Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aramca veya Aramice (Klâsik Süryanice: ܐܪܡܝܐ; Eski Aramice: 𐤀𐤓𐤌𐤉𐤀; İmparatorluk Aramicesi: 𐡀𐡓𐡌𐡉𐡀; kare yazı אַרָמָיָא), Sâmî (Semitik) dil ailesinin Kuzeybatı grubundan bir dil. Suriye ülkesinin eski adı olan Aram sözcüğüne izafeten adlandırılmıştır.
| Aramice | |
|---|---|
| Aramice: ܐܪܡܝܐ, İbranice: ארמית Arāmît | |
 Süryanice Esṭrangelā alfabesiyle Arāmāyā | |
| Telaffuz | IPA [arɑmiθ], [arɑmit], [ɑrɑmɑjɑ], [ɔrɔmɔjɔ] |
| Bölge | Orta Doğu |
| Konuşan sayısı | (550.000 atıf 1994–1996)e17 |
| Dil ailesi | |
| Yazı sistemi | Arami ebced, , İbrani ebced, , Arap ebced (yerel) ile birlikte ve Çin'de bulunan az sayıda yazıt |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | Çeşitli: arc – (M.Ö. 700–300) oar – (M.Ö. 700 öncesi) aii – aij – Lişanid Noşan amw – bhn – bjf – cld – hrt – Hertevince huy – Hulaula jpa – kqd – lhs – Süryanice lsd – Lişana Deni mid – myz – sam – syc – Süryanice (klâsik) syn – tmr – trg – Lişan Didan tru – xrm – (0–200 AD) |
| Dilbilimci listesi | arc |
| oar | |
| myz | |
| xrm | |
| jpa | |
| 12-AAA | |
| Bu sayfa fonetik Unicode semboller içerir. Doğru bir bulunmadığı takdirde, veya diğer Unicode karakterleri görebilirsiniz. IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak için, bakınız . | |
Aramice en eski kaynaklar M.Ö. 2. binyıl başlarında Suriye'de bulunmuştur. M.Ö. 1. binyıl başlarında Babil ve Asur ülkelerini içeren Mezopotamya'da Akkadca yerine egemen dil olarak benimsenmiş, M.Ö. 6. yüzyılda tüm Yakın Doğu'da egemenlik kuran Pers (İran) İmparatorluğunun resmî yazışma dili olmuştur. Aynı dönemde Yahudiler tarafından İbranice yerine günlük konuşma ve yazı dili olarak kullanılmaya başlanmıştır. İsa'nın anadilidir. M.S. 7. yüzyılda İslamiyet'in yayılması ile de yerini Arapçaya bırakmıştır. Günümüzde yaklaşık 2.000.000 kullanıcısı vardır.
Aramicenin Urfa lehçesinden türeyen ve M.S. 2. yüzyıldan itibaren Süryani alfabesi (Estrangelo) ile yazılan lehçesine Süryanice adı verilir.[]
Tarihçe
Süryanice-Aramice, tarihte birçok halk, din ve ülke tarafından konuşulmuş olduğundan sayısız lehçelere ayrılmış ve en şaşaalı dönemleri olan M.Ö. 300-M.S. 700'lü yıllar arasında Batı Avrupa'dan Uzak Doğu'ya kadar çok geniş bir coğrafyaya yayılma imkânı bulmuş bir dildir.
Lehçeleri
Arami Lehçeler, temel olarak Doğu ve Batı olmak üzere iki ana kola ayrılırlar. Bu ayrımın kabaca Fırat Nehri'nin batısı ve doğusu olduğu kabul edilir.
Batı Aramicesi
- Eski Arami Dili: Bunlar Eski Arami yazısıyla yazılmış olan yazıtlar olup M.Ö. 800-750 yılları arasına tarihlenmektedirler. Suriye havalisinde kurulmuş olan küçük Arami prensliklerince kullanılmışlardır.
- Eski Ahid Aramicesi: Eski Ahid'in Danyal ve Esra bölümlerinin bir kısmı bu dilde yazılmıştır yaklaşık M.Ö. 167 yılına tarihlendirilmektedir.
- Filistin Aramicesi: Üç kısma ayrılmaktadır:
- Filistin Yahudi Aramicesi: Tevrat'ın Aramice Tercümesi olan ve Akilas Targumları (Aramice Çeviri) Filistin Yahudi Aramicesi'nin Yuda lehçesinde; 'nun (Talmud Yeruşalmi) Gemara, Alaha ve Agada bölümleri ise, Filistin Yahudi Aramicesi'nin Galile lehçesinde yazılmışlardır.
- Filistin Hristiyan Aramicesi: Hristiyan Galile lehçesi İsa'nın anadiliydi.
- Sameyri (Şomronit) Aramicesi: Kudüs'teki Yahudi din bilgelerinin otoritesini kabul etmeyen farklı mezhepten Musevilerin dilidir, M.S. 4. yüzyıla tarihlenir lehçe olarak Filistin Yahudi Aramice'sinin Galile lehçesine yakındır.
- Mısır Aramicesi: M.Ö. 5. yüzyılda Mısırda bulunan Yahudi asker kolonisinin kullandığı bir lehçeydi.
- Nabati Aramicesi: Suriye ve Lübnan civarından Mısır, Anadolu ve Avrupa'ya kadar yayılmış ve Filistin Aramicesine benzeyen bir lehçe olup M.Ö. 1 yıldan itibaren 500 yıl kadar kullanılmıştır, farklı bir alfabesi olup harfler bitiştirilerek yazılmıştır bu özelliği ile harfleri bitişik yazılan ilk Sami alfabesi olarak tarihe geçmiştir.
- Palmira (Tedmür) Aramicesi: Tedmürlü Arapların farklı alfabeleri ile yazılan ve M.Ö. 1. yüzyıldan itibaren 300 yıl kadar kullanılan bir Arami lehçesi olup Filistin Aramicesi'ne yakındır. Çok geniş coğrafyada bu alfabeyle yazılmış yazıtlar bulunmaktadır.
- Çağdaş Batı Arami Lehçeleri: Bugün Şam ve Lübnan'ın birkaç köyünde birkaç bin kişi tarafından konuşulan tek Batı Aramicesidir.
Doğu Aramicesi
- Eski Doğu Aramicesi: M.Ö. 9. yüzyıllarda Akadca ile beraber kullanılmıştır daha sonra gelişerek M.Ö. 5. yüzyılda "İmparatorluk Aramicesi" ismini almıştır. Kuzeybatı Anadolu'ya kadar yayılmıştır.
- Süryanice: Urfa ve Mardin bölgesinde bulunan Süryaniler 2. yüzyılda Hristiyanlığı kabul etmeleriyle Yunan kültürüyle de harmanlanıp güçlü ve zengin bir edebiyat meydana getirmişlerdir. En önemli eserler Kutsal Kitabın adı verilen Süryanice çevirisidir. 431 Efes ve 451 Kadıköy Konsilleri ile farklı mezheplere bölünen Süryanilerin dil ve alfabeleri de Doğu ve Batı olmak üzere iki ayrı kola ayrılmışlardır.
- Batı Süryanicesi: Bizans'ın etkisinde kalan Monofizit İsa'nın Tek ve ayrılmaz bir Tabiatı olduğuna inananlar) Yakubiler, 680 yılında bunlardan ayrılan ve 'i benimseyen (İsa'nın tek tanrısal karakteri olmakla beraber insani iradesi'nin de olduğu görüş) daha sonra 1182 yılında Katolikliği benimseyen Lübnanlı Maruniler ve bugün Katolik olup, Bizans ayin biçimine göre ibadet eden oluşturur.
- Doğu Süryanicesi, ise Diofizit (İsa'nın birbirinden bağımsız çift tabiatı olduğunu savunan görüş) Nesturiler (Asuriler olarak da bilinir) ve daha sonra bunlardan ayrılık Katolikliği benimseyen Keldaniler oluşturur. Nesturiler Doğu Aramicesi'ni Çin'e kadar taşımışlar ve yaymışlardır. Her iki grupta sesli harflerin okunuşları farklılıklar gösterir.
- Harran Aramicesi: M.S. 8. yüzyılda Urfa'nın güneyinde yaşayan pagan Harran Krallığı'nın dilidir.
- Miniha Aramicesi: Süryaniceye yakın bir lehçe olup Mardin civarında M.S. 2. yüzyılda konuşulmuştur.
- Babil Talmudu Aramicesi: M.S. 4-6 yüzyıllarda Babil Sürgünü'ndeki Yahudilerce oluşturulan Babil Talmudu'nun Aramicesidir. Süryaniceye yakın olan bu Lehçede daha sonra Yadudi din bilginleri birçok kitaplar yazmışlardır.
- Mande Aramicesi: Zerdüşt, Musevi ve Hristiyan geleneklerinden oluşmuş bir din olan Sabi tarikatının konuştuğu lehçedir. Farklı bir alfabesi vardır lehçe olarak en fazla Babil Talmud'u aramicesine benzemekle beraber en az yıpranmış ve en arı Arami lehçesidir.
- Çağdaş Doğu Arami Lehçeleri: Bugün Arapçanın yayılmasıyla Aramice'nin Doğu Lehçelerini konuşanların sayıları gittikçe azalmıştır. Bunlardan ayakta kalanları.
- Hristiyan Çağdaş Doğu Arami Lehçeleri:
- Turoyo ܛܘܪܝܐ: Yakubi Süryanilerce Konuşulan Çağdaş Batı Süryani lehçesidir Midyat () bölgesi ve İstanbul'da Suriye, [Lübnan] ve göçlerle bazı Avrupa Ülkelerinde, Amerika kıtasında ve Avustralya'da en az 800.000 kişi tarafından konuşulmaktadır.
- Mlahsö ܡܠܚܬܝܐ: Bu dili konuşan Trabzon da bir aile (altı kişi) tespit edilmiştir. Daha çok ve sade kelimeler vardır. Kelime yapısı bakımından Klâsik Süryaniceye Turoyo'dan daha yakındır.
- Surit ܣܘܪܬ (Aturaya ܐܬܘܪܝܐ): Asuri Hristiyanlarınca konuşulan Çağdaş Doğu Süryani Lehçesidir. 210.000 kişi tarafından İran, Irak, Suriye, Türkiye, Kıbrıs, Ermenistan, Gürcistan, Azerbaycan, Lübnan Avrupa Ülkeleri, Amerika ve Kanada’da konuşulur.
- Yeni Doğu Keldanicesi (ܟܠܕܝܐ Kaldaya): Keldaniler tarafından kullanılan Çağdaş Doğu Süryani Lehçesidir. İran, Irak, Türkiye, Suriye, Lübnan Avrupa Ülkeleri, Amerika ve Kanada'da 806.000 kişi tarafından konuşulur. Bu dili konuşanlar ile konuşanlar rahatlıkla anlaşabilirler.
- Hertevin (ܣܘܪܬ Sôreth): 1960'lı yıllara dek Siirt civarında yaşayan 1.000 kadar kişi tarafından konuşulan, Surit’e yakın bir lehçedir.
- Yahudi Çağdaş Doğu Arami Lehçeleri:
- Lişana Deni (לשנא דני): Çoğu İsrail’de olmak üzere, Irak ve Türkiye’de 8.000 kişi tarafından konuşulur, İbrani Alfabesiyle yazılır.
- Lişan Didan (לשן דידן): Çoğu İsrail’de olmak üzere, İran, Türkiye, Azerbaycan, Gürcistan’da 4.000 kişi tarafından konuşulur, İbrani Alfabesiyle yazılır.
- Lişanid Noşan (לשניד נשן): Çoğu İsrail’de olmak üzere, Irak’ta 2.000 kişi tarafından konuşulur, İbrani Alfabesiyle yazılır.
- Hulaula: Bugün çoğu İsrail’de yaşayan, İran kökenli 10.000 kişi tarafından konuşulur, İbrani Alfabesiyle yazılır.
- Hristiyan Çağdaş Doğu Arami Lehçeleri:
Alfabeler
Tarih boyunca farklı alfabeler ile yazılan Aramice, bugün Hristiyanlar tarafından Süryani alfabesi, Museviler tarafından ise İbrani alfabesi ile yazılmaktadır.[]
Kaynakça ve dipnotlar
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Aramca veya Aramice Klasik Suryanice ܐܪܡܝܐ Eski Aramice 𐤀𐤓𐤌𐤉𐤀 Imparatorluk Aramicesi 𐡀𐡓𐡌𐡉𐡀 kare yazi א ר מ י א Sami Semitik dil ailesinin Kuzeybati grubundan bir dil Suriye ulkesinin eski adi olan Aram sozcugune izafeten adlandirilmistir AramiceAramice ܐܪܡܝܐ Ibranice ארמית AramitSuryanice Esṭrangela alfabesiyle AramayaTelaffuzIPA arɑmi8 arɑmit ɑrɑmɑjɑ ɔrɔmɔjɔ BolgeOrta DoguKonusan sayisi 550 000 atif 1994 1996 e17Dil ailesiAfro Asya SemitikKuzeybati SemitikAramiceYazi sistemiArami ebced Ibrani ebced Arap ebced yerel ile birlikte ve Cin de bulunan az sayida yazitDil kodlariISO 639 3Cesitli arc M O 700 300 oar M O 700 oncesi aii aij Lisanid Nosan amw bhn bjf cld hrt Hertevince huy Hulaula jpa kqd lhs Suryanice lsd Lisana Deni mid myz sam syc Suryanice klasik syn tmr trg Lisan Didan tru xrm 0 200 AD Dilbilimci listesiarc oar myz xrm jpa12 AAABu sayfa UFA fonetik Unicode semboller icerir Dogru bir goruntuleme desteginiz bulunmadigi takdirde veya diger Unicode karakterleri gorebilirsiniz IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak icin bakiniz Yardim IPA Aramice en eski kaynaklar M O 2 binyil baslarinda Suriye de bulunmustur M O 1 binyil baslarinda Babil ve Asur ulkelerini iceren Mezopotamya da Akkadca yerine egemen dil olarak benimsenmis M O 6 yuzyilda tum Yakin Dogu da egemenlik kuran Pers Iran Imparatorlugunun resmi yazisma dili olmustur Ayni donemde Yahudiler tarafindan Ibranice yerine gunluk konusma ve yazi dili olarak kullanilmaya baslanmistir Isa nin anadilidir M S 7 yuzyilda Islamiyet in yayilmasi ile de yerini Arapcaya birakmistir Gunumuzde yaklasik 2 000 000 kullanicisi vardir Aramicenin Urfa lehcesinden tureyen ve M S 2 yuzyildan itibaren Suryani alfabesi Estrangelo ile yazilan lehcesine Suryanice adi verilir kaynak belirtilmeli TarihceSuryanice Aramice tarihte bircok halk din ve ulke tarafindan konusulmus oldugundan sayisiz lehcelere ayrilmis ve en sasaali donemleri olan M O 300 M S 700 lu yillar arasinda Bati Avrupa dan Uzak Dogu ya kadar cok genis bir cografyaya yayilma imkani bulmus bir dildir LehceleriArami Lehceler temel olarak Dogu ve Bati olmak uzere iki ana kola ayrilirlar Bu ayrimin kabaca Firat Nehri nin batisi ve dogusu oldugu kabul edilir Bati Aramicesi Eski Arami Dili Bunlar Eski Arami yazisiyla yazilmis olan yazitlar olup M O 800 750 yillari arasina tarihlenmektedirler Suriye havalisinde kurulmus olan kucuk Arami prensliklerince kullanilmislardir Eski Ahid Aramicesi Eski Ahid in Danyal ve Esra bolumlerinin bir kismi bu dilde yazilmistir yaklasik M O 167 yilina tarihlendirilmektedir Filistin Aramicesi Uc kisma ayrilmaktadir Filistin Yahudi Aramicesi Tevrat in Aramice Tercumesi olan ve Akilas Targumlari Aramice Ceviri Filistin Yahudi Aramicesi nin Yuda lehcesinde nun Talmud Yerusalmi Gemara Alaha ve Agada bolumleri ise Filistin Yahudi Aramicesi nin Galile lehcesinde yazilmislardir Filistin Hristiyan Aramicesi Hristiyan Galile lehcesi Isa nin anadiliydi Sameyri Somronit Aramicesi Kudus teki Yahudi din bilgelerinin otoritesini kabul etmeyen farkli mezhepten Musevilerin dilidir M S 4 yuzyila tarihlenir lehce olarak Filistin Yahudi Aramice sinin Galile lehcesine yakindir Misir Aramicesi M O 5 yuzyilda Misirda bulunan Yahudi asker kolonisinin kullandigi bir lehceydi Nabati Aramicesi Suriye ve Lubnan civarindan Misir Anadolu ve Avrupa ya kadar yayilmis ve Filistin Aramicesine benzeyen bir lehce olup M O 1 yildan itibaren 500 yil kadar kullanilmistir farkli bir alfabesi olup harfler bitistirilerek yazilmistir bu ozelligi ile harfleri bitisik yazilan ilk Sami alfabesi olarak tarihe gecmistir Palmira Tedmur Aramicesi Tedmurlu Araplarin farkli alfabeleri ile yazilan ve M O 1 yuzyildan itibaren 300 yil kadar kullanilan bir Arami lehcesi olup Filistin Aramicesi ne yakindir Cok genis cografyada bu alfabeyle yazilmis yazitlar bulunmaktadir Cagdas Bati Arami Lehceleri Bugun Sam ve Lubnan in birkac koyunde birkac bin kisi tarafindan konusulan tek Bati Aramicesidir Dogu Aramicesi Eski Dogu Aramicesi M O 9 yuzyillarda Akadca ile beraber kullanilmistir daha sonra geliserek M O 5 yuzyilda Imparatorluk Aramicesi ismini almistir Kuzeybati Anadolu ya kadar yayilmistir Suryanice Urfa ve Mardin bolgesinde bulunan Suryaniler 2 yuzyilda Hristiyanligi kabul etmeleriyle Yunan kulturuyle de harmanlanip guclu ve zengin bir edebiyat meydana getirmislerdir En onemli eserler Kutsal Kitabin adi verilen Suryanice cevirisidir 431 Efes ve 451 Kadikoy Konsilleri ile farkli mezheplere bolunen Suryanilerin dil ve alfabeleri de Dogu ve Bati olmak uzere iki ayri kola ayrilmislardir Bati Suryanicesi Bizans in etkisinde kalan Monofizit Isa nin Tek ve ayrilmaz bir Tabiati olduguna inananlar Yakubiler 680 yilinda bunlardan ayrilan ve i benimseyen Isa nin tek tanrisal karakteri olmakla beraber insani iradesi nin de oldugu gorus daha sonra 1182 yilinda Katolikligi benimseyen Lubnanli Maruniler ve bugun Katolik olup Bizans ayin bicimine gore ibadet eden olusturur Dogu Suryanicesi ise Diofizit Isa nin birbirinden bagimsiz cift tabiati oldugunu savunan gorus Nesturiler Asuriler olarak da bilinir ve daha sonra bunlardan ayrilik Katolikligi benimseyen Keldaniler olusturur Nesturiler Dogu Aramicesi ni Cin e kadar tasimislar ve yaymislardir Her iki grupta sesli harflerin okunuslari farkliliklar gosterir Harran Aramicesi M S 8 yuzyilda Urfa nin guneyinde yasayan pagan Harran Kralligi nin dilidir Miniha Aramicesi Suryaniceye yakin bir lehce olup Mardin civarinda M S 2 yuzyilda konusulmustur Babil Talmudu Aramicesi M S 4 6 yuzyillarda Babil Surgunu ndeki Yahudilerce olusturulan Babil Talmudu nun Aramicesidir Suryaniceye yakin olan bu Lehcede daha sonra Yadudi din bilginleri bircok kitaplar yazmislardir Mande Aramicesi Zerdust Musevi ve Hristiyan geleneklerinden olusmus bir din olan Sabi tarikatinin konustugu lehcedir Farkli bir alfabesi vardir lehce olarak en fazla Babil Talmud u aramicesine benzemekle beraber en az yipranmis ve en ari Arami lehcesidir Cagdas Dogu Arami Lehceleri Bugun Arapcanin yayilmasiyla Aramice nin Dogu Lehcelerini konusanlarin sayilari gittikce azalmistir Bunlardan ayakta kalanlari Hristiyan Cagdas Dogu Arami Lehceleri Turoyo ܛܘܪܝܐ Yakubi Suryanilerce Konusulan Cagdas Bati Suryani lehcesidir Midyat bolgesi ve Istanbul da Suriye Lubnan ve goclerle bazi Avrupa Ulkelerinde Amerika kitasinda ve Avustralya da en az 800 000 kisi tarafindan konusulmaktadir Mlahso ܡܠܚܬܝܐ Bu dili konusan Trabzon da bir aile alti kisi tespit edilmistir Daha cok ve sade kelimeler vardir Kelime yapisi bakimindan Klasik Suryaniceye Turoyo dan daha yakindir Surit ܣܘܪܬ Aturaya ܐܬܘܪܝܐ Asuri Hristiyanlarinca konusulan Cagdas Dogu Suryani Lehcesidir 210 000 kisi tarafindan Iran Irak Suriye Turkiye Kibris Ermenistan Gurcistan Azerbaycan Lubnan Avrupa Ulkeleri Amerika ve Kanada da konusulur Yeni Dogu Keldanicesi ܟܠܕܝܐ Kaldaya Keldaniler tarafindan kullanilan Cagdas Dogu Suryani Lehcesidir Iran Irak Turkiye Suriye Lubnan Avrupa Ulkeleri Amerika ve Kanada da 806 000 kisi tarafindan konusulur Bu dili konusanlar ile konusanlar rahatlikla anlasabilirler Hertevin ܣܘܪܬ Soreth 1960 li yillara dek Siirt civarinda yasayan 1 000 kadar kisi tarafindan konusulan Surit e yakin bir lehcedir Yahudi Cagdas Dogu Arami Lehceleri Lisana Deni לשנא דני Cogu Israil de olmak uzere Irak ve Turkiye de 8 000 kisi tarafindan konusulur Ibrani Alfabesiyle yazilir Lisan Didan לשן דידן Cogu Israil de olmak uzere Iran Turkiye Azerbaycan Gurcistan da 4 000 kisi tarafindan konusulur Ibrani Alfabesiyle yazilir Lisanid Nosan לשניד נשן Cogu Israil de olmak uzere Irak ta 2 000 kisi tarafindan konusulur Ibrani Alfabesiyle yazilir Hulaula Bugun cogu Israil de yasayan Iran kokenli 10 000 kisi tarafindan konusulur Ibrani Alfabesiyle yazilir AlfabelerTarih boyunca farkli alfabeler ile yazilan Aramice bugun Hristiyanlar tarafindan Suryani alfabesi Museviler tarafindan ise Ibrani alfabesi ile yazilmaktadir kaynak belirtilmeli Kaynakca ve dipnotlar The Aramaic Text in Demotic Script The Liturgy of a New Year s Festival Imported from Bethel to Syene by Exiles from Rash On JSTOR Manichaean Aramaic in the Chinese Hymnscroll Oxford Ingilizce Sozluk AramaicAyrica bakinizSuryaniler listesi Yahudi Aramicesi