sosyoloji Yilligi Kitap 12 Semavi Iyice ye Saygi Tarihte Dogu Bati Catismasi Istanbul 2005 s 343 350 P Erlanger Charles Quint Paris 1981 Read Piers Paul 1999 The Templars