Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. (Nisan 2024) () |
Lagaş, Fırat ve Dicle nehirlerinin birleşme yerinin kuzeybatısında Uruk’un doğusunda yer alır. Lagaş hem Sümerlilerin hem de daha sonraları Babillilerin en eski şehirlerinden biridir. Yakınındaki Girsu şehri, Lagaş’ın dini merkeziydi.
Kazılar
Lagaş harabeleri 1877 yılında o tarihte Basra’da Fransız konsolosu olan tarafından keşfedildi. Sarzec kazılarına 1901 yılında ölünceye dek devam etti. Başlıca kazılar iki büyük höyükte yapılmıştır. Bunlardan biri Lagaş’ın efendi tanrısı Ningirsu ya da adına yapılmış olan tapınağını ortaya çıkarmıştır.
Daha sonraki Fransız arkeoloji kazıları 1929-1931 yıllarına ve 1931-1933 yılları arasında tarafından yönetilmiştir.
Bölge
Lagaş alçakça, uzun sıralar oluşturan mezar höyükleri bulunan Irak’ta Tell al-Hiba olarak bilinen bir bölgedir. Tarihi bir kanalın kurumuş yatağında, Shatt-el-Haj’ın 5 km doğusunda ve Katar’ın modern şehri Shatra’nın 15 km doğusunda bulunmaktadır. Girsu ise Al-Hiba’nın 25 km kuzeybatısında bulunmaktadır.
Yunan ya da Selçuklu Hanedanı döneminde E-Ninnu tapınağı yıkılmış ve üzerine kale inşa edilmiştir. Bazı briketlerin üzerinde küçük Babil krallığının kralı olan Hada-nadin-akhe hakkında Aramca ve Yunanca yazıtlar bulunmaktadır. Bu kalenin altında Gudea’ya ait pek çok heykel bulunmuştur. Bu eserler Louvre müzesinin Babil kolleksiyonunun nadide parçaları olarak sergilenmektedir. Bu heykellerin kafaları ya da organlarından bir koparılarak inşa edilen kalenin temeline atılmışlardır. Bu tabakadan aynı zamanda yüksek sanatsal mükemmeliğin pek çok örneği çıkarılmıştır. Diğer bir geniş höyükte yapılan kazılar ilk Sümer dönemini çok daha gerilere tarihlememize sebep olan bronz ve taş objeler içeren bina kalıntılarının keşfi ile sonuçlanmıştır. Böylece Babil sanat tarihinin Gudea’nın zamanından yüzlerce yıl daha önceye tarihlenebilmesine olanak sağlayan kanıtlar bulunmuştur.
Görünüşte bu höyük depolarla kaplanmış gibi görünse de bu depolarda sadece tahıl ürünü, incir gibi şeyler değil şehrin ve tapınağın kullanımı ve idaresi ile ilgili olan araçlar, heykeller, silahlar gibi tüm objeler bulunmaktaydı. Şehrin dışındaki küçük bir höyükte, Sarzec tapınağın arşivlerini buldu – yaklaşık 30.000 kil tablete kaydedilmiş çalışma kayıtları, antik Babil tapınağının yönetimi, mülkiyet yapısı, tarım metotları, hayvan sürülerini gütme yöntemleri, ticari ve endüstriyel anlaşmaları ve girişimleri ile ilgili belgeler bulunmaktaydı; antik bir Babil tapınağı için muhteşem bir endüstriyel, ticari, tarımsal kuruluş. Ne yazık ki, bu arşiv çıkarılmadan önce, dehlizler yağmacılar tarafından soyuldu ve çok sayıda tablet antika tüccarlarına satıldı, bu tüccarlar tarafından da tüm Avrupa ve Amerika’ya dağıtıldı.
Tarih
Telloh’da bulunan yazıtlara göre, özellikle MÖ 3. milenyumda Lagaş, Sümerliler için en önemli şehir durumundaydı. Bu dönemde MÖ 24. yüzyılda kral Ur-Nina ve onun selefleri tarafından bağımsız krallık olarak yönetiliyordu. Lagaş kralları Elam ve Kiş kralları ile çatışma içindeydiler. Semitik fetihler ile bağımsızlığını kaybetti. Yöneticileri Akkad kralı Sargon’un ve ondan sonra gelen kralların tebası haline geldiler; fakat Sümer şehri olarak kaldı ve sanatsal gelişimin merkezi olarak diğer tüm şehirlerden daha önemli bir şehir olmayı sürdürdü.
Guti kabilelerinin baskısı altında Sargon İmparatorluğunun yıkılışından sonra, Lagaş Ur-baba ve Gudea yönetiminde yeniden zenginleşti ve uzak ülkeler ile ticari ilişkilere sahip oldu. Şehrin kendi kayıtlarına göre, Gudea zamanında Suriye’deki Amanus ve Lübnan dağlarından sedir, doğu Arabistan’dan diorit taşı, güney Arabistan ve Sina yarımadasından bakır ve altın getirilmekteydi. Onun zamanı sanatsal gelişme çağıydı. Gudea kendini tanrı ilan eden ilk yöneticiydi; ve Gudea’nın nasıl göründüğü ile ilgili bilgiye sahibiz, çünkü Sümer tapınaklarında kendini resmeden pek çok heykel yaptırmıştır. Gudea kendisini binlerce yıl sonraki insanlara tanıtacak heykeller yapılmasını istediği için sanatsal gelişmede avantaj sağlamıştır ve bunu da başarmıştır.
Ur-Nina, En-anna-tum, Entemena ve diğerlerinin Semitik istiladan önce erken dönemdeki bazı çalışmaları da oldukça ilginçtir, özellikle Akbaba Dikilitaşı ve Lagaş’ın kolları, her iki pençesinde birer aslan tutan kanatları açılmış aslan başlı bir kartal, ile süslenmiş olan gümüş vazo önemlidir.
Gudea’nın zamanında, Lagaş’ın başkenti Girsu idi. Krallık yaklaşık 1.600 km²’lik bir alanı kaplıyordu. 17 büyük şehir, sekiz bölgesel başkent ve pek çok köyü (40 tanesinin adları bilinmektedir) kapsıyordu.
Bir tahmine göre, Lagaş MÖ. 2075 den MÖ. 2030 a kadar dünyanın en büyük şehriydi. [1]27 Mayıs 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Gudea’dan sonra, Lagaş önemini kaybetmiştir; en sonunda Selçuklu kalesi inşa edilene kadar burası ile ilgili hiçbir bilgiye ulaşılamamaktadır. Telloh’da bulunan objeler Babillilerden bugüne kalan en değerli sanat hazineleridir.
Lagaş’ın ilk hanedanları
Bu hanedanlık Sümerlilerden kalma fazlası eksik ve parçalanmış “Lagaş Kraliyet Kayıtları”nda geçse de, Sümer kral listesinde bulunmamaktadır, (English translation 10 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .). Nasıl hesaplandığı bilinmese de, tufandan iki yüzyıl sonra, insanlık kendisi için yiyecek yetiştirmekte zorlanıyordu, tamami ile yağmura bağımlı haldeydi; sulama ve tarla sürme yöntemleri böylece tanrılar tarafından bildirildi. Aşağıda Lagaş’ın yöneticilerinin listesi bulunmaktadır.
- Enhengal (MÖ 2550)
- Lugal-Sha-Gen-Sur (Lugal-Suggur), yüksek rahip ya da patesi (c. 2510)
- Ur-Nina (Ur-nanshe), kral (c. 2480)
- Akurgal (c. 2450)
- Eannatum, kral (c. 2445) ilk imparatorluğu kurmuştur
- En-anna-tum I (Inannatum I, yüksek rahip (c. 2440)
- Entemena, kral (c. 2400)
- Inannatum II. (c. 2390)
- Enitarzi (c. 2385)
- Lugalanda (2384;2378)
- Urukagina, kral (2378;2371)
Lagaş’ın ikinci hanedanlığı
- Ki-Ku-Id (2260)
- Engilsa (2250)
- Ur-A (2230)
- Lugalushumgal (2200)
- Puzur-Mama
- Ur-Utu
- Ur-Mama
- Lu-Baba
- Lugula
- Kaku
- Urbaba (2164-2144).
- Gudea (2144-2124)
- Urningirsu (2124-2119)
- Pirigme (2119-2117)
- Ur-GAR (2117-2113)
- Nammahani (2113-2110)
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Lagaş ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- E. de Sarzec, Découvertes en Chaldée (1887).
- A. Parrot, Tello, vingt campagnes des fouilles (1877-1933), (Paris 1948).
- Donald P. Hansen, Al-Hiba, 1968-1969, a Preliminary Report, Artibus Asiae (1970).
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde onerilmeyen bicimde kaynaklandirilmistir Gosterilen kaynaklar kaynak gosterme sablonlari kullanilarak dipnot belirtme bicemine uygun olarak duzenlenmelidir Nisan 2024 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Lagas Firat ve Dicle nehirlerinin birlesme yerinin kuzeybatisinda Uruk un dogusunda yer alir Lagas hem Sumerlilerin hem de daha sonralari Babillilerin en eski sehirlerinden biridir Yakinindaki Girsu sehri Lagas in dini merkeziydi Sumer uygarligi doneminde antik Mezopotamya sehir devletlerinin haritasiLagas Prensi Gudea MO 2120 Lagas Krali ya ait muhur MO 2400 Lagas Krali ye adak olarak yapilan kabartma MO 2550 2500 Lagas Prensi MO 2500 KazilarLagas harabeleri 1877 yilinda o tarihte Basra da Fransiz konsolosu olan tarafindan kesfedildi Sarzec kazilarina 1901 yilinda olunceye dek devam etti Baslica kazilar iki buyuk hoyukte yapilmistir Bunlardan biri Lagas in efendi tanrisi Ningirsu ya da adina yapilmis olan tapinagini ortaya cikarmistir Daha sonraki Fransiz arkeoloji kazilari 1929 1931 yillarina ve 1931 1933 yillari arasinda tarafindan yonetilmistir BolgeLagas alcakca uzun siralar olusturan mezar hoyukleri bulunan Irak ta Tell al Hiba olarak bilinen bir bolgedir Tarihi bir kanalin kurumus yataginda Shatt el Haj in 5 km dogusunda ve Katar in modern sehri Shatra nin 15 km dogusunda bulunmaktadir Girsu ise Al Hiba nin 25 km kuzeybatisinda bulunmaktadir Yunan ya da Selcuklu Hanedani doneminde E Ninnu tapinagi yikilmis ve uzerine kale insa edilmistir Bazi briketlerin uzerinde kucuk Babil kralliginin krali olan Hada nadin akhe hakkinda Aramca ve Yunanca yazitlar bulunmaktadir Bu kalenin altinda Gudea ya ait pek cok heykel bulunmustur Bu eserler Louvre muzesinin Babil kolleksiyonunun nadide parcalari olarak sergilenmektedir Bu heykellerin kafalari ya da organlarindan bir koparilarak insa edilen kalenin temeline atilmislardir Bu tabakadan ayni zamanda yuksek sanatsal mukemmeligin pek cok ornegi cikarilmistir Diger bir genis hoyukte yapilan kazilar ilk Sumer donemini cok daha gerilere tarihlememize sebep olan bronz ve tas objeler iceren bina kalintilarinin kesfi ile sonuclanmistir Boylece Babil sanat tarihinin Gudea nin zamanindan yuzlerce yil daha onceye tarihlenebilmesine olanak saglayan kanitlar bulunmustur Gorunuste bu hoyuk depolarla kaplanmis gibi gorunse de bu depolarda sadece tahil urunu incir gibi seyler degil sehrin ve tapinagin kullanimi ve idaresi ile ilgili olan araclar heykeller silahlar gibi tum objeler bulunmaktaydi Sehrin disindaki kucuk bir hoyukte Sarzec tapinagin arsivlerini buldu yaklasik 30 000 kil tablete kaydedilmis calisma kayitlari antik Babil tapinaginin yonetimi mulkiyet yapisi tarim metotlari hayvan surulerini gutme yontemleri ticari ve endustriyel anlasmalari ve girisimleri ile ilgili belgeler bulunmaktaydi antik bir Babil tapinagi icin muhtesem bir endustriyel ticari tarimsal kurulus Ne yazik ki bu arsiv cikarilmadan once dehlizler yagmacilar tarafindan soyuldu ve cok sayida tablet antika tuccarlarina satildi bu tuccarlar tarafindan da tum Avrupa ve Amerika ya dagitildi TarihTelloh da bulunan yazitlara gore ozellikle MO 3 milenyumda Lagas Sumerliler icin en onemli sehir durumundaydi Bu donemde MO 24 yuzyilda kral Ur Nina ve onun selefleri tarafindan bagimsiz krallik olarak yonetiliyordu Lagas krallari Elam ve Kis krallari ile catisma icindeydiler Semitik fetihler ile bagimsizligini kaybetti Yoneticileri Akkad krali Sargon un ve ondan sonra gelen krallarin tebasi haline geldiler fakat Sumer sehri olarak kaldi ve sanatsal gelisimin merkezi olarak diger tum sehirlerden daha onemli bir sehir olmayi surdurdu Guti kabilelerinin baskisi altinda Sargon Imparatorlugunun yikilisindan sonra Lagas Ur baba ve Gudea yonetiminde yeniden zenginlesti ve uzak ulkeler ile ticari iliskilere sahip oldu Sehrin kendi kayitlarina gore Gudea zamaninda Suriye deki Amanus ve Lubnan daglarindan sedir dogu Arabistan dan diorit tasi guney Arabistan ve Sina yarimadasindan bakir ve altin getirilmekteydi Onun zamani sanatsal gelisme cagiydi Gudea kendini tanri ilan eden ilk yoneticiydi ve Gudea nin nasil gorundugu ile ilgili bilgiye sahibiz cunku Sumer tapinaklarinda kendini resmeden pek cok heykel yaptirmistir Gudea kendisini binlerce yil sonraki insanlara tanitacak heykeller yapilmasini istedigi icin sanatsal gelismede avantaj saglamistir ve bunu da basarmistir Ur Nina En anna tum Entemena ve digerlerinin Semitik istiladan once erken donemdeki bazi calismalari da oldukca ilginctir ozellikle Akbaba Dikilitasi ve Lagas in kollari her iki pencesinde birer aslan tutan kanatlari acilmis aslan basli bir kartal ile suslenmis olan gumus vazo onemlidir Gudea nin zamaninda Lagas in baskenti Girsu idi Krallik yaklasik 1 600 km lik bir alani kapliyordu 17 buyuk sehir sekiz bolgesel baskent ve pek cok koyu 40 tanesinin adlari bilinmektedir kapsiyordu Bir tahmine gore Lagas MO 2075 den MO 2030 a kadar dunyanin en buyuk sehriydi 1 27 Mayis 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde Gudea dan sonra Lagas onemini kaybetmistir en sonunda Selcuklu kalesi insa edilene kadar burasi ile ilgili hicbir bilgiye ulasilamamaktadir Telloh da bulunan objeler Babillilerden bugune kalan en degerli sanat hazineleridir Lagas in ilk hanedanlariBu hanedanlik Sumerlilerden kalma fazlasi eksik ve parcalanmis Lagas Kraliyet Kayitlari nda gecse de Sumer kral listesinde bulunmamaktadir English translation 10 Aralik 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Nasil hesaplandigi bilinmese de tufandan iki yuzyil sonra insanlik kendisi icin yiyecek yetistirmekte zorlaniyordu tamami ile yagmura bagimli haldeydi sulama ve tarla surme yontemleri boylece tanrilar tarafindan bildirildi Asagida Lagas in yoneticilerinin listesi bulunmaktadir Enhengal MO 2550 Lugal Sha Gen Sur Lugal Suggur yuksek rahip ya da patesi c 2510 Ur Nina Ur nanshe kral c 2480 Akurgal c 2450 Eannatum kral c 2445 ilk imparatorlugu kurmustur En anna tum I Inannatum I yuksek rahip c 2440 Entemena kral c 2400 Inannatum II c 2390 Enitarzi c 2385 Lugalanda 2384 2378 Urukagina kral 2378 2371 Lagas in ikinci hanedanligiKi Ku Id 2260 Engilsa 2250 Ur A 2230 Lugalushumgal 2200 Puzur Mama Ur Utu Ur Mama Lu Baba Lugula Kaku Urbaba 2164 2144 Gudea 2144 2124 Urningirsu 2124 2119 Pirigme 2119 2117 Ur GAR 2117 2113 Nammahani 2113 2110 KaynakcaWikimedia Commons ta Lagas ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir E de Sarzec Decouvertes en Chaldee 1887 A Parrot Tello vingt campagnes des fouilles 1877 1933 Paris 1948 Donald P Hansen Al Hiba 1968 1969 a Preliminary Report Artibus Asiae 1970