Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kazan Hanlığı (قزان خانلغی, Qazan Xanlıği, Tatarca: Казан Ханлыгы), Altın Orda'nın çöküşünden sonra, Cengiz Han'ın oğlu Cuci'nin ulusuna bağlı Toka Temür sülalesinden Uluğ Muhammed Han tarafından bugünkü Rusya topraklarında kurulmuş olan Türk devletidir. Farklı zamanlarda yaklaşık 750.000 km² alana hakim olmuştur. Ağırlık merkezi bugünkü Tataristan, Başkırdistan, Çuvaş, Mari El (Çirmişistan), Mordovya ve Udmurt (Aristan) Cumhuriyetlerinin toprakları idi.
Qazan Xanlığı قزان خانلغى Казан Ханлыгы Kazan Hanlığı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1438-1552 | |||||||||
 Bayrak | |||||||||
 | |||||||||
| Başkent | Kazan | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Tatarca, Çuvaşca, Çirmişçe | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Han | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Kuruluş
Kazan Hanlığı’nın kuruluş tarihi konusunda iki farklı görüş vardır. Birinci görüşe göre hanlık, 1437 yılında Altınordu hanlarından Uluğ Muhammed Han’ın tahtının elinden alınması üzerine Saray’dan ayrılarak Kazan kentine gelmesiyle kuruldu.İkinci görüşe göre ise 1445’te Uluğ Muhammed Han’ın oğlu Mahmud’un hanlığın başına geçişiyle ortaya çıktı. Hanlığın kuruluş süreci 1437-1445 yılları arasında tamamlandı ve 1445’ten itibaren bağımsız bir devlet statüsüne kavuştu. Bu bağlamda, Altınordu’nun başşehri Saray’dan ailesi ve 3.000 kadar askeriyle ayrılmak zorunda kalan Uluğ Muhammed Han tahtını yeniden ele geçirmek için faaliyete girişti. Önce Rus sınırındaki Belev’e giderek 1432’de yarlık verip knez tayin ettiği II. Vasili’den yardım istedi. Ancak kendisinden gerekli yardımı alamadığı gibi düşmanca karşılandı. Onunla yaptığı mücadeleden (1437-1438) galip çıkınca eski Kazan şehrine geldi. Bölge halkı onu sevinçle karşıladı, böylece Kazan Hanlığı’nın temelleri atılmış oldu.
Parlak dönem
Uluğ Muhammed Han, batı komşusu Moskova Knezliği ile yoğun bir mücadeleye girişti. 1439 tarihli seferlerinde Rusları yenen Uluğ Muhammed, 7 Temmuz 1445 tarili Suzdal Muharebesi'nde Rusları hezimete uğrattı, Knez II. Vasili'yi ve kardeşi Mihail'i esir etti ve Vasili'nin gözlerini kör etti. Bu suretle Moskova Knezliği eskiden Altınordu Devletine olan bağlılığını bu defa Kazan Hanlığı'na gösterirken, Uluğ Muhammed de Moskova'yı daha yakın denetlemek için bu kentin yakınlarına bir hanlık kurdu ve başına oğlu Kasım Han'ı geçirdi. Türk tarihinde Kasım Hanlığı olarak kayıtlı bu devlet, Kazan Hanlığı'nın Uluğ Muhammed'in ölümünden sonra karışıklıklara sürüklenmesi sonucunda daha ilk yıllarında Moskova'nın güdümüne girdi. 1486-1512 arasındaki Kırım Hanlığı nüfuzundan sonra tamamen Kazan Hanlığı'na karşı tampon devlet'e dönüştü.
Mahmud Han döneminde (1446-1464) orta İdil boyu tam bir istikrara kavuştu ve Kazan kenti Altınordu'nun başkenti Saray'ı ticari önem açısından geride bırakmaya başladı. Buna karşılık bu istikrarın sürmesini teminen bu dönemde Ruslarla savaştan kaçınıldı. 1462 yılında Moskova tahtına çıkan III. İvan, Mahmud Han'ın ölümünden sonraki taht kavgalarını fırsat bilerek 1467 Ekim ayında Kazan'a sefer düzenledi ve uydusu haline gelmiş Kasım Han'ı Kazan tahtına oturtmak istedi. Kazan Hanlığı ilerleyen Rus ordusunu 1468 yılında püskürttüğü gibi, Kazan birlikleri Moskova'ya kadar toprakları yağmaladılar.
1469 yılında III. İvan ordusunu toplayarak bir kez daha Kazan Hanlığı üzerine yürüdü ve 1 Eylül'deKazan'ı tarihte ilk kez kuşattı. Her ne kadar bu kuşatma başarılı olamadıysa da Ruslar Kazan'daki Rus esirlerin serbest bırakılmasını sağlayan bir barış anlaşması temin etmeye muvaffak oldular.
Rus-Kazan dengesinin bozulması
1478 yılı Kazan Hanlığı-Moskova Knezliği mücadelesinde bir dönüm noktasını teşkil etti. Bu tarihte Moskova Novgorod'u ve kuzeyindeki toprakları ilhak edince Kazan Hanlığı'nı hem batıdan hem de kuzeyden sarmış oldular. 1479 yılında Kazan'ın bir kez daha içine düştüğü taht kavgasından yararlanan Moskova Knezliği hem bir birlik sevketti hem de Hanlıktaki Rus yanlılarının da desteğiyle İbrahim Gali Han'ı tahta çıkarmayı başardı. 1480 yılında Kırım Hanlığı'yla yaptığı ittifak sayesinde Altın Orda boyunduruğundan tamamen kurtulan Ruslar 1487 yılında Kazan'a daha büyük bir ordu sevkederek 9 Temmuz tarihinde ilk kez kente girmeyi başardılar ve Moskova'da yetişmiş Muhammed Emin Han'ı tahta çıkardılar.
Kazan Hanlığı'nın tamamen Rus güdümünde olduğu bu dönemde Hanlık, Moskova Knezliği'yle ittifak halinde bulunan Kırım Hanlığı ve Ruslarla birlikte 1490 yılında Altınorda Hanlığı'na saldırdı ve bu devletin çöküşünü hızlandırdı. Rus tüccarların da büyük ayrıcalıklar kazandığı bu dönem Kazan'da büyük tepkiye neden oldu ve komşu Sibir Hanlığı'ndan yardım isteyen Kel Ali önderliğindeki millî grup Sibir Hanı İvak'ın oğlu 'ı 1495 yılında tahta çıkarmayı başardı. Ancak bu dönem bir yıl sürdü ve 'ın keyfi idaresinden usanan Kazanlılar yeniden Moskova'ya yönlediler ve Rus yanlısı 'ı tahta çıkardılar. Bu Han'ın yaşı ilerledikçe Kırım Hanlığı'yla yakınlaşması üzerine Moskova duruma müdahale etti ve 1502 yılında Abdüllatif Han'ı tahttan indirerek Muhammed Emin Han'ı üçüncü kez tahta çıkardı. Aynı yıl Kırım Hanlığı Altınorda Devleti'ni yıktı ve Rusları uzun yıllar egemenliğinde tutmuş bu devlet tarihe karıştı.
Kazan'ın Moskova ve Kırım'a bağımlılığı
Muhammed Emin Han üçüncü döneminde Ruslara karşı daha saldırgan bir siyaset takip etti. 24 Haziran 1505'te Kazan panayırına gelen Rus tüccarların yağmalanması bu bağlamda önemli bir dönüm noktasını teşkil etti. Nogay Hanlığı'ndan yardım alan Kazanlılar aynı yıl Nijni Novgorod'u yağmaladılar, Rusların 1506'da gönderdikleri bir orduyu da 22 Mayıs ve 22 Haziran'da iki kez yenilgiye uğrattılar. Esasen 1505 yılında III. İvan'ın ölümüyle zayıflamış Ruslar uzun süre Kazan üzerine yürümedikleri gibi Muhammed Emin Han da barışçıl bağımsızlık siyasetini 1518'deki ölümüne kadar sürdürdü. Bununla birlikte 1487 Anlaşması uyarınca Ruslar Kazan tahtına Kasım Hanı Şah Evliyar'ın oğlu 'yi çıkardılar.
Kazan'daki bir Rus garnizonu Şah Ali'nin hükümranlığını güvence altına alırken giderek artan Moskova bağımlılığı Kazan'daki millî grubun muhalefetini daha da artırdı. Bunun neticesinde Kırım Hanlığı'nden yardım istendi. komutasındaki bir Kırım birliği 1521 ilkbaharında Kazan'ı zaptetti ve Ruslar kılıçtan geçirildi. Bu sayede Kazan Hanlığı Kırım Hanlığı'na ve dolaylı olarak Osmanlı Devleti'ne bağlanmış oldu (Osmanlı Devleti, Kazan'ın 1552 yılında Ruslar tarafından işgalinin ardından bu devlete Kazan'ın Kırım'a iadesi uyarısında bulunmuşlardır). Kazanlılar ardından Kırım Hanlığı'yla ittifak halinde Moskova üzerine yürüdüler ve yenilgiye uğrayan Ruslar Kırım Hanlığı'na vergi vermeyi kabul etmek zorunda kaldılar. Bu başarıların mimarı sayılabilecek Kırım Hanı 'ın 1523 yılında Nogaylar tarafından öldürülmesi Hanlıklar tarihi açısından olumsuz bir gelişmeyi teşkil etse de Kazan'daki Kırım hakimiyeti Safa Giray Han döneminde (1525-1532) de devam etti. Bu dönemde Ruslar 1524 ve 1530'da Kazan'a hücum etmeye çalıştılarsa da püskürtüldüler. Ancak ikinci kuşatmada zor durumlara düşen Kazan Hanlığı Moskova'ya yıllık vergi vermeyi kabul etti.
Yine aynı dönemde Kazanlılarda bu defa Kırım karşıtlığı ortaya çıktı ve Moskova yanlısı grup Safa Giray'ı devirerek Rus sempatizanı 'ı tahta çıkardı. Kısa sürede nefret uyandıran bu Han 25 Eylül 1533'te öldürüldü. Rus Knezi III. Vasili de 1533'te ölünce Safa Giray tekrar tahta çıktığı gibi 1536'da Rusların üzerine başarılı bir sefer yaptı. Esasen bu dönemde Kazanlılar 1522, 1533, 1537, 1538, 1539, 1540 ve 1541 yıllarında Nijni Novgorod, Murom, , Vladimir, Kostroma ve Galiç'e başarılı akınlar tertiplediler.
1546'da Rus yanlısı Kazanlılar Safa Giray'ı devirerek 'ı tekrar tahta çıkardılarsa da bir ay sonra yanlarına sığındığı Nogaylar'ın desteğiyle Safa Giray üçüncü kez tahtı ele geçirmeyi başardı. Ancak 42 gibi genç sayılabilecek bir yaşta ölünce yerine üç yaşındaki oğlu geçti ve Hanlık süratli bir çöküşe sürüklenmeye başladı. Bu dönemde Safa Giray'ın hanımı ve Nogay Hanı Yusuf Mirza'nın kızı Süyümbike naiplik yaptı.
Hanlığı çöküşü ve Ruslarca işgali
Kazan Hanlığının son yıllarında iktidarı elinde bulunduran zümre, barışın korunması için han seçiminde Moskova’nın arzusuna boyun eğmek, topraktan fedakârlık etmek, hatta çocuk yaşta han ilân edilen Ütemiş Giray (1548-1551) ile annesi Süyüm Bike’yi Moskova’ya teslim etmek gibi ağır koşullara katlanmak zorunda kaldı.
1552’de Astrahan Hanı Kâsım’ın oğlu Yâdigâr, Kazan tahtına davet edildi. Yâdigâr’ın Kazan’a gelmesiyle halkın kendisine olan güveni arttı. Kazan’ın dağ tarafı Ruslar’a karşı ayaklandı ve tekrar merkezle birleşti. Ruslar arasında panik başladı. Moskova’ya karşı sefer açan Kırım orduları Tula’ya kadar ilerledi. Bu hareketler Moskova’nın Kazan’a karşı bir sefer açmasına sebep oldu. IV. İvan 150.000 asker, 150 top ve İngiliz mühendisi Butler’in kumandasındaki istihkâm kıtası ile Kazan üzerine yürüdü. Rus ordusu 20 Ağustos 1552’de Kazan’a ulaşarak 23 Ağustos’ta şehri kuşattı. İki ay kadar süren kanlı çarpışmaların ardından 15 Ekim 1552’de Kazan düştü. Böylece Orta İdil sahasında milâttan sonra VI. yüzyıldan beri devam etmekte olan Türk hâkimiyeti sona erdi. Kazan 1552’de işgal edildiği halde ülkenin fiiliyatta ele geçirilmesi ve kitle halinde Moskova’ya karşı millî hareketin bastırılması XVI. yüzyıl sonuna kadar sürmüştür.
Devlet teşkilatı
Sosyal yaşam
Kültürel miras
Osmanlı bağlılığı
1521'de Kazan'ın Osmanlı Devleti'ne bağlı Kırım Hanlığı tarafından ele geçirilmesiyle Kazan'daki Hanlar Kırım Giray Hanları sülalesinden seçilmeye başlandı ve ülke Osmanlı Devleti'ne tâbi oldu. 1524'e dek Sahib Giray Han (1532-1551 arası Kırım Hanı) Osmanlı Devleti ve Kırım Hanlığı'na bağlı olarak Kazan Hanlığı'nı yönetti. Adıgeçenin 1524'te Gorki'yi fethettikten sonra tahttan feragat ederek İstanbul'a gelmesiyle Kanuni Sultan Süleyman aynı yıl Safa Giray'ı Han ilan etti. 1524-1531 ve 1533-1549 arasında ülkeyi yöneten Safa Giray 1536'da Gorki'yi tekrar ele geçirdi ve 1549'da Kazan'da öldü. Oğlu 1549-1551 arası Ötemiş Giray Han Osmanlı'ya bağlı son han olarak tahta çıktı.
Sık sık Kazan'a saldıran IV. İvan tarafından 1552'de ilhak edilinceye dek siyasal varlığını koruyan hanlık 1556'da Kazan'ın Nogay Türklerinden Ali Ekrem Han tarafından geri alınmasıyla birkaç aylığına canlandıysa da Ruslar tarafından tekrar ele geçirildi. Aynı yıl Astrahan Hanlığı da aynı kaderi paylaştı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
-
![image]()
Kazan savaşçıları -
![image]()
Kazan hanlığı bayrakları
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kazan Hanligi قزان خانلغی Qazan Xanligi Tatarca Kazan Hanlygy Altin Orda nin cokusunden sonra Cengiz Han in oglu Cuci nin ulusuna bagli Toka Temur sulalesinden Ulug Muhammed Han tarafindan bugunku Rusya topraklarinda kurulmus olan Turk devletidir Farkli zamanlarda yaklasik 750 000 km alana hakim olmustur Agirlik merkezi bugunku Tataristan Baskirdistan Cuvas Mari El Cirmisistan Mordovya ve Udmurt Aristan Cumhuriyetlerinin topraklari idi Qazan Xanligi قزان خانلغى Kazan Hanlygy Kazan Hanligi1438 1552BayrakBaskentKazanYaygin dil ler Tatarca Cuvasca CirmisceHukumetMonarsiHan 1437 1445Ulug Muhammed Han 1552Yadigar Muhammed HanTarihce Kurulusu1438 Dagilisi1552Onculler ArdillarAltin Orda Rusya CarligiKurulusKazan Hanligi nin kurulus tarihi konusunda iki farkli gorus vardir Birinci goruse gore hanlik 1437 yilinda Altinordu hanlarindan Ulug Muhammed Han in tahtinin elinden alinmasi uzerine Saray dan ayrilarak Kazan kentine gelmesiyle kuruldu Ikinci goruse gore ise 1445 te Ulug Muhammed Han in oglu Mahmud un hanligin basina gecisiyle ortaya cikti Hanligin kurulus sureci 1437 1445 yillari arasinda tamamlandi ve 1445 ten itibaren bagimsiz bir devlet statusune kavustu Bu baglamda Altinordu nun bassehri Saray dan ailesi ve 3 000 kadar askeriyle ayrilmak zorunda kalan Ulug Muhammed Han tahtini yeniden ele gecirmek icin faaliyete giristi Once Rus sinirindaki Belev e giderek 1432 de yarlik verip knez tayin ettigi II Vasili den yardim istedi Ancak kendisinden gerekli yardimi alamadigi gibi dusmanca karsilandi Onunla yaptigi mucadeleden 1437 1438 galip cikinca eski Kazan sehrine geldi Bolge halki onu sevincle karsiladi boylece Kazan Hanligi nin temelleri atilmis oldu Parlak donemUlug Muhammed Han bati komsusu Moskova Knezligi ile yogun bir mucadeleye giristi 1439 tarihli seferlerinde Ruslari yenen Ulug Muhammed 7 Temmuz 1445 tarili Suzdal Muharebesi nde Ruslari hezimete ugratti Knez II Vasili yi ve kardesi Mihail i esir etti ve Vasili nin gozlerini kor etti Bu suretle Moskova Knezligi eskiden Altinordu Devletine olan bagliligini bu defa Kazan Hanligi na gosterirken Ulug Muhammed de Moskova yi daha yakin denetlemek icin bu kentin yakinlarina bir hanlik kurdu ve basina oglu Kasim Han i gecirdi Turk tarihinde Kasim Hanligi olarak kayitli bu devlet Kazan Hanligi nin Ulug Muhammed in olumunden sonra karisikliklara suruklenmesi sonucunda daha ilk yillarinda Moskova nin gudumune girdi 1486 1512 arasindaki Kirim Hanligi nufuzundan sonra tamamen Kazan Hanligi na karsi tampon devlet e donustu Mahmud Han doneminde 1446 1464 orta Idil boyu tam bir istikrara kavustu ve Kazan kenti Altinordu nun baskenti Saray i ticari onem acisindan geride birakmaya basladi Buna karsilik bu istikrarin surmesini teminen bu donemde Ruslarla savastan kacinildi 1462 yilinda Moskova tahtina cikan III Ivan Mahmud Han in olumunden sonraki taht kavgalarini firsat bilerek 1467 Ekim ayinda Kazan a sefer duzenledi ve uydusu haline gelmis Kasim Han i Kazan tahtina oturtmak istedi Kazan Hanligi ilerleyen Rus ordusunu 1468 yilinda puskurttugu gibi Kazan birlikleri Moskova ya kadar topraklari yagmaladilar 1469 yilinda III Ivan ordusunu toplayarak bir kez daha Kazan Hanligi uzerine yurudu ve 1 Eylul deKazan i tarihte ilk kez kusatti Her ne kadar bu kusatma basarili olamadiysa da Ruslar Kazan daki Rus esirlerin serbest birakilmasini saglayan bir baris anlasmasi temin etmeye muvaffak oldular Rus Kazan dengesinin bozulmasi1478 yili Kazan Hanligi Moskova Knezligi mucadelesinde bir donum noktasini teskil etti Bu tarihte Moskova Novgorod u ve kuzeyindeki topraklari ilhak edince Kazan Hanligi ni hem batidan hem de kuzeyden sarmis oldular 1479 yilinda Kazan in bir kez daha icine dustugu taht kavgasindan yararlanan Moskova Knezligi hem bir birlik sevketti hem de Hanliktaki Rus yanlilarinin da destegiyle Ibrahim Gali Han i tahta cikarmayi basardi 1480 yilinda Kirim Hanligi yla yaptigi ittifak sayesinde Altin Orda boyundurugundan tamamen kurtulan Ruslar 1487 yilinda Kazan a daha buyuk bir ordu sevkederek 9 Temmuz tarihinde ilk kez kente girmeyi basardilar ve Moskova da yetismis Muhammed Emin Han i tahta cikardilar Kazan Hanligi nin tamamen Rus gudumunde oldugu bu donemde Hanlik Moskova Knezligi yle ittifak halinde bulunan Kirim Hanligi ve Ruslarla birlikte 1490 yilinda Altinorda Hanligi na saldirdi ve bu devletin cokusunu hizlandirdi Rus tuccarlarin da buyuk ayricaliklar kazandigi bu donem Kazan da buyuk tepkiye neden oldu ve komsu Sibir Hanligi ndan yardim isteyen Kel Ali onderligindeki milli grup Sibir Hani Ivak in oglu i 1495 yilinda tahta cikarmayi basardi Ancak bu donem bir yil surdu ve in keyfi idaresinden usanan Kazanlilar yeniden Moskova ya yonlediler ve Rus yanlisi i tahta cikardilar Bu Han in yasi ilerledikce Kirim Hanligi yla yakinlasmasi uzerine Moskova duruma mudahale etti ve 1502 yilinda Abdullatif Han i tahttan indirerek Muhammed Emin Han i ucuncu kez tahta cikardi Ayni yil Kirim Hanligi Altinorda Devleti ni yikti ve Ruslari uzun yillar egemenliginde tutmus bu devlet tarihe karisti Kazan in Moskova ve Kirim a bagimliligi1545 yilinda Kazan a karsi sefere cikan Rus ordusu Muhammed Emin Han ucuncu doneminde Ruslara karsi daha saldirgan bir siyaset takip etti 24 Haziran 1505 te Kazan panayirina gelen Rus tuccarlarin yagmalanmasi bu baglamda onemli bir donum noktasini teskil etti Nogay Hanligi ndan yardim alan Kazanlilar ayni yil Nijni Novgorod u yagmaladilar Ruslarin 1506 da gonderdikleri bir orduyu da 22 Mayis ve 22 Haziran da iki kez yenilgiye ugrattilar Esasen 1505 yilinda III Ivan in olumuyle zayiflamis Ruslar uzun sure Kazan uzerine yurumedikleri gibi Muhammed Emin Han da bariscil bagimsizlik siyasetini 1518 deki olumune kadar surdurdu Bununla birlikte 1487 Anlasmasi uyarinca Ruslar Kazan tahtina Kasim Hani Sah Evliyar in oglu yi cikardilar Kazan daki bir Rus garnizonu Sah Ali nin hukumranligini guvence altina alirken giderek artan Moskova bagimliligi Kazan daki milli grubun muhalefetini daha da artirdi Bunun neticesinde Kirim Hanligi nden yardim istendi komutasindaki bir Kirim birligi 1521 ilkbaharinda Kazan i zaptetti ve Ruslar kilictan gecirildi Bu sayede Kazan Hanligi Kirim Hanligi na ve dolayli olarak Osmanli Devleti ne baglanmis oldu Osmanli Devleti Kazan in 1552 yilinda Ruslar tarafindan isgalinin ardindan bu devlete Kazan in Kirim a iadesi uyarisinda bulunmuslardir Kazanlilar ardindan Kirim Hanligi yla ittifak halinde Moskova uzerine yuruduler ve yenilgiye ugrayan Ruslar Kirim Hanligi na vergi vermeyi kabul etmek zorunda kaldilar Bu basarilarin mimari sayilabilecek Kirim Hani in 1523 yilinda Nogaylar tarafindan oldurulmesi Hanliklar tarihi acisindan olumsuz bir gelismeyi teskil etse de Kazan daki Kirim hakimiyeti Safa Giray Han doneminde 1525 1532 de devam etti Bu donemde Ruslar 1524 ve 1530 da Kazan a hucum etmeye calistilarsa da puskurtulduler Ancak ikinci kusatmada zor durumlara dusen Kazan Hanligi Moskova ya yillik vergi vermeyi kabul etti Yine ayni donemde Kazanlilarda bu defa Kirim karsitligi ortaya cikti ve Moskova yanlisi grup Safa Giray i devirerek Rus sempatizani i tahta cikardi Kisa surede nefret uyandiran bu Han 25 Eylul 1533 te olduruldu Rus Knezi III Vasili de 1533 te olunce Safa Giray tekrar tahta ciktigi gibi 1536 da Ruslarin uzerine basarili bir sefer yapti Esasen bu donemde Kazanlilar 1522 1533 1537 1538 1539 1540 ve 1541 yillarinda Nijni Novgorod Murom Vladimir Kostroma ve Galic e basarili akinlar tertiplediler Mechul bir ressamin fircasindan Kazan Sultani Suyumbike ve Odemis Giray 1546 da Rus yanlisi Kazanlilar Safa Giray i devirerek i tekrar tahta cikardilarsa da bir ay sonra yanlarina sigindigi Nogaylar in destegiyle Safa Giray ucuncu kez tahti ele gecirmeyi basardi Ancak 42 gibi genc sayilabilecek bir yasta olunce yerine uc yasindaki oglu gecti ve Hanlik suratli bir cokuse suruklenmeye basladi Bu donemde Safa Giray in hanimi ve Nogay Hani Yusuf Mirza nin kizi Suyumbike naiplik yapti Hanligi cokusu ve Ruslarca isgaliKazan i ele geciren Korkunc Ivan Kazan Hanliginin son yillarinda iktidari elinde bulunduran zumre barisin korunmasi icin han seciminde Moskova nin arzusuna boyun egmek topraktan fedakarlik etmek hatta cocuk yasta han ilan edilen Utemis Giray 1548 1551 ile annesi Suyum Bike yi Moskova ya teslim etmek gibi agir kosullara katlanmak zorunda kaldi 1552 de Astrahan Hani Kasim in oglu Yadigar Kazan tahtina davet edildi Yadigar in Kazan a gelmesiyle halkin kendisine olan guveni artti Kazan in dag tarafi Ruslar a karsi ayaklandi ve tekrar merkezle birlesti Ruslar arasinda panik basladi Moskova ya karsi sefer acan Kirim ordulari Tula ya kadar ilerledi Bu hareketler Moskova nin Kazan a karsi bir sefer acmasina sebep oldu IV Ivan 150 000 asker 150 top ve Ingiliz muhendisi Butler in kumandasindaki istihkam kitasi ile Kazan uzerine yurudu Rus ordusu 20 Agustos 1552 de Kazan a ulasarak 23 Agustos ta sehri kusatti Iki ay kadar suren kanli carpismalarin ardindan 15 Ekim 1552 de Kazan dustu Boylece Orta Idil sahasinda milattan sonra VI yuzyildan beri devam etmekte olan Turk hakimiyeti sona erdi Kazan 1552 de isgal edildigi halde ulkenin fiiliyatta ele gecirilmesi ve kitle halinde Moskova ya karsi milli hareketin bastirilmasi XVI yuzyil sonuna kadar surmustur Devlet teskilatiSosyal yasamKulturel mirasOsmanli bagliligi1521 de Kazan in Osmanli Devleti ne bagli Kirim Hanligi tarafindan ele gecirilmesiyle Kazan daki Hanlar Kirim Giray Hanlari sulalesinden secilmeye baslandi ve ulke Osmanli Devleti ne tabi oldu 1524 e dek Sahib Giray Han 1532 1551 arasi Kirim Hani Osmanli Devleti ve Kirim Hanligi na bagli olarak Kazan Hanligi ni yonetti Adigecenin 1524 te Gorki yi fethettikten sonra tahttan feragat ederek Istanbul a gelmesiyle Kanuni Sultan Suleyman ayni yil Safa Giray i Han ilan etti 1524 1531 ve 1533 1549 arasinda ulkeyi yoneten Safa Giray 1536 da Gorki yi tekrar ele gecirdi ve 1549 da Kazan da oldu Oglu 1549 1551 arasi Otemis Giray Han Osmanli ya bagli son han olarak tahta cikti Sik sik Kazan a saldiran IV Ivan tarafindan 1552 de ilhak edilinceye dek siyasal varligini koruyan hanlik 1556 da Kazan in Nogay Turklerinden Ali Ekrem Han tarafindan geri alinmasiyla birkac ayligina canlandiysa da Ruslar tarafindan tekrar ele gecirildi Ayni yil Astrahan Hanligi da ayni kaderi paylasti Ayrica bakinizKazan Hanlari ListesiKaynakca a b Turk Tarihi Turk Dunyasi El Kitabi Ankara Turk Kulturunu Arastirma Enstitusu 1992 1976 ss 409 414 ISBN 975 456 047 1 Islam Ansiklopedisi TDV Islam Arastirmalari Merkezi 2014 c 25 s 36 37 Kazan savascilari Kazan hanligi bayraklari