Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I. Géza (d. 1040 - ö. 25 Nisan 1077), 1074-1077 yılları arasında Macaristan kralı.
| I. Géza | |
|---|---|
 Geza’nın Kutsal Macaristan Tacı üzerindeki tasviri. | |
| Macaristan Krallığının 7. Kralı | |
| Hüküm süresi | 1074-1077 |
| Önce gelen | Solomon |
| Sonra gelen | I. Ladislaus |
| Doğum | 1040 |
| Ölüm | 25 Nisan 1077 |
| Defin | Vác |
| Eş(ler)i | Sofia, Synadene |
| Hanedan | Árpád Hanedanı |
| Babası | I. Béla |
| Annesi | Richeza |
Babası I. Béla, annesi ise Polonya Kralı II. Miezko’nun kızı Richeza’dır. 1040 yılında babasının sürgün hayatı yaşadığı Polonya’da dünyaya geldi. Amcası Kral I. Andrew Kutsal Roma İmparatorluğunun krallığı üzerindeki etkisini kırmak amacıyla 1048 yılında Geza'nın babası I. Béla’yı ülkesine kardeşi davet ederek ona Nitra ve Bihar bölgelerinin içerisinde olduğu krallığın üçte birini geniş yönetici ayrıcalıklarıyla Dük sıfatıyla yönetmesini sağladığında, Geza’da bu dönemde babasıyla birlikte Macaristan’a gelmişti. 1053 yılında I. Andrew’in oğlu Solomon’un dünyaya gelmesi, 1057 yılında da I. Andrew’in oğlu Solomon’a taç giydirilerek varisi olarak ilan etmesi sonucu babasıyla amcasının arası bozulmuştu. Babası 1059 yılında öldürülme endişesiyle Polonya’ya giderken ailesinide yanında götürdüğünde Geza’da babasıyla birlikteydi. Babası, Polonya Kralı II. Bolesław’dan aldığı askeri destekle Macaristan’a dönmesi akabinde yaşanan iç savaş sonucu 1060 yılında Macaristan Kralı oldu.
Babasının hükümdarlığı döneminde ona danışmanlık yaptı. Babası ülkesinde huzuru tekrar sağlarken Kutsal Roma İmparatorluğu ile iyi ilişkiler sürmek istemiş ve barış yapılması için bazı adımlar atmıştı. Hatta bu adımların birinde oğlu Geza’yı imparatora rehin olarak vermeyi bile teklif etti. Ancak babasının tüm girişimleri sonuçsuz kaldığı gibi, 1063 yılı yazında Mainz’de Kutsal Roma İmparatorluğu prenslerinin katılımıyla gerçekleşen İmparatorluk Diyeti (Meclisi)’nde Béla’ya karşı harekete geçilerek Macar tahtına Solomon’un oturtulması kararlaştırıldı. Kral I. Béla, Alman ilerleyişine karşı hazırlık yaptığı sırada malikanesinde yaşadığı bir kaza sonucunda ağır yaralandı ve kısa süre sonra da 11 Eylül 1063’de öldü. Babalarının ölümü üzerine Geza, kardeşleri Ladislaus ve Lampert ile birlikte Polonya’ya kaçmak zorunda kaldı. Almanlar’ın Solomon’u kral ilan edip çekilmesinden sonra Geza ve kardeşleri Polonya Kralı II. Bolesław’dan aldıkları takviye güçlerle Macaristan’a geri döndüler. Krallıkta yıkıcı bir iç savaşın çıkmasını önlemek üzere Macar asilleri ve kilisenin devreye girmesiyle Geza ve kardeşleri ile Solomon arasında 1064 yılı başlarında Győr’de barış görüşmelerine başlandı. Antlaşmaya göre Geza ve kardeşleri babalarının Nitra ve Bihar bölgelerinin içerisinde olduğu krallığın üçte birini geniş yönetici ayrıcalıklarıyla Dük sıfatıyla yönetme haklarına sahip olurken, Solomon’un da krallığı konusunda anlaşıldı. Aynı yılın Paskalya ayında Pécs’de düzenlenen törende Dük Geza’da eliyle krallık tacını Solomon’a giydirdi. Geza yapılan anlaşma uyarınca Dük unvanını almakla birlikte sadece Nitra bölgesine hakimdi. Dükalığın diğer parçası olan Bihar ise kardeşi Ladislaus’un denetimi altındaydı. Geza bundan sonra uzunca bir süre Solomon ile iyi ilişkiler kurdu. 1068 yılında doğudan gelen adı belirtilmeyen bir Türk boyu (Muhtemelen Peçenekler ya da Kumanlar) başbuğları Ozul idaresinde Karpatları aşarak Transilvanya topraklarına girmiş, Kral Solomon’da bunların yağma ve yıkım faaliyetlerini önlemek üzere kuzenleri Dük Geza ve Dük Ladislaus’un da yer aldığı orduyla saldırganların üzerine harekete geçerek Romanya’nın kuzeyinde yer alan Lechința köyü yakınlarında yapılan Kerlés (Cserhalom) savaşında istilacıları ağır bir yenilgiye uğratmıştır. 1071 yılına gelindiğinde tarihi Sirem bölgesi yeni bir Peçenek saldırısı meydana geldi. Solomon bu saldırıyı Bizans’ın organize ettiği gerekçesiyle Belgrad’a saldırı düzenlediği saldırıya Geza ve Ladislaus’da katıldı. Üç aylık kuşatmadan sonra kale komutanı şehri kral yerine Dük Geza’ya teslim etti. Belgrad kale komutanının kaleyi Geza’ya teslim etmesinin yanı sıra savaş ganimetlerinin paylaşımı, Kral Solomon’un onayını almadan esirleri bırakması gibi olaylar Solomon ile arasının iyice açılmasına yol açtı. Buna rağmen 1072’de Bizans’ın Belgrad’ı geri alması üzerine Solomon yeni bir sefer hazırlıklarına başladığında kendisine katılma emri verdiği Geza buna olumlu yanıt verirken kardeşi Ladislaus ise bu sefere iştirak etmemişti. Geza bu seferde Solomon’la birlikte Nehri boyunca Niş’e kadar ilerleyerek geri çekildi. Geza ile Solomon’un arası bu seferden sonra tamamen bozuldu. Her ikisi de beklenen bir savaş için dışarıdan askeri destek arayışına girişti. Tüm bunlar yaşanırken her ikisi de dış destek arayışına girdiğinden 11 Kasım 1073 ile 24 Nisan 1074 arasında Hristiyan Azizlere adanmış Martin ve Aziz Yorgi Günleri arasında saldırmazlığı içeren barış yaptı. Ancak Solomon, Alman birliklerinin yardıma gelmesiyle 1074 Şubat’ında kuzeni Geza’nın üzerine saldırıya geçti. 26 Şubat 1074’de günümüz Jász-Nagykun-Szolnok vilayetindeki Kemej’de yaşanan çatışmada Geza yenilgiye uğradı. Ancak Geza, Ladislaus ile kız kardeşinin kocası Olomouc Dükü I. Otto’dan aldığı askeri destekle 14 Mart 1074’de Mogyoród’da yapılan Solomon’u yenilgiye uğratabildi. Savaşta yaralanan Solomon IV. Heinrich’e sığındı. Bu galibiyetten sonra ilerleyişini sürdüren Geza krallığını ilan ederken, Solomon da aldığı bu mağlubiyetle sadece Bratislava ile gibi dar bir yerde hakimiyetini sürdürebildi. Ancak Solomon tahttaki iddiasından çabuk çekilmeyip IV. Heinrich’i birçok taviz karşılığında Geza’nın üzerine sefer düzenlemeye ikna etti. Almanlar 1075’de Vác’a kadar ilerlese de Geza tarafından uygulanan yakıp yıkma taktiği sayesinde geri püskürtüldüler.
1074 yılında Geza krallığının tüm coğrafyada tanınması için Papa VII. Gregorius’a başvursa da, Papa Solomon ile arasındaki mücadeleden faydalanarak he ikisini de Macaristan Krallığı’nı Kutsal Makam vasalı ilan etmeleri için sıkıştırmaktaydı. Ancak Geza bunu kabul etmeyip, o dönemde Hristiyan aleminde diğer etkin konumdaki Bizans’tan kendi krallığının tanınması için bir taç gönderilmesini istemişti.
Bizans İmparatoru VII. Mihail’de ona krallığını tasdik eden taç yollamıştır. Geza, Bizans'la ilişkilerin iyi gittiği bu dönemde VII. Mihail’in danışmanı ve ilerleyen yıllarda Bizans İmparatoru olacak Nikiforos Botaneiates’un kuzeni Synadene ile ikinci evliliğini gerçekleştirdi. Geza krallığın büyük bölümünü elinde tutsa da Moson ile Pressburg hala Solomon’un kontrolündeydi. Krallığın tamamında hakimiyet kurmak için 1076 yılında Pressburg’u kuşatsa da ele geçiremedi. Macar kroniklerinde Geza’nın Solomon ile krallığın yönetimi konusunda anlaşmaya çalıştığı, barış görüşmeleri sırasında 25 Nisan 1077’de aniden öldüğü belirtilmektedir. Ölümünden sonra naaşı kendisince Vác’da inşa edilen katedrale defnedildi. Çocuklarının küçük yaşta olması nedeniyle krallığa kardeşi Ladislaus geçti.
Kaynakça
- ^ Kosztolnyik, Z. J. "Dynastic Intrigues and Domestic Realities during the Reigns of Andrew I and Bela I", Hungarian Studies Review, Vol:XXVIII, Yıl:2001. URL: http://epa.oszk.hu/00000/00010/00035/pdf/HSR_2001_1-2_093-108.pdf 25 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 2018-09-05
- ^ Rollason, David (2018). " Early Medieval Europe 300–1050: A Guide for Studying and Teaching (2. edition)" (İngilizce). New York: Routledge. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
I Geza d 1040 o 25 Nisan 1077 1074 1077 yillari arasinda Macaristan krali I GezaGeza nin Kutsal Macaristan Taci uzerindeki tasviri Macaristan Kralliginin 7 KraliHukum suresi1074 1077Once gelenSolomonSonra gelenI LadislausDogum1040Olum25 Nisan 1077DefinVacEs ler iSofia SynadeneHanedanArpad HanedaniBabasiI BelaAnnesiRicheza Babasi I Bela annesi ise Polonya Krali II Miezko nun kizi Richeza dir 1040 yilinda babasinin surgun hayati yasadigi Polonya da dunyaya geldi Amcasi Kral I Andrew Kutsal Roma Imparatorlugunun kralligi uzerindeki etkisini kirmak amaciyla 1048 yilinda Geza nin babasi I Bela yi ulkesine kardesi davet ederek ona Nitra ve Bihar bolgelerinin icerisinde oldugu kralligin ucte birini genis yonetici ayricaliklariyla Duk sifatiyla yonetmesini sagladiginda Geza da bu donemde babasiyla birlikte Macaristan a gelmisti 1053 yilinda I Andrew in oglu Solomon un dunyaya gelmesi 1057 yilinda da I Andrew in oglu Solomon a tac giydirilerek varisi olarak ilan etmesi sonucu babasiyla amcasinin arasi bozulmustu Babasi 1059 yilinda oldurulme endisesiyle Polonya ya giderken ailesinide yaninda goturdugunde Geza da babasiyla birlikteydi Babasi Polonya Krali II Boleslaw dan aldigi askeri destekle Macaristan a donmesi akabinde yasanan ic savas sonucu 1060 yilinda Macaristan Krali oldu Babasinin hukumdarligi doneminde ona danismanlik yapti Babasi ulkesinde huzuru tekrar saglarken Kutsal Roma Imparatorlugu ile iyi iliskiler surmek istemis ve baris yapilmasi icin bazi adimlar atmisti Hatta bu adimlarin birinde oglu Geza yi imparatora rehin olarak vermeyi bile teklif etti Ancak babasinin tum girisimleri sonucsuz kaldigi gibi 1063 yili yazinda Mainz de Kutsal Roma Imparatorlugu prenslerinin katilimiyla gerceklesen Imparatorluk Diyeti Meclisi nde Bela ya karsi harekete gecilerek Macar tahtina Solomon un oturtulmasi kararlastirildi Kral I Bela Alman ilerleyisine karsi hazirlik yaptigi sirada malikanesinde yasadigi bir kaza sonucunda agir yaralandi ve kisa sure sonra da 11 Eylul 1063 de oldu Babalarinin olumu uzerine Geza kardesleri Ladislaus ve Lampert ile birlikte Polonya ya kacmak zorunda kaldi Almanlar in Solomon u kral ilan edip cekilmesinden sonra Geza ve kardesleri Polonya Krali II Boleslaw dan aldiklari takviye guclerle Macaristan a geri donduler Krallikta yikici bir ic savasin cikmasini onlemek uzere Macar asilleri ve kilisenin devreye girmesiyle Geza ve kardesleri ile Solomon arasinda 1064 yili baslarinda Gyor de baris gorusmelerine baslandi Antlasmaya gore Geza ve kardesleri babalarinin Nitra ve Bihar bolgelerinin icerisinde oldugu kralligin ucte birini genis yonetici ayricaliklariyla Duk sifatiyla yonetme haklarina sahip olurken Solomon un da kralligi konusunda anlasildi Ayni yilin Paskalya ayinda Pecs de duzenlenen torende Duk Geza da eliyle krallik tacini Solomon a giydirdi Geza yapilan anlasma uyarinca Duk unvanini almakla birlikte sadece Nitra bolgesine hakimdi Dukaligin diger parcasi olan Bihar ise kardesi Ladislaus un denetimi altindaydi Geza bundan sonra uzunca bir sure Solomon ile iyi iliskiler kurdu 1068 yilinda dogudan gelen adi belirtilmeyen bir Turk boyu Muhtemelen Pecenekler ya da Kumanlar basbuglari Ozul idaresinde Karpatlari asarak Transilvanya topraklarina girmis Kral Solomon da bunlarin yagma ve yikim faaliyetlerini onlemek uzere kuzenleri Duk Geza ve Duk Ladislaus un da yer aldigi orduyla saldirganlarin uzerine harekete gecerek Romanya nin kuzeyinde yer alan Lechința koyu yakinlarinda yapilan Kerles Cserhalom savasinda istilacilari agir bir yenilgiye ugratmistir 1071 yilina gelindiginde tarihi Sirem bolgesi yeni bir Pecenek saldirisi meydana geldi Solomon bu saldiriyi Bizans in organize ettigi gerekcesiyle Belgrad a saldiri duzenledigi saldiriya Geza ve Ladislaus da katildi Uc aylik kusatmadan sonra kale komutani sehri kral yerine Duk Geza ya teslim etti Belgrad kale komutaninin kaleyi Geza ya teslim etmesinin yani sira savas ganimetlerinin paylasimi Kral Solomon un onayini almadan esirleri birakmasi gibi olaylar Solomon ile arasinin iyice acilmasina yol acti Buna ragmen 1072 de Bizans in Belgrad i geri almasi uzerine Solomon yeni bir sefer hazirliklarina basladiginda kendisine katilma emri verdigi Geza buna olumlu yanit verirken kardesi Ladislaus ise bu sefere istirak etmemisti Geza bu seferde Solomon la birlikte Nehri boyunca Nis e kadar ilerleyerek geri cekildi Geza ile Solomon un arasi bu seferden sonra tamamen bozuldu Her ikisi de beklenen bir savas icin disaridan askeri destek arayisina giristi Tum bunlar yasanirken her ikisi de dis destek arayisina girdiginden 11 Kasim 1073 ile 24 Nisan 1074 arasinda Hristiyan Azizlere adanmis Martin ve Aziz Yorgi Gunleri arasinda saldirmazligi iceren baris yapti Ancak Solomon Alman birliklerinin yardima gelmesiyle 1074 Subat inda kuzeni Geza nin uzerine saldiriya gecti 26 Subat 1074 de gunumuz Jasz Nagykun Szolnok vilayetindeki Kemej de yasanan catismada Geza yenilgiye ugradi Ancak Geza Ladislaus ile kiz kardesinin kocasi Olomouc Duku I Otto dan aldigi askeri destekle 14 Mart 1074 de Mogyorod da yapilan Solomon u yenilgiye ugratabildi Savasta yaralanan Solomon IV Heinrich e sigindi Bu galibiyetten sonra ilerleyisini surduren Geza kralligini ilan ederken Solomon da aldigi bu maglubiyetle sadece Bratislava ile gibi dar bir yerde hakimiyetini surdurebildi Ancak Solomon tahttaki iddiasindan cabuk cekilmeyip IV Heinrich i bircok taviz karsiliginda Geza nin uzerine sefer duzenlemeye ikna etti Almanlar 1075 de Vac a kadar ilerlese de Geza tarafindan uygulanan yakip yikma taktigi sayesinde geri puskurtulduler 1074 yilinda Geza kralliginin tum cografyada taninmasi icin Papa VII Gregorius a basvursa da Papa Solomon ile arasindaki mucadeleden faydalanarak he ikisini de Macaristan Kralligi ni Kutsal Makam vasali ilan etmeleri icin sikistirmaktaydi Ancak Geza bunu kabul etmeyip o donemde Hristiyan aleminde diger etkin konumdaki Bizans tan kendi kralliginin taninmasi icin bir tac gonderilmesini istemisti Bizans Imparatoru VII Mihail de ona kralligini tasdik eden tac yollamistir Geza Bizans la iliskilerin iyi gittigi bu donemde VII Mihail in danismani ve ilerleyen yillarda Bizans Imparatoru olacak Nikiforos Botaneiates un kuzeni Synadene ile ikinci evliligini gerceklestirdi Geza kralligin buyuk bolumunu elinde tutsa da Moson ile Pressburg hala Solomon un kontrolundeydi Kralligin tamaminda hakimiyet kurmak icin 1076 yilinda Pressburg u kusatsa da ele geciremedi Macar kroniklerinde Geza nin Solomon ile kralligin yonetimi konusunda anlasmaya calistigi baris gorusmeleri sirasinda 25 Nisan 1077 de aniden oldugu belirtilmektedir Olumunden sonra naasi kendisince Vac da insa edilen katedrale defnedildi Cocuklarinin kucuk yasta olmasi nedeniyle kralliga kardesi Ladislaus gecti Kaynakca Kosztolnyik Z J Dynastic Intrigues and Domestic Realities during the Reigns of Andrew I and Bela I Hungarian Studies Review Vol XXVIII Yil 2001 URL http epa oszk hu 00000 00010 00035 pdf HSR 2001 1 2 093 108 pdf 25 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2018 09 05 Rollason David 2018 Early Medieval Europe 300 1050 A Guide for Studying and Teaching 2 edition Ingilizce New York Routledge ISBN 978 1 138 93686 7