Johanna Maria Magdalena Goebbels (doğum adı: Johanna Maria Magdalena Behrend; 11 Kasım 1901, Berlin - 1 Mayıs 1945, Berlin), Nazi Almanyası'nda Propaganda Bakanı olarak görev yapan Joseph Goebbels'in eşi. Magda Goebbels Adolf Hitler'e olan hayranlığıyla da bilinir.
Magda Goebbels | |
---|---|
1933'te Magda Goebbels | |
Kişisel bilgiler | |
Doğum | Johanna Maria Magdalena Ritschel 11 Kasım 1901 Berlin, Alman İmparatorluğu |
Ölüm | 01 Mayıs 1945 (43 yaşında) Führerbunker, Berlin, Nazi Almanyası |
Partisi | Nazi Partisi (NSDAP) |
Evlilik(ler) | Joseph Goebbels |
Çocuk(lar) | Harald, Helga, Hildegard, Helmut, Holdine, Hedwig, Heidrun |
Bitirdiği okul | |
Ödülleri | Altın Parti Rozeti ![]() |
II. Dünya Savaşı'nın sonlarında 23 Nisan 1945'te Reich Şansölyelik binası'nın altındaki Führerbunker'e taşındı. 1 Mayıs 1945'te Sovyet kuşatması altındaki Berlin'in Führerbunker'de Adolf Hitler'e hayranlığından ötürü çocuklarına onun baş harflerini taşıyan isimler vermiş ve Hitler'i Tanrı olarak kabul etmiştir. Almanya'nın yenilgisi ve Hitler'in intiharının arından önce Helga (d. 1 Eylül 1932), Hildegard (d. 13 Nisan 1934), Helmut (d. 2 Ekim 1935), Holdine (d. 19 Şubat 1937), Hedwig (d. 5 Mayıs 1938), Heidrun (d. 20 Ekim 1940) olmak üzere altı çocuğunu Dr. Ludwig Stumpfegger yardımıyla potasyum siyanür ile öldürmüş, kendisi ise eşi Joseph Goebbels tarafından vurularak öldürülmüştür. İntihar ayrıntıları belirsizdir. İntihardan sonra kocası ile beraber vücutları kısmen yanmış ve gömülü değildi. Kömürleşmiş cesetleri Rus birlikleri tarafından 2 Mayıs 1945'te öğleden sonra bulunmuş, Joseph Goebbels'in yanmış yüzünün fotoğrafları yayınlanmıştır.
Çocukluk ve gençlik yılları
Magda, 1901'de Berlin'de, Babası inşaat müteahhidi ve mühendis Oskar Ritschel ile Katolik hizmetçi Auguste Behrend'in kızı olarak doğdu. Anne ve babası o yıl evlendi ve 1904 ya da 1905'te boşandı. Magda beş yaşındayken annesi onu eski kocasının yanında kalması için Köln'e gönderdi. Annesi, 1908'de Brüksel'de çalışan Yahudi asıllı Alman tüccar Richard Friedländer ile evlenince ismi Magda Friedländer oldu. Magda orta sınıf bir atmosferde büyüdü. Belçika'da, Brüksel yakınlarındaki Vilvoorde'deki Katolik manastır okullarına gitti ve burada "aktif ve zeki küçük bir kız" olarak hatırlandı.
1908'den I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesine kadar aile ile beraber Brüksel'de kaldı. 1914'te, Alman işgalinden sonra Belçika halkının tepkilerinden kaçınmak için tüm Almanlar mülteci olarak Belçika'yı terk etmek zorunda kaldılar. Aile, Magda'nın Kolmorgen Lisesi'ne gittiği Berlin'e taşındı. Üvey babası daha sonra onlara katıldı. Babası Ritschel'in desteği sayesinde, Magda bir kız yatılı okuluna devam edebildi. Annesi 1914'te Friedländer'den boşandı ve 1919'da Magda, Goslar yakınlarındaki prestijli 'Töchternheim Holzhausen'e kaydoldu.
Magda, Berlin'deyken, okul günlerinde Yahudi sınıf arkadaşı Lisa Arlosoroff ile arkadaş oldu ve daha sonra ateşli bir Siyonist olan kardeşi Haim ile duygusal olarak yakınlaştı. Arlosoroff sayesinde Musevi inancıyla tanıştı. Haim'in kendisine verdiği Davud'un Yıldızını kısa bir süre boynuna taktı ve onunla Yahudi gençlik kulübü toplantılarına eşlik etti. İlişki uzun sürmedi, ancak ikisi 1920'lerde Haim'in daha sonra Yahudi Ajansı'nın Siyasi Departmanına başkanlık edeceği Filistin'e (İngiliz yönetimindeki) göç edene kadar ilişkisini sürdürdü. Haim daha sonra Haziran 1933'te kendisine düzenlenen suikastle öldürüldü.
Sanayici Günther Quandt ile evliliği
Şubat 1920'de Goslar'daki okuluna kalabalık bir trenle dönerken, birinci sınıfa ayrılmış bir kompartımanda oturan, kendisinden iki katı yaşındaki zengin sanayici Günther Quandt ile tanıştı. Magda ondan ve evlilik yoluyla üst sınıfa yükselme ihtimalinden hoşlanıyordu. Quandt'a nezaket ve büyük jestlerle ona kur yaptı. 28 Temmuz 1920'de 39. doğum gününde nişanlandılar ve 4 Ocak 1921'de evlendiler. Magda, Musevi gibi görünen adıyla (Friedlander) kendi görüşüne göre Protestan ailesine dahil oldu. Protestan inancına geçti.
Magda Quandt, annesi 1918'de ölen Günther Quandt'ın ilk evliliğinden iki çocuğunu büyütmekten de sorumluydu. Evlilikten on ay sonra, oğulları Harald Quandt 1 Kasım 1921'de doğdu. Magda kısa süre sonra evliliğinde hüsrana uğradı; Quandt onunla çok az zaman geçiriyordu, çünkü asıl ilgi alanı iş imparatorluğunu genişletmekti. Ayrıca cömert partilerle kültürel ve sosyal yaşama olan ihtiyaçları, daha yaşlı olan kocası Günther Quandt'ın yaşam tarzına uymuyordu.
Ekim 1927'de çift, Philadelphia'daki Lloyd Electric Storage Battery Co. ile iş yapmak için iki aylık bir ABD ziyaretine gitti.
Günther ve Magda Quandt birbirlerinden giderek uzaklaştılar. Mayıs 1928'de Magda'nın kendisini bir öğrencisiyle aldattığını öğrenince onu evinden kovdu. Bir sevgiliyle "skandal" ilişkinin boşanmaya neden olması muhtemeldi.
Magda'nın Quandt'ın "daha düşük seviyeli kadınlardan" aldığı mektupları kamuya ifşa etme tehdidi sayesinde, boşanma için cömert bir anlaşma yapmayı başardı: yeni bir daire için 50.000 RM, hastalık için 20.000 RM, aylık 4.000 RM ödeme ve 'deki 1880'lerden kalma Neo-Rönesans tarzı konak ile Quandt mülkünden ücretsiz yararlanmaya devam etti. Ayrıca oğlu Harald'ın velayetini aldı. 1929 yazında boşandılar. Aldığı ödemeler sayesinde, Westend, Berlin'deki 'da satın aldığı bir dairenin yanı sıra bir dadı ve bir aşçıyı işe aldı.
Evlilikler arasında
Aynı adı taşıyan ABD Başkanı'nın yeğeni olan Amerikalı multimilyoner Herbert Hoover, boşandığını öğrenince, ABD'den seyahat ederek evlenme teklifi etti fakat Magda reddetti. Boşandığı kocası Günter Quandt, Hitler ile 1931 yılının ortalarında Kaiserhof Oteli'nde buluşan ve bir sol darbe durumunda NSDAP'e 25 milyon Reichsmark bağış yapma sözü veren bir grup büyük iş adamlarından biri oldu. Magda, ırkçı Nasyonal Sosyalist ideolojiyle ilk kez "Nordischer Ring" (daha sonra "Bogenclub München" olarak yeniden adlandırıldı) adlı bir siyasi kulüpte temasa geçti. Viktoria von Dirksen ve Prenses Reuss gibi aristokratlar bu ırksal tartışma ortamına çokça katıldılar. Burada, 1930 yazının sonlarında, tahttan çekilen Kaiser II. Wilhelm'in oğlu olan Hohenzollern Hanedanından Prens "Auwi", Magda'ya, can sıkıntısı ve depresyona karşı bir çare olarak gönüllü parti çalışması için yerel bir Nazi Partisine (NSDAP) kaydolmasını tavsiye etti. İlk olarak, 30 Ağustos 1930'da Berlin Sportpalast'ta Joseph Goebbels'in konuştuğu bir NSDAP etkinliğine katıldı. Ertesi gün, 1 Eylül 1930'da partiye üye oldu (üyelik numarası 297.442) ve siyasi olarak aktif olarak nitelendirilmese de bazı gönüllü çalışmalar yaptı. Kısa bir süre sonra Nasyonal Sosyalist Kadınlar Birliği'nin lideri oldu ve Alfred Rosenberg'in kitabını okumaya başladı. Goebbels'den oldukça etkilenerek, Berlin'deki parti genel merkezine taşındı ve kısa bir süre için Goebbels'in vekili Hans Meinshausen'in sekreteri oldu, ardından Goebbels'in kendi özel gazetelerinin sorumluluğunu alma teklifi aldı. O zamanlar Goebbels, NSDAP'nin Berlin Gauleiter'ıydı ve propaganda ve partinin haydutları aracılığıyla NSDAP adına Berlin'i kazanmak için çalışıyordu. Goebbels, Magda'yı özel arşivinin amiri yaptı. Magda'nın Goebbels ile ilgili yerli ve yabancı basında çıkan gazete yazıları, dil becerileri işe yaradı.
Goebbels'in 7 Kasım 1930 tarihli günlüğü, müstakbel eşinden ilk kez söz ettiği ve bunu takip eden haftalarda yakın ilişkilerin başlangıcına ilişkin kısa notları içerir. 1931'in başlarında Magda, Goebbels ile bir parti etkinliğine gitti. Orada Goebbels'in siyasi ortamıyla tanıştı. O ve Goebbels, Şubat 1931'de arkadaşlarıyla Weimar'a yaptıkları kısa bir gezi sırasında romantik bir ilişkiye girdiler. Bir ilişki başladı ve Nisan ayına kadar birlikte gelecekleri için planlar yapmaya başladılar. Goebbels günlüğüne şöyle yazdı: "Birbirimize ciddi bir yemin ettik: Reich'ı fethettiğimizde karı koca olacağız. Çok mutluyum." Theodor-Heuss-Platz'daki (daha sonra Reichskanzlerplatz olarak adlandırıldı) dairesi kısa sürede Adolf Hitler ve diğer NSDAP yetkilileri için favori bir buluşma yeri haline geldi. Eylül ayına kadar Goebbels ilişkisinde sorunlar yaşıyordu. O zamanlar Goebbels, daha sonraki Nazi ırk mevzuatına göre “yarı Yahudi” olan bir çocukluk aşkıyla hala mutsuz bir ilişki içindeydi. Magda'nın ayrıca, Quandt'la evlendiği andan itibaren sevgilisi olan bir öğrenciyle halen yakın bir ilişkisi vardı. Goebbels'in günlüklerine göre, bu defalarca baştan beri ateşli tartışmalara sebep oldu. Goebbels genellikle kıskançtı ve Hitler'in Magda'ya düşkün olduğu gerçeğiyle ilgili bazı endişeleri vardı.
1931 sonbaharında Magda, Berlin'deki Hotel Kaiserhof'ta çay içerken Adolf Hitler ile şahsen tanıştı. Aynı akşam Hitler, ekonomi danışmanı ve SA genelkurmay başkanı Otto Wagener'e şunları söyledi: "Bu kadın, onunla evli olmasam bile hayatımda önemli bir rol oynayabilir. Çalışmamda, tek taraflı erkek içgüdülerime karşı kadın kontrpuanını oynayabilir... Evli olmaması çok yazık."
Joseph Goebbels ile evliliği

Magda ve Joseph Goebbels arasındaki yukarıda bahsedilen gerilimler asla çözülmemesine rağmen, düğünleri 19 Aralık 1931'de Mecklenburg'daki Parchim yakınlarındaki Gut Severin'de Hitler'in tanıklığıyla gerçekleşti. Bu mülk, eski kocası Quandt'a aitti. Goebbels, bir Protestanla (ki kendisi de boşanmıştı) evliliği nedeniyle Katolik Kilisesi'nden aforoz edildi. O zamanlar on yaşındaki oğlu Harald törene Deutsches Jungvolk üniformasıyla katıldı. Adolf Hitler sağdıcıydı. Otto Wagener, Magda'nın Goebbels ile evliliğinin bir şekilde ayarlandığını iddia etmiştir; Hitler bekar kalmayı amaçladığından, önde gelen ve oldukça görünür bir Nazi yetkilisinin karısı olarak, sonunda "Üçüncü Reich'ın first lady'si" olarak hareket edebileceğini öne sürdü. Magda, Goebbels'in kendi coşkusunu etkilemiş olabilecek, sosyal bağlantıları ve üst sınıf tavrı olan hırslı bir kadındı. Goebbels biyografisini yazan Peter Longerich de bu "makul" sonuca katılmaktadır. Meissner, Hitler'in (şüphesiz Magda'dan etkilenmiş olsa da) ilk günlerde çiftin son derece yakın bir arkadaşı olduğunu iddia etmektedir. Hitler, Goebbels'in çocuklarına çok düşkündü ve Berlin'deki dairelerinde kalmaktan keyif aldı, burada rahatlar ve sık sık evlerine gece geç saatlerde gelir, Goebbels'le oturur ve bebekleri Helga (1932 doğumlu) ile kucağında konuşurdu.
Düğünden önce bile Hitler, çok sevdiği Magda ile dostane bir ilişki geliştirmişti. Ayrıca, olası bir evlilik hakkındaki kararı, gelecekteki her iki eş için de belirleyici olan Hitler'di. Goebbels, Hitler'in Magda ile bir ilişkiye ilgi gösterdiği söylense de eski yoldaşının mutluluğunun önünde durmak istemediğini açıkladı. Hitler kendi hırslarının önüne geçti ve neredeyse babacan bir arkadaş olarak, sevgi dolu çifti kutsadı.
Öte yandan, Hitler'in danışmanı Otto Wagener'in açıklamalarına ve diğer belirtilere dayanarak, Goebbels'in biyografisini yazan Peter Longerich gibi tarihçilere göre, bu kadar halka açık ve sadık olan iki Nasyonal Sosyalistten propaganda amaçlı yararlar sağlamak ve aynı zamanda kendisine tamamen bağlı olan Goebbels ile olan yakın teması sayesinde Magda ile temas halinde kalabileceğini düşünüyordu.
Magda böylece Hitler'le yakın bir ilişki kurdu ve onun küçük kız arkadaş zümresinin bir üyesi oldu.[ Rejimin resmi olmayan bir temsilcisi olarak hareket etti ve Almanya'nın her yerinden kadınlardan ev içi meseleler veya çocuk velayeti konularında soruları olan mektuplar aldı. 1933'ten sonra Goebbels ailesi, yüksek sosyal konumlarıyla birlikte gelen lüks yaşam tarzına alıştı.
Goebbels ailesi de sık sık Hitler'in Obersalzberg'deki özel konutuna davet edildi. Magda ve Hitler, Joseph Goebbels olmadan, bazen günlerce birlikte vakit geçirdiler. İkisi arasındaki ilişkinin de samimi bir doğaya sahip olup olmadığı bilinmiyor. Longerich, bu durumu "üçgen bir ilişki" olarak tanımlamaktadır.
Nazi propagandasıyla bir süper anne olarak stilize edilen Magda Goebbels, Nasyonal Sosyalist dönemde “Alman kadını” için bir rol modeldi. Hitler, Nisan 1945'teki intiharından kısa bir süre öncesine kadar evli olmadığı için, Magda Goebbels "First Lady" konumunu üstlendi; resepsiyonlarda, balolarda ve devlet ziyaretlerinde Üçüncü Reich'ı temsil etti.
Çiftin Berlin'deki, Göringstrasse'deki evleri Albert Speer tarafından yeniden düzenlendi ve ilkbahar ve yazları 'da geçirdiler. 1936'da Schwanenwerder adasında bir villa ve daha sonra Brandenburg'da Wandlitz yakınlarındaki Bogensee'de bir villa satın aldılar. Joseph ve Magda Goebbels'in altı çocuğu oldu: Helga Susanne (1932), Hildegard "Hilde" Traudel (1934), Helmut Christian (1935), Holdine "Holde" Kathrin (1937), Hedwig "Hedda" Johanna (1938) ve Heidrun " Heide" Elisabeth (1940).
Magda Goebbels sadece bir kez kamuoyunun karşısına konuşmacı olarak çıktı: 14 Mayıs 1933'te Alman Anne konusunda bir radyo konferansı verdi. Daha sonra aynı konuda İngiliz Daily Mail gazetesine bir röportaj verdi. Magda Goebbels'e Alman kadınlarının kamusal hayattan kovulması sorulduğunda, İngiltere'de dolaşan söylentilerin son derece abartılı olduğunu söyledi.
Aslında o zamanlar moda ofisinin başına geçmeyi çok istiyordu. Ancak kocası buna kesinlikle karşıydı ve bu da 20 Temmuz 1933'te bir anlaşmazlığa yol açtı. Völkischer Beobachter gazetesi, 25 Temmuz 1933'te Magda'nın onursal başkanlıktan (başkan Sigmund von Weech ile birlikte) istifa ettiğini bildirdi.
Magda Goebbels, çocuklarını Nazi propagandasının hizmetine verdi. 1938'de çocuklarının hayatlarını filme aldı: Çocukları "tamamen Aryan" çocuklar olarak tasvir edildi. Buna karşılık, engelli ve dolayısıyla Nazi ideolojisi anlamında “değersiz” çocukların resimleri vardı. 1942'de Goebbels çocukları yaklaşık otuz kez haber filmlerinde yer alarak, aile propagandası zirveye ulaştı. Goebbels ailesi bu nedenle Üçüncü Reich'ın model ailesiydi. Ancak gösterilenin aksine, Magda Goebbels çocuklarıyla çok az ilgilendi. Bu görev genellikle dadılar ve eğitimciler tarafından üstlenilirken, Magda genellikle haftalarca evden uzaktaydı.
Evlilik krizleri ve II. Dünya Savaşı
Magda Goebbels 1935'te kocasının, özellikle radyo ve sinema alanındaki genç sanatçı kadınlarla olan çeşitli geçici ilişkilerini öğrendi. İlk başta buna tahammül etmeye çalıştı, ancak bazen aşırı içki içerek üzüntüsünü bastırdı. Joseph Goebbels'in evlilik sırasında birçok ilişkisi oldu. 1936'da kocası Goebbels, Çek aktris Lída Baarová ile tanıştı ve 1937 kışında onunla yoğun bir ilişkiye başladı. Magda, 15 Ağustos 1938'de Hitler ile durum hakkında uzun bir görüşme yaptı. Hitler her ikisini de Berghof'a çağırdı. Üst düzey bakanlarından birinin karıştığı bir skandala katlanmak istemeyen Hitler, Goebbels'in ilişkiyi kesmesini talep etti.Hermann ve Emmy Göring'in de yer aldığı görüşmelerin başında Joseph Goebbels, Baarová ile ilişkisini sürdürmeye kararlıyken, Hitler, Goebbels'in Hermann Göring tarafından denetlenen bir telefon görüşmesinde Baarová'dan ayrılması gerektiğine karar verdi. Evlilik, Hitler'in emriyle tekrar deneme süresiyle devam etti ve evliliğin kalıcı olarak devam edip etmeyeceğine karar vermek için Magda Goebbels'i yalnız bıraktı. Goebbels'te bu karara uydu. Çift bir kez daha kavga etti ve Hitler bir kez daha çiftin birlikte kalması için ısrar ederek olaya dahil oldu. Hitler, Ekim 1938'de uzlaşan çiftle kendi fotoğraflarının çekilmesini sağladı. Magda'nın 1933'te ve 1938'de kendisinden iki yaş küçük Reich Kamuyu Aydınlatma Bakanlığı'nda Devlet Sekreteri Karl Hanke ile ilişkileri vardı.
Savaş yılları
Naziler II. Dünya Savaşı'nı başlattığında, Magda Goebbels ve çocukları bir kez daha propaganda hizmetine girdiler. Magda'nın ilk evliliğinden olan oğlu Harald Quandt, bir Luftwaffe pilotu oldu ve cephede savaştı. Magda, hemşiresi olarak eğitim aldı ve propagandayı desteklemek için haftada iki kez yaralılara baktı. Bunun yanında Elektronik şirketi Telefunken ile çalıştı ve meslektaşları gibi bir otobüste işe gitti. Ayrıca yabancı devlet başkanlarının eşlerini eğlendirmek, askerleri desteklemek ve savaş dullarını rahatlatmakla da ilgilendi.
Evlilikleri yeniden uyumlu görünse de, Joseph Goebbels giderek ailesinden uzaklaştı. Magda ile ilişkisi sadece arada sırada yaptığı ziyaretlerden oluşuyordu. nedeniyle, Magda, Ağustos 1943'te Schwanenwerder'deki çocuklarla birlikte Lanke yakınlarındaki Bogensee'deki bir kır evine taşındı. Bu da, kendisine bağımlı aktrisler de dahil olmak üzere, hala farklı ilişkileri olan kocasının, eğilimlerini Berlin'deki evlerinde yaşamasını kolaylaştırdı. Çocuklar Lanke yakınlarındaki Wandlitz'de okula gittiler.
Hem Goebbels hem de Magda, Hitler ile yakın ilişkilerinden kişisel çıkarlar ve sosyal statü elde ettiler ve çift, Hitler'e sadık kaldı ve onu kamuoyunda destekledi. Ancak özel olarak, Magda, özellikle savaş Doğu Cephesinde kötü gitmeye başladıktan sonra şüphelerini dile getirdi. 9 Kasım 1942'de arkadaşlarıyla bir araya geldiğinde Hitler'in konuşmasını dinlerken radyoyu kapattı ve "Aman Tanrım, ne kadar saçmalık" diye haykırdı. 1944'te Hitler hakkında, "Artık aklın sesini dinlemiyor. Ona ne olduğunu söyleyenlere sadece inanmak istediğini duymak istiyor" dediği bildirildi. Magda'nın Yahudi üvey babasını Holokost'tan kurtarmak için müdahale etmeye çalıştığına dair hiçbir kanıt yoktur. Akıbeti belirlenmemiş olsa da, kamplarda öldüğü yaygın olarak kabul ediliyor. Kocasının antisemitizmi sorulduğunda, şöyle yanıtladı: "Führer bunu böyle istiyor ve Joseph itaat etmeli."
Zayıf bir kalbe ve "hassas bir sağlığa" sahip olan Magda'nın uzun hastalık dönemleri olurdu. Savaşın sonuna doğru, şiddetli depresyon ve trigeminal nevraljiden muzdarip olduğu da bilinmektedir. Bu durum yüzdeki bir siniri etkiler ve genellikle zararsız olmasına rağmen yoğun ağrıya neden olduğu düşünülür ve tedavisi zor olabilir. Bu genellikle onu yatalak bırakır ve Ağustos 1944 gibi geç bir tarihte hastaneye yatış nöbetlerine yol açardı.
Savaş durumu giderek umutsuzlaştıkça, Magda Goebbels üzüntüsünden sık sık hastalandı ve 1944'ün başında birkaç günlüğüne bir sanatoryuma yatırıldı. Magda Goebbels'in, 20 Temmuz 1944'te Hitler'e yönelik suikast girişimini öğrendiğinde, sinir krizi geçirdiği söylenmektedir. Telefonda ona "ebedi" bağlılığına yemin etti ve "Ruslar Berlin'de olsaydı" onun için ölmeye hazır olduğunu ilan etti. Artık "yapması gerekeni" yapmaya kararlıydı.
Çocukların öldürülmesi ve intiharı
Nisan 1945'in sonlarında, Sovyet Kızıl Ordusu Berlin'e girdi. 22 Nisan 1945 öğleden sonra Magda Goebbels çocuklarıyla birlikte Reich Şansölyelik binasının altındaki Führerbunker'e taşındı. 28 Nisan 1945'te Magda Goebbels, Kuzey Afrika'da, Bingazi'de esir kampında bulunan 23 yaşındaki oğlu Harald Quandt'a bir veda mektubu yazdı. Bu mektup, Magda Goebbels'in tek yazılı mirasıdır.
"Sevgili oğlum! Babacığın, altı küçük kardeşin ve ben, Nasyonal Sosyalist yaşamımıza mümkün olan tek onurlu son vermek için 6 gündür Führerbunker'de buradayız... Bu mektubu alır mısın bilmiyorum, belki de alırsın. Sonuçta insan ruhu bu da son selamlarımı göndermeme izin veriyor. Geçen Pazar Führer'in buradan çıkmama yardım etmek istediği, babacığının isteği dışında onunla kaldığımı bilmelisin. Anneni biliyorsun, aynı kana sahibiz, bu benim için hiç dikkate alınmaz. Şanlı fikrimiz ve onunla birlikte hayatımda bildiğim güzel, takdire şayan, asil ve iyi olan her şey yok oluyor. Führer ve Nasyonal Sosyalizm'den sonra gelen dünya artık yaşamaya değmez ve bu yüzden çocukları buraya getirdim. Onlar gelecek yaşam için fazla iyiler ve eğer ben onlara kurtuluş verirsem, merhametli bir Tanrı beni anlayacaktır. Sen yaşayacaksın ve senden bir ricam var: Alman olduğunu asla unutma, asla namusuna aykırı bir şey yapma ve hayatının, ölümlerimizin boşuna olmadığı anlamına gelmediğinden emin ol. Çocuklar harika... Ne bir şikayet ne de bir ağlama. Darbeler sığınağı sallar. Büyükler küçükleri korur ve onların varlığı başlı başına bir lütuftur ve ara sıra liderin gülümsemesini kazanır. Tanrım, bana son ve en zor şeyi yapacak güce sahip olduğumu bahşet. Tek bir amacımız var: Führer'e ölümüne kadar sadakat. Harald, sevgili oğlum - sana hayatın bana öğrettiklerini vereceğim: Sadık ol! Kendine karşı dürüst ol, insanlara karşı dürüst ol ve ülkene sadık ol... Bizimle gurur duy ve bizi sevgiyle anmaya çalış..."
Kendini kurtarmak için olmasa da, en azından sığınaktaki çocuklar için birçok talebe olumsuz cevap verdi. Tanıklara göre, Magda Goebbels çocuklarını gördüğünde defalarca gözyaşlarına boğuldu.
Hitler, vasiyetinde Goebbels'den ailesiyle birlikte Berlin'i terk etmesini istemişti. Buna rağmen Goebbels "insanlık ve kişisel sadakat" (Führer'e sadakat) nedeniyle ailesiyle birlikte Berlin'de kaldı. Ayrıca, Magda ve çocuklarının onun Berlin'den ayrılmayı reddetmesini ve sığınakta ölme kararını desteklediğini belirtti.
Magda, 30 Nisan öğleden sonra intihar etmeden önce hem Hitler'i hem de Eva Braun'u en son görenler arasındaydı.
Magda, Albert Speer'in çocukların Berlin'den kaçırılması için yaptığı gibi birçok teklifi reddetti ve ailenin kocasının yanında kalma konusunda ısrar etti. Führerbunker'de Hitler'in sekreteri Traudl Junge'a, "Utanç içinde yaşayıp alay edilmektense çocuklarımın ölmesini tercih ederim. Savaştan sonra Almanya'da çocuklarımın hiç şansı yok" dedi. Hitler'in sığınağından sağ kurtulan son kişi Rochus Misch, BBC'ye olaylarla ilgili şu açıklamayı yaptı:
Hitler'in ölümünden hemen sonra Bayan Goebbels çocuklarıyla birlikte sığınağa indi. Onları öldürmeye hazırlanmaya başladı. Bunu yerin üstünde yapamazdı - orada onu durdurabilecek başka insanlar da vardı. Bu yüzden aşağı indi - çünkü sığınağa başka kimsenin girmesine izin verilmedi. Onları öldürmek için bilerek indi.
1 Mayıs 1945'te Goebbels çiftinin altı çocuğu zehirlenerek öldürüldü. Çocukların nasıl ve kimler tarafından öldürüldüğü ise netlik kazanmadı. Rochus Misch'e göre, Magda Goebbels çocuklarına daha önce içinde bir uyku hapı erittiği kakao verdi. Magda, kızların uzun beyaz gecelikler giymelerine yardım etti. Ardından saçlarını nazikçe taradı. Bunu yaparken, çocuklarına birkaç gün içinde Schwanenwerder'deki evlerine döneceklerine dair söz verdi. Sonra çocuklar ve doktorlardan biri olan Ludwig Stumpfegger ile birlikte çocuk odasına gitti. Misch işine konsantre olmaya çalıştı ama ne olacağını biliyordu
7 Mayıs 1945'te Sovyetler tarafından sorgulanan SS diş hekimi Helmut Kunz (1910-1976), Magda Goebbels'in çocukları zehirlediğini ve kendisinin sadece buna tanık olduğunu söyledi. Nisan ayının sonunda, Magda Goebbels ondan dört ila on iki yaşındaki altı çocuğu Helga, Hilde, Holde, Hedda, Heide ve Helmut'u öldürmesine yardım etmesini istedi. Helmut Kunz reddetti, ancak Magda Goebbels tarafından o kadar baskı altına alındı ki, sonunda anneleri onlara siyanür kapsülleri (hidrosiyanik asit) verebilsin diye çocukları morfin enjeksiyonlarıyla sakinleştirmeyi kabul etti. 1 Mayıs 1945 akşamı - Adolf Hitler'in intiharından sonraki gün - çocuklara morfin enjekte etti, ancak Magda Goebbels çocuklarını öldüremedi. Kunz daha sonra, Magda Goebbels ile çocuk odasına giren Hitler'in ikinci özel doktoru Ludwig Stumpfegger'i getirmek zorunda kaldı. Magda Goebbels çocukların odasından çıkarken "her şeyin bittiğini" söyledi. 19 Mayıs 1945'te Helmut Kunz, Stumpfegger'in çocukların öldürülmesine katıldığı yönünde ifadesini düzeltti (Ludwig Stumpfegger, 2 Mayıs 1945'te Martin Bormann ile birlikte bir hidrojen siyanür zehir kapsülü ile intihar etti ve nu yüzden sorgulanamadı). Kunz, Federal Cumhuriyet'teki daha sonraki duruşmasında bu ikinci versiyonu tekrarladı. Çocuklara morfin enjekte ettiğini inkâr etmedi.
Misch'e göre Magda çocukların odasından çıktıktan sonra, çok solgun görünüyordu, gözleri kıpkırmızıydı ve yüzü "donmuştu". Magda'nın çocukları öldürüldükten sonra bir masaya oturup sessizce iskambil oynadığını ifade etti. Kocası Goebbels daha sonra onun yanına geldi ama o sırada tek kelime etmedi.
Çocukları öldükten sonra Magda ve Joseph Goebbels, akşam 9 civarında, Başbakanlık'ın bahçesine kadar yürüdüler ve burada intihar ettiler. Bu olayın birkaç farklı görüşü bulunmaktadır. Bir rivayete göre, her biri Hitler'in gömüldüğü yerin yakınında bir siyanür kapsülü ısırdı. Misch'e göre Joseph Goebbels kendini Magda ile beraber öldürmedi, ancak intiharından sonraki sabah intihar etti. Ancak Goebbels'in SS komutanı Günther Schwägermann 1948'de, onun önünden merdivenlerden yukarı çıktıklarını ve Başbakanlık bahçesine çıktıklarını söyledi. Merdiven boşluğunda bekledi ve silah seslerini duydu. Schwägermann daha sonra merdivenleri çıktı ve dışarı çıktıklarında cansız bedenlerini gördü. Goebbels'in önceki emrini takiben, Schwägermann bir SS askerine Goebbels'in vücuduna birkaç el ateş ettirdi, ancak hareket etmedi. Cesetleri aynı gece sığınak üyeleri tarafından yakıldı.
Ertesi gün saat 17.00 sıralarında Sovyet askerleri Goebbels çiftinin kömürleşmiş cesetlerini Reich Şansölyesi'nin acil çıkışından sadece birkaç metre ötede buldular. Magda'nın yüzü, kocasının yüzüne kıyasla tanınmaz haldeydi. Vücudunun sözde Sovyet otopsisine göre, çene kemikleri ve diş kalıntıları "ağız boşluğunda ayrılmış" bulundu. Çocukların cesetleri gece kıyafetleri içinde, kızların saçlarına kurdeleler bağlanmış olarak Vorbunker'deki bir odada bulundu. Kanıt olarak, Sovyet haber filmi için filme alınmak üzere Goebbels çiftinin yanmış cesetlerinin yanına yerleştirildiler.
Popüler kültürde
2004 tarihli Alman yapımı Çöküş (Der Untergang) filminde Corinna Harfouch tarafından canlandırıldı.
Galeri
- Magda
- Goebbels ailesi: ön sıra, soldan sağa: Helmut, Hedwig, Heidrun, Joseph, Holdine, arka sıra, soldan sağa: Hildegard, (Günther Quandt ve Magda'nın oğlu) ve Helga
-
Kaynakça
- ^ Tarihin en çarpıcı hikâyelerinden; Adolf ve Eva 15 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Hürriyet Blog.
- ^ Shindler 2017, ss. 46-47.
- ^ Shindler 2017, s. 47.
- ^ "Haim Arlosoroff Killed". Center For Israel Education. 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Mayıs 2021.
- ^ Meissner 1980, s. 29.
- ^ a b Longerich 2015, s. 152.
- ^ List or Manifest of Alien Passengers For the United States Immigration Officer At the Port of Arrival (Form 500 U.S. Department of Labor, Immigration Service), pp. 7-8, number on list 3 & 4, dated 22 & 28 October 1927.
- ^ : Die Quandts. Ihr leiser Aufstieg zur mächtigsten Wirtschaftsdynastie Deutschlands. 21 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Campus, Frankfurt am Main 2002.
- ^
- ^ a b Longerich 2015, s. 153.
- ^ Manvell & Fraenkel 2010, s. 94.
- ^ "abendblatt.de". 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2022.
- ^ Die Tagebücher von Joseph Goebbels: Aufzeichnungen 1923–1941. Juni 1931 – September 1932, Teil 1, S. 189. 22 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Wagener, Otto, Hitler: Memoirs of a Confidant
- ^ a b Longerich 2015, ss. 159, 160.
- ^ Longerich 2015, s. 160.
- ^ Meissner 1980, ss. 91, 97–99.
- ^ Peter Longerich: Goebbels, 2010, S. 167 ff.
- ^ Longerich 2015, ss. 231, 290-291.
- ^ Longerich 2015, ss. 315, 316.
- ^ Longerich 2015, ss. 317, 318.
- ^ Longerich 2015, s. 392.
- ^ Manvell & Fraenkel 2010, s. 170.
- ^ Longerich 2015, ss. 392-395.
- ^ Longerich 2015, ss. 391, 395.
- ^ Longerich 2015, s. 317.
- ^ Thacker 2010, s. 204.
- ^ Meissner 1980, s. 219.
- ^ Meissner 1980, s. 222.
- ^ Meissner 1980, s. 127.
- ^ Longerich 2015, ss. 197, 361, 362, 706.
- ^ Klabunde, Anja, Magda Goebbels, p. 302.
- ^ What is Trigeminal Neuralgia? 16 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . TNA Website
- ^ Meissner 1980, ss. 141, 228, 234.
- ^ Thacker 2010, s. 298.
- ^ "Die Erben der Magda Goebbels". (Almanca). 21 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . . 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2022.
- ^ "Filmaufnahmen des Originalbriefes (teils auch vorgelesen) von 6:00 bis 7:59 min in der Dokumentation „Hitlers Tod"". 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2022.
- ^ Kershaw 2001, ss. 827-828.
- ^ Junge, Traudl, Until the Final Hour
- ^ "I was in Hitler's suicide bunker". BBC News. 3 Eylül 2009. 3 Eylül 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mayıs 2010.
- ^ Dominik Groß, Mathias Schmidt, Alexander Heit, Helmut Kunz und die Ermordung der Goebbels-Kinder 10 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Zahnärztliche Mitteilungen, Heft 8/2020, S. 72-74, 16. April 2020. Abgerufen am 22. April 2020.
- ^ Landesarchiv Nordrhein-Westfalen, Q225 PPOM Nr. 316, Band 1.
- ^ Alexander Heit, Jens Westemeier, , Mathias Schmidt: ‘It’s all over now.’ The dentist Helmut Kunz and the killing of Reich Propaganda Minister Joseph Goebbels’ children at the end of the Third Reich. In: British Dental Journal 227 (2019), S. 997-1000. DOI:10.1038/s41415-019-0992-1
- ^ "Adolf Hitlers letzte Tage im Führerbunker – Der Augenzeuge Rochus Misch im Interview". YouTube (Almanca). 2020-09-03.
- ^ Misch 2014, s. 177.
- ^ a b Joachimsthaler 1999, s. 52.
- ^ "Adolf Hitlers letzte Tage im Führerbunker – Der Augenzeuge Rochus Misch im Interview". YouTube (Almanca). 2020-09-03.
- ^ a b Ryan 1994, s. 366.
- ^ Bezymenski, Lev (1968). The Death of Adolf Hitler (1. bas.). New York: . s. 100.
- ^ Beevor 2002, s. 398.
- ^ . The New Yorker. 14 Şubat 2005. 9 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2017.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Magda Goebbels ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Johanna Maria Magdalena Goebbels dogum adi Johanna Maria Magdalena Behrend 11 Kasim 1901 Berlin 1 Mayis 1945 Berlin Nazi Almanyasi nda Propaganda Bakani olarak gorev yapan Joseph Goebbels in esi Magda Goebbels Adolf Hitler e olan hayranligiyla da bilinir Magda Goebbels1933 te Magda GoebbelsKisisel bilgilerDogum Johanna Maria Magdalena Ritschel 11 Kasim 1901 1901 11 11 Berlin Alman ImparatorluguOlum 01 Mayis 1945 43 yasinda Fuhrerbunker Berlin Nazi AlmanyasiPartisi Nazi Partisi NSDAP Evlilik ler Joseph GoebbelsCocuk lar Harald Helga Hildegard Helmut Holdine Hedwig HeidrunBitirdigi okulOdulleri Altin Parti Rozeti II Dunya Savasi nin sonlarinda 23 Nisan 1945 te Reich Sansolyelik binasi nin altindaki Fuhrerbunker e tasindi 1 Mayis 1945 te Sovyet kusatmasi altindaki Berlin in Fuhrerbunker de Adolf Hitler e hayranligindan oturu cocuklarina onun bas harflerini tasiyan isimler vermis ve Hitler i Tanri olarak kabul etmistir Almanya nin yenilgisi ve Hitler in intiharinin arindan once Helga d 1 Eylul 1932 Hildegard d 13 Nisan 1934 Helmut d 2 Ekim 1935 Holdine d 19 Subat 1937 Hedwig d 5 Mayis 1938 Heidrun d 20 Ekim 1940 olmak uzere alti cocugunu Dr Ludwig Stumpfegger yardimiyla potasyum siyanur ile oldurmus kendisi ise esi Joseph Goebbels tarafindan vurularak oldurulmustur Intihar ayrintilari belirsizdir Intihardan sonra kocasi ile beraber vucutlari kismen yanmis ve gomulu degildi Komurlesmis cesetleri Rus birlikleri tarafindan 2 Mayis 1945 te ogleden sonra bulunmus Joseph Goebbels in yanmis yuzunun fotograflari yayinlanmistir Cocukluk ve genclik yillariMagda 1901 de Berlin de Babasi insaat muteahhidi ve muhendis Oskar Ritschel ile Katolik hizmetci Auguste Behrend in kizi olarak dogdu Anne ve babasi o yil evlendi ve 1904 ya da 1905 te bosandi Magda bes yasindayken annesi onu eski kocasinin yaninda kalmasi icin Koln e gonderdi Annesi 1908 de Bruksel de calisan Yahudi asilli Alman tuccar Richard Friedlander ile evlenince ismi Magda Friedlander oldu Magda orta sinif bir atmosferde buyudu Belcika da Bruksel yakinlarindaki Vilvoorde deki Katolik manastir okullarina gitti ve burada aktif ve zeki kucuk bir kiz olarak hatirlandi 1908 den I Dunya Savasi nin patlak vermesine kadar aile ile beraber Bruksel de kaldi 1914 te Alman isgalinden sonra Belcika halkinin tepkilerinden kacinmak icin tum Almanlar multeci olarak Belcika yi terk etmek zorunda kaldilar Aile Magda nin Kolmorgen Lisesi ne gittigi Berlin e tasindi Uvey babasi daha sonra onlara katildi Babasi Ritschel in destegi sayesinde Magda bir kiz yatili okuluna devam edebildi Annesi 1914 te Friedlander den bosandi ve 1919 da Magda Goslar yakinlarindaki prestijli Tochternheim Holzhausen e kaydoldu Magda Berlin deyken okul gunlerinde Yahudi sinif arkadasi Lisa Arlosoroff ile arkadas oldu ve daha sonra atesli bir Siyonist olan kardesi Haim ile duygusal olarak yakinlasti Arlosoroff sayesinde Musevi inanciyla tanisti Haim in kendisine verdigi Davud un Yildizini kisa bir sure boynuna takti ve onunla Yahudi genclik kulubu toplantilarina eslik etti Iliski uzun surmedi ancak ikisi 1920 lerde Haim in daha sonra Yahudi Ajansi nin Siyasi Departmanina baskanlik edecegi Filistin e Ingiliz yonetimindeki goc edene kadar iliskisini surdurdu Haim daha sonra Haziran 1933 te kendisine duzenlenen suikastle olduruldu Sanayici Gunther Quandt ile evliligiSubat 1920 de Goslar daki okuluna kalabalik bir trenle donerken birinci sinifa ayrilmis bir kompartimanda oturan kendisinden iki kati yasindaki zengin sanayici Gunther Quandt ile tanisti Magda ondan ve evlilik yoluyla ust sinifa yukselme ihtimalinden hoslaniyordu Quandt a nezaket ve buyuk jestlerle ona kur yapti 28 Temmuz 1920 de 39 dogum gununde nisanlandilar ve 4 Ocak 1921 de evlendiler Magda Musevi gibi gorunen adiyla Friedlander kendi gorusune gore Protestan ailesine dahil oldu Protestan inancina gecti Magda Quandt annesi 1918 de olen Gunther Quandt in ilk evliliginden iki cocugunu buyutmekten de sorumluydu Evlilikten on ay sonra ogullari Harald Quandt 1 Kasim 1921 de dogdu Magda kisa sure sonra evliliginde husrana ugradi Quandt onunla cok az zaman geciriyordu cunku asil ilgi alani is imparatorlugunu genisletmekti Ayrica comert partilerle kulturel ve sosyal yasama olan ihtiyaclari daha yasli olan kocasi Gunther Quandt in yasam tarzina uymuyordu Ekim 1927 de cift Philadelphia daki Lloyd Electric Storage Battery Co ile is yapmak icin iki aylik bir ABD ziyaretine gitti Gunther ve Magda Quandt birbirlerinden giderek uzaklastilar Mayis 1928 de Magda nin kendisini bir ogrencisiyle aldattigini ogrenince onu evinden kovdu Bir sevgiliyle skandal iliskinin bosanmaya neden olmasi muhtemeldi Magda nin Quandt in daha dusuk seviyeli kadinlardan aldigi mektuplari kamuya ifsa etme tehdidi sayesinde bosanma icin comert bir anlasma yapmayi basardi yeni bir daire icin 50 000 RM hastalik icin 20 000 RM aylik 4 000 RM odeme ve deki 1880 lerden kalma Neo Ronesans tarzi konak ile Quandt mulkunden ucretsiz yararlanmaya devam etti Ayrica oglu Harald in velayetini aldi 1929 yazinda bosandilar Aldigi odemeler sayesinde Westend Berlin deki da satin aldigi bir dairenin yani sira bir dadi ve bir asciyi ise aldi Evlilikler arasindaAyni adi tasiyan ABD Baskani nin yegeni olan Amerikali multimilyoner Herbert Hoover bosandigini ogrenince ABD den seyahat ederek evlenme teklifi etti fakat Magda reddetti Bosandigi kocasi Gunter Quandt Hitler ile 1931 yilinin ortalarinda Kaiserhof Oteli nde bulusan ve bir sol darbe durumunda NSDAP e 25 milyon Reichsmark bagis yapma sozu veren bir grup buyuk is adamlarindan biri oldu Magda irkci Nasyonal Sosyalist ideolojiyle ilk kez Nordischer Ring daha sonra Bogenclub Munchen olarak yeniden adlandirildi adli bir siyasi kulupte temasa gecti Viktoria von Dirksen ve Prenses Reuss gibi aristokratlar bu irksal tartisma ortamina cokca katildilar Burada 1930 yazinin sonlarinda tahttan cekilen Kaiser II Wilhelm in oglu olan Hohenzollern Hanedanindan Prens Auwi Magda ya can sikintisi ve depresyona karsi bir care olarak gonullu parti calismasi icin yerel bir Nazi Partisine NSDAP kaydolmasini tavsiye etti Ilk olarak 30 Agustos 1930 da Berlin Sportpalast ta Joseph Goebbels in konustugu bir NSDAP etkinligine katildi Ertesi gun 1 Eylul 1930 da partiye uye oldu uyelik numarasi 297 442 ve siyasi olarak aktif olarak nitelendirilmese de bazi gonullu calismalar yapti Kisa bir sure sonra Nasyonal Sosyalist Kadinlar Birligi nin lideri oldu ve Alfred Rosenberg in kitabini okumaya basladi Goebbels den oldukca etkilenerek Berlin deki parti genel merkezine tasindi ve kisa bir sure icin Goebbels in vekili Hans Meinshausen in sekreteri oldu ardindan Goebbels in kendi ozel gazetelerinin sorumlulugunu alma teklifi aldi O zamanlar Goebbels NSDAP nin Berlin Gauleiter iydi ve propaganda ve partinin haydutlari araciligiyla NSDAP adina Berlin i kazanmak icin calisiyordu Goebbels Magda yi ozel arsivinin amiri yapti Magda nin Goebbels ile ilgili yerli ve yabanci basinda cikan gazete yazilari dil becerileri ise yaradi Goebbels in 7 Kasim 1930 tarihli gunlugu mustakbel esinden ilk kez soz ettigi ve bunu takip eden haftalarda yakin iliskilerin baslangicina iliskin kisa notlari icerir 1931 in baslarinda Magda Goebbels ile bir parti etkinligine gitti Orada Goebbels in siyasi ortamiyla tanisti O ve Goebbels Subat 1931 de arkadaslariyla Weimar a yaptiklari kisa bir gezi sirasinda romantik bir iliskiye girdiler Bir iliski basladi ve Nisan ayina kadar birlikte gelecekleri icin planlar yapmaya basladilar Goebbels gunlugune soyle yazdi Birbirimize ciddi bir yemin ettik Reich i fethettigimizde kari koca olacagiz Cok mutluyum Theodor Heuss Platz daki daha sonra Reichskanzlerplatz olarak adlandirildi dairesi kisa surede Adolf Hitler ve diger NSDAP yetkilileri icin favori bir bulusma yeri haline geldi Eylul ayina kadar Goebbels iliskisinde sorunlar yasiyordu O zamanlar Goebbels daha sonraki Nazi irk mevzuatina gore yari Yahudi olan bir cocukluk askiyla hala mutsuz bir iliski icindeydi Magda nin ayrica Quandt la evlendigi andan itibaren sevgilisi olan bir ogrenciyle halen yakin bir iliskisi vardi Goebbels in gunluklerine gore bu defalarca bastan beri atesli tartismalara sebep oldu Goebbels genellikle kiskancti ve Hitler in Magda ya duskun oldugu gercegiyle ilgili bazi endiseleri vardi 1931 sonbaharinda Magda Berlin deki Hotel Kaiserhof ta cay icerken Adolf Hitler ile sahsen tanisti Ayni aksam Hitler ekonomi danismani ve SA genelkurmay baskani Otto Wagener e sunlari soyledi Bu kadin onunla evli olmasam bile hayatimda onemli bir rol oynayabilir Calismamda tek tarafli erkek icgudulerime karsi kadin kontrpuanini oynayabilir Evli olmamasi cok yazik Joseph Goebbels ile evliligiJoseph ve Magda Goebbels in kiliseye giderken Parchim Mecklenburg yakinlarindaki Gut Severin deki dugunu Arkalarinda sagdic Hitler var Magda ve Joseph Goebbels arasindaki yukarida bahsedilen gerilimler asla cozulmemesine ragmen dugunleri 19 Aralik 1931 de Mecklenburg daki Parchim yakinlarindaki Gut Severin de Hitler in tanikligiyla gerceklesti Bu mulk eski kocasi Quandt a aitti Goebbels bir Protestanla ki kendisi de bosanmisti evliligi nedeniyle Katolik Kilisesi nden aforoz edildi O zamanlar on yasindaki oglu Harald torene Deutsches Jungvolk uniformasiyla katildi Adolf Hitler sagdiciydi Otto Wagener Magda nin Goebbels ile evliliginin bir sekilde ayarlandigini iddia etmistir Hitler bekar kalmayi amacladigindan onde gelen ve oldukca gorunur bir Nazi yetkilisinin karisi olarak sonunda Ucuncu Reich in first lady si olarak hareket edebilecegini one surdu Magda Goebbels in kendi coskusunu etkilemis olabilecek sosyal baglantilari ve ust sinif tavri olan hirsli bir kadindi Goebbels biyografisini yazan Peter Longerich de bu makul sonuca katilmaktadir Meissner Hitler in suphesiz Magda dan etkilenmis olsa da ilk gunlerde ciftin son derece yakin bir arkadasi oldugunu iddia etmektedir Hitler Goebbels in cocuklarina cok duskundu ve Berlin deki dairelerinde kalmaktan keyif aldi burada rahatlar ve sik sik evlerine gece gec saatlerde gelir Goebbels le oturur ve bebekleri Helga 1932 dogumlu ile kucaginda konusurdu Dugunden once bile Hitler cok sevdigi Magda ile dostane bir iliski gelistirmisti Ayrica olasi bir evlilik hakkindaki karari gelecekteki her iki es icin de belirleyici olan Hitler di Goebbels Hitler in Magda ile bir iliskiye ilgi gosterdigi soylense de eski yoldasinin mutlulugunun onunde durmak istemedigini acikladi Hitler kendi hirslarinin onune gecti ve neredeyse babacan bir arkadas olarak sevgi dolu cifti kutsadi Ote yandan Hitler in danismani Otto Wagener in aciklamalarina ve diger belirtilere dayanarak Goebbels in biyografisini yazan Peter Longerich gibi tarihcilere gore bu kadar halka acik ve sadik olan iki Nasyonal Sosyalistten propaganda amacli yararlar saglamak ve ayni zamanda kendisine tamamen bagli olan Goebbels ile olan yakin temasi sayesinde Magda ile temas halinde kalabilecegini dusunuyordu Magda boylece Hitler le yakin bir iliski kurdu ve onun kucuk kiz arkadas zumresinin bir uyesi oldu Rejimin resmi olmayan bir temsilcisi olarak hareket etti ve Almanya nin her yerinden kadinlardan ev ici meseleler veya cocuk velayeti konularinda sorulari olan mektuplar aldi 1933 ten sonra Goebbels ailesi yuksek sosyal konumlariyla birlikte gelen luks yasam tarzina alisti Goebbels ailesi de sik sik Hitler in Obersalzberg deki ozel konutuna davet edildi Magda ve Hitler Joseph Goebbels olmadan bazen gunlerce birlikte vakit gecirdiler Ikisi arasindaki iliskinin de samimi bir dogaya sahip olup olmadigi bilinmiyor Longerich bu durumu ucgen bir iliski olarak tanimlamaktadir Nazi propagandasiyla bir super anne olarak stilize edilen Magda Goebbels Nasyonal Sosyalist donemde Alman kadini icin bir rol modeldi Hitler Nisan 1945 teki intiharindan kisa bir sure oncesine kadar evli olmadigi icin Magda Goebbels First Lady konumunu ustlendi resepsiyonlarda balolarda ve devlet ziyaretlerinde Ucuncu Reich i temsil etti Ciftin Berlin deki Goringstrasse deki evleri Albert Speer tarafindan yeniden duzenlendi ve ilkbahar ve yazlari da gecirdiler 1936 da Schwanenwerder adasinda bir villa ve daha sonra Brandenburg da Wandlitz yakinlarindaki Bogensee de bir villa satin aldilar Joseph ve Magda Goebbels in alti cocugu oldu Helga Susanne 1932 Hildegard Hilde Traudel 1934 Helmut Christian 1935 Holdine Holde Kathrin 1937 Hedwig Hedda Johanna 1938 ve Heidrun Heide Elisabeth 1940 Magda Goebbels sadece bir kez kamuoyunun karsisina konusmaci olarak cikti 14 Mayis 1933 te Alman Anne konusunda bir radyo konferansi verdi Daha sonra ayni konuda Ingiliz Daily Mail gazetesine bir roportaj verdi Magda Goebbels e Alman kadinlarinin kamusal hayattan kovulmasi soruldugunda Ingiltere de dolasan soylentilerin son derece abartili oldugunu soyledi Aslinda o zamanlar moda ofisinin basina gecmeyi cok istiyordu Ancak kocasi buna kesinlikle karsiydi ve bu da 20 Temmuz 1933 te bir anlasmazliga yol acti Volkischer Beobachter gazetesi 25 Temmuz 1933 te Magda nin onursal baskanliktan baskan Sigmund von Weech ile birlikte istifa ettigini bildirdi Magda Goebbels cocuklarini Nazi propagandasinin hizmetine verdi 1938 de cocuklarinin hayatlarini filme aldi Cocuklari tamamen Aryan cocuklar olarak tasvir edildi Buna karsilik engelli ve dolayisiyla Nazi ideolojisi anlaminda degersiz cocuklarin resimleri vardi 1942 de Goebbels cocuklari yaklasik otuz kez haber filmlerinde yer alarak aile propagandasi zirveye ulasti Goebbels ailesi bu nedenle Ucuncu Reich in model ailesiydi Ancak gosterilenin aksine Magda Goebbels cocuklariyla cok az ilgilendi Bu gorev genellikle dadilar ve egitimciler tarafindan ustlenilirken Magda genellikle haftalarca evden uzaktaydi Evlilik krizleri ve II Dunya SavasiMagda Goebbels 1935 te kocasinin ozellikle radyo ve sinema alanindaki genc sanatci kadinlarla olan cesitli gecici iliskilerini ogrendi Ilk basta buna tahammul etmeye calisti ancak bazen asiri icki icerek uzuntusunu bastirdi Joseph Goebbels in evlilik sirasinda bircok iliskisi oldu 1936 da kocasi Goebbels Cek aktris Lida Baarova ile tanisti ve 1937 kisinda onunla yogun bir iliskiye basladi Magda 15 Agustos 1938 de Hitler ile durum hakkinda uzun bir gorusme yapti Hitler her ikisini de Berghof a cagirdi Ust duzey bakanlarindan birinin karistigi bir skandala katlanmak istemeyen Hitler Goebbels in iliskiyi kesmesini talep etti Hermann ve Emmy Goring in de yer aldigi gorusmelerin basinda Joseph Goebbels Baarova ile iliskisini surdurmeye kararliyken Hitler Goebbels in Hermann Goring tarafindan denetlenen bir telefon gorusmesinde Baarova dan ayrilmasi gerektigine karar verdi Evlilik Hitler in emriyle tekrar deneme suresiyle devam etti ve evliligin kalici olarak devam edip etmeyecegine karar vermek icin Magda Goebbels i yalniz birakti Goebbels te bu karara uydu Cift bir kez daha kavga etti ve Hitler bir kez daha ciftin birlikte kalmasi icin israr ederek olaya dahil oldu Hitler Ekim 1938 de uzlasan ciftle kendi fotograflarinin cekilmesini sagladi Magda nin 1933 te ve 1938 de kendisinden iki yas kucuk Reich Kamuyu Aydinlatma Bakanligi nda Devlet Sekreteri Karl Hanke ile iliskileri vardi Savas yillariNaziler II Dunya Savasi ni baslattiginda Magda Goebbels ve cocuklari bir kez daha propaganda hizmetine girdiler Magda nin ilk evliliginden olan oglu Harald Quandt bir Luftwaffe pilotu oldu ve cephede savasti Magda hemsiresi olarak egitim aldi ve propagandayi desteklemek icin haftada iki kez yaralilara bakti Bunun yaninda Elektronik sirketi Telefunken ile calisti ve meslektaslari gibi bir otobuste ise gitti Ayrica yabanci devlet baskanlarinin eslerini eglendirmek askerleri desteklemek ve savas dullarini rahatlatmakla da ilgilendi Evlilikleri yeniden uyumlu gorunse de Joseph Goebbels giderek ailesinden uzaklasti Magda ile iliskisi sadece arada sirada yaptigi ziyaretlerden olusuyordu nedeniyle Magda Agustos 1943 te Schwanenwerder deki cocuklarla birlikte Lanke yakinlarindaki Bogensee deki bir kir evine tasindi Bu da kendisine bagimli aktrisler de dahil olmak uzere hala farkli iliskileri olan kocasinin egilimlerini Berlin deki evlerinde yasamasini kolaylastirdi Cocuklar Lanke yakinlarindaki Wandlitz de okula gittiler Hem Goebbels hem de Magda Hitler ile yakin iliskilerinden kisisel cikarlar ve sosyal statu elde ettiler ve cift Hitler e sadik kaldi ve onu kamuoyunda destekledi Ancak ozel olarak Magda ozellikle savas Dogu Cephesinde kotu gitmeye basladiktan sonra suphelerini dile getirdi 9 Kasim 1942 de arkadaslariyla bir araya geldiginde Hitler in konusmasini dinlerken radyoyu kapatti ve Aman Tanrim ne kadar sacmalik diye haykirdi 1944 te Hitler hakkinda Artik aklin sesini dinlemiyor Ona ne oldugunu soyleyenlere sadece inanmak istedigini duymak istiyor dedigi bildirildi Magda nin Yahudi uvey babasini Holokost tan kurtarmak icin mudahale etmeye calistigina dair hicbir kanit yoktur Akibeti belirlenmemis olsa da kamplarda oldugu yaygin olarak kabul ediliyor Kocasinin antisemitizmi soruldugunda soyle yanitladi Fuhrer bunu boyle istiyor ve Joseph itaat etmeli Zayif bir kalbe ve hassas bir sagliga sahip olan Magda nin uzun hastalik donemleri olurdu Savasin sonuna dogru siddetli depresyon ve trigeminal nevraljiden muzdarip oldugu da bilinmektedir Bu durum yuzdeki bir siniri etkiler ve genellikle zararsiz olmasina ragmen yogun agriya neden oldugu dusunulur ve tedavisi zor olabilir Bu genellikle onu yatalak birakir ve Agustos 1944 gibi gec bir tarihte hastaneye yatis nobetlerine yol acardi Savas durumu giderek umutsuzlastikca Magda Goebbels uzuntusunden sik sik hastalandi ve 1944 un basinda birkac gunlugune bir sanatoryuma yatirildi Magda Goebbels in 20 Temmuz 1944 te Hitler e yonelik suikast girisimini ogrendiginde sinir krizi gecirdigi soylenmektedir Telefonda ona ebedi bagliligina yemin etti ve Ruslar Berlin de olsaydi onun icin olmeye hazir oldugunu ilan etti Artik yapmasi gerekeni yapmaya kararliydi Cocuklarin oldurulmesi ve intihariNisan 1945 in sonlarinda Sovyet Kizil Ordusu Berlin e girdi 22 Nisan 1945 ogleden sonra Magda Goebbels cocuklariyla birlikte Reich Sansolyelik binasinin altindaki Fuhrerbunker e tasindi 28 Nisan 1945 te Magda Goebbels Kuzey Afrika da Bingazi de esir kampinda bulunan 23 yasindaki oglu Harald Quandt a bir veda mektubu yazdi Bu mektup Magda Goebbels in tek yazili mirasidir Sevgili oglum Babacigin alti kucuk kardesin ve ben Nasyonal Sosyalist yasamimiza mumkun olan tek onurlu son vermek icin 6 gundur Fuhrerbunker de buradayiz Bu mektubu alir misin bilmiyorum belki de alirsin Sonucta insan ruhu bu da son selamlarimi gondermeme izin veriyor Gecen Pazar Fuhrer in buradan cikmama yardim etmek istedigi babaciginin istegi disinda onunla kaldigimi bilmelisin Anneni biliyorsun ayni kana sahibiz bu benim icin hic dikkate alinmaz Sanli fikrimiz ve onunla birlikte hayatimda bildigim guzel takdire sayan asil ve iyi olan her sey yok oluyor Fuhrer ve Nasyonal Sosyalizm den sonra gelen dunya artik yasamaya degmez ve bu yuzden cocuklari buraya getirdim Onlar gelecek yasam icin fazla iyiler ve eger ben onlara kurtulus verirsem merhametli bir Tanri beni anlayacaktir Sen yasayacaksin ve senden bir ricam var Alman oldugunu asla unutma asla namusuna aykiri bir sey yapma ve hayatinin olumlerimizin bosuna olmadigi anlamina gelmediginden emin ol Cocuklar harika Ne bir sikayet ne de bir aglama Darbeler siginagi sallar Buyukler kucukleri korur ve onlarin varligi basli basina bir lutuftur ve ara sira liderin gulumsemesini kazanir Tanrim bana son ve en zor seyi yapacak guce sahip oldugumu bahset Tek bir amacimiz var Fuhrer e olumune kadar sadakat Harald sevgili oglum sana hayatin bana ogrettiklerini verecegim Sadik ol Kendine karsi durust ol insanlara karsi durust ol ve ulkene sadik ol Bizimle gurur duy ve bizi sevgiyle anmaya calis Kendini kurtarmak icin olmasa da en azindan siginaktaki cocuklar icin bircok talebe olumsuz cevap verdi Taniklara gore Magda Goebbels cocuklarini gordugunde defalarca gozyaslarina boguldu Hitler vasiyetinde Goebbels den ailesiyle birlikte Berlin i terk etmesini istemisti Buna ragmen Goebbels insanlik ve kisisel sadakat Fuhrer e sadakat nedeniyle ailesiyle birlikte Berlin de kaldi Ayrica Magda ve cocuklarinin onun Berlin den ayrilmayi reddetmesini ve siginakta olme kararini destekledigini belirtti Magda 30 Nisan ogleden sonra intihar etmeden once hem Hitler i hem de Eva Braun u en son gorenler arasindaydi Magda Albert Speer in cocuklarin Berlin den kacirilmasi icin yaptigi gibi bircok teklifi reddetti ve ailenin kocasinin yaninda kalma konusunda israr etti Fuhrerbunker de Hitler in sekreteri Traudl Junge a Utanc icinde yasayip alay edilmektense cocuklarimin olmesini tercih ederim Savastan sonra Almanya da cocuklarimin hic sansi yok dedi Hitler in siginagindan sag kurtulan son kisi Rochus Misch BBC ye olaylarla ilgili su aciklamayi yapti Hitler in olumunden hemen sonra Bayan Goebbels cocuklariyla birlikte siginaga indi Onlari oldurmeye hazirlanmaya basladi Bunu yerin ustunde yapamazdi orada onu durdurabilecek baska insanlar da vardi Bu yuzden asagi indi cunku siginaga baska kimsenin girmesine izin verilmedi Onlari oldurmek icin bilerek indi 1 Mayis 1945 te Goebbels ciftinin alti cocugu zehirlenerek olduruldu Cocuklarin nasil ve kimler tarafindan olduruldugu ise netlik kazanmadi Rochus Misch e gore Magda Goebbels cocuklarina daha once icinde bir uyku hapi erittigi kakao verdi Magda kizlarin uzun beyaz gecelikler giymelerine yardim etti Ardindan saclarini nazikce taradi Bunu yaparken cocuklarina birkac gun icinde Schwanenwerder deki evlerine doneceklerine dair soz verdi Sonra cocuklar ve doktorlardan biri olan Ludwig Stumpfegger ile birlikte cocuk odasina gitti Misch isine konsantre olmaya calisti ama ne olacagini biliyordu 7 Mayis 1945 te Sovyetler tarafindan sorgulanan SS dis hekimi Helmut Kunz 1910 1976 Magda Goebbels in cocuklari zehirledigini ve kendisinin sadece buna tanik oldugunu soyledi Nisan ayinin sonunda Magda Goebbels ondan dort ila on iki yasindaki alti cocugu Helga Hilde Holde Hedda Heide ve Helmut u oldurmesine yardim etmesini istedi Helmut Kunz reddetti ancak Magda Goebbels tarafindan o kadar baski altina alindi ki sonunda anneleri onlara siyanur kapsulleri hidrosiyanik asit verebilsin diye cocuklari morfin enjeksiyonlariyla sakinlestirmeyi kabul etti 1 Mayis 1945 aksami Adolf Hitler in intiharindan sonraki gun cocuklara morfin enjekte etti ancak Magda Goebbels cocuklarini olduremedi Kunz daha sonra Magda Goebbels ile cocuk odasina giren Hitler in ikinci ozel doktoru Ludwig Stumpfegger i getirmek zorunda kaldi Magda Goebbels cocuklarin odasindan cikarken her seyin bittigini soyledi 19 Mayis 1945 te Helmut Kunz Stumpfegger in cocuklarin oldurulmesine katildigi yonunde ifadesini duzeltti Ludwig Stumpfegger 2 Mayis 1945 te Martin Bormann ile birlikte bir hidrojen siyanur zehir kapsulu ile intihar etti ve nu yuzden sorgulanamadi Kunz Federal Cumhuriyet teki daha sonraki durusmasinda bu ikinci versiyonu tekrarladi Cocuklara morfin enjekte ettigini inkar etmedi Misch e gore Magda cocuklarin odasindan ciktiktan sonra cok solgun gorunuyordu gozleri kipkirmiziydi ve yuzu donmustu Magda nin cocuklari olduruldukten sonra bir masaya oturup sessizce iskambil oynadigini ifade etti Kocasi Goebbels daha sonra onun yanina geldi ama o sirada tek kelime etmedi Cocuklari oldukten sonra Magda ve Joseph Goebbels aksam 9 civarinda Basbakanlik in bahcesine kadar yuruduler ve burada intihar ettiler Bu olayin birkac farkli gorusu bulunmaktadir Bir rivayete gore her biri Hitler in gomuldugu yerin yakininda bir siyanur kapsulu isirdi Misch e gore Joseph Goebbels kendini Magda ile beraber oldurmedi ancak intiharindan sonraki sabah intihar etti Ancak Goebbels in SS komutani Gunther Schwagermann 1948 de onun onunden merdivenlerden yukari ciktiklarini ve Basbakanlik bahcesine ciktiklarini soyledi Merdiven boslugunda bekledi ve silah seslerini duydu Schwagermann daha sonra merdivenleri cikti ve disari ciktiklarinda cansiz bedenlerini gordu Goebbels in onceki emrini takiben Schwagermann bir SS askerine Goebbels in vucuduna birkac el ates ettirdi ancak hareket etmedi Cesetleri ayni gece siginak uyeleri tarafindan yakildi Ertesi gun saat 17 00 siralarinda Sovyet askerleri Goebbels ciftinin komurlesmis cesetlerini Reich Sansolyesi nin acil cikisindan sadece birkac metre otede buldular Magda nin yuzu kocasinin yuzune kiyasla taninmaz haldeydi Vucudunun sozde Sovyet otopsisine gore cene kemikleri ve dis kalintilari agiz boslugunda ayrilmis bulundu Cocuklarin cesetleri gece kiyafetleri icinde kizlarin saclarina kurdeleler baglanmis olarak Vorbunker deki bir odada bulundu Kanit olarak Sovyet haber filmi icin filme alinmak uzere Goebbels ciftinin yanmis cesetlerinin yanina yerlestirildiler Populer kulturde2004 tarihli Alman yapimi Cokus Der Untergang filminde Corinna Harfouch tarafindan canlandirildi GaleriMagda Goebbels ailesi on sira soldan saga Helmut Hedwig Heidrun Joseph Holdine arka sira soldan saga Hildegard Gunther Quandt ve Magda nin oglu ve Helga Magda Onkel Adi Adi amca ve Joseph Heinrich Hoffmann tarafindan cekilen resim 1938 Kaynakca Tarihin en carpici hikayelerinden Adolf ve Eva 15 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hurriyet Blog Shindler 2017 ss 46 47 Shindler 2017 s 47 Haim Arlosoroff Killed Center For Israel Education 10 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Mayis 2021 Meissner 1980 s 29 a b Longerich 2015 s 152 List or Manifest of Alien Passengers For the United States Immigration Officer At the Port of Arrival Form 500 U S Department of Labor Immigration Service pp 7 8 number on list 3 amp 4 dated 22 amp 28 October 1927 Die Quandts Ihr leiser Aufstieg zur machtigsten Wirtschaftsdynastie Deutschlands 21 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Campus Frankfurt am Main 2002 a b Longerich 2015 s 153 Manvell amp Fraenkel 2010 s 94 abendblatt de 21 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Haziran 2022 Die Tagebucher von Joseph Goebbels Aufzeichnungen 1923 1941 Juni 1931 September 1932 Teil 1 S 189 22 Subat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wagener Otto Hitler Memoirs of a Confidant a b Longerich 2015 ss 159 160 Longerich 2015 s 160 Meissner 1980 ss 91 97 99 Peter Longerich Goebbels 2010 S 167 ff Longerich 2015 ss 231 290 291 Longerich 2015 ss 315 316 Longerich 2015 ss 317 318 Longerich 2015 s 392 Manvell amp Fraenkel 2010 s 170 Longerich 2015 ss 392 395 Longerich 2015 ss 391 395 Longerich 2015 s 317 Thacker 2010 s 204 Meissner 1980 s 219 Meissner 1980 s 222 Meissner 1980 s 127 Longerich 2015 ss 197 361 362 706 Klabunde Anja Magda Goebbels p 302 What is Trigeminal Neuralgia 16 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde TNA Website Meissner 1980 ss 141 228 234 Thacker 2010 s 298 Die Erben der Magda Goebbels Almanca 21 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde 21 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Haziran 2022 Filmaufnahmen des Originalbriefes teils auch vorgelesen von 6 00 bis 7 59 min in der Dokumentation Hitlers Tod 21 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Haziran 2022 Kershaw 2001 ss 827 828 Junge Traudl Until the Final Hour I was in Hitler s suicide bunker BBC News 3 Eylul 2009 3 Eylul 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mayis 2010 Dominik Gross Mathias Schmidt Alexander Heit Helmut Kunz und die Ermordung der Goebbels Kinder 10 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Zahnarztliche Mitteilungen Heft 8 2020 S 72 74 16 April 2020 Abgerufen am 22 April 2020 Landesarchiv Nordrhein Westfalen Q225 PPOM Nr 316 Band 1 Alexander Heit Jens Westemeier Mathias Schmidt It s all over now The dentist Helmut Kunz and the killing of Reich Propaganda Minister Joseph Goebbels children at the end of the Third Reich In British Dental Journal 227 2019 S 997 1000 DOI 10 1038 s41415 019 0992 1 Adolf Hitlers letzte Tage im Fuhrerbunker Der Augenzeuge Rochus Misch im Interview YouTube Almanca 2020 09 03 Misch 2014 s 177 a b Joachimsthaler 1999 s 52 Adolf Hitlers letzte Tage im Fuhrerbunker Der Augenzeuge Rochus Misch im Interview YouTube Almanca 2020 09 03 a b Ryan 1994 s 366 Bezymenski Lev 1968 The Death of Adolf Hitler 1 bas New York s 100 Beevor 2002 s 398 The New Yorker 14 Subat 2005 9 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Nisan 2017 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Magda Goebbels ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir