Manisa (il)

Manisa, Türkiye'nin bir ilidir. Manisa merkezli il, 2023 TÜİK verilerine göre 1.475.716 kişilik nüfusuyla Türkiye'nin en kalabalık on dördüncü ilidir.Anadolu Yarımadası'nın batısında, Ege Bölgesi'nin ortasında yer alır. Doğudan Uşak ve Kütahya, güneyden Aydın ve Denizli, kuzeyden Balıkesir ve batıdan İzmir ile komşudur. 27°08 ve 29°05’ doğu boylamları ile 38°04 ve 39°58’ kuzey enlemleri arasında yer alır. 17 ilçesi vardır. Toplam nüfus bakımından İzmir'den sonra Ege Bölgesi'nin ikinci büyük ili ve ticaret merkezidir. Gediz Nehri'nin büyük bir bölümü il sınırları içerisinden geçmektedir.

Manisa
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İl sınırları haritası
Ülke	Türkiye
Coğrafi bölge	Ege Bölgesi
İl merkezi	Manisa
İdare
• Vali	Enver Ünlü
Yüzölçümü
• Toplam	13.810 km²
Rakım	71 m
Nüfus
• Toplam	1.367.905
• Yoğunluk	1.473.173/km²
• Kır	-
• Şehir	1367905
Zaman dilimi	(TSİ)
İl alan kodu	236
İl plaka kodu	45
Resmî site https://www.manisa.bel.tr/T.C. Manisa Valiliği

Coğrafya

Kula'daki peri bacaları

Manisa ilinin yüzölçümü 13.810 km²'dir. Manisa'nın komşu illere olan uzaklıkları, Aydın 156 km, Balıkesir 137 km, Denizli 208 km, İzmir 36 km, Kütahya 317 km ve Uşak 195 kilometredir. Önemli merkezlere olan uzaklığı ise kilometre olarak Adana 884 km, Ankara 563 km, Antalya 428 km, Bursa 286 km, Gaziantep 1.089 km, İstanbul 525 km, Konya 534 km, Kayseri 832 kilometredir. İl alanı doğal açıdan kuzey ve kuzeydoğudan Demirci Dağları ve uzantıları, doğudan Kula - Gördes - Uşak platoları, güneyden Bozdağ kütlesi, batıdan Spil Dağı, Yamanlar Dağı uzantıları, Menemen Boğazı ve Yunt Dağı'nın uzantılarıyla kuşatılmış durumdadır. İl topraklarının %54,3'ü dağlardan oluşmaktadır. Bunu %27,8 ile platolar ve %17,9 ile ovalar izlemektedir.

İlin başlıca akarsuları kollarıyla birlikte Gediz Nehri ve Bakırçay'dır. Ege Bölgesi'nin önemli doğal iki gölünden biri olan Marmara Gölü, bu ildedir. Demirköprü Barajı ise sadece ildeki değil, tüm bölgedeki önemli barajlardandır. Diğer barajlar ise Afşar Barajı ve Sevişler Barajı'dır.

İklim

Ege Bölgesi'nin batı kesiminde geniş bir alanı kaplayan Manisa ilinin batısında ve Gediz Nehri havzası boyunca karasal nitelikli Akdeniz iklimi hakim olmakla birlikte özellikle doğu ve dağlık bölgelerinde İç Anadolu Bölgesi'nin karasal ikliminin etkileri görülür. İlin batısından doğusuna gidildikçe, toprak, iklim ve topoğrafya gibi çevre koşulları aşamalı olarak değişmeye başlar. Bu değişime bağlı olarak bitki örtüsü de değişir. Bitki örtüsü batıdan doğuya doğru sırayla; ova bitkileri, makiler, ormanlar ve alpin bitkilerinden oluşur. Ancak bunların aşamaları birbirlerini düzenli bir biçimde izlemez. Dağlarda egemen bitki örtüsü ormanlar ve makilerdir.

İlde ortalama sıcaklık 16.8 °C'dir. En sıcak aylar, ortalama sıcaklığın 30 °C'nin üzerine çıktığı Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarıdır. Yıllık sıcaklık ortalaması kışın (Ocak Ayı) 6 °C'nin altına düşmez. Yılda ortalama 25 gün don(lu) geçer. Yılda ortalama 107.5 gün sıcaklık 30 °C'nin üzerindedir. Ortalama olarak yılın 91 günü yağışlı geçmektedir. Yıllık ortalama yağış miktarı m² ye 750.3 kg'dır. En fazla yağış Aralık, Ocak ve Şubat aylarında görülür. Genel bitki örtüsü makidir.

Nüfus

Akhisar, Kayalıoğlu Mahallesi'nde Yahudi cemaati tarafından yaptırılan "Or Yehuda Tarım Okulu"

Akhisar'da Reşat Bey mezarlığı yakınındaki "Musevi Mezarlığı"nda bulunan İbranice mezartaşlarından biri.

Osmanlı döneminde şehzadelerin de yerleştiği merkezlerden biri olması nedeniyle şehir nüfusu artmaya başlamıştır. 1531 tarihli tahrir defterine göre yerleşimde otuz yedi mahalle bulunurken, 1575 yılında kırk iki mahalle bulunmaktaydı. 16. yüzyılın başlarına kadar sadece Müslüman nüfusun yaşadığı Manisa'ya ilk gayrimüslim nüfusu bu yüzyıl başlarında İspanya'dan gelen Yahudiler oluşturmaktaydı. 1531 yılında 88 Yahudi hane şehirde yaşamaktayken bu rakam 1575 tarihinde 117 haneye çıkmıştır. Aynı dönemde şehre yakın Horos adlı köyde şehzadelerin sarayında hizmet eden Rum nüfusu (1521 yılında 7 hane, 1575 yılında 22 hane) bulunmaktaydı. 17. yüzyılda Celali isyanları nedeniyle köy ve nahiyelerde yaşayan halkın emniyetli buldukları merkeze gelmesiyle Manisa nüfusu daha da artmaya başladı. Bu yüzyılda Yahudi nüfusta azalma görülürken, Rum ve Ermeni nüfusta artış görüldü. 1660-1661 sayımında, Manisa'nın nüfusu 3684 haneye ulaşmıştı. Elli iki mahallesi bulunan şehrin içinde; iki Ermeni (172 hane), bir Yahudi (73 hane) bir de Rum (62 hane) mahallesi bulunmaktaydı. Bu dönemde 18.000 olarak tahmin edilen şehir nüfusunun takriben 1200'ü gayrimüslimlerden oluşmaktaydı. 1770’lerde Rumlar, bölge ayanlarından Karaosmanoğulları’nın çiftliklerinde çalışmaya başlamış ve zamanla Manisa'da en kalabalık gayrimüslim topluluk olmuştur. 1842-1843 sayımında şehirde 7.569 Türk, 2.523 Rum, 1.126 Ermeni ve 412 Yahudi erkek yaşamaktaydı. 1899-1900 yılı salnamesine göre şehirde; 24.079 Müslüman Türk, 5.953 Rum, 2.488 Ermeni, 1578 Yahudi, 146 Protestan ve 338 Katolikten oluşan 34.572 kişi bulunmaktaydı. 1919-1922 yılları arasındaki işgal ve yaşanan tahribat sonrasında nüfusunda azalma görülen Manisa, Cumhuriyet’in 1927 yılındaki ilk nüfus sayımında 28.635 kişilik nüfusa sahipti. 1900'lü yılların ortalarından itibaren şehir nüfusu artmaya başlamış olup, günümüzde Türkiye'nin en yoğun göç alan şehirlerinden birisi konumundadır.

Manisa il nüfus bilgileri
Yıl	Toplam	Sıra	Fark	Şehir - Kır
1927	374.013	7		%29     109.426 264.587     %71
1935	426.237	8	%14	%29     123.295 302.942     %71
1940	455.812	8	%7	%30     138.128 317.684     %70
1945	472.789	8	%4	%28     134.307 338.482     %72
1950	520.091	8	%10	%28     146.347 373.744     %72
1955	562.155	9	%8	%31     171.997 390.158     %69
1960	657.104	9	%17	%35     228.126 428.978     %65
1965	748.545	8	%14	%36     265.857 482.688     %64
1970	805.650	8	%8	%37     299.202 506.448     %63
1975	872.375	8	%8	%39     341.489 530.886     %61
1980	941.941	9	%8	%42     396.297 545.644     %58
1985	1.050.130	8	%11	%46     481.897 568.233     %54
1990	1.154.418	9	%10	%51     590.374 564.044     %49
2000	1.260.169	12	%9	%57     714.760 545.409     %43
2007	1.319.920	14	%5	%64     841.059 478.861     %36
2008	1.316.750	14	%0	%64     843.999 472.751     %36
2009	1.331.957	14	%1	%65     868.809 463.148     %35
2010	1.379.484	14	%4	%67     924.267 455.217     %33
2011	1.340.074	14	%3	%66     891.084 448.990     %34
2012	1.346.162	14	%0	%67     904.513 441.649     %33
2013	1.359.463	14	%1	Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır.
2014	1.367.905	14	%1
2015	1.380.366	14	%1
2016	1.396.945	14	%1
2017	1.413.041	14	%1
2018	1.429.643	14	%1
2019	1.440.611	14	%1
2020	1.450.616	14	%1
2021	1.456.626	14	%0
2022	1.468.279	14	%1
2023	1.475.716	14	%1

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2024 verileri)

Manisa il nüfusu: 1.475.716 (2023 sonu). İlin yüzölçümü 13.340  km²'dir. İlde  km²'ye 111 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 329 kişi ile Yunusemre’dir)

İlde yıllık nüfus artış oranı % 0,51 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Ahmetli (% 2,37)- Demirci (-% 2,08)

06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre 17 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 1089 mahalle bulunmaktadır.

2023 yılı sonunda Manisa ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe	Nüfus 2022	Nüfus 2023	Fark	Değişim%	Mah.Say.	Alanı  km^2	Yoğunluk
Ahmetli	16.963	17.370	407	2,37	23	227	77
Akhisar	177.419	178.812	1.393	0,78	109	1645	109
Alaşehir	104.717	105.397	680	0,65	87	971	109
Demirci	36.620	35.868	-752	-2,08	101	1321	27
Gölmarmara	15.193	15.211	18	0,12	21	310	49
Gördes	26.458	26.240	-218	-0,83	64	902	29
Kırkağaç	37.645	37.823	178	0,47	47	541	70
Köprübaşı	12.730	12.752	22	0,17	46	447	29
Kula	43.227	43.361	134	0,31	60	981	44
Salihli	165.113	165.182	69	0,04	103	1359	122
Sarıgöl	35.537	35.519	-18	-0,05	35	432	82
Saruhanlı	56.523	57.452	929	1,63	50	771	75
Selendi	19.203	19.115	-88	-0,46	57	726	26
Soma	111.789	111.276	-513	-0,46	71	820	136
Şehzadeler	167.227	166.541	-686	-0,41	67	515	323
Turgutlu	175.401	177.071	1.670	0,95	61	549	323
Yunusemre	266.514	270.726	4.212	1,57	87	823	329
Manisa	1.468.279	1.475.716	7.437	0,51	1.089	13.340	111

Ekonomi

Manisa ili, 2018 yılı verisine göre gayri safi yurt içi hasıla bakımından ₺63,4 milyar ile ülkenin on birinci büyük ilidir. Kişi başına düşen gelirde ise ₺44.631 ile on dördüncü sırada yer almaktadır. 2013 yılı İnsani Gelişme Endeksi verisine göre Manisa, elde ettiği 0,496 puanla otuz dokuzuncu sırada yer aldı.

Sanayi

Manisa, Türkiye'nin gelişmiş organize sanayi bölgelerinden birine sahiptir. Liman, tren yolu gibi ulaşım yollarına olan yakınlığından dolayı pek çok sanayi şirketinin üretim tesisi kurduğu şehir, 2005 yılında Financial Times tarafından dünyanın en iyi yatırım kenti seçilmiştir. Bu nedenle Vestel, Indesit, Bosch, Schneider, , Eczacıbaşı, Ülker, Keskinoğlu, Ferrero, İnci Akü gibi birçok marka ve firma, Türkiye'deki üretim üslerini Manisa'da kurmuştur. Manisa, Ege Bölgesi'nin İzmir'den sonra ikinci büyük sanayi ve ticaret merkezidir.

Manisa, 2011 yılında gerçekleştirdiği 7.116.049.087 TL ihracatla Türkiye'nin en çok ihracat yapan 7. şehri konumuna gelmiştir.

Tarım

Gediz Nehri kıyısında kurulu olan Manisa'da, tarım önemli geçim kaynaklarından biridir. Tarımsal faaliyetlerin başında üzüm üretimi gelmektedir. Özellikle Sultani cinsi üzüm üretiminde ülke tarımında önemli bir paya sahiptir. Bunun yanı sıra il sınırları içerisindeki zeytin üretimi de önemli bir yere sahiptir.

Spor

2018-2019 Sezon sonunda, Futbolda Süper Lig takımı Akhisar Belediyespor, 1. Lig'e, 2. Lig takımı Manisaspor 3. Lig'e düşmüştür. 2. Lig'deki Manisa BB ve 3. Lig'deki Turgutluspor ligde kalmıştır. BAL'daki 3 takımdan Somaspor 3. Lig'e çıkmıştır. Kadın Futbol 3. Ligi'nde de 4 takımı yer almıştır.

Basketbol 1. Lig erkeklerde Akhisar Belediyespor, ligi 4. sırada, Manisa BB ise 10. sırada tamamlamıştır.

Voleybolda Süper Lig'de erkeklerde Kula Belediyespor, 1. Lig kadınlarda Salihli Belediyespor küme düşmüştür. Bölgesel Lig takımları Manisa Mostem Gençlik ve Akhisargücü 2. Lige yükselmiştir.

Hentboldaki tek takımı 2. Lig erkeklerde Salihli Belediyespor’dur.

Ziraat Türkiye Kupası'nda Manisa'nın 3 takımı başladıkları ilk turlarda elenirken, Akhisar Belediyespor, finalde Galatasaray'a yenilerek kupa 2.si olmuştur.

Basketbol Federasyon Kupası'nda Akhisar Belediyespor yarı finalde elenerek kupa 3.sü olmuştur.

Avrupa Ligi'ne katılan Akhisar Belediyespor, 1 puanla gruptan çıkamamıştır.

Önemli spor tesisleri: Manisa 19 Mayıs Stadyumu (16.597), Spor Toto Akhisar Stadyumu (12.139), Yıldırım Beyazıt Spor Salonu (2.500) ve Atatürk Olimpik Kapalı Yüzme Havuzu (2.200)'dur.

Yönetim

Merkezi Yönetim

Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur.

Manisa, bir ‘büyükşehir’dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Manisa Valisi 1971-Çorum doğumlu Enver Ünlü, 10.8.2023/376 sayılı kararla Giresun Valisi iken atanmıştır.

Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler Manisa'nın ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.

Yerel yönetim

Büyükşehir Belediyelerinde Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.

Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır. Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.

Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16.madde)

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Manisa Büyükşehir Belediye Başkanı, 1977-Manisa doğumlu Ferdi Zeyrek (CHP), 31 Mart 2024 seçimlerinde %57,22 oy oranıyla seçilmiştir.

İlçe belediyeleri, 2024 Türkiye yerel seçimleri'ne göre, üç değişik parti tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 15'i CHP, 2'si AK PARTİ ve biri YRP'li belediye başkanıdır.

Manisa Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 89’dur (Büyükşehir Belediye Başkanı, 17 ilçe belediye başkanı ve 71 üye) Bunların 14'ü AK PARTİ, 62'si CHP, 12'si MHP, 1'i YRP'dir

Medya

Yerel TV Kanalları ETV Manisa (Karasal ve KabloTV (sadece Manisa'da))

Yerel Radyo Kanalları Tempo FM (90.2) Manisa-Merkez Radyo Hiraş (90.8) Manisa-Merkez Radyo 45 (93.5) Manisa-Merkez (Yayın hayatına ara vermiştir.) Radyo Metronom (93.6) Manisa-Akhisar Efe FM (95.5) Manisa-Akhisar Demirci RHT FM (103.3) Manisa-Demirci Kula Sembol FM (100.3) Manisa-Kula Kula Seç FM (101.8-102.6) Manisa-Kula Radyo Seçil (91.0) Manisa-Salihli Radyo Gökkuşağı (97.0) Manisa-Salihli Salihli Gökay FM (102.2) Manisa-Salihli Soma FM (103.5) Manisa-Soma Ege FM (93.0) Manisa-Turgutlu

Gazeteler Manisa'nın Sesi Gazetesi Manisa Manşet Gazetesi Manisa'da Denge Gazetesi Manisa Olay Gazetesi Manisa Haber Gazetesi Manisa Hür Işık Gazetesi Manisa Meydan Gazetesi Manisa'da Gündem Gazetesi Akhisar Gündem Gazetesi Akhisar Altıeylül Gazetesi Salihli Sektör Gazetesi Soma Olay Gazetesi Soma Gündem Gazetesi Soma Karaelmas Gazetesi Soma Kurtuluş Gazetesi Demirci Halıkent Müstakil Bölge Gazetesi Alaşehir 5 Eylül Gazetesi Yeni Turgutlu Gazetesi Turgutlu Yankı Gazetesi Turgutlu Manşet Gazetesi Turgutlu Postası Gazetesi Gördes Müstakil Bölge Gazetesi Gelişen Yeni Kırkağaç Gazetesi Kırkağaç Kırkhaber Gazetesi Kula Haber Gazetesi Sarıgöl Gündem Gazetesi Saruhanlı Kardelen Gazetesi

Altyapı

Ulaşım

Manisa'da çevre illere ulaşım ilin içerisinden geçen birçok kara yolu ve demir yolu hatları ile sağlanmaktadır. Şehir içerisinde ise toplu taşıma ilçelerin kendi içinde ve ilçeler arasında olmak üzere hem Manisa büyükşehir Belediyesine ait araçlarla hem de Özel Toplu Taşıma araçları ile 300'den fazla hat üzerinden Manisa Kart adı verilen elektronik kart sistemi ile il genelinde yapılmaktadır.

Konum

Konum Bilgileri
İlçe	Kuruluş Yılı	Önceden bağlı olduğu ilçe	Alanı km²	Rakım mt.	Merkeze km	Ulaşan Yollar
Ahmetli	1987	Turgutlu	227	91	52	/
Akhisar	Cumh.önce		1.645	106	48	/ , , ,
Alaşehir	Cumh.önce		971	201	109	,
Demirci	Cumh.önce		1.321	881	158	,
Gölmarmara	1987	Akhisar	310	115	66
Gördes	Cumh.önce		902	668	107	(Köprübaşı)=>,
Kırkağaç	Cumh.önce		541	187	74	/ ,
Köprübaşı	1990	Gördes	447	247	123
Kula	Cumh.önce		981	665	118	/ , ,
Salihli	Cumh.önce		1.359	119	71	/
Sarıgöl	1957	Alaşehir	432	214	128
Saruhanlı	1959	Merkez	771	40	17	/ ,
Selendi	1954	Kula	726	437	155	/ =>
Soma	Cumh.önce		820	172	87	/ ,
Şehzadeler	2012	Merkez	515	79	0	/ ,
Turgutlu	Cumh.önce		549	95	31	// , ,
Yunusemre	2012	Merkez	823	78	7	/ ,
MANİSA	Cumh.önce		13.339	79
*Metropol ilçelerin merkeze uzaklıkları, kaymakamlık ile valilik arasındaki uzaklıktır.

Kaynakça

1. ^ . www.manisa.gov.tr. 5 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2023. 
2. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
3. ^ ^{a b} "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Müdürlüğü. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2019. 
4. ^ ^{a b} "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Şubat 2024. 
5. ^ (PDF). manisa.gov.tr. 12 Eylül 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2016. 
6. ^ . dergipark.org.tr. Temmuz 2017. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2019. 
7. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
8. ^ (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
9. ^  . (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
10. ^  . (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
11. ^  . (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
12. ^  . (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
13. ^  . (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
14. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
15. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
16. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
17. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
18. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
19. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
20. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
21. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
22. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
23. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
24. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
25. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
26. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
27. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
28. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
29. ^ ^{a b c d e f g h i}
    • "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Manisa Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
    • "Manisa Nüfusu". nufusune.com. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
    • "Manisa Nüfusu". nufusubu.com. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
30. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Şubat 2020. 
31. ^ ^{a b} Özkul, İsmet (25 Aralık 2019). "81 ilin 2018 yılı GSYH ve büyüme karnesi". Dünya. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020. 
32. ^ . dergipark.org.tr. Ocak 2017. 21 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2019. 
33. ^ . web.archive.org. 7 Ağustos 2016. 7 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2024. 
34. ^ . 29 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2012. 
35. ^ "Enver ÜNLÜ". www.manisa.gov.tr. 5 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2023. 
36. ^ (PDF). 29 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020. 
37. ^ (PDF). 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020. 
38. ^ . 17 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020. 
39. ^ . 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020. 
40. ^ . 8 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020. 
41. ^ "Frekans Listesi". Kablo. 27 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024. 
42. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Nisan 2022. 
43. ^ [htttps://www.turgutlupostasi.com/ "Arşivlenmiş kopya"]. 4 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Nisan 2022. 
44. ^  İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
45. ^ ^{a b} Karayolları Genel Müdürlüğü

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Manisa (il) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• T.C. Manisa Valiliği