Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Ekonomi |
 |
| Genel sınıflandırma |
|---|
| (Teknikler) |
| Dalları ve alt dalları |
| Davranışsal · · |
| · · Ekonomistler |
LIBOR ya da açılımıyla London Interbank Offered Rate, Londra bankalararası para piyasasında likiditesi yüksek bankaların birbirlerine Amerikan doları üzerinden borç verme işlemlerinde uyguladıkları faiz oranıdır. Londra saati ile 11.00'de sabitlenir. Piyasalar tarafından gösterge faizi olarak kullanılır. Buradaki uzlaşılan faiz oranı sadece Londra’daki bankalar tarafından kullanılmamakta, birçok finansal işlemde gösterge faiz oranı olarak kullanılmaktadır. Resmi adı BBA LIBOR'dur (British Bankers' Association Libor) ve BBA tarafından organize edilir. BBA idaresinin, Intercontinental Exchange'e (ICE) geçmesiyle beraber, günümüzde ICE Libor olarak da bilinmektedir.
Libor oranları 10 farklı para birimi ve 15 farklı zaman periyodu için her gün Londra saati ile 11.30'da hesaplanır ve Thomson Reuters aracılığı ile ilan edilir.
Tarihçe
Sistemin gelişimi oldukça spontanedir. Belli referans noktalarından bahsetmek yerine finansal globalizasyonun zorlayıcı faktörlerini açıklamak gerekir. Genellikle büyük likidite sağlayıcılar ve bireysel piyasa oyuncuları arasında bitmek bilmeyen bir merkez-çevre mücadelesi vardır. Bretton Woods antlaşmasından sonra Altın-Dolar kotasyonu ile uluslararası para sisteminde bir anlaşmaya varıldığını söylebiliriz. Bu anlaşmanın ardından Dolar üzerinden yerel paralarını kote etmek isteyen bankalar en fazla telefon gibi bir teknoloji ile kotasyon verebiliyorlardı. Telefonla ilk kote edilen para birimleri Dolar ve Pound'dur bu yüzden hâlâ finansal piyasalarda Pound/Dolar kotasyonu için Cable (kablo) terimi kullanılır. Para piyasaları, doğası gereği over the counter'dır (tezgâh üstü). Katılımcıların fazlalığı ortak bir kotasyon oluşturma çabasına rağmen paranın fiyatını farklılaştırabilir. Böyle bir piyasada arbitratörler fiyat hatalarını kollar ve iyi kotasyonlardan arbitraj yapmaya çalışır. Telefonla iki kurum arasında kotasyon verebilirsiniz ancak binlerce kurumun alım satım yaptığı bir sistemde süratli bir şekilde ortak bir kotasyon üretemezsiniz. Bu da arbitratörün bankalarla bankalar aleyhinde işlem yaparak para kazanmasına olanak verir.
Reuters gibi yeni jenerasyon iletişim ağları arbitraj yapanların olanaklarını ortadan kaldırmaya yarar. Libor gibi bir sistemde Reuters aracılığı ile entegre olan bankalar daha hızlı ve düzenli kotasyon üretebilir ve ana likidite sağlayıcılarla fiyat farklılaşmasının önüne geçebilir. Anamalın merkezîleşmesine paralel olarak merkez likidite sağlayıcılar bu ve bunun gibi yeni teknolojilerle kendilerini koruma eğilimindedirler.
Şüphesiz yeni teknoloji, yeni arbitraj olanaklarını da beraberinde getirir. Piyasanın bu derece entegre ve süratli olabilmesi bu sefer de bankalar arası piyasalarda yapay zekâ ile yeni jenerasyon faiz arbitrajlarına olanak vermiştir. Tan Haskol'a göre dünyada anında swap arbitrajı yapılabilecek 50'nin üzerinde perakende fx broker'ı vardır.
LIBOR sistemine dahil para birimleri
1986'da uygulanan ilk sabitlemede Libor sistemine yalnızca Amerikan doları, İngiliz sterlini ve Japon yeni kote edilmişti. İlerleyen yıllarda 20'ye yakın para biriminin faiz oranları Libor'da ortak olarak belirlendi. 2000 yılında Avrupa'daki para birimlerinin Euro'ya entegre olmasıyla geriye aşağıdaki listede bulunan 10 para birimi kaldı.
- Avustralya doları (AUD)
- Kanada doları (CAD)
- İsviçre frankı (CHF)
- Danimarka kronu (DKK)
- Euro (EUR)
- İngiliz sterlini (GBP)
- Japon yeni (JPY)
- Yeni Zelanda doları (NZD)
- İsveç kronu (SEK)
- Amerikan doları (USD)
Hesaplanan borçlanma periyotları
1988'e kadar en kısa borçlanma periyodu aylıktı. Buna ek olarak önce haftalık 2001 yılından sonra da günlük ve 2 haftalık borçlanma periyodları eklendi. Daha uzun vadeli borçlanma araçları da yine bu değerler üzerinden hesaplanmaktadır.
- Gecelik
- 1 Haftalık
- 2 Haftalık
- 1 Aylık
- 2 Aylık
- 3 Aylık
- 4 Aylık
- 5 Aylık
- 6 Aylık
- 7 Aylık
- 8 Aylık
- 9 Aylık
- 10 Aylık
- 11 Aylık
- Yıllık
Katılımcılar ve hesaplama
Dünyanın en büyük likidite sağlayıcı 18 bankası Libor sisteminin katılımcısı durumundadır.Bu bankalar her sabah Thomson Reuters'in Libor hesaplama algoritmasına faiz kotasyonlarını verirler. Hesaplamada kesilmiş aritmetik ortalama metodu kullanılır. Kesim için güven aralığı %25'tir. Süreç somut olarak şu şekilde işler. Reuters önce katılımcıların tekliflerini sıralar. ardından en düşük ve en yüksek %25'i sıralamadan çıkartır ve kalan tekliflerin aritmetik ortalamasını alır.
Örneğin 8 katılımcının olduğu bir sistemde teklifler şu şekilde olsun;
- A Bankası %5.0
- B Bankası %4.0
- C Bankası %3.5
- D Bankası %3.4
- E Bankası %3.0
- F Bankası %2.8
- G Bankası %2.5
- H Bankası %2.0
8 katılımcıdan en yüksek %25 8*0.25=2 Banka ve en düşük %25 8*0.25=2 Banka çıkartılır. A,B en yüksek G,H en düşük katılımcılar olarak sisteme dahil edilmezler.
Ayıklamadan sonra hesaplamaya dahil edilecek bankalar;
- C Bankası %3.5
- D Bankası %3.4
- E Bankası %3.0
- F Bankası %2.8
Bu bankaların aritmetik ortalaması alınır. (3.5+3.4+3.0+2.8)/4=3.175 açıklanan Libor oranı.
Katılımcı bankalar perakende brokerlarda dahil olmak üzere 200'den fazla piyasa katılımcısını temsil eder. Ancak temsil ettiği kurumlar sisteme kotasyon veremezler. Sadece 18 adet likidite sağlayıcı banka sisteme kotasyonlarını iletebilir.
- Bank of America
- Bank of Tokyo-Mitsubishi UFJ
- Barclays Bank
- BNP Paribas
- Citibank NA
- Credit Agricole CIB
- Credit Suisse
- Deutsche Bank
- HSBC
- JP Morgan Chase
- Lloyds Banking Group
- Rabobank
- Royal Bank of Canada
- Société Générale
- Sumitomo Mitsui Bank
- Norinchukin Bank
- Royal Bank of Scotland
- UBS AG
Büyük skandal
Sistemin şeffaflığı ve güvenilirliği yüzünden BBA sistemin manipüle edilemeyeceğini düşünüyordu. Dahası manipülasyon çok organize bir iç kartel tarafından gerçekleştirilmek zorundaydı çünkü Reuters'in sistemine göre en düşük ve en yüksek %25'lik dilim tekliflerden çıkarılıyordu. Bunun yanı sıra kalan tekliflerin sıra dışı olması gerekirdi ki faiz oranı yapay bir şekilde belirlenebilsin. Netice de bu Likidite sağlayıcıların organizasyonu ile gerçekleşti ancak art arda gelen rekabet ihlali soruşturmaları manipülasyonun ortaya çıkmasına sebep oldu(9 Şubat 2009).
Manipülasyonun temel mantığı anlaşmaların zaman ve bilgi asimetrisine dayanmaktadır. Likidite sağlayıcılar yerel yönetimlere, bankalara mortgage servislerine yüksek faizle kredi sattıktan sonra LIBOR oranlarını yapay olarak düşürürler ancak anlaşmalar değişken faizli olmayabilir ve uzun vadeli olumlu beklentilere dayanabilir. Ardından likidite sağlayıcı piyasadan ucuz faizle verdiği borçların karşılığını toplar. Böylece orijinal kreditörün değişken faizle yaptığı anlaşmaların faiz farkı sıfır riskle kreditörün cebine girer.
Manipülasyona katılan 21 bankaya 22 milyar Dolar civarında ceza yağdı. Yine de bunun bir kökten çözüm olmadığını belirtmek gerek. Otc(over the counter) piyasaların tek bir merkeze kote edilme çabası her zaman için iki fiyatı doğurur. bu fiyatlardan biri indikatiftir (merkez fiyat). Diğeri ise piyasa fiyatıdır (gerçek fiyat). Piyasada serbestçe belirlenmesi gereken gerçek fiyat eğer indikatif data tarafından belirlenmeye zorlanırsa gerçek fiyatla-indikatif fiyat arasında bir fark oluşur. Bu fark yapay dalgalanmalar ya da kazançlar için manipüle edilebilir.
Kaynakça
- ^ . Ekonomi Sözlüğü. 18 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2015.
- ^ a b [1] 23 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . http://www.bbalibor.com/explained/the-basics 23 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Bretton Woods Antlaşması 1944
- ^ Orhan Hançerlioğlu Ekonomi sözlüğü 72 Basım
- ^ [2] 1 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . http://tfcinvestment.com/dusuk-riskli-sabit-getirili-yatirimlar/swap/ 1 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ TV5 Ana Haber 23 Eylül 2012 stüdyo konuğu
- ^ a b [3] 3 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . http://www.global-rates.com/interest-rates/libor/libor.aspx 3 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ [4] 2 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . http://uemek.blogspot.com.tr/2012/05/liborda-rekabet-ihlali-ve-manipulasyon.html 2 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ [5] 1 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . http://www.finansgundem.com/haber/libor-manipulasyonu-pahaliya-patladi/308345 1 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ekonomi Asya Avrupa OkyanusyaGenel siniflandirmaMikroekonomi Makroekonomi Ekonomik dusunce tarihi Metodoloji HeterodoksTekniklerMatematiksel Ekonometri Milli muhasebeDallari ve alt dallariDavranissal Buyume Gelisme Tarih Uluslararasi Ekonomiler Monetarizm ve Finansal ekonomi Kamu ve Refah ekonomisi Calisma Isletme Bilgi Egitim Oyun kurami Hukuk Tarim Yesil Ekonomik cografyaListelerKategoriler Ekonomistler Anarsizm Kapitalizm Liberalizm Komunizm Korporatizm Fasizm Piyasa sosyalizmi Devletcilik Merkantilizm Sosyalizm Sendika Ucuncu gorusEkonomi Kavram ve TarihiBu kutu goruntuletartisdegistir LIBOR ya da acilimiyla London Interbank Offered Rate Londra bankalararasi para piyasasinda likiditesi yuksek bankalarin birbirlerine Amerikan dolari uzerinden borc verme islemlerinde uyguladiklari faiz oranidir Londra saati ile 11 00 de sabitlenir Piyasalar tarafindan gosterge faizi olarak kullanilir Buradaki uzlasilan faiz orani sadece Londra daki bankalar tarafindan kullanilmamakta bircok finansal islemde gosterge faiz orani olarak kullanilmaktadir Resmi adi BBA LIBOR dur British Bankers Association Libor ve BBA tarafindan organize edilir BBA idaresinin Intercontinental Exchange e ICE gecmesiyle beraber gunumuzde ICE Libor olarak da bilinmektedir Libor oranlari 10 farkli para birimi ve 15 farkli zaman periyodu icin her gun Londra saati ile 11 30 da hesaplanir ve Thomson Reuters araciligi ile ilan edilir TarihceSistemin gelisimi oldukca spontanedir Belli referans noktalarindan bahsetmek yerine finansal globalizasyonun zorlayici faktorlerini aciklamak gerekir Genellikle buyuk likidite saglayicilar ve bireysel piyasa oyunculari arasinda bitmek bilmeyen bir merkez cevre mucadelesi vardir Bretton Woods antlasmasindan sonra Altin Dolar kotasyonu ile uluslararasi para sisteminde bir anlasmaya varildigini soylebiliriz Bu anlasmanin ardindan Dolar uzerinden yerel paralarini kote etmek isteyen bankalar en fazla telefon gibi bir teknoloji ile kotasyon verebiliyorlardi Telefonla ilk kote edilen para birimleri Dolar ve Pound dur bu yuzden hala finansal piyasalarda Pound Dolar kotasyonu icin Cable kablo terimi kullanilir Para piyasalari dogasi geregi over the counter dir tezgah ustu Katilimcilarin fazlaligi ortak bir kotasyon olusturma cabasina ragmen paranin fiyatini farklilastirabilir Boyle bir piyasada arbitratorler fiyat hatalarini kollar ve iyi kotasyonlardan arbitraj yapmaya calisir Telefonla iki kurum arasinda kotasyon verebilirsiniz ancak binlerce kurumun alim satim yaptigi bir sistemde suratli bir sekilde ortak bir kotasyon uretemezsiniz Bu da arbitratorun bankalarla bankalar aleyhinde islem yaparak para kazanmasina olanak verir Reuters gibi yeni jenerasyon iletisim aglari arbitraj yapanlarin olanaklarini ortadan kaldirmaya yarar Libor gibi bir sistemde Reuters araciligi ile entegre olan bankalar daha hizli ve duzenli kotasyon uretebilir ve ana likidite saglayicilarla fiyat farklilasmasinin onune gecebilir Anamalin merkezilesmesine paralel olarak merkez likidite saglayicilar bu ve bunun gibi yeni teknolojilerle kendilerini koruma egilimindedirler Suphesiz yeni teknoloji yeni arbitraj olanaklarini da beraberinde getirir Piyasanin bu derece entegre ve suratli olabilmesi bu sefer de bankalar arasi piyasalarda yapay zeka ile yeni jenerasyon faiz arbitrajlarina olanak vermistir Tan Haskol a gore dunyada aninda swap arbitraji yapilabilecek 50 nin uzerinde perakende fx broker i vardir LIBOR sistemine dahil para birimleri1986 da uygulanan ilk sabitlemede Libor sistemine yalnizca Amerikan dolari Ingiliz sterlini ve Japon yeni kote edilmisti Ilerleyen yillarda 20 ye yakin para biriminin faiz oranlari Libor da ortak olarak belirlendi 2000 yilinda Avrupa daki para birimlerinin Euro ya entegre olmasiyla geriye asagidaki listede bulunan 10 para birimi kaldi Avustralya dolari AUD Kanada dolari CAD Isvicre franki CHF Danimarka kronu DKK Euro EUR Ingiliz sterlini GBP Japon yeni JPY Yeni Zelanda dolari NZD Isvec kronu SEK Amerikan dolari USD Hesaplanan borclanma periyotlari1988 e kadar en kisa borclanma periyodu aylikti Buna ek olarak once haftalik 2001 yilindan sonra da gunluk ve 2 haftalik borclanma periyodlari eklendi Daha uzun vadeli borclanma araclari da yine bu degerler uzerinden hesaplanmaktadir Gecelik 1 Haftalik 2 Haftalik 1 Aylik 2 Aylik 3 Aylik 4 Aylik 5 Aylik 6 Aylik 7 Aylik 8 Aylik 9 Aylik 10 Aylik 11 Aylik YillikKatilimcilar ve hesaplamaDunyanin en buyuk likidite saglayici 18 bankasi Libor sisteminin katilimcisi durumundadir Bu bankalar her sabah Thomson Reuters in Libor hesaplama algoritmasina faiz kotasyonlarini verirler Hesaplamada kesilmis aritmetik ortalama metodu kullanilir Kesim icin guven araligi 25 tir Surec somut olarak su sekilde isler Reuters once katilimcilarin tekliflerini siralar ardindan en dusuk ve en yuksek 25 i siralamadan cikartir ve kalan tekliflerin aritmetik ortalamasini alir Ornegin 8 katilimcinin oldugu bir sistemde teklifler su sekilde olsun A Bankasi 5 0 B Bankasi 4 0 C Bankasi 3 5 D Bankasi 3 4 E Bankasi 3 0 F Bankasi 2 8 G Bankasi 2 5 H Bankasi 2 0 8 katilimcidan en yuksek 25 8 0 25 2 Banka ve en dusuk 25 8 0 25 2 Banka cikartilir A B en yuksek G H en dusuk katilimcilar olarak sisteme dahil edilmezler Ayiklamadan sonra hesaplamaya dahil edilecek bankalar C Bankasi 3 5 D Bankasi 3 4 E Bankasi 3 0 F Bankasi 2 8 Bu bankalarin aritmetik ortalamasi alinir 3 5 3 4 3 0 2 8 4 3 175 aciklanan Libor orani Katilimci bankalar perakende brokerlarda dahil olmak uzere 200 den fazla piyasa katilimcisini temsil eder Ancak temsil ettigi kurumlar sisteme kotasyon veremezler Sadece 18 adet likidite saglayici banka sisteme kotasyonlarini iletebilir Bank of America Bank of Tokyo Mitsubishi UFJ Barclays Bank BNP Paribas Citibank NA Credit Agricole CIB Credit Suisse Deutsche Bank HSBC JP Morgan Chase Lloyds Banking Group Rabobank Royal Bank of Canada Societe Generale Sumitomo Mitsui Bank Norinchukin Bank Royal Bank of Scotland UBS AGBuyuk skandalSistemin seffafligi ve guvenilirligi yuzunden BBA sistemin manipule edilemeyecegini dusunuyordu Dahasi manipulasyon cok organize bir ic kartel tarafindan gerceklestirilmek zorundaydi cunku Reuters in sistemine gore en dusuk ve en yuksek 25 lik dilim tekliflerden cikariliyordu Bunun yani sira kalan tekliflerin sira disi olmasi gerekirdi ki faiz orani yapay bir sekilde belirlenebilsin Netice de bu Likidite saglayicilarin organizasyonu ile gerceklesti ancak art arda gelen rekabet ihlali sorusturmalari manipulasyonun ortaya cikmasina sebep oldu 9 Subat 2009 Manipulasyonun temel mantigi anlasmalarin zaman ve bilgi asimetrisine dayanmaktadir Likidite saglayicilar yerel yonetimlere bankalara mortgage servislerine yuksek faizle kredi sattiktan sonra LIBOR oranlarini yapay olarak dusururler ancak anlasmalar degisken faizli olmayabilir ve uzun vadeli olumlu beklentilere dayanabilir Ardindan likidite saglayici piyasadan ucuz faizle verdigi borclarin karsiligini toplar Boylece orijinal kreditorun degisken faizle yaptigi anlasmalarin faiz farki sifir riskle kreditorun cebine girer Manipulasyona katilan 21 bankaya 22 milyar Dolar civarinda ceza yagdi Yine de bunun bir kokten cozum olmadigini belirtmek gerek Otc over the counter piyasalarin tek bir merkeze kote edilme cabasi her zaman icin iki fiyati dogurur bu fiyatlardan biri indikatiftir merkez fiyat Digeri ise piyasa fiyatidir gercek fiyat Piyasada serbestce belirlenmesi gereken gercek fiyat eger indikatif data tarafindan belirlenmeye zorlanirsa gercek fiyatla indikatif fiyat arasinda bir fark olusur Bu fark yapay dalgalanmalar ya da kazanclar icin manipule edilebilir Kaynakca Ekonomi Sozlugu 18 Subat 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Nisan 2015 a b 1 23 Eylul 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www bbalibor com explained the basics 23 Eylul 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bretton Woods Antlasmasi 1944 Orhan Hancerlioglu Ekonomi sozlugu 72 Basim 2 1 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde http tfcinvestment com dusuk riskli sabit getirili yatirimlar swap 1 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde TV5 Ana Haber 23 Eylul 2012 studyo konugu a b 3 3 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www global rates com interest rates libor libor aspx 3 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde 4 2 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde http uemek blogspot com tr 2012 05 liborda rekabet ihlali ve manipulasyon html 2 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde 5 1 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www finansgundem com haber libor manipulasyonu pahaliya patladi 308345 1 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dis baglantilar