Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hükûmet başkanı veya hükûmetin başı, egemen bir devletin, federasyonel bir devletin veya özerk bir bölgenin yürütme organında en yüksek veya ikinci en yüksek yetkili kişidir. Genellikle bir kabineyi, bakanları veya sekreterleri yöneten ve yönetim departmanlarını yönlendiren bir grup olarak da kabine toplantılarına başkanlık eder. Diplomasi alanında, "hükümet başkanı" terimi, "devlet başkanı"ndan ayrılır, ancak bazı ülkelerde, örneğin Amerika Birleşik Devletleri'nde veya Türkiye'de aynı kişi olabilir.
- Fumio Kishida, Japonya Başbakanı
- Olaf Scholz, Almanya Şansölyesi
- Narendra Modi, Hindistan Başbakanı
- Rishi Sunak, Birleşik Krallık Başbakanı
- Justin Trudeau, Kanada Başbakanı
- Giorgia Meloni, İtalya Başbakanı
- Anthony Albanese, Avustralya başbakanı
- , Bangladeş Başbakanı
- Mette Frederiksen, Danimarka başbakanı
Başkan, başbakan veya şansölye gibi bir şekilde tanımlanan hükûmet başının yetkileri ve bu görevin diğer devlet kurumlarıyla ilişkisi, egemen devletler arasında büyük ölçüde değişir ve bu durum çoğunlukla seçilmiş veya zaman içinde evrimleşmiş olan hükûmet sisteminin özelliklerine bağlıdır.
Anayasal monarşiler de dahil olmak üzere çoğu parlamenter sistemde, hükûmet başı, fiili olarak hükûmetin siyasi lideridir ve en az bir yasama organına karşı sorumludur. Genellikle bir devlet başkanına karşı resmi bir raporlama ilişkisi bulunsa da, devlet başkanı genellikle sembolik bir figürdür ve hükûmet başından anayasa tavsiyesi alırken veya anayasada belirli hükümler altında sınırlı durumlarda başyürütme görevini üstlenebilir.
Başkanlık sistemi olan cumhuriyetlerde veya mutlak monarşilerde, devlet başkanı genellikle aynı zamanda hükûmet başıdır. Ancak, bu lider ile hükûmet arasındaki ilişki, devletin anayasasına (veya diğer temel yasalara) bağlı olarak güçler ayrılığından otokrasiye kadar büyük farklılıklar gösterebilir.
Yarı başkanlık sistemlerinde ise hükûmet başı, her bir ülkenin anayasası tarafından belirlenen şekilde hem devlet başına hem de yasama organına hesap vermek durumunda kalabilir. Modern bir örnek, 1958 yılında Beşinci Fransa Cumhuriyeti olarak ortaya çıkan mevcut Fransız devletidir. Fransa'da, devlet başı olan cumhurbaşkanı, hükûmet başı olan başbakanı atar. Ancak, cumhurbaşkanının etkili bir şekilde icraat yapabilen, aynı zamanda Fransa'nın yasama organı olan Ulusal Meclis'in desteğini kazanan birini seçmesi gerekmektedir. Bazı durumlarda, devlet başı bir siyasi partiyi temsil ederken, Ulusal Meclis'teki çoğunluk farklı bir partiye aittir. Çoğunluk partisi devlet fonları ve temel yasa üzerinde daha fazla kontrol sahibi olduğundan, cumhurbaşkanı etkili ve işlevsel bir yasama organını sağlamak için muhalefet partisinden bir başbakan seçmek zorunda kalmaktadır. Bu durumda, koalisyon hükûmeti olarak bilinen durumda başbakan ve kabine, iç politikayı kontrol ederken, cumhurbaşkanının etkisi büyük ölçüde dışişleri politikasıyla sınırlıdır.
Komünist devletlerde, Komünist Parti Genel Sekreteri, fiilen devlet başı ve hükûmet başı olarak en üst liderdir. Çin'de, fiilen hükûmet başı olan Başbakan'dır. Çin Cumhurbaşkanı yasal olarak sembolik bir görevdir, ancak Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri (tek parti sistemine sahip ülkede en üst lider) bu görevi 1993 yılından bu yana daima üstlenmiştir, geçiş dönemlerinde hariç.
Direktörlük sistemlerinde, hükûmet başının yürütme sorumlulukları bir grup insan arasında paylaşılmaktadır. Önemli bir örnek, her bir konsey üyesinin bir bakanlık başkanlığı yapması ve aynı zamanda tüm bakanlıklara ilişkin önerilere oy vermesi şeklinde olan İsviçre Federal Konseyi'dir.
Hükûmet başkanlarının unvanları
Hükûmet başının en yaygın unvanı Başbakan'dır. Bu, birçok devlette resmi bir unvan olarak kullanılır, ancak aynı zamanda devlet başkanı altında başbakan olarak kabul edilen başka bir makamı ifade etmek için gayri resmi genel bir terim olabilir, çünkü bakan - Latince'de hizmetkâr veya astlar anlamına gelen - hükûmet üyeleri için yaygın bir unvandır (ancak başbakan ve devlet sekreteri gibi diğer birçok unvan da kullanılmaktadır). Formel olarak, devlet başı aynı zamanda hükûmet başı da olabilir, ancak başka türlü formalite açısından devlet başı, hükûmet başı ve diğer bakanlar üzerinde resmi bir önceliğe sahiptir, gerçek siyasi üstleri olması durumunda (hüküm süren hükümdar, yürütme başkanı) veya daha çok teorik veya törensel bir karaktere sahip olmaları durumunda (anayasal hükümdar, icra etmeyen başkan). Farklı anayasalar farklı unvanlar kullanır ve hatta aynı unvan, sorulan devletin anayasa düzeni ve siyasi sistemi bağlamında çeşitli farklı anlamlara sahip olabilir.
Siyasi lider
Başbakanın yanı sıra, başbakanın gözetlendiği seçilmiş bir yasama organının bulunduğu demokratik model için aşağıdaki unvanlar kullanılır. Bu unvanlardan bazıları, ulusal düzeyin altındaki hükûmetlere (örneğin eyaletler veya iller) ilişkindir.
Alternatif terim
- Şansölye (öncelikle Almanca konuşulan ülkelerde; günümüzde Almanya ve Avusturya'da kullanılır)
Baskın bir devlet başkanı altında
Daha geniş anlamda, bir devlet başkanının egemen olduğu fakat benzer pozisyonlara sahip olan kişiler için "hükümet başkanı" terimi, eski veya feodal dönemlerde geçerli olabileceği için bazen bir tezat olarak düşünülebilir. Bu durumda, başbakan, hükümdarın hoşnutluğuna göre görev yapar ve hükümdarın izin verdiği kadar güce sahip olur. Bu gibi unvanlardan bazıları diwan, mahamantri, pradhan, wasir veya vezir veya sadrazamdır.
Ancak, devlet başkanının de jure olarak egemen pozisyonda olması, her zaman de facto politik lider olacağı anlamına gelmez. 19. yüzyıl Alman devlet adamı Otto von Bismarck gibi yetenekli bir hükûmet başkanı, Prusya Başbakanı ve daha sonra Alman İmparatoru Wilhelm I altında Almanya Şansölyesi olarak görev yaparak, formel güç sahibi olmanın politik etkiyle eşdeğer olmadığını gösteren bir örnektir.
Dolaylı olarak devlet başkanı
Bazı durumlarda, devlet başkanı sembolik bir figürken hükûmet başkanı hükûmetin liderliğini yapar. Bazı durumlarda hükûmet başkanı unvanını miras yoluyla aktarabilir. Bu gibi unvanlar şunları içerebilir:
- Merovingian krallıklarının Saray Büyük Veziri
- Bengal İmparatorluğu'nun Nawab Veziri (ayrıca Avadh valisi)
- Satara Peshwa'sı ve Maratha İmparatorluğu
- Feodal Japonya'da Şogun
- Selçuklu Türkleri'nin Bağdat halifelerini kuklaları haline getirdiği durumda Sultan
Hem devlet hem hükümet başkanlığı
Bazı modellerde devlet başkanı ve hükûmet başkanı aynı kişidir:
- Başkanlık sistemi
- Ayrı bir başbakan olmadan hüküm süren mutlak bir hükümdar
- Başhakim
- Führer (Adolf Hitler için Nazi Almanyası'nda kullanıldı)
- Yüce lider
- Amerika Birleşik Devletleri'nde bir eyalet valisi
Alternatif bir yöntem, hükûmeti ortaklaşa yöneten ve (örneğin, sırayla) törensel devlet başkanlığı görevini yerine getiren tek bir baş politik organın bulunmasıdır (örneğin, ). Bu sistem şu anda İsviçre'de uygulanan tek sistemdir, ancak Uruguay gibi diğer ülkeler geçmişte bunu kullanmıştır. Bu sistem yönetici sistem olarak tanımlanmaktadır.
Parlamenter hükûmet başkanı
Parlamenter sistemlerde hükûmet aşağıdaki prensipler doğrultusunda işler:
- Hükûmetin başı genellikle çoğunluk partisinin lideri veya koalisyon lideri olup, parlamentoya karşı sorumludur.
- Hükûmetin parlamentoya tam anlamıyla hesap verebilir olması aşağıdaki yollarla sağlanır:
- Parlamentonun güvensizlik oyu verebilme yeteneği.
- Hükûmetin yasama önerilerini reddetme yeteneği.
- Mali tedbirleri ve bütçeyi reddetme veya oylama yetkisi (veya kaynak sağlama); devlet finanslarını kontrol etmeden hükûmet etkisiz hale gelir. İki meclisli bir sistemde, genellikle söz konusu kontrol ve denetim yetkisinin büyük bir kısmını kullanan alt meclis (örneğin, İngiliz Avam Kamarası) olur; ancak bazı ülkelerde (örneğin, Avustralya, İtalya) hükûmet anayasal veya geleneksel olarak her iki meclise/parlamenter meclise karşı sorumludur.
Tüm bu gereklilikler doğrudan başbakanın rolünü etkiler. Sonuç olarak, genellikle parlamentoda "günlük" bir rol oynar, soruları yanıtlar ve hükûmeti savunurken, yarı başkanlık sistemlerinde parlamentonun işleyişinde bu kadar aktif bir rol oynamaları gerekmez.
Göreve gelme
Birçok ülkede, hükûmetin kurulması için başbakan, başbakanlık görevine başlamak üzere devlet başkanı tarafından görevlendirilir; bu görevlendirme, alt mecliste parti desteğinin gücüne dayanır. Bazı diğer ülkelerde ise başbakan doğrudan parlamento tarafından seçilir. Birçok parlamenter sistemde bakanların parlamentoda görev yapması gerekmektedir, diğer bazı sistemlerde ise bakanların parlamentoda görev alması yasaklanmıştır (bakan olurken istifa etmeleri gerekmektedir).
Görevden alma
Başbakanlar, genellikle parlamenter sistemde iktidardan aşağıdaki yollarla uzaklaştırılır:
- İstifa:
- - Genel seçimde yenilgi.
- - Parti grup toplantısında liderlik oylamasında yenilgi, yerine aynı partiden başka bir üye atanır.
- - Parlamentoda önemli bir konuda yapılan oylamada yenilgi, örneğin, mali kaynakların kaybı, güven oyu kaybı. (Bu durumlarda, başbakan, devlet başkanından parlamentonun feshedilmesini talep edebilir ve halk oylamasıyla destek yeniden sağlamaya çalışabilir.)
- - Görevden alma — bazı anayasalar, devlet başkanının (veya bazı İngiliz Milletler Topluluğu ülkelerinde olduğu gibi belirlenen temsilcisinin) bir başbakanı görevden alma yetkisine sahip olmasına izin verir, ancak bu kullanım tartışmalı olabilir, bu durum 1975 yılında Avustralya Genel Valisi Sir John Kerr'in Avustralya Anayasa Krizi'nde Başbakan Gough Whitlam'ı görevden alması gibi yaşanmıştır.
- - Ölüm — bu durumda, genellikle başbakan yardımcısı, yeni bir başbakan atanana kadar başbakan olarak hareket eder.
Verilen yetkiler baskın mı?
Anayasalar, başbakanlık makamına verilen yetkilerin kapsamı ve alanında farklılık gösterir. Bazı eski anayasalar, örneğin Avustralya'nın 1900 metni ve Belçika'nın 1830 metni, başbakanlık makamlarından hiç bahsetmez; bu makamlar, resmi anayasal bir statü olmaksızın fiili bir siyasi gerçeklik haline gelmiştir. Bazı anayasalar Başbakanı Latince: primus inter pares (eşitler arasında birinci) olarak tanımlar ve bu, Belçika Başbakanı ve Finlandiya Başbakanı için pratik gerçekliği oluşturur. Diğer devletler ise başbakanlarını kabine sistemi içinde merkezi ve baskın bir figür haline getirir; örneğin İrlanda'nın Taoiseach'ı, parlamentonun feshedilmesi konusunda karar verme yetkisine tek başına sahiptir, bu diğer ülkelerde bir kabine kararı olarak kabul edilirken, Başbakan sadece öneri üzerinde oy kullanan üyelerden biridir. İsrail'de ise Hükûmet resmen başbakanlık makamının bir Latince: primus inter pares rolü olduğu kolektif bir yapı olsa da, İsrail Başbakanı pratikte yürütme organında baskın bir figürdür. İsveç'in 1974 Anayasa Araçları'na göre, İsveç Başbakanı, tüm temel yürütme yetkilerini doğrudan veya dolaylı olarak kolektif Hükûmet aracılığıyla kullanır; Hükûmet üyeleri Başbakan'ın tek yetkisiyle atanır ve görevden alınır.
Yazılı olmayan İngiliz anayasasına göre, başbakanlık rolü, genellikle bireyin kişisel çekiciliği ve karakter gücüne dayanarak gelişmiştir, örneğin Winston Churchill ile Clement Attlee, Margaret Thatcher ile John Major arasındaki fark gibi. İddia edilen birçok ülkede liderliğin kişiselleşmesinin, hükûmet başkanlarının "yarı başkanlık" figürlerine dönüşmesine yol açtığı, bunun bir kısmının medyanın lider ve onun yetkisi üzerinde odaklanan siyaseti kapsayan şekilde siyasetin sunulmasından kaynaklandığı ve hükûmet başkanının elindeki gücün giderek merkezileşmesinden kaynaklandığı iddia edilmektedir. Bu tür iddialar, üç eski İngiliz Başbakanı Margaret Thatcher, Tony Blair ve Boris Johnson'a yöneltilmiştir. Ayrıca, İtalyan başbakanları Silvio Berlusconi ve Matteo Renzi, Kanada başbakanı Pierre Trudeau ve Batı Almanya Federal Şansölyesi (daha sonra tüm Almanya), Helmut Kohl da iktidarken aynı iddialarla karşı karşıya kalmışlardır.[]
İstatistikler
- Dünyanın en uzun süre görev yapmış seçilmemiş hükûmet başkanı: Bahreyn'in 1971'den 2020'ye kadar lideri olan Prens Khalifa bin Salman Al Khalifa'dır. (50 yıl, 315 gün).
- Dünyanın en uzun süre hükûmet başkanlığı yapan monarşi lideri: Hun Sen, Kamboçya'nın 1998'den günümüze kadar lideridir. (23 yıl, 203 gün).
- Dünyanın en uzun süre cumhuriyetçi hükûmet başkanlığı yapan lideri: Lee Kuan Yew, Singapur'un 1959'dan 1990'a kadar başbakanıdır. (31 yıl, 178 gün).
- Dünyanın en uzun süre görev yapan kadın hükûmet başkanı: Sheikh Hasina, Bangladeş'in 1996-2002 ve 2009'dan bugüne kadar başbakanıdır. (20 yıl, 196 gün).
Ayrıca bakınız
| Wikimedia Commons'ta Hükûmet başkanı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Notlar
Kaynakça
Kaynaklar
- ^ As in article 7 of the , article 1 of the and the United Nations protocol list)
- ^ HEADS OF STATE, HEADS OF GOVERNMENT, MINISTERS FOR FOREIGN AFFAIRS 27 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Protocol and Liaison Service, United Nations (19 October 2012). Retrieved 29 July 2013.
- ^ Vienna Convention on the Law of Treaties 1969 17 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , United Nations. Retrieved 29 July 2013.
- ^ Convention on the Prevention and Punishment of Crimes against Internationally Protected Persons, including Diplomatic Agents 1973 1 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , United Nations. Retrieved 29 July 2013.
- ^ "Head Of State Vs. Head Of Government: A Guide". The Freeman Online. 26 Ocak 2020. 13 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2022.
- ^ "head of state | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Eylül 2022.
- ^ Yan, Huang-Ting (August 2021). "Prime ministerial autonomy and intra-executive conflict under semi-presidentialism". European Political Science Review (İngilizce). 13 (3): 285-306. doi:10.1017/S1755773921000072
![image]()
. ISSN 1755-7739. - ^ Buckley, Chris; Wu, Adam (10 Mart 2018). "Ending Term Limits for China's Xi Is a Big Deal. Here's Why". New York Times. 12 Mart 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Aralık 2019.
In China, the political job that matters most is the general secretary of the Communist Party. The party controls the military and domestic security forces, and sets the policies that the government carries out. China’s presidency lacks the authority of the American and French presidencies.
- ^ "China's 'Chairman of Everything': Behind Xi Jinping's Many Titles". The New York Times. 25 Ekim 2017. 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Aralık 2019.
Mr. Xi’s most important title is general secretary, the most powerful position in the Communist Party. In China’s one-party system, this ranking gives him virtually unchecked authority over the government.
- ^ Amir, R.; Nachmias, D.; Arian, A. (17 Aralık 2001). Executive Governance in Israel. s. 48. ISBN . 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ağustos 2019.
- ^ H.R.H. the Prime Minister 12 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Mofa.gov.bh (20 February 2013). Retrieved 12 July 2013.
- ^ "Sheikh Hasina longest serving female leader in world: Survey". Uniindia.com. 9 Eylül 2019. 10 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Haziran 2022.
- ^ "Survey: Sheikh Hasina tops as longest serving female leader in world". 11 Eylül 2019. 10 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2022.
- ^ "Sheikh Hasina world's longest serving female leader". 10 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2022.
Kitaplar
- Jean Blondel & Ferdinand Muller-Rommel Cabinets in Western Europe ()
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hukumet baskani veya hukumetin basi egemen bir devletin federasyonel bir devletin veya ozerk bir bolgenin yurutme organinda en yuksek veya ikinci en yuksek yetkili kisidir Genellikle bir kabineyi bakanlari veya sekreterleri yoneten ve yonetim departmanlarini yonlendiren bir grup olarak da kabine toplantilarina baskanlik eder Diplomasi alaninda hukumet baskani terimi devlet baskani ndan ayrilir ancak bazi ulkelerde ornegin Amerika Birlesik Devletleri nde veya Turkiye de ayni kisi olabilir Gunumuzde Hukumetlerin ornek baskanlari Fumio Kishida Japonya Basbakani Olaf Scholz Almanya Sansolyesi Narendra Modi Hindistan Basbakani Rishi Sunak Birlesik Krallik Basbakani Justin Trudeau Kanada Basbakani Giorgia Meloni Italya Basbakani Anthony Albanese Avustralya basbakani Banglades Basbakani Mette Frederiksen Danimarka basbakani Baskan basbakan veya sansolye gibi bir sekilde tanimlanan hukumet basinin yetkileri ve bu gorevin diger devlet kurumlariyla iliskisi egemen devletler arasinda buyuk olcude degisir ve bu durum cogunlukla secilmis veya zaman icinde evrimlesmis olan hukumet sisteminin ozelliklerine baglidir Anayasal monarsiler de dahil olmak uzere cogu parlamenter sistemde hukumet basi fiili olarak hukumetin siyasi lideridir ve en az bir yasama organina karsi sorumludur Genellikle bir devlet baskanina karsi resmi bir raporlama iliskisi bulunsa da devlet baskani genellikle sembolik bir figurdur ve hukumet basindan anayasa tavsiyesi alirken veya anayasada belirli hukumler altinda sinirli durumlarda basyurutme gorevini ustlenebilir Baskanlik sistemi olan cumhuriyetlerde veya mutlak monarsilerde devlet baskani genellikle ayni zamanda hukumet basidir Ancak bu lider ile hukumet arasindaki iliski devletin anayasasina veya diger temel yasalara bagli olarak gucler ayriligindan otokrasiye kadar buyuk farkliliklar gosterebilir Yari baskanlik sistemlerinde ise hukumet basi her bir ulkenin anayasasi tarafindan belirlenen sekilde hem devlet basina hem de yasama organina hesap vermek durumunda kalabilir Modern bir ornek 1958 yilinda Besinci Fransa Cumhuriyeti olarak ortaya cikan mevcut Fransiz devletidir Fransa da devlet basi olan cumhurbaskani hukumet basi olan basbakani atar Ancak cumhurbaskaninin etkili bir sekilde icraat yapabilen ayni zamanda Fransa nin yasama organi olan Ulusal Meclis in destegini kazanan birini secmesi gerekmektedir Bazi durumlarda devlet basi bir siyasi partiyi temsil ederken Ulusal Meclis teki cogunluk farkli bir partiye aittir Cogunluk partisi devlet fonlari ve temel yasa uzerinde daha fazla kontrol sahibi oldugundan cumhurbaskani etkili ve islevsel bir yasama organini saglamak icin muhalefet partisinden bir basbakan secmek zorunda kalmaktadir Bu durumda koalisyon hukumeti olarak bilinen durumda basbakan ve kabine ic politikayi kontrol ederken cumhurbaskaninin etkisi buyuk olcude disisleri politikasiyla sinirlidir Komunist devletlerde Komunist Parti Genel Sekreteri fiilen devlet basi ve hukumet basi olarak en ust liderdir Cin de fiilen hukumet basi olan Basbakan dir Cin Cumhurbaskani yasal olarak sembolik bir gorevdir ancak Cin Komunist Partisi Genel Sekreteri tek parti sistemine sahip ulkede en ust lider bu gorevi 1993 yilindan bu yana daima ustlenmistir gecis donemlerinde haric Direktorluk sistemlerinde hukumet basinin yurutme sorumluluklari bir grup insan arasinda paylasilmaktadir Onemli bir ornek her bir konsey uyesinin bir bakanlik baskanligi yapmasi ve ayni zamanda tum bakanliklara iliskin onerilere oy vermesi seklinde olan Isvicre Federal Konseyi dir Hukumet baskanlarinin unvanlariHukumet basinin en yaygin unvani Basbakan dir Bu bircok devlette resmi bir unvan olarak kullanilir ancak ayni zamanda devlet baskani altinda basbakan olarak kabul edilen baska bir makami ifade etmek icin gayri resmi genel bir terim olabilir cunku bakan Latince de hizmetkar veya astlar anlamina gelen hukumet uyeleri icin yaygin bir unvandir ancak basbakan ve devlet sekreteri gibi diger bircok unvan da kullanilmaktadir Formel olarak devlet basi ayni zamanda hukumet basi da olabilir ancak baska turlu formalite acisindan devlet basi hukumet basi ve diger bakanlar uzerinde resmi bir oncelige sahiptir gercek siyasi ustleri olmasi durumunda hukum suren hukumdar yurutme baskani veya daha cok teorik veya torensel bir karaktere sahip olmalari durumunda anayasal hukumdar icra etmeyen baskan Farkli anayasalar farkli unvanlar kullanir ve hatta ayni unvan sorulan devletin anayasa duzeni ve siyasi sistemi baglaminda cesitli farkli anlamlara sahip olabilir Siyasi lider Basbakanin yani sira basbakanin gozetlendigi secilmis bir yasama organinin bulundugu demokratik model icin asagidaki unvanlar kullanilir Bu unvanlardan bazilari ulusal duzeyin altindaki hukumetlere ornegin eyaletler veya iller iliskindir Alternatif terim Sansolye oncelikle Almanca konusulan ulkelerde gunumuzde Almanya ve Avusturya da kullanilir Baskin bir devlet baskani altinda Daha genis anlamda bir devlet baskaninin egemen oldugu fakat benzer pozisyonlara sahip olan kisiler icin hukumet baskani terimi eski veya feodal donemlerde gecerli olabilecegi icin bazen bir tezat olarak dusunulebilir Bu durumda basbakan hukumdarin hosnutluguna gore gorev yapar ve hukumdarin izin verdigi kadar guce sahip olur Bu gibi unvanlardan bazilari diwan mahamantri pradhan wasir veya vezir veya sadrazamdir Ancak devlet baskaninin de jure olarak egemen pozisyonda olmasi her zaman de facto politik lider olacagi anlamina gelmez 19 yuzyil Alman devlet adami Otto von Bismarck gibi yetenekli bir hukumet baskani Prusya Basbakani ve daha sonra Alman Imparatoru Wilhelm I altinda Almanya Sansolyesi olarak gorev yaparak formel guc sahibi olmanin politik etkiyle esdeger olmadigini gosteren bir ornektir Dolayli olarak devlet baskani Bazi durumlarda devlet baskani sembolik bir figurken hukumet baskani hukumetin liderligini yapar Bazi durumlarda hukumet baskani unvanini miras yoluyla aktarabilir Bu gibi unvanlar sunlari icerebilir Merovingian kralliklarinin Saray Buyuk Veziri Bengal Imparatorlugu nun Nawab Veziri ayrica Avadh valisi Satara Peshwa si ve Maratha Imparatorlugu Feodal Japonya da Sogun Selcuklu Turkleri nin Bagdat halifelerini kuklalari haline getirdigi durumda SultanHem devlet hem hukumet baskanligi 2015 yilinda Brezilya Devlet Baskani Dilma Rousseff ve Arjantin Devlet Baskani Christina Kirchner Bazi modellerde devlet baskani ve hukumet baskani ayni kisidir Baskanlik sistemi Ayri bir basbakan olmadan hukum suren mutlak bir hukumdar Bashakim Fuhrer Adolf Hitler icin Nazi Almanyasi nda kullanildi Yuce lider Amerika Birlesik Devletleri nde bir eyalet valisi Alternatif bir yontem hukumeti ortaklasa yoneten ve ornegin sirayla torensel devlet baskanligi gorevini yerine getiren tek bir bas politik organin bulunmasidir ornegin Bu sistem su anda Isvicre de uygulanan tek sistemdir ancak Uruguay gibi diger ulkeler gecmiste bunu kullanmistir Bu sistem yonetici sistem olarak tanimlanmaktadir Parlamenter hukumet baskani1944 Ingiliz Milletler Toplulugu Basbakanlari Konferansi nda Ingiliz Milletler Toplulugu nun bes uyesinin hukumet baskanlari Soldan saga Mackenzie King Kanada Jan Smuts Guney Afrika Winston Churchill Birlesik Krallik Peter Fraser Yeni Zelanda ve John Curtin Avustralya Parlamenter sistemlerde hukumet asagidaki prensipler dogrultusunda isler Hukumetin basi genellikle cogunluk partisinin lideri veya koalisyon lideri olup parlamentoya karsi sorumludur Hukumetin parlamentoya tam anlamiyla hesap verebilir olmasi asagidaki yollarla saglanir Parlamentonun guvensizlik oyu verebilme yetenegi Hukumetin yasama onerilerini reddetme yetenegi Mali tedbirleri ve butceyi reddetme veya oylama yetkisi veya kaynak saglama devlet finanslarini kontrol etmeden hukumet etkisiz hale gelir Iki meclisli bir sistemde genellikle soz konusu kontrol ve denetim yetkisinin buyuk bir kismini kullanan alt meclis ornegin Ingiliz Avam Kamarasi olur ancak bazi ulkelerde ornegin Avustralya Italya hukumet anayasal veya geleneksel olarak her iki meclise parlamenter meclise karsi sorumludur Tum bu gereklilikler dogrudan basbakanin rolunu etkiler Sonuc olarak genellikle parlamentoda gunluk bir rol oynar sorulari yanitlar ve hukumeti savunurken yari baskanlik sistemlerinde parlamentonun isleyisinde bu kadar aktif bir rol oynamalari gerekmez Goreve gelme Bircok ulkede hukumetin kurulmasi icin basbakan basbakanlik gorevine baslamak uzere devlet baskani tarafindan gorevlendirilir bu gorevlendirme alt mecliste parti desteginin gucune dayanir Bazi diger ulkelerde ise basbakan dogrudan parlamento tarafindan secilir Bircok parlamenter sistemde bakanlarin parlamentoda gorev yapmasi gerekmektedir diger bazi sistemlerde ise bakanlarin parlamentoda gorev almasi yasaklanmistir bakan olurken istifa etmeleri gerekmektedir Gorevden alma Basbakanlar genellikle parlamenter sistemde iktidardan asagidaki yollarla uzaklastirilir Istifa Genel secimde yenilgi Parti grup toplantisinda liderlik oylamasinda yenilgi yerine ayni partiden baska bir uye atanir Parlamentoda onemli bir konuda yapilan oylamada yenilgi ornegin mali kaynaklarin kaybi guven oyu kaybi Bu durumlarda basbakan devlet baskanindan parlamentonun feshedilmesini talep edebilir ve halk oylamasiyla destek yeniden saglamaya calisabilir Gorevden alma bazi anayasalar devlet baskaninin veya bazi Ingiliz Milletler Toplulugu ulkelerinde oldugu gibi belirlenen temsilcisinin bir basbakani gorevden alma yetkisine sahip olmasina izin verir ancak bu kullanim tartismali olabilir bu durum 1975 yilinda Avustralya Genel Valisi Sir John Kerr in Avustralya Anayasa Krizi nde Basbakan Gough Whitlam i gorevden almasi gibi yasanmistir Olum bu durumda genellikle basbakan yardimcisi yeni bir basbakan atanana kadar basbakan olarak hareket eder Verilen yetkiler baskin mi Anayasalar basbakanlik makamina verilen yetkilerin kapsami ve alaninda farklilik gosterir Bazi eski anayasalar ornegin Avustralya nin 1900 metni ve Belcika nin 1830 metni basbakanlik makamlarindan hic bahsetmez bu makamlar resmi anayasal bir statu olmaksizin fiili bir siyasi gerceklik haline gelmistir Bazi anayasalar Basbakani Latince primus inter pares esitler arasinda birinci olarak tanimlar ve bu Belcika Basbakani ve Finlandiya Basbakani icin pratik gercekligi olusturur Diger devletler ise basbakanlarini kabine sistemi icinde merkezi ve baskin bir figur haline getirir ornegin Irlanda nin Taoiseach i parlamentonun feshedilmesi konusunda karar verme yetkisine tek basina sahiptir bu diger ulkelerde bir kabine karari olarak kabul edilirken Basbakan sadece oneri uzerinde oy kullanan uyelerden biridir Israil de ise Hukumet resmen basbakanlik makaminin bir Latince primus inter pares rolu oldugu kolektif bir yapi olsa da Israil Basbakani pratikte yurutme organinda baskin bir figurdur Isvec in 1974 Anayasa Araclari na gore Isvec Basbakani tum temel yurutme yetkilerini dogrudan veya dolayli olarak kolektif Hukumet araciligiyla kullanir Hukumet uyeleri Basbakan in tek yetkisiyle atanir ve gorevden alinir Yazili olmayan Ingiliz anayasasina gore basbakanlik rolu genellikle bireyin kisisel cekiciligi ve karakter gucune dayanarak gelismistir ornegin Winston Churchill ile Clement Attlee Margaret Thatcher ile John Major arasindaki fark gibi Iddia edilen bircok ulkede liderligin kisisellesmesinin hukumet baskanlarinin yari baskanlik figurlerine donusmesine yol actigi bunun bir kisminin medyanin lider ve onun yetkisi uzerinde odaklanan siyaseti kapsayan sekilde siyasetin sunulmasindan kaynaklandigi ve hukumet baskaninin elindeki gucun giderek merkezilesmesinden kaynaklandigi iddia edilmektedir Bu tur iddialar uc eski Ingiliz Basbakani Margaret Thatcher Tony Blair ve Boris Johnson a yoneltilmistir Ayrica Italyan basbakanlari Silvio Berlusconi ve Matteo Renzi Kanada basbakani Pierre Trudeau ve Bati Almanya Federal Sansolyesi daha sonra tum Almanya Helmut Kohl da iktidarken ayni iddialarla karsi karsiya kalmislardir kaynak belirtilmeli IstatistiklerDunyanin en uzun sure gorev yapmis secilmemis hukumet baskani Bahreyn in 1971 den 2020 ye kadar lideri olan Prens Khalifa bin Salman Al Khalifa dir 50 yil 315 gun Dunyanin en uzun sure hukumet baskanligi yapan monarsi lideri Hun Sen Kambocya nin 1998 den gunumuze kadar lideridir 23 yil 203 gun Dunyanin en uzun sure cumhuriyetci hukumet baskanligi yapan lideri Lee Kuan Yew Singapur un 1959 dan 1990 a kadar basbakanidir 31 yil 178 gun Dunyanin en uzun sure gorev yapan kadin hukumet baskani Sheikh Hasina Banglades in 1996 2002 ve 2009 dan bugune kadar basbakanidir 20 yil 196 gun Ayrica bakinizWikimedia Commons ta Hukumet baskani ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Devlet baskani HukumetNotlarKaynakcaKaynaklar As in article 7 of the article 1 of the and the United Nations protocol list HEADS OF STATE HEADS OF GOVERNMENT MINISTERS FOR FOREIGN AFFAIRS 27 Eylul 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Protocol and Liaison Service United Nations 19 October 2012 Retrieved 29 July 2013 Vienna Convention on the Law of Treaties 1969 17 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde United Nations Retrieved 29 July 2013 Convention on the Prevention and Punishment of Crimes against Internationally Protected Persons including Diplomatic Agents 1973 1 Kasim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde United Nations Retrieved 29 July 2013 Head Of State Vs Head Of Government A Guide The Freeman Online 26 Ocak 2020 13 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Subat 2022 head of state Britannica www britannica com Ingilizce 21 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Eylul 2022 Yan Huang Ting August 2021 Prime ministerial autonomy and intra executive conflict under semi presidentialism European Political Science Review Ingilizce 13 3 285 306 doi 10 1017 S1755773921000072 ISSN 1755 7739 Buckley Chris Wu Adam 10 Mart 2018 Ending Term Limits for China s Xi Is a Big Deal Here s Why New York Times 12 Mart 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Aralik 2019 In China the political job that matters most is the general secretary of the Communist Party The party controls the military and domestic security forces and sets the policies that the government carries out China s presidency lacks the authority of the American and French presidencies China s Chairman of Everything Behind Xi Jinping s Many Titles The New York Times 25 Ekim 2017 26 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Aralik 2019 Mr Xi s most important title is general secretary the most powerful position in the Communist Party In China s one party system this ranking gives him virtually unchecked authority over the government Amir R Nachmias D Arian A 17 Aralik 2001 Executive Governance in Israel s 48 ISBN 9781403990150 19 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Agustos 2019 H R H the Prime Minister 12 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mofa gov bh 20 February 2013 Retrieved 12 July 2013 Sheikh Hasina longest serving female leader in world Survey Uniindia com 9 Eylul 2019 10 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Haziran 2022 Survey Sheikh Hasina tops as longest serving female leader in world 11 Eylul 2019 10 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2022 Sheikh Hasina world s longest serving female leader 10 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2022 Kitaplar Jean Blondel amp Ferdinand Muller Rommel Cabinets in Western Europe 0 333 46209 2