Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Santa Sede (Latince: Sancta Sedes) veyahut Papalık Makamı; Batı Avrupa dillerinde "Aziz Sandalye", "Apostolik Makam", "Kutsal Koltuk" olarak adlandırılır. Bu isimlendirme Vatikan'ın devlet pozisyonunu belirleyen resmi isimlendirmesidir. Nihayetinde Roma’da bulunan Katolik Kilisesi'nin Piskoposluk Yönetimi'ni içerir ve devleti yönetmek için piskoposlarca yönetilen bir yetki alanı oluşumudur. Bu isimlendirme ise; Papa ile beraber , (bakanlık ile eşdeğer anlamda olan) farklı ve (yönetim kurulu ile eşdeğer anlamda olan) papalık konseylerini içerir. Bütün bu sistemin başında bulunan kişiye de 'Başpiskopos' denir ve bu haliyle 'Papa'ya işaret etmektedir. Kısaca, Papalık Makamı, Katolik Kilise'sinin merkezi yönetimi olarak kabul edilebilir ve nihayetinde alışılagelen en basit isimlendirmesiyle (resmi olmayan isimlendirmesiyle) buna Vatikan denilir.
Bu makam 1929'daki Laterano Antlaşması'na göre (o zaman yeni kurulacak olan Vatikan Şehri için) özel ayrıcalıklı yönetimsel yetki ve kavuştu. Bunu her devlette var olan Yasama organı, Yürütme organı ve Yargı organı erklerinin bütününe benzetebiliriz. Bu yeni şehrin ismi Latincede 'Status Civitatis Vaticanae' ve İtalyanca olarak da 'Stato della Città del Vaticano' olarak adlandırıldı.
Papalık Makamı, Papa'nın yönetimindedir ve çoğu zaman Papa'nın ofisi ya da yargısal yetki alanı olarak bilinir. Aynı zamanda bu makamın Papa'nın da içinde hesaplandığı Katolik Kilisesi'nın başı olarak da görülür. Bu son tanımlamaya göre Papa öldüğü ya da istifa ettiği vakit 'Papalık Makamı' devam eder. Yeni bir Papa tayin edilene kadar bu süre zarfında Katolik Kilisesi ve Vatikan şehri '' tarafından yönetilmeye devam edilir.
Her ne kadar 'Vatikan' kelimesi adlandırdığı bu devlete işaret etse de, "Vatikan Şehri Devleti" ve "Kutsal Makam" isimlendirmeleri aynı entiteye sahip değildirler. Bahsedildiği gibi ancak 1929’dan sonra devlet statüsüne getirilen Vatikan, olarak çok eski Hristiyanlık dönemine dayanır. Bütün piskoposluk makamlar kutsaldır, ama 'Kutsal Makam' deyimi (daha fazla derin anlamına girmeden) uluslararası ilişkilerde ve () bir metonim olarak kullanılıyor. Bu deyim Roma Piskoposluk Bölgesi'nin Katolik Kilisesi'nin merkezi yönetim bölgesi olduğuna dair bir referanstır. Bu vesileyle bu yönetimi temsil eden büyükelçiler, Vatikan Şehri'ne değil, Kutsal Makam'a akreditedirler. Aynı şekilde ülke ve uluslararası organizasyonlarda papasal temsilciler de bahsedilen Kutsal Makam'ı temsil etmektedirler.
Organizasyon ve yönetim
Papa, Katolik Kilisesi'ni '' ile yönetir ve bu Kutsal Makam'ın yönetim organıdır. Kutsal Makam'ın anayasası ''dir ve tamamıyla bu 'Curia Romana' üzerine kuruludur. Bu anayasa Vatikan'ın devlet başkanı olan Papa'ya tamamıyla, yasama, yürütme ve yargı erklerini bir bütün kuvvetler birliği olarak himayesine verir. Curia Romana ise farklı idare ofislerinden oluşmaktadır ve bu ofisler en yüksek seviyede kilise meselelerini idare etmektedirler. Sistem , dokuz adet (bakanlık), üç adet (dini mahkeme), on bir adet (yönetim kurulu) ve yedi adet 'dan oluşmaktadır.
Devlet Sekreteryası ise Kutsal Makam'ın en önemli siyasi kurumudur. Bu sekreterya kardinallerden (milletvekillerinden) oluşur. Devlet Kardinal Sekreteri gözetimi altında (meclis başkanı gibi) Vatikan Şehri'nin gündelik yönetimini yürütülür ve aynı zamanda 'Curia Romana' (ana yasanın işlevi) koordine edilir. Kısaca, Katolik Kilise'nin 'merkezi yönetimi' Papa ve 'den oluşur. En önemli görevli ya da yükümlü memur, Kardinal , Kutsal Makam'ın başbakanı gibidir. Başpiskopos ise Devlet Sekretaryası'nın devlet ilişkileri bölümü sekreterdir, yani Kutsal Makam'ın dışilişkiler bakanı gibidir. Bertone ve Mamberti, Papa XVI. Benedictus tarafından eylül 2006 tarihinde tekrar kendi görevlerine tayin edilmişlerdir. Curia'nın bir parçası olan Devlet Sekreteryası Vatikan Şehri içinde ikameti olan tek yönetim organdır. Diğer yönetim organları ise Roma'da farklı binalarde ikamet edilmişlerdir. Bu sayede Kutsal Makam Roma şehri içinde aynı büyükelçilikler gibi ortak topraksal haklara sahiptir.
En aktif ve en önemli anayasal Kongregasyonlar 4 adettir: ; Katolik Kilisesi'nin inanç doktrinini ile ilgilidir, ; dünyadaki bütün piskoposların buluşmalarını, atamalarını ve tayinlerini koordine eder, ; misyonerlik faaliyetleriyle kitlelere Kitâb-ı Mukaddes öğretmek ile ilgilenmektedir ve ; uluslararası barış ve sosyal konular ile ilgili meşguldür.
Kongregasyonlardan ayrı olarak yargı işlerinden sorumlu üç adet mahkeme vardır; normal başvurular ve temyiz için sorumludur, ayrıca evlilikler için iptal kararını da içerir. ise en yüksek dini idari mahkemesidir ve önceki iki mahkemelere göre işlevi farklıdır. Tartışmalı ya da çekişmeli vakalar yerine, günah çıkartma (itiraf gizemi), ve endüljans (günah affı) konuları üzerine eğilir.
Kutsal Makam'ın departmalarının finans işlerini koordine eden bir '' mevcuttur. Bu birim aynı zamanda, her ne türlü otonom olsa bile, bütün ofislerin iktisadi idarelerini gözetler. En önemli idare ofisi ise . Daha başka bir birim olan 'nin sorumluluğu; Papalık Makamı'nın her türlü bakımını, resmi görüşmelerini ve (tamamıyla litürjik merasimler hariç) merasimlerini organize etmektir.
Bir Papa'nın ölmesiyle ya da istifasıyla Kutsal Makam feshedilmez. Böyle bir işlem yoktur. Farklı yasalar altında işlenen '' sistemi devreye girer. Bu süre zarfında bütün Curia Romana'nın birimleri (örneğin her bir kongregasyon, komisyon ve konsey bir birimdir) derhal sorumlulukları gereği bir meclis oluştururlar. Bu meclise yasa gereği katılamayan unsurlar ise; , günah çıkartma ve muafiyet konularında önemli rolüne devam eder ve ise gibi Kutsal Makamı’nın eşyalarını ve finansal idareyi koruma altına alır. Bu durumda Makam'ın yönetimi, Katolik Kilisesi'nin yönetimi 'ne otomatik olarak devri söz konusudur. 'ya göre bu heyet ve Kamerlengo kardinali bu süre zarfı içinde yeni bir yenilik ya da bir buluş öne süremezler. Kanonik yasa bunu yasaklanmıştır.
Uluslararası hukuk statüsü
Uluslararası Hukuk'ta 'Kutsal Makam' (Vatikan Şehri'ne karşın) tüzel kişi olarak tanınıyor. Özetle Katolik Kilisesi kendi başına tüzel kişilik olduğu gibi bu nedenle Kutsal Makam’dan bahsedince akla gelmeyen anlamı da taşımaktadır. Eski zamanlarda Kutsal Makam'ın uluslararası hukuktaki yeri çoğu zaman tartışmalı durumdaydı. Bu günümüzde ise BM'de 1 temmuz 2004 tarihinden itibaren Kutsal Makam'ın hakları genişletilmiştir. Diğer bir deyişle Papalık Makamı'nın uluslararası tüzel kişiliği özel statüde olduğu gibi daimi gözlemci ülke statüsüne de sahip.BM'nin Genel Kurulu'nda ise oy hakkı yoktur. Papa, aynı 1995’teki gib, bir devlet bakanı gibi BM'nin Genel Kurulu'na konuşunabilir. Dünyada diğer kilise ve inanç kurumları ise hükûmet olmayan statüsünde yerleri vardır.
Kutsal Makam hukuksal olarak Vatikan'a göre ayrı bir anlam kategorisine girer. Vatikan ise topraksal bir bölgedir ve bu topraklar üzerinde Kutsal Makam'ın egemenliği vardır. Yani Papa topraksal olarak Vatikan'ın egemenliğidir. Aynı zamanda belirli anlaşmalara göre Kutsal Makam bir partidir ve daha başka anlaşmalara göre Vatikan'ı temil eden hükûmettir. Başka ülkelerde bulunan büyükelçilikler de ise Vatikan büyükelçiliği olarak değil, Kutsal Makam'ın büyükelçiliği olarak isimlendirilir. Neticede Kutsal Makam bir devlet olarak kabul edilemez ve Vatikan'ı temsil edecek şekilde bir hükûmet gibidir. Örnek olarak Vatikan'ın AB'nin para birimi olan euroya kabul edilişinde şöyle yazar; "Lateranlar Antlaşması'nın 3. maddesine göre, AB'yi temsilen İtalya Cumhuriyeti ve Vatikan Şehri'ni temsilen Kutsal Makam arasında anlaşmaya varılmıştır."
Diplomasi
Orta Çağdan beri Roma piskoposluğu bağımsız ve egemenliği tanınan bir entite olmuştur. Kutsal Makam (Vatikan Şehri Devleti değil) 178 bağımsımsız devlet,Avrupa Birliği ve Malta Bağımsız Hospitalier Şövalyeleri ile resmi diplomatik ilişkileri vardır. Filistin Kurtuluş Örgütü ile de özel karakterli ilişkiler kurulmuştur. Bü liste içinde Kutsal Makam'a akredite olan 69 diplomatik elçilikleri Roma’da ikamet etmektedir.
Kutsal Makam'ın ise yurt dışında 180 adet diplomatik elçilikleri bulunur ve bunlardan 74 adedi ikametsizdir. Bu sayılara göre 106 var olan elçiliklerin iki ya da daha fazla ülkeye ya da uluslararası organizasyonlara akreditasyonu mevcuttur. Diplomatik aktivitelerin hepsi doğrudan 'nın devlet ilişkileri birimi tarafından yönetilir. Uluslararası alanda bağımsızlığı tanınan 16 devlet ile ilişkileri yoktur. ama Avrupa'nın uluslararası hukukuna göre Tayvan, yani Çin Cumhuriyeti ile resmi diplomatik ilişkileri olan tek ülkedir.
Kutsal Makam farklı uluslararası organizasyonlara ve gruplara üyedir. Bunlar; Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA), Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), (OPCW), Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR).
Farklı uluslararası organizasyonlar da ise Kutsal Makam'ın daimi statüsü mevcuttur; Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (UNGA/GA), Avrupa Konseyi, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), Dünya Ticaret Örgütü (WTO), Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO).
Ordu ve polis
Eski zamanlardan beri Papalar, orduyu silah altına aldıkları İsviçreli paralı askerlerden oluştururlardı. İsviçreli Muhafızlar Kıtası 22 Ocak 1506 tarihinde Papa II. Julius tarafından özel kişisel koruma görevlileri olarak oluşturuldu ve o gün bugündür bu fonksiyonu yerine getirmektedir. Bu koruma sistemi yıllık envanter de "Kutsal Makam" statüsü altında listelenmiştir, yani Vatikan Şehri Devleti altında listelenmemiştır. 2005 yılının sonuna doğru gardiyan listesi 134 görevliden oluşuyordu. Kısaca, bu küçük kuvvet Makam tarafından muhafaza edildi ve Papa'nın güvenliğinden ve 'ın emniyetinden sorumludur. Bu muhafızlar de facto olarak gibi hizmet ederler.
Yeni muhafız takviyeleri Kutsal Makam ve İsviçre arasında özel bir anlaşma ile organize ediliyor. Sadece erkeklerden oluşabilen yeni muhafız adayları Katolik, İsviçre vatandaşlığına sahip ve evlenmemiş olması gerekiyor. Ayrıca adaylar 'nda yanında temiz davranış belgesi yanında 19 ve 30 yaş arasında olmakla beraber minimum 175 cm boyunda olması gerekiyor. Muhafızlar ve geleneksel baltalı kargı (İsviçre kargısı derler) ile silahlandırılmış olup koruma taktikleri konsunda antrenmanlıdırlar. İtalyan topraklarıyla çevrilmiş olan Vatikan'ın genel koruması haliyle tarafından üstlenilmiştir. Vatikan Devleti'nin geriye kalan kısmında orayı koruyacak bir polis ya da askerî güç, İsviçreli Muhafızlar Kıtası dışında yoktur.
Başka bölgelerle ikili ilişkiler
Her ne kadar Kutsal Makam ve Vatikan Şehri Devleti birbiriyle bağdaştırılıyorsa da, her iki entitenin ayrı konumları vardır. Vatikan ise bağımsız topraksal bir bölgedir ve bu toprak parçasının egemenliğini Kutsal Makam oluşturur. 1870'te Papalık Devletleri İtalya tarafından devralınınca Kutsal Makam'ın egemen olduğu toprakları kalmamıştı. Hukukçular arasındaki karasızlığına karşın bu Makam'ın kendi başına uluslararası arenada bağımsız bir kişilik/aktör olarak mevcudiyetini sürdürebilir mi sorusu üzerine çok düşünüldü. On dokuzuncu yüzyılda başlıca güçler olan Rusya, Prusya ve Avusturya-Macaristan ile diplomatik temsilciler gönderip kabul etmeyi kendi hak olarak gören Kutsal Makam bu ilişkileri sürdürmeye devam etmiştir. 1815'teki Viyana Kongresi kararına göre sadece diplomatik heyetin üyesi değil, aynı zamanda en kıdemli üyesiydi, yani başkanıydı. Bu anlaşma orada bulunan tüm büyükelçilikler tarafından kabul edildi. Bu tarihten sonra geçen 59 yıl boyunca Kutsal Makam'ın egemen olduğu bir toprak parçasına sahip değildi. Yine o süre zarfı içinde diplomatik ilişkileri olan ülke sayısı 16'ya kadar düşmüşken 29 ülkeye kadar çıktı.
Ancak 1929'da Laterano Antlaşması sayesinde Vatikan Şehri Devleti yaratıldı. Antlaşmanın birkaç maddesi Vatikan'ı '"Kutsal Makam'ın mutlâk ve görünür bağımsızlığını garanti altına almak" ve "uluslararası ilişkilerde şüphesi bile edilemeyeceği egemenliğini garanti altına almak", olarak tanımlar. Kutsal Makam'ın Develet İlişkileri Sekreterliği eski Başpiskoposu 'ın Vatikan Şehri Devleti hakkında; "Vatikan kendisini geçindiren ufacık bir devlet ve Papa'nın manevi özgürlüğünü garanti altına alan minimum topraksal bir bölgedir" şeklinde bir söz sarf etmiştir.
Kutsal Makam devletlerle olan diplomatik ilişkilerini sürdürmektedir. Yabancı büyük elçiliklerin, Vatikan'a değil, Kutsal Makam'a akrediteleri vardır. Ancak bu Makam egemen entitelerle, yani bağımsız devlet ve kurumlarla antlaşmalar ve (kilise anlaşmaları) kurabilir. Gerekirse Kutsal Makam'ın kendisi Vatikan Şehri Devleti nâmına anlaşmalar sunabilir.
Laterano Antlaşması koşullarına göre, Kutsal Makam'ın yerinde mevcuttur. Örnek olarak bunların içinde Castel Gandolfo'daki Pontifikal Saray'da sayılabilir. Aynı otorite sistemi uluslararası hukuk sınırları içinde genişletilmiştir. Bu genişletilme Kutsal Makam'ın dış ülkelerde bulundurduğu de geçerlidir.
Ekonomi
Kutsal Makam’ın dünyada eşsiz bir ekonomisi mevcut. Finansal girdilerden birisi ise dünya çapında kiliselerden gelen yardımlar. Katolik kurumların maddi katkıları özel para toplama sistemleri ile gerçekleştiriliyor ve buna da '' deniliyor. Bu bağışların yanında ise pul, para ve turistik hatıra eşyaların satışı yanında müze giriş paraları ve kamu yayınlarından gelen girdiler de mevcut. Özellikle pulculuk ve para koleksiyonculuğu alanında Vatikan'da sayılı üretilen her bir parçaya, olduğu için, inanılmaz bir rağbet mevcuttur. Bunun yanında menkul yatırımları, banka yatırımları ve diğer yatırımlardan sayesinde ekonomi desteklemektedir. Bütün bu girdilerin en büyük bölümü üçüncü dünya ülkelerinde hayırseverlik projelerine, zorda bulunan kiliselere ve savaş ya da afetler yüzünden mağdur olan insanlar için harcanıyor.
Vatikan Şehir Devleti'ne kayıtlı olan tüm vasıtaların araba plakalarında "SCV" ülke plaka kodu yazılıdır. Bu ülke kodunun açılımı "Stato della Città del Vaticano"dur, ama İtalyanlar tarafından alaycı bir tavır ile "Se Cristo Vedesse" (Eğer İsa bir görseydi…) denir.
Medya
Kutsal Makam'ın kendi finansal aktivitelerini meydanda da görmek mümkün. Katolik Kilisesi'nin Vatikan'daki medya organizasyonları arasında Vatikan Radyosu, Vatikan Televizyonu, Vatikan'ın Gündelik Gazetesi olan ve diğer medya aktiviteleri. Bunların yanında dünya genelinde doğrudan ya da dolaylı olarak sahibi olduğu veya yönlendirdiği günlük, haftalık ve aylık 200’den fazla gazete ve dergi, 154 radyo istasyonu veya emisyonu, 49 TV kanalı veya kablolu yayını bulunmaktadır.
"Kutsal Makam" ve "Apostolik Makam"
Her kutsal bir makam olarak kabul edilir. Yunancadaki (ἱερά) "kutsal" ya da "ruhani" sıfatı her türlü Hristiyan dinini temsil eden makamlar için denir. Batı dünyasında bu sıfat çoğunlukla eklenmiyor. "Makam" kelimesi Latincede "sedes" kelimesinden gelir ve koltuk, taht ve sandalye gibi anlamlar taşır. Bu kelime piskoposluk tahta referans verir. (Gerçek oturak/sandalye anlamındaki kelime ise 'dır).
isimlendirmesi havarilere referans eder. (İngilizcesi "Apostles"). Ne zaman bu isimlendirmenin önüne (Batı Avrupa lisanlarında) belirleyici artikel koyulursa, o zaman Katolik Kilisesi'nin en tepesindeki yönetimsel piskoposluk işaret edilir ve bu da Roma Piskoposluğu'dur. Bütün kilise makamları tarafından da bu piskoposluğu, havarilerin reisi olan Aziz Petrus'un halefi/varisi olarak kabul edilir. Yine Batı Avrupa dillerinde Aziz Petrus’un diğer bir isimlendirmesi de 'Saint Peter'dir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Kutsal Makam'ın egemenliği her türlü uluslararası anlaşmalarda açık olarak tanınmıştır ve bu bilhassa 11 Şubat 1929 tarihindeki Laterano Antlaşması'nın 2 maddesinde vurgulanmıştır; ki bu maddede İtalya Devleti'nin Kutsal Makam'ın uluslararası alandaki egemenliğini özünde ve doğasında olan oluşumunu, kilise kurallarına uyumlu gelenekselliği ve dünya misyonunun gereksinimi ve gerekliliği üzerine kabul edip tanımıştır.
- ^ Code of Canon Law, canon 361 2 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Code of Canons of the Eastern Churches, canon 48 21 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ and John Lucal, Papal Diplomacy and the Quest for Peace, the Vatican and International Organizations from the early years to the League of Nations, Sapienza Press (2004), , p. 16. See also James Crawford, The Creation of States in International Law, (1979) p. 154.
- ^ "Bilateral and Multilateral Relations of the Holy See, 31.05.2007". 6 Eylül 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mart 2011.
- ^ "Bilateral and Multilateral Relations of the Holy See". 12 Ekim 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mart 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mart 2011.
- ^ Afganistan, Bhutan, Brunei, Komorlar, Laos, Malezya, Maldivler, Moritanya, Myanmar, Kuzey Kore, Umman, Çin, Suudi Arabistan, Somali, Tuvalu ve Vietnam.
- ^ . 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2011.
- ^ "Lektür | Başpiskopos Jean-Louis Tauran, 22 April 2002". 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mart 2011.
- ^ "Bilateral and Multilateral Relations of the Holy See". 26 Eylül 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mart 2011.
Önerilen literatür
- La Due, William J. Aziz Petrus’un Makamı: Papalığın Tarihi. () (İngilizce)
- Heribert Franz Koeck, Die völkerrechtliche Stellung des Heiligen Stuhls. Dargestellt an seinen Beziehungen zu Staaten und internationalen Organisationen, Berlin 1975 (Almanca)
- Heribert Franz Koeck, Aziz Makam: Uluslararası Kamu Hukuku Ansiklopedisi, 2.Cilt, Oxford etc. 1995 (İngilizce)
Dış bağlantılar
- Papalık Makamı'nın resmi internet sitesi14 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Vatika'nın resmi youtube kanalı26 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kutsal Makam’ın Anayasası22 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Apostolik Makam’ın başpiskoposluğu 15 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - İngilizce (04 mart 2011 tarihinde erişilmiştir)
- CIA’nın Kutsal Makam üzerine World Factbook’u11 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Ortodoks bakışaçısıyla zaman çizelgesinde Kutsal Makam 28 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - İngilizce (04 mart 2011 tarihinde erişilmiştir)
- Roma’dan dünyaya bakış haberleri24 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Santa Sede Latince Sancta Sedes veyahut Papalik Makami Bati Avrupa dillerinde Aziz Sandalye Apostolik Makam Kutsal Koltuk olarak adlandirilir Bu isimlendirme Vatikan in devlet pozisyonunu belirleyen resmi isimlendirmesidir Nihayetinde Roma da bulunan Katolik Kilisesi nin Piskoposluk Yonetimi ni icerir ve devleti yonetmek icin piskoposlarca yonetilen bir yetki alani olusumudur Bu isimlendirme ise Papa ile beraber bakanlik ile esdeger anlamda olan farkli ve yonetim kurulu ile esdeger anlamda olan papalik konseylerini icerir Butun bu sistemin basinda bulunan kisiye de Baspiskopos denir ve bu haliyle Papa ya isaret etmektedir Kisaca Papalik Makami Katolik Kilise sinin merkezi yonetimi olarak kabul edilebilir ve nihayetinde alisilagelen en basit isimlendirmesiyle resmi olmayan isimlendirmesiyle buna Vatikan denilir Bu makam 1929 daki Laterano Antlasmasi na gore o zaman yeni kurulacak olan Vatikan Sehri icin ozel ayricalikli yonetimsel yetki ve kavustu Bunu her devlette var olan Yasama organi Yurutme organi ve Yargi organi erklerinin butunune benzetebiliriz Bu yeni sehrin ismi Latincede Status Civitatis Vaticanae ve Italyanca olarak da Stato della Citta del Vaticano olarak adlandirildi Papalik Makami Papa nin yonetimindedir ve cogu zaman Papa nin ofisi ya da yargisal yetki alani olarak bilinir Ayni zamanda bu makamin Papa nin da icinde hesaplandigi Katolik Kilisesi nin basi olarak da gorulur Bu son tanimlamaya gore Papa oldugu ya da istifa ettigi vakit Papalik Makami devam eder Yeni bir Papa tayin edilene kadar bu sure zarfinda Katolik Kilisesi ve Vatikan sehri tarafindan yonetilmeye devam edilir Her ne kadar Vatikan kelimesi adlandirdigi bu devlete isaret etse de Vatikan Sehri Devleti ve Kutsal Makam isimlendirmeleri ayni entiteye sahip degildirler Bahsedildigi gibi ancak 1929 dan sonra devlet statusune getirilen Vatikan olarak cok eski Hristiyanlik donemine dayanir Butun piskoposluk makamlar kutsaldir ama Kutsal Makam deyimi daha fazla derin anlamina girmeden uluslararasi iliskilerde ve bir metonim olarak kullaniliyor Bu deyim Roma Piskoposluk Bolgesi nin Katolik Kilisesi nin merkezi yonetim bolgesi olduguna dair bir referanstir Bu vesileyle bu yonetimi temsil eden buyukelciler Vatikan Sehri ne degil Kutsal Makam a akreditedirler Ayni sekilde ulke ve uluslararasi organizasyonlarda papasal temsilciler de bahsedilen Kutsal Makam i temsil etmektedirler Organizasyon ve yonetimPapa Katolik Kilisesi ni ile yonetir ve bu Kutsal Makam in yonetim organidir Kutsal Makam in anayasasi dir ve tamamiyla bu Curia Romana uzerine kuruludur Bu anayasa Vatikan in devlet baskani olan Papa ya tamamiyla yasama yurutme ve yargi erklerini bir butun kuvvetler birligi olarak himayesine verir Curia Romana ise farkli idare ofislerinden olusmaktadir ve bu ofisler en yuksek seviyede kilise meselelerini idare etmektedirler Sistem dokuz adet bakanlik uc adet dini mahkeme on bir adet yonetim kurulu ve yedi adet dan olusmaktadir Devlet Sekreteryasi ise Kutsal Makam in en onemli siyasi kurumudur Bu sekreterya kardinallerden milletvekillerinden olusur Devlet Kardinal Sekreteri gozetimi altinda meclis baskani gibi Vatikan Sehri nin gundelik yonetimini yurutulur ve ayni zamanda Curia Romana ana yasanin islevi koordine edilir Kisaca Katolik Kilise nin merkezi yonetimi Papa ve den olusur En onemli gorevli ya da yukumlu memur Kardinal Kutsal Makam in basbakani gibidir Baspiskopos ise Devlet Sekretaryasi nin devlet iliskileri bolumu sekreterdir yani Kutsal Makam in disiliskiler bakani gibidir Bertone ve Mamberti Papa XVI Benedictus tarafindan eylul 2006 tarihinde tekrar kendi gorevlerine tayin edilmislerdir Curia nin bir parcasi olan Devlet Sekreteryasi Vatikan Sehri icinde ikameti olan tek yonetim organdir Diger yonetim organlari ise Roma da farkli binalarde ikamet edilmislerdir Bu sayede Kutsal Makam Roma sehri icinde ayni buyukelcilikler gibi ortak topraksal haklara sahiptir En aktif ve en onemli anayasal Kongregasyonlar 4 adettir Katolik Kilisesi nin inanc doktrinini ile ilgilidir dunyadaki butun piskoposlarin bulusmalarini atamalarini ve tayinlerini koordine eder misyonerlik faaliyetleriyle kitlelere Kitab i Mukaddes ogretmek ile ilgilenmektedir ve uluslararasi baris ve sosyal konular ile ilgili mesguldur Kongregasyonlardan ayri olarak yargi islerinden sorumlu uc adet mahkeme vardir normal basvurular ve temyiz icin sorumludur ayrica evlilikler icin iptal kararini da icerir ise en yuksek dini idari mahkemesidir ve onceki iki mahkemelere gore islevi farklidir Tartismali ya da cekismeli vakalar yerine gunah cikartma itiraf gizemi ve enduljans gunah affi konulari uzerine egilir Kutsal Makam in departmalarinin finans islerini koordine eden bir mevcuttur Bu birim ayni zamanda her ne turlu otonom olsa bile butun ofislerin iktisadi idarelerini gozetler En onemli idare ofisi ise Daha baska bir birim olan nin sorumlulugu Papalik Makami nin her turlu bakimini resmi gorusmelerini ve tamamiyla liturjik merasimler haric merasimlerini organize etmektir Bir Papa nin olmesiyle ya da istifasiyla Kutsal Makam feshedilmez Boyle bir islem yoktur Farkli yasalar altinda islenen sistemi devreye girer Bu sure zarfinda butun Curia Romana nin birimleri ornegin her bir kongregasyon komisyon ve konsey bir birimdir derhal sorumluluklari geregi bir meclis olustururlar Bu meclise yasa geregi katilamayan unsurlar ise gunah cikartma ve muafiyet konularinda onemli rolune devam eder ve ise gibi Kutsal Makami nin esyalarini ve finansal idareyi koruma altina alir Bu durumda Makam in yonetimi Katolik Kilisesi nin yonetimi ne otomatik olarak devri soz konusudur ya gore bu heyet ve Kamerlengo kardinali bu sure zarfi icinde yeni bir yenilik ya da bir bulus one suremezler Kanonik yasa bunu yasaklanmistir Uluslararasi hukuk statusuUluslararasi Hukuk ta Kutsal Makam Vatikan Sehri ne karsin tuzel kisi olarak taniniyor Ozetle Katolik Kilisesi kendi basina tuzel kisilik oldugu gibi bu nedenle Kutsal Makam dan bahsedince akla gelmeyen anlami da tasimaktadir Eski zamanlarda Kutsal Makam in uluslararasi hukuktaki yeri cogu zaman tartismali durumdaydi Bu gunumuzde ise BM de 1 temmuz 2004 tarihinden itibaren Kutsal Makam in haklari genisletilmistir Diger bir deyisle Papalik Makami nin uluslararasi tuzel kisiligi ozel statude oldugu gibi daimi gozlemci ulke statusune de sahip BM nin Genel Kurulu nda ise oy hakki yoktur Papa ayni 1995 teki gib bir devlet bakani gibi BM nin Genel Kurulu na konusunabilir Dunyada diger kilise ve inanc kurumlari ise hukumet olmayan statusunde yerleri vardir Kutsal Makam hukuksal olarak Vatikan a gore ayri bir anlam kategorisine girer Vatikan ise topraksal bir bolgedir ve bu topraklar uzerinde Kutsal Makam in egemenligi vardir Yani Papa topraksal olarak Vatikan in egemenligidir Ayni zamanda belirli anlasmalara gore Kutsal Makam bir partidir ve daha baska anlasmalara gore Vatikan i temil eden hukumettir Baska ulkelerde bulunan buyukelcilikler de ise Vatikan buyukelciligi olarak degil Kutsal Makam in buyukelciligi olarak isimlendirilir Neticede Kutsal Makam bir devlet olarak kabul edilemez ve Vatikan i temsil edecek sekilde bir hukumet gibidir Ornek olarak Vatikan in AB nin para birimi olan euroya kabul edilisinde soyle yazar Lateranlar Antlasmasi nin 3 maddesine gore AB yi temsilen Italya Cumhuriyeti ve Vatikan Sehri ni temsilen Kutsal Makam arasinda anlasmaya varilmistir DiplomasiKutsal Makam ile disiliskileri olan devletler Diplomatik disiliskileri Baska turlu disiliskiler Disiliskileri olmayan Orta Cagdan beri Roma piskoposlugu bagimsiz ve egemenligi taninan bir entite olmustur Kutsal Makam Vatikan Sehri Devleti degil 178 bagimsimsiz devlet Avrupa Birligi ve Malta Bagimsiz Hospitalier Sovalyeleri ile resmi diplomatik iliskileri vardir Filistin Kurtulus Orgutu ile de ozel karakterli iliskiler kurulmustur Bu liste icinde Kutsal Makam a akredite olan 69 diplomatik elcilikleri Roma da ikamet etmektedir Kutsal Makam in ise yurt disinda 180 adet diplomatik elcilikleri bulunur ve bunlardan 74 adedi ikametsizdir Bu sayilara gore 106 var olan elciliklerin iki ya da daha fazla ulkeye ya da uluslararasi organizasyonlara akreditasyonu mevcuttur Diplomatik aktivitelerin hepsi dogrudan nin devlet iliskileri birimi tarafindan yonetilir Uluslararasi alanda bagimsizligi taninan 16 devlet ile iliskileri yoktur ama Avrupa nin uluslararasi hukukuna gore Tayvan yani Cin Cumhuriyeti ile resmi diplomatik iliskileri olan tek ulkedir Kutsal Makam farkli uluslararasi organizasyonlara ve gruplara uyedir Bunlar Uluslararasi Atom Enerjisi Kurumu IAEA Uluslararasi Telekomunikasyon Birligi ITU Avrupa Guvenlik ve Isbirligi Teskilati AGIT OPCW Birlesmis Milletler Multeciler Yuksek Komiserligi UNHCR Farkli uluslararasi organizasyonlar da ise Kutsal Makam in daimi statusu mevcuttur Birlesmis Milletler Genel Kurulu UNGA GA Avrupa Konseyi Birlesmis Milletler Egitim Bilim ve Kultur Orgutu UNESCO Dunya Ticaret Orgutu WTO Gida ve Tarim Orgutu FAO ve Dunya Saglik Orgutu WHO Ordu ve polisEski zamanlardan beri Papalar orduyu silah altina aldiklari Isvicreli parali askerlerden olustururlardi Isvicreli Muhafizlar Kitasi 22 Ocak 1506 tarihinde Papa II Julius tarafindan ozel kisisel koruma gorevlileri olarak olusturuldu ve o gun bugundur bu fonksiyonu yerine getirmektedir Bu koruma sistemi yillik envanter de Kutsal Makam statusu altinda listelenmistir yani Vatikan Sehri Devleti altinda listelenmemistir 2005 yilinin sonuna dogru gardiyan listesi 134 gorevliden olusuyordu Kisaca bu kucuk kuvvet Makam tarafindan muhafaza edildi ve Papa nin guvenliginden ve in emniyetinden sorumludur Bu muhafizlar de facto olarak gibi hizmet ederler Yeni muhafiz takviyeleri Kutsal Makam ve Isvicre arasinda ozel bir anlasma ile organize ediliyor Sadece erkeklerden olusabilen yeni muhafiz adaylari Katolik Isvicre vatandasligina sahip ve evlenmemis olmasi gerekiyor Ayrica adaylar nda yaninda temiz davranis belgesi yaninda 19 ve 30 yas arasinda olmakla beraber minimum 175 cm boyunda olmasi gerekiyor Muhafizlar ve geleneksel baltali kargi Isvicre kargisi derler ile silahlandirilmis olup koruma taktikleri konsunda antrenmanlidirlar Italyan topraklariyla cevrilmis olan Vatikan in genel korumasi haliyle tarafindan ustlenilmistir Vatikan Devleti nin geriye kalan kisminda orayi koruyacak bir polis ya da askeri guc Isvicreli Muhafizlar Kitasi disinda yoktur Baska bolgelerle ikili iliskilerHer ne kadar Kutsal Makam ve Vatikan Sehri Devleti birbiriyle bagdastiriliyorsa da her iki entitenin ayri konumlari vardir Vatikan ise bagimsiz topraksal bir bolgedir ve bu toprak parcasinin egemenligini Kutsal Makam olusturur 1870 te Papalik Devletleri Italya tarafindan devralininca Kutsal Makam in egemen oldugu topraklari kalmamisti Hukukcular arasindaki karasizligina karsin bu Makam in kendi basina uluslararasi arenada bagimsiz bir kisilik aktor olarak mevcudiyetini surdurebilir mi sorusu uzerine cok dusunuldu On dokuzuncu yuzyilda baslica gucler olan Rusya Prusya ve Avusturya Macaristan ile diplomatik temsilciler gonderip kabul etmeyi kendi hak olarak goren Kutsal Makam bu iliskileri surdurmeye devam etmistir 1815 teki Viyana Kongresi kararina gore sadece diplomatik heyetin uyesi degil ayni zamanda en kidemli uyesiydi yani baskaniydi Bu anlasma orada bulunan tum buyukelcilikler tarafindan kabul edildi Bu tarihten sonra gecen 59 yil boyunca Kutsal Makam in egemen oldugu bir toprak parcasina sahip degildi Yine o sure zarfi icinde diplomatik iliskileri olan ulke sayisi 16 ya kadar dusmusken 29 ulkeye kadar cikti Ancak 1929 da Laterano Antlasmasi sayesinde Vatikan Sehri Devleti yaratildi Antlasmanin birkac maddesi Vatikan i Kutsal Makam in mutlak ve gorunur bagimsizligini garanti altina almak ve uluslararasi iliskilerde suphesi bile edilemeyecegi egemenligini garanti altina almak olarak tanimlar Kutsal Makam in Develet Iliskileri Sekreterligi eski Baspiskoposu in Vatikan Sehri Devleti hakkinda Vatikan kendisini gecindiren ufacik bir devlet ve Papa nin manevi ozgurlugunu garanti altina alan minimum topraksal bir bolgedir seklinde bir soz sarf etmistir Kutsal Makam devletlerle olan diplomatik iliskilerini surdurmektedir Yabanci buyuk elciliklerin Vatikan a degil Kutsal Makam a akrediteleri vardir Ancak bu Makam egemen entitelerle yani bagimsiz devlet ve kurumlarla antlasmalar ve kilise anlasmalari kurabilir Gerekirse Kutsal Makam in kendisi Vatikan Sehri Devleti namina anlasmalar sunabilir Laterano Antlasmasi kosullarina gore Kutsal Makam in yerinde mevcuttur Ornek olarak bunlarin icinde Castel Gandolfo daki Pontifikal Saray da sayilabilir Ayni otorite sistemi uluslararasi hukuk sinirlari icinde genisletilmistir Bu genisletilme Kutsal Makam in dis ulkelerde bulundurdugu de gecerlidir EkonomiKutsal Makam in dunyada essiz bir ekonomisi mevcut Finansal girdilerden birisi ise dunya capinda kiliselerden gelen yardimlar Katolik kurumlarin maddi katkilari ozel para toplama sistemleri ile gerceklestiriliyor ve buna da deniliyor Bu bagislarin yaninda ise pul para ve turistik hatira esyalarin satisi yaninda muze giris paralari ve kamu yayinlarindan gelen girdiler de mevcut Ozellikle pulculuk ve para koleksiyonculugu alaninda Vatikan da sayili uretilen her bir parcaya oldugu icin inanilmaz bir ragbet mevcuttur Bunun yaninda menkul yatirimlari banka yatirimlari ve diger yatirimlardan sayesinde ekonomi desteklemektedir Butun bu girdilerin en buyuk bolumu ucuncu dunya ulkelerinde hayirseverlik projelerine zorda bulunan kiliselere ve savas ya da afetler yuzunden magdur olan insanlar icin harcaniyor Vatikan Sehir Devleti ne kayitli olan tum vasitalarin araba plakalarinda SCV ulke plaka kodu yazilidir Bu ulke kodunun acilimi Stato della Citta del Vaticano dur ama Italyanlar tarafindan alayci bir tavir ile Se Cristo Vedesse Eger Isa bir gorseydi denir MedyaKutsal Makam in kendi finansal aktivitelerini meydanda da gormek mumkun Katolik Kilisesi nin Vatikan daki medya organizasyonlari arasinda Vatikan Radyosu Vatikan Televizyonu Vatikan in Gundelik Gazetesi olan ve diger medya aktiviteleri Bunlarin yaninda dunya genelinde dogrudan ya da dolayli olarak sahibi oldugu veya yonlendirdigi gunluk haftalik ve aylik 200 den fazla gazete ve dergi 154 radyo istasyonu veya emisyonu 49 TV kanali veya kablolu yayini bulunmaktadir Kutsal Makam ve Apostolik Makam Her kutsal bir makam olarak kabul edilir Yunancadaki ἱera kutsal ya da ruhani sifati her turlu Hristiyan dinini temsil eden makamlar icin denir Bati dunyasinda bu sifat cogunlukla eklenmiyor Makam kelimesi Latincede sedes kelimesinden gelir ve koltuk taht ve sandalye gibi anlamlar tasir Bu kelime piskoposluk tahta referans verir Gercek oturak sandalye anlamindaki kelime ise dir isimlendirmesi havarilere referans eder Ingilizcesi Apostles Ne zaman bu isimlendirmenin onune Bati Avrupa lisanlarinda belirleyici artikel koyulursa o zaman Katolik Kilisesi nin en tepesindeki yonetimsel piskoposluk isaret edilir ve bu da Roma Piskoposlugu dur Butun kilise makamlari tarafindan da bu piskoposlugu havarilerin reisi olan Aziz Petrus un halefi varisi olarak kabul edilir Yine Bati Avrupa dillerinde Aziz Petrus un diger bir isimlendirmesi de Saint Peter dir Ayrica bakinizVatikan valisi Uluslararasi kamu hukuku Papalik Devleti Vatikan tarihi Vatikan bayragi Vatikan Milli Futbol TakimiKaynakca Kutsal Makam in egemenligi her turlu uluslararasi anlasmalarda acik olarak taninmistir ve bu bilhassa 11 Subat 1929 tarihindeki Laterano Antlasmasi nin 2 maddesinde vurgulanmistir ki bu maddede Italya Devleti nin Kutsal Makam in uluslararasi alandaki egemenligini ozunde ve dogasinda olan olusumunu kilise kurallarina uyumlu gelenekselligi ve dunya misyonunun gereksinimi ve gerekliligi uzerine kabul edip tanimistir Code of Canon Law canon 361 2 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Code of Canons of the Eastern Churches canon 48 21 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde and John Lucal Papal Diplomacy and the Quest for Peace the Vatican and International Organizations from the early years to the League of Nations Sapienza Press 2004 ISBN 1 932589 01 5 p 16 See also James Crawford The Creation of States in International Law 1979 p 154 Bilateral and Multilateral Relations of the Holy See 31 05 2007 6 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mart 2011 Bilateral and Multilateral Relations of the Holy See 12 Ekim 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mart 2011 Arsivlenmis kopya 21 Subat 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mart 2011 Afganistan Bhutan Brunei Komorlar Laos Malezya Maldivler Moritanya Myanmar Kuzey Kore Umman Cin Suudi Arabistan Somali Tuvalu ve Vietnam 27 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2011 Lektur Baspiskopos Jean Louis Tauran 22 April 2002 15 Subat 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mart 2011 Bilateral and Multilateral Relations of the Holy See 26 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mart 2011 Onerilen literaturLa Due William J Aziz Petrus un Makami Papaligin Tarihi ISBN 1 57075 249 4 Ingilizce Heribert Franz Koeck Die volkerrechtliche Stellung des Heiligen Stuhls Dargestellt an seinen Beziehungen zu Staaten und internationalen Organisationen Berlin 1975 Almanca Heribert Franz Koeck Aziz Makam Uluslararasi Kamu Hukuku Ansiklopedisi 2 Cilt Oxford etc 1995 Ingilizce Dis baglantilarPapalik Makami nin resmi internet sitesi14 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vatika nin resmi youtube kanali26 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kutsal Makam in Anayasasi22 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Apostolik Makam in baspiskoposlugu 15 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 04 mart 2011 tarihinde erisilmistir CIA nin Kutsal Makam uzerine World Factbook u11 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ortodoks bakisacisiyla zaman cizelgesinde Kutsal Makam 28 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 04 mart 2011 tarihinde erisilmistir Roma dan dunyaya bakis haberleri24 Subat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde