Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kıyı erozyonu, kıyıda bulunan; kumsal, ve katmanların, dalga hareketleri, gelgitler, drenaj veya sert rüzgarlar tarafından aşındırılmasıdır. Kıyı şeridinin karaya doğru çekilmesi gelgit ölçeği (mareograf), mevsim ve diğer kısa vadeli döngüsel süreçler üzerinden ölçülebilir ve tanımlanabilir. Kıyı erozyonu, hidrolik hareket, aşınma, rüzgâr, su, doğal veya doğal olmayan diğer kuvvetlerin etkisi ve korozyonundan kaynaklanabilir.
Kıyı erozyonu, kayalık olmayan kıyılarda, kıyı şeridinin erozyona karşı direnci değişen kaya katmanları veya kırılma bölgeleri içerdiği alanlarda kaya oluşumlarına neden olur. Daha yumuşak alanlar, genellikle tüneller, köprüler, sütunlar ve sütunlar gibi şekiller sert alanlardan daha hızlı aşınır. Zamanla sahil genellikle yok olur.Daha yumuşak alanlar sert alanlardan aşınmış tortu ile doldurulur ve kaya oluşumları aşınır. Aşınma, güçlü rüzgarların, gevşek kumun ve yumuşak kayaların olduğu bölgelerde yaygın olarak görülür. Milyonlarca keskin kum tanesinin uçması kumlama etkisi yaratır. Bu etki kayaları aşındırmaya, pürüzsüzleştirmeye ve cilalamaya yardımcı olur.
Örnekler
Kıyı erozyonu, kıyıda yaşayan insanlar içinde çok büyük sorunlar doğurmaktadır. Erozyon ABD kıyıları boyunca önemli maddi manevi kayıplara yol açmaktadır. Erozyonun engellenmesi, karşılaşılan hasarın önüne geçmek ve denetime alınması için her yıl çok büyük miktarlarda harcama yapılır. Genelde çoğu kıyı yerleşimlerindeki sorunda, kıyılardaki yoğun kentsel gelişimin sürmesidir. Bu gelişim sürdükçe kıyı çizgisindeki erozyonun artması kaçınılmazdır.
İskenderun Payas beldesindeki bir kıyı kesimi de kıyı erozyonuyla mücadele etmektedir. Kıyıdaki alüvyon arazinin senelerce erozyona maruz kalması ile kıyı çizgisi kara yönünde ilerlemiştir. Kıyı çizgisinin ilerlemesiyle kıyıda yüksekliği 10 m’ye varan bir yarık oluşmuştur.
Washington North Cove sahil şeridi yılda 100 metreden fazla bir oranda aşınarak bölgeye "Washaway Plajı" takma adını kazandırmıştır. Orijinal kasabanın çoğu okyanusa çökmüştür. Bölgenin ABD'nin Batı Kıyısı'nın en hızlı aşınan kıyısı olduğu söyleniyor. 2018'de sürecin önemli ölçüde yavaşlamasıyla önlemler alındı.
Tortul kayaçların uçurumlarına sahip olan ve yoğun nüfuslu Kaliforniya sahili, kayalıkların aşınmasıyla düzenli olarak ev hasarı vakalarına sahiptir. Devil's Slide, Santa Barbara, Ensenada'nın hemen kuzeyindeki sahil ve Malibu düzenli olarak etkilenmektedir.
Kıyı Süreçleri
Hidrolik hareket
Bir uçurumun dik yüzüne çarpan dalgalar, çatlaklarda havayı sıkıştırdığında hidrolik eylem oluşur. Bu, çevredeki kayaya baskı uygular ve parçaları kademeli olarak parçalayabilir veya çıkarabilir. Zamanla, çatlaklar bazen bir mağara oluşturarak büyüyebilir. Parçalar, daha fazla dalga etkisine maruz kaldıklarında deniz tabanına düşer.
Yıpranma
Dalgalar, gevşek kaya enkaz parçalarının (dağ eteğindeki taş yığını) birbirleriyle çarpışmasına, birbirlerini öğütüp parçalamasına, giderek daha küçük, daha pürüzsüz ve yuvarlak hale gelmesine neden olduğunda yıpranma ortaya çıkar. Gevşek kaya enkaz parçaları ayrıca uçurumun dik yüzünün tabanı ile çarpışır, uçurumdaki küçük kaya parçalarını yontar veya zımparalamaya benzer bir aşınma etkisi yaratır.
Çözelti
Çözelti, deniz suyunda bulunan asitlerin tebeşir veya kireç taşı gibi bazı kaya türlerini çözdüğü işlemdir.
Aşınma
Dalgaların uçurum yüzlerinde kırıldığında ve yavaşça aşındığında oluşur.
Korozyon
Korozyon veya kimyasal ayrışma, denizin pH'sı (pH 7.0'ın altındaki herhangi bir şey) bir uçurum yüzündeki kayaları korozyona uğrattığında meydana gelir. PH'ı orta derecede olan kireçtaşı uçurum yüzleri özellikle etkilenir. Dalga hareketi reaksiyona sokulmuş malzemeyi çıkararak reaksiyon hızını arttırır.
Erozyon oranlarını etkileyen faktörler
Birincil faktörler
Dalgaların, uçurum yüzünün erozyonuna neden olması birçok faktöre bağlıdır.
Denize bakan kayaların sertliği (veya aşınabilirliği), kayanın kuvveti ve çatlakları, kırıklar, silt ve ince kum gibi yapışkan olmayan malzemelerin yataklarının varlığı ile denetlenir.
Uçurumdan düşen parçanın taşınması dalganın gücüne bağlıdır. Enerji, malzemeyi enkaz lobundan çıkarmak için kritik bir seviyeye ulaşmalıdır. Enkaz lobları çok kalıcı olabilir ve tamamen kaybolması yıllar alabilir.
Plajlar, kıyı boyunca dalga enerjisini dağıtır ve araziyi korur.
Suların çekilidiği kıyıların istikrarı veya alçalmaya karşı direnci. Kararlı olduğunda, suların çekildiği kıyı genişlemeli ve dalga enerjisinin yayılmasında daha etkili hale gelmelidir, böylece az ve az güçlü dalga bunun ötesine ulaşır. Uçurumun altındaki su altı kıyısına gelen yukarı doğru malzeme sağlanması, istikrarlı bir kumsal sağlamaya yardımcı olur.
Bitişik batimetri veya deniz tabanının , kıyıya gelen dalga enerjisini kontrol eder ve uçurum erozyon oranı üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir. Sığlaşma ve çubuklar, fırtına dalgalarının kıyıya ulaşmadan önce enerjilerini kırmasına ve dağıtmasına neden olarak dalga erozyonundan koruma sağlar. Deniz tabanının dinamik doğası göz önüne alındığında, sığlaşmanın ve çubukların yerindeki değişiklikler, plaj veya uçurum erozyonunun kıyı boyunca konumunu değiştirmesine neden olabilir.
Kıyı erozyonu, küresel olarak yükselen deniz seviyelerinden büyük ölçüde etkilenmiştir. ABD'nin Doğu sahilinde artan kıyı erozyonuna önemler alınmıştır.
İkincil faktörler
- Ayrışma ve taşımada eğim süreçleri
- Şev hidrolojisi
- Bitki örtüsü
- Uçurum ayağı erozyonu
- Uçurum ayağında tortu birikimi
- Uçurum ayağı tortusunun yıpranmaya ve taşınmaya direnci
- İnsan aktivitesi
Üçüncül faktörler
- Kaynak çıkarımı
- Kıyı yönetimi
Kontrol yöntemleri
Kıyı erozyonu kontrol yöntemlerinin üç yaygın şekli vardır. Yumuşak erozyon kontrolleri, sert erozyon kontrolleri ve yer değiştirmedir.
Sert erozyon kontrolleri
Sert erozyon kontrol yöntemleri, yumuşak erozyon kontrol yöntemlerinden daha kalıcı bir çözüm sağlar. Kıyı dalgakıranları, mahmuzlar, açık deniz dalgakıranları ve kıyı duvarlarını içine alır.
Kıyı dalgakıranları, nehir veya liman girişlerinin iki tarafında olurlar ve okyanusa doğru uzanırlar. Çift olarak inşa edilirler.
Mahmuzlar, çoğu zaman büyük kayalarla inşa edilir. Kumun kıyıya paralel olarak hareket etmesini engellemek için inşa edilir. Kıyıya dik inşa edilen bir engeldir.
Açık deniz dalgakıranları, tekneleri büyük dalgaların verebileceği maddi zarardan korumak amacıyla inşa edilir. Kıyı çizgisi yakınında sakin bir su kuşağı oluşturarak inşa edilir. İnşa edildiğinde dalgakıranın arkasındaki azalan rüzgarın etkisi kum biriktirmesine neden olabilir.
Kıyı duvarları, kıyıyı güçlendirmek ve dalgaların kırıldığındaki gücüne karşı savunmak için inşa edilen yapılardır. Enerjilerini harcamamış dalgaları deniz tarafına yansıtmak için kullanılır. Kıyı duvarı,kumsalın genişliği azaldıkça dalgalar tarafından daha fazla dövülür. Sonunda, dalgaların verdiği zarar duvarın yıkılmasına sebep olur.
Kıyı duvarları ve mahmuzlar yarı kalıcı altyapı olarak hizmet eder. Bu yapılar normal aşınma ve yıpranmaya karşı yeterli değildir ve yenilenmeleri veya yeniden inşa edilmeleri gerekecektir. Bir kıyı duvarının ortalama ömrünün 50-100 yıl ve bir mahmuzun ortalama ömrünün 30-40 yıl olduğu tahmin edilmektedir. Kıyı duvarları aynı zamanda halkın plaja erişiminden mahrum bırakabillir ve plajın doğal durumunu büyük ölçüde değiştirebilir.
Sert erozyon kontrolünün doğal formları arasında mangrov ormanları ve mercan kayalıkları gibi doğal bitki örtüsünün ekilmesi veya sürdürülmesi yer alır.
Yumuşak erozyon kontrolleri
Yumuşak erozyon stratejileri, erozyonun etkilerini yavaşlatmaya yönelik geçici seçenekleri ifade eder. Kum torbası ve dahil bu seçeneklerin uzun vadeli çözümler veya kalıcı çözümler olması amaçlanmamıştır. Başka bir yöntem, plaj kazma veya plaj buldozerleridir. Bir binanın önünde veya bir bina temelini korumak için yapay bir kumul oluşturulmasına izin verir. Yumuşak erozyon kontrolünün en yaygın yöntemlerinden biri plaj besleme projeleridir. Bu projeler, erozyon nedeniyle kaybedilen kumun yeniden kurulmasının bir yolu olarak kum tarama ve kumsallara taşımayı içerir. Bazı durumlarda kumsal beslenmesi ve kum havuzları sık ve büyük fırtınaların görüldüğü alanlarda erozyon kontrolü için uygun bir önlem değildir.
Yer değiştirme
Altyapının kıyıdan daha uzağa taşınması da bir seçenektir. Yeniden inşada hem mutlak hem de göreceli deniz seviyesinin yükselmesi ve erozyonun doğal süreçleri göz önünde bulundurulur. Erozyonun şiddeti ve mülkün doğal manzarası gibi faktörlere bağlı olarak, yer değiştirme basitçe iç bölgelere kısa bir mesafe ile hareket etmek anlamına gelebilir veya yer değiştirme bir alandaki gelişmeleri tamamen durdurmakta olabilir.
İzleme
Fırtınalar normal hava koşullarından yüzlerce kat daha hızlı erozyona neden olabilir. Manuel tarama, veya ATV üzerine monte edilmiş bir GPS ünitesi ile toplanan veriler kullanılarak önce ve sonra karşılaştırmalar yapılabilir.Landsat gibi uzaktan algılama verileri, kıyı erozyonunun büyük ölçekli ve çok yıllı değerlendirmeleri için kullanılabilir.
Falezler (Yalıyarlar)
Deniz ve göllerin kenarlarında bulunan ve dalga aşındırmasına bağlı olarak meydana gelen dikliklerdir. Yüksek eğimli (genelde >40°, dik hatta negatif eğimli) kıyıdır. Bununla birlikte, deniz ve göllerin kenarlarında görülen bütün diklikler dalga aşındırmasına bağlı olarak meydana gelmemişlerdir. Önce su yüzeyine yakın bir tabaka veya çatlakta meydana gelen oyuk, dalganın çarparak yaptığı aşındırma sonucu giderek büyür. Oyuğun üzerinde bulunan kütlelerin de düşmesi sonucu yamaç dikliği kara içlerine doğru geriler.Falezler tabanlarında dalga erozyonu, su üstünde de yamaç erozyonu süreçleri kontrolünde sürekli olarak gerileyen niteliktedir. Dünya kıyıları 3/4 oranında falezli kıyılardan oluşmaktadır. Türkiye'de Karadeniz ve Akdeniz'de Gazipaşa-Aydıncık faylarının geçtiği Gökova ve Antalya körfezinin batısında yaygın olarak görülür. Yaygın görülmesinin sebebi bu denizlerde çok kuvvetli dalgaların oluşması ve kıta sahanlığının derin olmasıdır.
(Kıyı aşınma düzlüğü)
Falezler veya kıyı üzerinde beliren çentiğin büyümesiyle beraber yamacın bir bölümü çökmeye başlar. Aşınma olaylarının devam etmesiyle kıyı boyunca bulunan diklikler ve falezler gerilemeye başlar ve dalga aşındırmasının ilerlemesiyle bir sahanlık meydana gelir. Bu sahanlık sığ sularla kaplıdır ve dalga aşındırmasıyla oluşan yassı çakıllar yer alır.
Akarsuyun denize döküldüğü ağız kısmında dalga aşındırması etkili ise falezler geriletildikçe akarsuyun ağız kısmında bir diklik oluşur. Akarsu bu dikliği falez oluşumundan daha hızlı aşındıramadığı takdirde burada vadinin sonu deniz seviyesine göre biraz yüksekte kalacaktır. Akarsu bu yükseklikten şelale oluşturarak denize dökülecektir.Kıyılarda görülen bu durum kıyı aşındırması sonucu asılı vadi oluşumudur.
Deniz mağarası, kıyı mağarası veya diğer adıyla dalga oyukluğu, deniz ya da göllerdeki dalga hareketleri sonucunda sarp kayalıklarda oluşan mağaralar. Deniz mağaraları, dalgaların doğrudan kayalara çarparak kırıldığı kayalık uçlarında ya da kıyılarda görülürler. Yeraltı suyu, akışı sırasında daha az dirençle karşılaşacağı rotaları, kırık ve çatlaklı bölümleri tercih eder. Karbonik asit içeren yeraltı suyunun bu rotalardaki akışı sırasında devam eden çözünme, milimetre boyutunda başlayıp, zamanla kilometrelerce uzunluğa sahip yeraltı akım kanallarının ve mağaraların oluşmasına neden olur.
Deniz Kemerleri ve Deniz Kuleleri
Deniz içlerinde bulunan burunlar kırınım nedeniyle dalgaların bombardımanına uğrar. Sörf dalgaları kayaları seçer ve aşındırır. Çok çatlaklı ve daha yumuşak olan kayalar daha hızlı aşınır. İlk önce deniz mağaraları oluşur. Deniz kemeri, bir burunun iki tarafında iki mağara açıldığı zaman oluşur. Deniz kemerinin yıkılmasıyla geriye dalga aşındırma platformu üzerinde bir kalıntı bırakır. Bu kalıntıya deniz kulesi denir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Stephenson, W., 2013, Coastal Erosion. in Bobrowsky, P.T., ed., pp. 94-96. Encyclopedia of Natural Hazards, Springer Dordrecht, New York, New York. 1135 pp.
- ^ Valvo, Lisa M.; Murray, A. Brad; Ashton, Andrew (1 June 2006). "How does underlying geology affect coastline change? An initial modeling investigation". Journal of Geophysical Research: Earth Surface. 111 (F2): F02025. doi:10.1029/2005JF000340
- ^ a b Helvacı, Cahit (2017). Genel Jeoloji Temel Kavramlar. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic.Ltd.Şti. s. 320. ISBN .
- ^ "Kıyı Erozyonunun Boyutları" (PDF). Türkiye Mühendislik Haberleri. 2002. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020.[]
- ^ Banse, Tom. "Washington'un" Washaway Plajı " nın Acımasız Erozyonunu Durdurmak İçin Yeni Bir Umut " . KB Kamu Yayıncılığı
- ^ Xia, Rosanna (13 March 2019). "Destruction from sea level rise in California could exceed worst wildfires and earthquakes, new research shows". Los Angeles Times.
- ^ Oldale, Robert N. "Cape Cod'da Kıyı Erozyonu: Bazı Sorular ve Cevaplar" . Birleşik Devletler Jeoloji Araştırmaları. 6 Mayıs 2009. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020
- ^ a b c Helvacı, Cahit (2017). Genel Jeoloji Temel Kavramlar. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic Ltd Şti. s. 321. ISBN .
- ^ a b c Dean, J. "Oceanfront Sandbag Use in North Carolina: Management Review and Suggestions for Improvement" (PDF). Nicholas School of the Environment of Duke University. Archived (PDF) from the original on 4 March 2016
- ^ a b Managing Coastal Erosion. National Academies Press. 1989. ISBN 9780309041430.
- ^ "Tracking Coastal Erosion From Storms". npr.org. Archived from the original on 4 March 2016
- ^ KUENZER, C., OTTINGER, M., LIU, G., SUN, B., DECH, S., 2014: Earth Observation-based Coastal Zone Monitoring of the Yellow River Delta: Dynamics in China’s Second Largest Oil Producing Region over four Decades. Applied Geography, 55, 72-107
- ^ Eric Bird, Coastal Geomorphology: An Introduction, 2.Basım, Wiley yayınevi, 2008
- ^ HOŞGÖREN M. Y. (2003) Jeomorfoloji’nin Ana Çizgileri 2 Çantay Kitabevi, 3. Baskı,İstanbul
- ^ Akif Akkuş, Genel Fiziki Coğrafya, 2. basım, Nobel Yayınevi, 2007, s. 88
- ^ "Falez". 16 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Atalay, İbrahim (2012). Genel Fiziki Coğrafya. İzmir. s. 223. ISBN .
- ^ Bunnell, D. (1988). Sea Caves of Santa Cruz Island. Santa Barbara, CA: McNally and Loftin.
- ^ Helvacı, Cahit (2017). Genel Jeoloji Temel Kavramlar. Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic.Ltd.Şti. s. 317. ISBN .
Dış bağlantılar
Kıyı çizgisi erozyonuna karşı çözüm yöntemleri ve Antalya örneği[]
KIYI EROZYONUNUN ZAMANSAL ANALİZİ: KARASU ÖRNEĞİ 19 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Antalya Konyaaltı Sahilinde Kıyı Erozyonu Tehlikesi
Karadeniz kıyılarınde erozyon ve kıyı yapılarının incelenmesi[]
Doğu Karadeniz bölgesi'nde sediment taşınması ve kıyı erozyonu etkileşimleri[]
Avustralya'daki kıyı erozyonu 9 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Bbc kıyı erozyonları haberleri 27 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kıyı erozyonunun azaltılması için yöntemler video 10 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kıyı erozyonu video 11 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
ABD'de kıyı erozyonu 7 Mayıs 2020[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Konyaaltı sahilinde kıyı erozyonu video
Karadeniz'de kıyı erozyonu 8 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Louisiana'da kıyı erozyonu
Görüntüler:
Antalya falezleri 22 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kiyi erozyonu kiyida bulunan kumsal ve katmanlarin dalga hareketleri gelgitler drenaj veya sert ruzgarlar tarafindan asindirilmasidir Kiyi seridinin karaya dogru cekilmesi gelgit olcegi mareograf mevsim ve diger kisa vadeli dongusel surecler uzerinden olculebilir ve tanimlanabilir Kiyi erozyonu hidrolik hareket asinma ruzgar su dogal veya dogal olmayan diger kuvvetlerin etkisi ve korozyonundan kaynaklanabilir Kiyi erozyonu Ingiltere Thorpeness Suffolk Kiyi erozyonu kayalik olmayan kiyilarda kiyi seridinin erozyona karsi direnci degisen kaya katmanlari veya kirilma bolgeleri icerdigi alanlarda kaya olusumlarina neden olur Daha yumusak alanlar genellikle tuneller kopruler sutunlar ve sutunlar gibi sekiller sert alanlardan daha hizli asinir Zamanla sahil genellikle yok olur Daha yumusak alanlar sert alanlardan asinmis tortu ile doldurulur ve kaya olusumlari asinir Asinma guclu ruzgarlarin gevsek kumun ve yumusak kayalarin oldugu bolgelerde yaygin olarak gorulur Milyonlarca keskin kum tanesinin ucmasi kumlama etkisi yaratir Bu etki kayalari asindirmaya puruzsuzlestirmeye ve cilalamaya yardimci olur OrneklerIngiltere Yorkshire da kiyi erozyonu Kiyi erozyonu kiyida yasayan insanlar icinde cok buyuk sorunlar dogurmaktadir Erozyon ABD kiyilari boyunca onemli maddi manevi kayiplara yol acmaktadir Erozyonun engellenmesi karsilasilan hasarin onune gecmek ve denetime alinmasi icin her yil cok buyuk miktarlarda harcama yapilir Genelde cogu kiyi yerlesimlerindeki sorunda kiyilardaki yogun kentsel gelisimin surmesidir Bu gelisim surdukce kiyi cizgisindeki erozyonun artmasi kacinilmazdir Iskenderun Payas beldesindeki bir kiyi kesimi de kiyi erozyonuyla mucadele etmektedir Kiyidaki aluvyon arazinin senelerce erozyona maruz kalmasi ile kiyi cizgisi kara yonunde ilerlemistir Kiyi cizgisinin ilerlemesiyle kiyida yuksekligi 10 m ye varan bir yarik olusmustur Washington North Cove sahil seridi yilda 100 metreden fazla bir oranda asinarak bolgeye Washaway Plaji takma adini kazandirmistir Orijinal kasabanin cogu okyanusa cokmustur Bolgenin ABD nin Bati Kiyisi nin en hizli asinan kiyisi oldugu soyleniyor 2018 de surecin onemli olcude yavaslamasiyla onlemler alindi Ingiltere nin dogusu Happisburgh da kiyi erozyonu Tortul kayaclarin ucurumlarina sahip olan ve yogun nufuslu Kaliforniya sahili kayaliklarin asinmasiyla duzenli olarak ev hasari vakalarina sahiptir Devil s Slide Santa Barbara Ensenada nin hemen kuzeyindeki sahil ve Malibu duzenli olarak etkilenmektedir Kiyi SurecleriHidrolik hareket Bir ucurumun dik yuzune carpan dalgalar catlaklarda havayi sikistirdiginda hidrolik eylem olusur Bu cevredeki kayaya baski uygular ve parcalari kademeli olarak parcalayabilir veya cikarabilir Zamanla catlaklar bazen bir magara olusturarak buyuyebilir Parcalar daha fazla dalga etkisine maruz kaldiklarinda deniz tabanina duser Yipranma Dalgalar gevsek kaya enkaz parcalarinin dag etegindeki tas yigini birbirleriyle carpismasina birbirlerini ogutup parcalamasina giderek daha kucuk daha puruzsuz ve yuvarlak hale gelmesine neden oldugunda yipranma ortaya cikar Gevsek kaya enkaz parcalari ayrica ucurumun dik yuzunun tabani ile carpisir ucurumdaki kucuk kaya parcalarini yontar veya zimparalamaya benzer bir asinma etkisi yaratir Cozelti Cozelti deniz suyunda bulunan asitlerin tebesir veya kirec tasi gibi bazi kaya turlerini cozdugu islemdir Asinma Dalgalarin ucurum yuzlerinde kirildiginda ve yavasca asindiginda olusur Korozyon Korozyon veya kimyasal ayrisma denizin pH si pH 7 0 in altindaki herhangi bir sey bir ucurum yuzundeki kayalari korozyona ugrattiginda meydana gelir PH i orta derecede olan kirectasi ucurum yuzleri ozellikle etkilenir Dalga hareketi reaksiyona sokulmus malzemeyi cikararak reaksiyon hizini arttirir Erozyon oranlarini etkileyen faktorlerAgir deniz erozyonu Ingiltere nin dogusunda Hunstanton da ucurum dusmesiBirincil faktorler Dalgalarin ucurum yuzunun erozyonuna neden olmasi bircok faktore baglidir Denize bakan kayalarin sertligi veya asinabilirligi kayanin kuvveti ve catlaklari kiriklar silt ve ince kum gibi yapiskan olmayan malzemelerin yataklarinin varligi ile denetlenir Ucurumdan dusen parcanin tasinmasi dalganin gucune baglidir Enerji malzemeyi enkaz lobundan cikarmak icin kritik bir seviyeye ulasmalidir Enkaz loblari cok kalici olabilir ve tamamen kaybolmasi yillar alabilir Plajlar kiyi boyunca dalga enerjisini dagitir ve araziyi korur Sularin cekilidigi kiyilarin istikrari veya alcalmaya karsi direnci Kararli oldugunda sularin cekildigi kiyi genislemeli ve dalga enerjisinin yayilmasinda daha etkili hale gelmelidir boylece az ve az guclu dalga bunun otesine ulasir Ucurumun altindaki su alti kiyisina gelen yukari dogru malzeme saglanmasi istikrarli bir kumsal saglamaya yardimci olur Bitisik batimetri veya deniz tabaninin kiyiya gelen dalga enerjisini kontrol eder ve ucurum erozyon orani uzerinde onemli bir etkiye sahip olabilir Siglasma ve cubuklar firtina dalgalarinin kiyiya ulasmadan once enerjilerini kirmasina ve dagitmasina neden olarak dalga erozyonundan koruma saglar Deniz tabaninin dinamik dogasi goz onune alindiginda siglasmanin ve cubuklarin yerindeki degisiklikler plaj veya ucurum erozyonunun kiyi boyunca konumunu degistirmesine neden olabilir Kiyi erozyonu kuresel olarak yukselen deniz seviyelerinden buyuk olcude etkilenmistir ABD nin Dogu sahilinde artan kiyi erozyonuna onemler alinmistir Ingiltere Yorkshire da kiyi erozyonuIkincil faktorler Ayrisma ve tasimada egim surecleri Sev hidrolojisi Bitki ortusu Ucurum ayagi erozyonu Ucurum ayaginda tortu birikimi Ucurum ayagi tortusunun yipranmaya ve tasinmaya direnci Insan aktivitesi1997 de Kaliforniya da meydana gelen kiyi erozyonuUcuncul faktorler Kaynak cikarimi Kiyi yonetimiKontrol yontemleriKiyi erozyonu kontrol yontemlerinin uc yaygin sekli vardir Yumusak erozyon kontrolleri sert erozyon kontrolleri ve yer degistirmedir Sert erozyon kontrolleri Sert erozyon kontrol yontemleri yumusak erozyon kontrol yontemlerinden daha kalici bir cozum saglar Kiyi dalgakiranlari mahmuzlar acik deniz dalgakiranlari ve kiyi duvarlarini icine alir Kiyi dalgakiranlari nehir veya liman girislerinin iki tarafinda olurlar ve okyanusa dogru uzanirlar Cift olarak insa edilirler Mahmuz Mahmuzlar cogu zaman buyuk kayalarla insa edilir Kumun kiyiya paralel olarak hareket etmesini engellemek icin insa edilir Kiyiya dik insa edilen bir engeldir Acik deniz dalgakiranlari tekneleri buyuk dalgalarin verebilecegi maddi zarardan korumak amaciyla insa edilir Kiyi cizgisi yakininda sakin bir su kusagi olusturarak insa edilir Insa edildiginde dalgakiranin arkasindaki azalan ruzgarin etkisi kum biriktirmesine neden olabilir Kiyi duvarlari kiyiyi guclendirmek ve dalgalarin kirildigindaki gucune karsi savunmak icin insa edilen yapilardir Enerjilerini harcamamis dalgalari deniz tarafina yansitmak icin kullanilir Kiyi duvari kumsalin genisligi azaldikca dalgalar tarafindan daha fazla dovulur Sonunda dalgalarin verdigi zarar duvarin yikilmasina sebep olur Dalgakiran Kiyi duvarlari ve mahmuzlar yari kalici altyapi olarak hizmet eder Bu yapilar normal asinma ve yipranmaya karsi yeterli degildir ve yenilenmeleri veya yeniden insa edilmeleri gerekecektir Bir kiyi duvarinin ortalama omrunun 50 100 yil ve bir mahmuzun ortalama omrunun 30 40 yil oldugu tahmin edilmektedir Kiyi duvarlari ayni zamanda halkin plaja erisiminden mahrum birakabillir ve plajin dogal durumunu buyuk olcude degistirebilir Sert erozyon kontrolunun dogal formlari arasinda mangrov ormanlari ve mercan kayaliklari gibi dogal bitki ortusunun ekilmesi veya surdurulmesi yer alir Yumusak erozyon kontrolleri 1932 2011 yillari arasinda Louisiana kiyilarinda arazi kaybi Yumusak erozyon stratejileri erozyonun etkilerini yavaslatmaya yonelik gecici secenekleri ifade eder Kum torbasi ve dahil bu seceneklerin uzun vadeli cozumler veya kalici cozumler olmasi amaclanmamistir Baska bir yontem plaj kazma veya plaj buldozerleridir Bir binanin onunde veya bir bina temelini korumak icin yapay bir kumul olusturulmasina izin verir Yumusak erozyon kontrolunun en yaygin yontemlerinden biri plaj besleme projeleridir Bu projeler erozyon nedeniyle kaybedilen kumun yeniden kurulmasinin bir yolu olarak kum tarama ve kumsallara tasimayi icerir Bazi durumlarda kumsal beslenmesi ve kum havuzlari sik ve buyuk firtinalarin goruldugu alanlarda erozyon kontrolu icin uygun bir onlem degildir Yer degistirme Altyapinin kiyidan daha uzaga tasinmasi da bir secenektir Yeniden insada hem mutlak hem de goreceli deniz seviyesinin yukselmesi ve erozyonun dogal surecleri goz onunde bulundurulur Erozyonun siddeti ve mulkun dogal manzarasi gibi faktorlere bagli olarak yer degistirme basitce ic bolgelere kisa bir mesafe ile hareket etmek anlamina gelebilir veya yer degistirme bir alandaki gelismeleri tamamen durdurmakta olabilir IzlemeFirtinalar normal hava kosullarindan yuzlerce kat daha hizli erozyona neden olabilir Manuel tarama veya ATV uzerine monte edilmis bir GPS unitesi ile toplanan veriler kullanilarak once ve sonra karsilastirmalar yapilabilir Landsat gibi uzaktan algilama verileri kiyi erozyonunun buyuk olcekli ve cok yilli degerlendirmeleri icin kullanilabilir Falezler Yaliyarlar Antalya Ataturk park Deniz ve gollerin kenarlarinda bulunan ve dalga asindirmasina bagli olarak meydana gelen dikliklerdir Yuksek egimli genelde gt 40 dik hatta negatif egimli kiyidir Bununla birlikte deniz ve gollerin kenarlarinda gorulen butun diklikler dalga asindirmasina bagli olarak meydana gelmemislerdir Once su yuzeyine yakin bir tabaka veya catlakta meydana gelen oyuk dalganin carparak yaptigi asindirma sonucu giderek buyur Oyugun uzerinde bulunan kutlelerin de dusmesi sonucu yamac dikligi kara iclerine dogru geriler Falezler tabanlarinda dalga erozyonu su ustunde de yamac erozyonu surecleri kontrolunde surekli olarak gerileyen niteliktedir Dunya kiyilari 3 4 oraninda falezli kiyilardan olusmaktadir Turkiye de Karadeniz ve Akdeniz de Gazipasa Aydincik faylarinin gectigi Gokova ve Antalya korfezinin batisinda yaygin olarak gorulur Yaygin gorulmesinin sebebi bu denizlerde cok kuvvetli dalgalarin olusmasi ve kita sahanliginin derin olmasidir Kiyi asinma duzlugu Falezler veya kiyi uzerinde beliren centigin buyumesiyle beraber yamacin bir bolumu cokmeye baslar Asinma olaylarinin devam etmesiyle kiyi boyunca bulunan diklikler ve falezler gerilemeye baslar ve dalga asindirmasinin ilerlemesiyle bir sahanlik meydana gelir Bu sahanlik sig sularla kaplidir ve dalga asindirmasiyla olusan yassi cakillar yer alir Portekiz Algarve de deniz magarasi Akarsuyun denize dokuldugu agiz kisminda dalga asindirmasi etkili ise falezler geriletildikce akarsuyun agiz kisminda bir diklik olusur Akarsu bu dikligi falez olusumundan daha hizli asindiramadigi takdirde burada vadinin sonu deniz seviyesine gore biraz yuksekte kalacaktir Akarsu bu yukseklikten selale olusturarak denize dokulecektir Kiyilarda gorulen bu durum kiyi asindirmasi sonucu asili vadi olusumudur Deniz magarasiDeniz kemeri Ingiltere Durdle kapisi Deniz magarasi kiyi magarasi veya diger adiyla dalga oyuklugu deniz ya da gollerdeki dalga hareketleri sonucunda sarp kayaliklarda olusan magaralar Deniz magaralari dalgalarin dogrudan kayalara carparak kirildigi kayalik uclarinda ya da kiyilarda gorulurler Yeralti suyu akisi sirasinda daha az direncle karsilasacagi rotalari kirik ve catlakli bolumleri tercih eder Karbonik asit iceren yeralti suyunun bu rotalardaki akisi sirasinda devam eden cozunme milimetre boyutunda baslayip zamanla kilometrelerce uzunluga sahip yeralti akim kanallarinin ve magaralarin olusmasina neden olur Deniz Kemerleri ve Deniz KuleleriDeniz iclerinde bulunan burunlar kirinim nedeniyle dalgalarin bombardimanina ugrar Sorf dalgalari kayalari secer ve asindirir Cok catlakli ve daha yumusak olan kayalar daha hizli asinir Ilk once deniz magaralari olusur Deniz kemeri bir burunun iki tarafinda iki magara acildigi zaman olusur Deniz kemerinin yikilmasiyla geriye dalga asindirma platformu uzerinde bir kalinti birakir Bu kalintiya deniz kulesi denir Falez deniz kemeri ve deniz kulesi Fransa Normandiya Etretat falezleriAyrica bakinizErozyon Erozyon onleyici set Falez Kiyi Dalga Dalgakiran Korozyon Deniz magarasi Kiyi yonetimi Kiyi boyu suruklenme Kiyi kumullari Tortulanma Landsat Deniz Dalga enerjisi Dalga kirilmasiKaynakca a b Stephenson W 2013 Coastal Erosion in Bobrowsky P T ed pp 94 96 Encyclopedia of Natural Hazards Springer Dordrecht New York New York 1135 pp ISBN 978 9048186990 Valvo Lisa M Murray A Brad Ashton Andrew 1 June 2006 How does underlying geology affect coastline change An initial modeling investigation Journal of Geophysical Research Earth Surface 111 F2 F02025 doi 10 1029 2005JF000340 a b Helvaci Cahit 2017 Genel Jeoloji Temel Kavramlar Ankara Nobel Akademik Yayincilik Egitim Danismanlik Tic Ltd Sti s 320 ISBN 9786051334332 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Kiyi Erozyonunun Boyutlari PDF Turkiye Muhendislik Haberleri 2002 Erisim tarihi 7 Mayis 2020 olu kirik baglanti Banse Tom Washington un Washaway Plaji nin Acimasiz Erozyonunu Durdurmak Icin Yeni Bir Umut KB Kamu Yayinciligi Xia Rosanna 13 March 2019 Destruction from sea level rise in California could exceed worst wildfires and earthquakes new research shows Los Angeles Times Oldale Robert N Cape Cod da Kiyi Erozyonu Bazi Sorular ve Cevaplar Birlesik Devletler Jeoloji Arastirmalari 6 Mayis 2009 Erisim tarihi 7 Mayis 2020 a b c Helvaci Cahit 2017 Genel Jeoloji Temel Kavramlar Ankara Nobel Akademik Yayincilik Egitim Danismanlik Tic Ltd Sti s 321 ISBN 9786051334332 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim a b c Dean J Oceanfront Sandbag Use in North Carolina Management Review and Suggestions for Improvement PDF Nicholas School of the Environment of Duke University Archived PDF from the original on 4 March 2016 a b Managing Coastal Erosion National Academies Press 1989 ISBN 9780309041430 Tracking Coastal Erosion From Storms npr org Archived from the original on 4 March 2016 KUENZER C OTTINGER M LIU G SUN B DECH S 2014 Earth Observation based Coastal Zone Monitoring of the Yellow River Delta Dynamics in China s Second Largest Oil Producing Region over four Decades Applied Geography 55 72 107 Eric Bird Coastal Geomorphology An Introduction 2 Basim Wiley yayinevi 2008 HOSGOREN M Y 2003 Jeomorfoloji nin Ana Cizgileri 2 Cantay Kitabevi 3 Baski Istanbul Akif Akkus Genel Fiziki Cografya 2 basim Nobel Yayinevi 2007 s 88 Falez 16 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b Atalay Ibrahim 2012 Genel Fiziki Cografya Izmir s 223 ISBN 9786058784031 Bunnell D 1988 Sea Caves of Santa Cruz Island Santa Barbara CA McNally and Loftin Helvaci Cahit 2017 Genel Jeoloji Temel Kavramlar Nobel Akademik Yayincilik Egitim Danismanlik Tic Ltd Sti s 317 ISBN 9786051334332 Dis baglantilarKiyi cizgisi erozyonuna karsi cozum yontemleri ve Antalya ornegi olu kirik baglanti KIYI EROZYONUNUN ZAMANSAL ANALIZI KARASU ORNEGI 19 Agustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Antalya Konyaalti Sahilinde Kiyi Erozyonu Tehlikesi Karadeniz kiyilarinde erozyon ve kiyi yapilarinin incelenmesi olu kirik baglanti Dogu Karadeniz bolgesi nde sediment tasinmasi ve kiyi erozyonu etkilesimleri olu kirik baglanti Avustralya daki kiyi erozyonu 9 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bbc kiyi erozyonlari haberleri 27 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kiyi erozyonunun azaltilmasi icin yontemler video 10 Subat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kiyi erozyonu video 11 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ABD de kiyi erozyonu 7 Mayis 2020 Tarih uyusmuyor tarihinde Wayback Machine sitesinde Konyaalti sahilinde kiyi erozyonu video Karadeniz de kiyi erozyonu 8 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Louisiana da kiyi erozyonu Goruntuler Antalya falezleri 22 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde