Marquis de Sade

Donatien Alphonse François le Marquis de Sade (Fransızca okunuşu: maʁki: dəsad) (2 Haziran 1740 - 2 Aralık 1814), Fransız aristokrat ve felsefe yazarıdır. Erotik edebiyatın önemli yazarlarındandır, genellikle sert pornografik yazılar yazardı.

Marquis de Sade
Sade'ın 1760 tarihli, kendisine ait olduğu bilinen tek portresi, çizildiği tarihte 19 yaşındaydı.
Okunuş	maʁki də sad
Doğum	2 Haziran 1740(1740-06-02) Paris, Fransa
Ölüm	2 Aralık 1814 (74 yaşında)
Milliyet	Fransız
Meslek	Aristokrat ve yazar
Önemli eser(ler)	Sodom'un 120 Günü Juliette
Stil	Liberteryen
İmza

Yaklaşık 29 yılını hapishanede, 13 yılını akıl hastanesinde geçirmiştir ve en önemli eseri 'nü hapishanede yazmıştır. Eser günümüzde bile oldukça sakıncalı görülür. Ünlü yönetmen Pasolini romanın günümüze uyarlaması olan Salo ya da Sodom'un 120 Günü filmi çekmiştir. Diğer önemli eseri de Justine'dir. Sadizm'in kökeninin onun yazdıklarına dayandığı bilinir.

Yazılarında ahlakı, yasayı, dini öğeleri dikkate almadan aşırı özgürlüğü (hatta ahlaksızlığı) ve en iyinin zevk olduğunu savunuyordu. Sade, 32 yıl farklı hapishanelerde ve akıl hastanesinde hapsedildi; on bir yıl Paris'te (on yılı Bastille'de geçti), bir ay 'de, iki yıl kalede, bir yıl 'de, üç yıl 'de, bir yıl 'de ve 13 yıl Charenton akıl hastanesinde. Yazılarının çoğunu tutuklu olduğu dönemde yazdı. "Sadizm" kavramı adından türetilmiştir.

Sade kitaplarında kişilerarası ilişkilerde insanın insanî yanı bir kez yitirildiğinde, neler olabileceğinin bilgisini verir. Kişilerarası ilişkilerde insanın sahip olduğu onur bir yana bırakıldığında, ortaya çıkan yeni ilke kendi yararını koruma sonuna kadar götürülecek olursa; zorunlu olarak "sadizm"e varılır. Yani insandaki insanî olan tek şey doğaysa, doğrudan doğa nedenselliği insan türünün yapıp etmelerini belirliyorsa, insan olmak cani olmayı da beraberinde doğal olarak taşır. Eserlerinde ahlakî eylemin belirleyicisi olarak etik değerler değil de, içgüdüler ya da "koşullu buyruklar" eylemin "ilkesi" yapılırsa neler olacağını anlatır.

Hayatı

Çocukluğu ve eğitimi

Sade, Paris’te Condé Sarayında doğdu. Babası comte Jean-Bastiste François Joseph de Sade’dir. Annesi Condé prensesinin uzaktan kuzeni ve yardımcısı olan Marie-Eléonore de Maillé de Carman’dir.

Çocukluğunda Katolik rahip olan amcası de Sade’ın yanında eğitim gördü. Daha sonra Jesuit lycée (erkekler okulu)na gidip askeri eğitim aldı. Yedi yıl savaşlarında süvari sınıfının komutanı olarak görev aldı. 1763’te savaştan döndü ve gönlünü zengin bir devlet adamının kızına kaptırdı ancak bu beraberlik aynı yıl kızın büyük ablası Renée-Pélagie de Montreuil ile evlenmesini düşünen babası tarafından reddedildi.

Ömrü boyunca tiyatroya olan ilgisi 1766 yılında Provence’de Lacoste kalesinde inşa ettirdiği özel tiyatroyla açığa çıktı.

Unvanı

Ailesi comte ve marquis unvanlarını seçti. Büyükbabası, Gaspard François de Sade, ailede marquis unavını kullanan ilk kişiydi. Genellikle marquis de Sade olarak bilindi ancak bazı belgelerde marquis de Mazan olarak da bilinir. Ancak Donatien de Sade’ın yaşadığı yerde ne onun ne de atalarının hakkında bir belge bulunamadı ayrıca Provence parlamentosu tarafından marquis ya da comte unvanlarını onaylayan yasal bir belgeye ulaşılmadı. Soyluluk unvanını kullanabilmek için böyle yasal bir onaylama gerekliydi. Noblesse d'épée’nin yani eski Fransız soylularının üyesi olan Sade ailesi soyluluklarının eski Avrupalılardan geldiğini iddia ediyordu. Aslında ailenin atası Laura de Noves’di. Verilen mağrur unvanların kral tarafından onaylanması gelenekseldi. Ailenin marquis ve comte unvanlarını farklı şekillerde kullanması Fransızların unvan hiyerarşisinin göreceli olduğunu yansıtır. Teoride Marquis unvanı birkaç gemiye sahip olan soylular için uygundur. Ancak bu unvanın belirsiz kişilerce kullanılması itibardan düşmesine neden oldu. Mahkemede öncülük unvana değil soyluluğun kıdemine ve kraliyet onayına bağlıydı. Evliliğinden önceki yazışmalarda Sade, babası tarafından marquis şeklinde ifade edildi. Ancak ondan sonraki nesiller bu şerefli ama gayri resmi unvanı kullanmayı reddederek kendilerine comtes de Sade dediler.

Olaylar ve tutuklanma

Sade’ın olaylı ve ahlaksız bir yaşam sürdüğü ve fahişelere olduğu kadar Lacoste kalesindeki kadın ve erkek çalışanlara da kötü muamelede bulunduğu söylenir. Sade’ın bu davranışları arasında Lacoste kalesine gelen karısının kız kardeşi olan Anne-Prospere olayı da vardır.

Sade’ın en önemli skandallarından biri Rose Keller adındaki bir kadını kendisine cinsel anlamda hizmet ettirmeye zorladığı 1768 yılı gününde meydana geldi. Kadını Arcueil’deki şatosunda zorla tutmasından, fiziksel ve cinsel yönden kötü muamele göstermesinden dolayı suçlandı. Ayrıca bu dönemde önemli bir suç olan hakaretten de yargılandı. Kadın ikinci kat penceresinden tırmanarak kaçtı ve gördüğü kötü muamelenin karşılığını alamadı. Sade’ın kayın validesi la Presidente, Sade’yi mahkemeye çıkarmamak için Kral’dan bir belge aldı (lettre de cachet). Bu belge (lettre de cachet) daha sonra marquis için felaket olacaktı.

1763 yılında Sade Paris yakınlarında yaşamaya başladı. Birçok fahişe onun kötü davranışlarından şikâyetçiydi ve polis tarafından gözaltına alındı, yaşanan olaylar hakkında detaylı raporlar tutuldu. Birçok kısa tutuklamadan sonra serbest bırakıldı ve 1768’de Lacoste kalesine geri döndü.

1772 yılında Marsilya’da, uşağı Latour ile birlikte öldürücü olmayan, afrodizyak olarak kullanılan kurutulmuş tozu ile zehirlemekten ve sodomi suçlarından yargılandı. Bu yıl içerisinde ölüm cezasına çarptırıldı. Karısının kız kardeşini de alarak İtalya’ya kaçtı ve kayınvalidesi bu suçu yüzünden onu asla affetmedi. Bu sefer lettre de cachet belgesini onu tutuklatmak için aldı.

Sade ve uşağı 1772 yılının sonlarına doğru Latour Miolans kalesinde yakalanıp tutuklandı ancak dört ay sonra kaçtılar.

Sade daha sonra suç ortağı olacak olan karısının yanına Lacoste kalesinde saklandı. Bir grup genç işçiyi burada hapsetti ve işçiler cinsel tacizlerinden şikâyet edip kaleyi terk ettiler. Sade tekrar İtalya’ya kaçmak zorundaydı. Bu süre içinde İngilizce'ye çevrilmemiş olan yolculuk maceralarını anlatan adlı romanını yazdı. 1776’de Lacoste kalesine geri döndü ve yine çok sayıda hizmetçi kızı zapt etti ve birçoğu kaleden kaçtı. 1777’de hizmetçi kızlardan birisinin babası, kızına sahip çıkmak ve Sade’yi öldürmek için Lacoste kalesine geldi, silahın ateşlenmemesi Sade için büyük şans oldu.

Sonraki yıl aslında bir yıl önce ölmüş olan annesini ziyaret etmek için Paris’e gitti. Burada tutuklandı ve ’de hapsedildi. 1778’de ölüm cezasının verilmesi için başvurdu ancak tutuklu kaldı. Buradan da kaçtı ancak kısa bir süre sonra yakalandı. Yazmaya tekrar başladı ve burada kendisi gibi erotik yazılar yazan Comte de Mirabeau ile tanıştı ama birbirlerini hiç sevmediler. 1784'te Vincennes hapishanesi kapatıldı ve Sade Bastille’ye gönderildi. 2 Temmuz 1789 hücresinden dışarıdaki kalabalığa doğru yüksek sesle ‘burada tutukluları öldürüyorlar’ diye haykırdı. İki gün sonra Paris yakınlarındaki Charenton akıl hastanesine gönderildi. (Fransız İhtilali’nin başlangıcı sayılan Bastille Buhranı 14 Temmuz’da meydana geldi.)

Sade başyapıtı Les 120 Journées de Sodome (Sodom’un 120 günü) için çalışıyordu. Nakil sırasında eserin müsveddesi kayboldu ancak yazmaya devam etti. Yeni Kurucu Meclis lettre de cachet (kraldan alınan belge) uygulamasını kaldırdıktan sonra 1790’da Charenton hapishanesinden salındı. Kısa bir süre sonra karısı Sade’den boşandı.

Özgürlüğüne kavuşması, siyasette yer alması ve hapsedilmesi

1790’dan sonra özgürlüğüne kavuştuğu dönemde Sade birçok anonim eser yayımladı. Eşini terk etmiş, altı yaşında bir çocuk annesi olan eski oyuncu Marie-Constance Quesnet ile tanıştı ve hayatının sonuna kadar Marie-Constance Quesnet ile yaşadı.

İhtilalden sonra kendini politikaya adadı, Cumhuriyeti destekledi ve kendini ‘Uygar Sade’ olarak tanımladı. Aristokratik geçmişine rağmen birçok resmî görev elde etmeyi başardı.

1789 yılındaki ayaklanmada Lacosta’daki birçok mülkünün zarar görmesinden dolayı Paris’e yerleşti. 1790’da Ulusal Delege olarak seçilerek liberal siyasi görüşü temsil etti. Radikal görüşlerinden dolayı dile düşmüş Piques mezhebinin üyesiydi. Doğrudan demokrasiyi öneren birçok siyasi kitap yazdı. Aristokrat geçmişinden dolayı devrimci arkadaşlarından tepki gördü. Sade oğlunu reddetmeye zorlandı ve bir sonraki yıl adı belki hatayla belki kasten Fransız İhtilali’nden kaçanlar listesine eklendi.

Terörün hüküm sürdüğü 1793 yılında Jean-Paul Marat’a makamını koruması için takdire değer bir konuşma yazdı. Orta yolculukla suçlandı ve bir yıldan fazla hapsedildi ve büyük ihtimalle idareden kaynaklanan bir nedenle giyotinden kurtuldu. Bu deneyim onun tiranlık rejiminden ve ölüm cezasına olan nefretini pekiştirdi. 1794’te Maximilien Robespierre’nin devrilmesi ve infaz edilmesinden sonra serbest bırakıldı ve Terör Hükümdarlığı (Reign of Terror) sona erdi.

1796’da Lacoste kalesini yoksulluktan dolayı satmak zorunda kaldı. Kalenin kalıntıları moda tasarımcısı Pierre Cardin tarafından düzenlendi ve burada hala tiyatro festivalleri yapılmakta.

Yazdıklarından dolayı tutuklanması ve ölümü

1801 yılında Napolyon Bonapart Justine ve Juliette’in anonim yazarını tutuklama emri verdi. Sade yayımcısının ofisinde tutuklandı ve yargılanmadan hapsedildi; ilk önce Sainte-Pélagie hapishanesinde kaldı ancak buradaki genç tutukluları baştan çıkardığı için katı kuralları olan Bicêtre kalesine gönderildi.

Charenton’a Nakli

Ailesinin de desteğiyle 1803 yılında deli olduğu ifade edildi ve bir kez daha Charenton akıl hastanesine gönderildi. Eski eşi ve çocukları da onun burada kalmasını destekliyorlardı.

Constance’ın Sade’yle birlikte Charenton’da yaşamasına izin verildi. Kurumun merhametli idarecisi Abbé de Coulmier yazdığı oyunları sahnelemesi, Paris halkına sunması ve oradaki hastaları oyuncu yapması için Sade’yi yüreklendirdi. ’in psikoterapiye garip yaklaşımı pek çok tepki çekti. 1803 yılında yeni polis teşkilatı Sade’yi tek kişilik hücreye nakletti. Coulmier’in bu uygulamayı ılımlılaştırmaya çalışmasına rağmen kâğıt ve kalemden de yoksun bırakıldı.

1813 yılında Fransa hükümeti Colmier’e bütün tiyatro etkinliklerini durdurmasını emretti.

Sade 70 yaşındayken, Charenton’da hizmetli olan 13 yaşındaki Madeleine Leclerc ile bir pedofili ilişkiye başladı ve bu ilişki yaklaşık dört yıl, Sade’ın 1814’teki ölümüne kadar sürdü. Öldükten sonra yakılmayı ve küllerinin savrulmasını vasiyet etti ancak bunun yerine Charenton’da gömüldü. Daha sonra iskeleti frenolojik deneyler için mezarından çıkarıldı. Oğlu geniş kapsamlı çalışması Les Journées de Florbelle de dâhil olmak üzere yarım kalmış, basılmamış bütün müsveddelerini toplayıp yaktı.

Değerlendirme ve eleştiri

Özellikle cinsellikle ilgilenen sayısız yazar ve sanatçı Sade’a hem hayranlık duydu hem de karşı çıktı. Çağdaş karşıtlarından pornografik yazar Rétif de la Bretonne 1793 yılında ’ni yayımladı.

Simone de Beauvoir (Must we burn Sade? - Sade’yi yakmalı mıyız? adlı makalesinde) ve diğer yazarların eserleri 150 yıl boyunca Sade’ın yazılarındaki radikal felsefi özgürlük anlayışından ve varoluşçu felsefesinden izler taşıdı. Ayrıca Sade Sigmund Freud’un psikanalizde ana konusu olan cinsellik ve şiddet dürtüsünün incelemesinde öncü olarak görülür. Sürrealistler (gerçeküstücüler) onu öncüleri olarak görür ve Guillaume Apollinaire onu ‘var olmuş en özgür ruh’ olarak değerlendirir.

Pierre Klossowski 1947 yılında basılan eseri Sade Mon Prochain (Komşum Sade)’de Sade’ın felsefesini incelerken Hıristiyanlık değerleri ve maddeciliği reddettiği için onun nihilizmin (hiççilik) öncüsü olduğunu söyler.

Max Horkheimer’ın ve Theodor W. Adorno’nin Aydınlanma’nın Diyalektiği adlı eserlerinde bir makale ‘Juliette ya da Aydınlanma ve Ahlak’ başlığıyla yazılmıştır ve Juliette’nin merhametsiz ve çıkarcı davranışlarını aydınlanma felsefesinin ifadesi olarak yorumlar. Aynı şekilde psikanalist Jacques Lacan ‘Kant avec Sade’ adlı makalesinde etiğin Immanuel Kant tarafından oluşturulan kategorize edilmiş zorunlulukların tamamı olduğunu söyler.

’in 1988 yılında yayımladığı ‘Siyasi Teori ve Modernleşme’ adlı eserinde Sade’ın ‘Yatak Odası Felsefesini’ önceki siyasi filozoflara özellikle Rousseau ve Hobbes’e ve onların doğa, erdem ve neden kavramlarını toplumla bağdaştırma çabalarına karşı bir tartışma olarak görür.

, "Sadeian Woman: And the Ideology of Pornography (1979)" (Sade’ın Kadınları: ve Pornografi İdeolojisi) adlı eserinde feminist bir yorum yapar ve Sade’ı ahlaklı ve kadınlara yer veren bir pornografi yazarı olarak niteler. Aynı şekilde Susan Sontag da "The Pornographic Imagination" (Pornografik İmgelem-1967) adlı makalesinde Sade ve Georges Bataille’yi haklı görür ve eserlerinin sansürlenmemesini söyler.

Buna karşılık Sade’ı ibret alınacak bir kadın avcısı olarak görür ve pornografinin kadınlara şiddete yol açacağını iddia eder. Pornography: Men Possessing Women (Pornografi: Kadınlara Sahip Olan Erkekler–1979) adlı eserinin bir bölümünü Sade’yi incelemeye ayırmıştır. ’nin çok sayıda şiddet ve kötü muamele öğesi içeren ilk romanı ‘Ice and Fire’ (Buz ve Ateş)’i Sade’ın Juliette romanının yeniden anlatılmış şekli olarak görülebileceğini iddia eder.

Eserleri

Roman ve Hikâyeleri

• Justine, Les Infortunes de la Vertu (ou les Malheurs de la Vertu, or Good Conduct Well-Chastised)
• Juliette, or Vice Amply Rewarded (l'Histoire de Juliette, sa sœur [ou les Prosperités du vice])
• The 120 Days of Sodom, or the School of Freedoms (Les 120 Journées de Sodome, ou l'École de libertinage)
• Incest (Hesperus Classics)
• The Crimes of Love (Les Crimes de l'Amour, Nouvelles heroiques et tragiques)
• Vol. I
• Juliette et Raunai, ou la Conspiration d'Amboise, nouvelle historique
• La Double Epreuve
• Vol. II
• Miss Henriette Stralson, ou les Effets du desespoir, nouvelle anglaise
• Faxelange, ou les Torts de l'ambition
• Florville and Courval, or The Works of Fate (Florville et Courval, ou le Fatalisme)
• Vol. III
• Rodrigue, ou la Tour enchantée, conte allegorique
• Laurence and Antonio, An Italian Tale (Laurence et Antonio, nouvelle italienne)
• Ernestine, A Swedish Tale (Ernestine, nouvelle suedoise)
• Vol. IV
• Dorgeville, ou le Criminel par Vertu
• La Comtesse de Sancerre, ou la Rivale de sa fille, anecdote de la Cour de Bourgogne
• Eugénie de Franval
• Voyage d'Italie
• Le Portefeuille d'un homme de lettres (Destroyed/Lost)
• Œuvres diverses (1764 - 1869)
• Le Philosophe soi-disant
• Voyage de Hollande
• La Marquise de Gange (1813)
• Contes et Fabliaux du XVIII siècle, par troubadour provencal
• Historiettes
• Le Serpent
• La Saillie gasconne
• L'Heureuse Feinte
• Le M... puni
• L'Eveque embourbe
• Le Revenant
• Les Harangueurs provencaux
• Attrapez-moi toujours de meme
• L'Epoux complaisant
• Aventure incomprehensible
• La Fleur de chataignier
• Contes et Fabliaux
• L'Instituteur philosophe
• La Prude, ou la Rencontre imprevue
• Emilie de Tourville, ou la Cruaute fraternelle
• Augustine de Villeblanche, ou le Stratageme de l'amour
• Soit fait ainsi qu'il est requis
• Le President mystifie
• La Marquise de Theleme, ou les Effets du libertinage (Destroyed/Lost)
• Le Talion
• Le Cocu de lui-meme, ou les Raccommodement imprevu
• Il y a place pour deux
• L'Epoux corrige
• Le Mari pretre, conte provencal
• La Chatelaine de Longueville, ou la Femme vengee
• Le Filous
• Appendice
• Les Dangers de la bienfaisance
• Aline et Valcour, ou le Roman philosophique (1795)
• Adelaide de Brunswick, princesse de Saxe
• Les Journees de Florbelle, ou la Nature devoilee, suivies des Memoires de l'abbe de Modose et des *Adventures d'Emilie de Volnange servant de preuves aux assertions (Destroyed/Lost)
• Les Conversations du chateau de Charmelle (First Draft of Les Journees Florbelle, Destroyed/Lost)
• Les Delassements du libertin, ou la Neuvaine de Cythere (Destroyed/Lost)
• La Fine Mouche (Destroyed/Lost)
• L'Heureux Echange (Destroyed/Lost)
• Les Inconvenients de la pitie (Destroyed/Lost)
• Les Reliques (Destroyed/Lost)
• Le Cure de Prato (Destroyed/Lost)
• Histoire secrete d'Isabelle de Baviere, reine de France (1953)

Tarihi Öyküleri

• La Liste du Suisse (Destroyed/Lost)
• La Messe trop chere (Destroyed/Lost)
• L'Honnete Ivrogne (Destroyed/Lost)
• N'y allez jamais sans lumiere (Destroyed/Lost)
• La justice venitienne (Destroyed/Lost)
• Adelaide de Miramas, ou le Fanatisme protestan (Destroyed/Lost)

Makaleleri

• Reflections on the Novel (Idee sur les romans, introductory text to Les Crimes de l'Amour)
• The Author of Les Crimes de l'Amour to Villeterque, Hack Writer (1803) (L'Auteur de "Les Crimes de *l'Amour" a Villeterque, folliculaire)

Oyunları

• Dialogue Between a Priest and a Dying Man (Dialogue entre un pretre et un moribond)
• Philosophy in the Bedroom (La Philosophie dans le boudoir)
• Oxtiern, The Misfortunes of Libertinage (1800) (Le Comte Oxtiern ou les Effets du Libertinage)
• Les Jumelles ou le /choix difficile
• Le Prevaricateur ou le Magistrat du temps passe
• Jeanne Laisne, ou le Siege de Beauvais
• L'Ecole des jaloux ou la Folle Epreuve
• Le Misanthrope par amour ou Sophie et Desfrancs
• Le Capricieux, ou l'Homme inegal
• Les Antiquaires
• Henriette et Saint-Clair, ou la Force du Sang (Destroyed/Lost)
• Franchise et Trahison
• Fanny, ou les Effets du desespoir
• La Tour mysterieuse
• L'Union des arts ou les Ruses de l'amour
• Divertissement (missing)
• La Fille malheureuse (Destroyed/Lost)
• Les Fetes de l'amitie
• L'Egarement de l'infortune (Destroyed/Lost)
• Tancrede (Destroyed/Lost)

Siyasi Yazıları

• Adresse d'un citoyen de Paris, au roi des Français (1791)
• Section des Piques. Observations presentées à l'Assemblee administrative des hopitaux (28 octobre 1792)
• Section des Piques. Idée sur le mode de la sanction des Lois; par un citoyen de cette Section (2 novembre 1792)
• Pétition des Sections de Paris à la Convention nationale (1793)
• Section des Piques. Extraits des Registres des déliberations de l'Assemblée générale et permanente de la Section des Piques (1793)
• La Section des Piques à ses Frères et Amis de la Société de la Liberté et de l'Égalite, à Saintes, departement de la Charente-Inferieure (1793)
• Section des Piques. Discours prononcé par la Section des Piques, aux manes de Marat et de Le *Pelletier, par Sade, citoyen de cette section et membre de la Société populaire (1793)
• Petition de la Section des Piques, aux representants de peuple français (1793)
• Les Caprices, ou un peu de tout (Destroyed/Lost)

Ölümünden sonra kitaplarında yayımlanan notları ve mektupları

• Letters From Prison
• Correspondance inédite du Marquis de Sade, de ses proches et de ses familiers, publiée avec une introduction, des annales et des notes par Paul Bourdin (1929)
• L'Aigle, Mademoiselle..., Lettres publiées pour la première fois sur les manuscrits autographes inédits avec une Préface et un Commentaire par Gilbert Lely (1949)
• Le Carillon de Vincennes. Lettres inédites publiées avec des notes par Gilbert Lely (1953)
• Cahiers personnels (1803-1804). Publiés pour la première fois sur les manuscrits autographes inédits avec une préface et des notes par Gilbert Lely (1953)
• Monsieur le 6. Lettres inédites (1778 - 1784) publiées et annotées par Georges Daumas. Préface de *Gilbert Lely (1954)
• Cent onze Notes pour La Nouvelle Justine. Collection "La Terrain vague," no. IV (1956)

Sade üzerine yapılan çalışmalar

• Marquis de Sade: his life and works. (1899) by Iwan Bloch (download)
• Sade Mon Prochain. (1947) by Pierre Klossowski
• Lautréamont and Sade. (1949) by Maurice Blanchot
• The Marquis de Sade, a biography. (1961) by Gilbert Lély
• The life and ideas of the Marquis de Sade. (1963) by Geoffrey Gorer
• Sade, Fourier, Loyola. (1971) by Roland Barthes (Life of Sade download)
• De Sade: A Critical Biography. (1978) by Ronald Hayman
• The Sadeian Woman: An Exercise in Cultural History. (1979) by Angela Carter
• The Marquis de Sade: the man, his works, and his critics: an annotated bibliography. (1986) by *Colette Verger Michael
• Sade, his ethics and rhetoric. (1989) collection of essays, edited by Colette Verger Michael
• Marquis de Sade: A Biography. (1991) by Maurice Lever
• The philosophy of the Marquis de Sade. (1995) by Timo Airaksinen
• Sade contre l'Être suprême. (1996) by Philippe Sollers
• A Fall from Grace (1998) by Chris Barron
• Sade: A Biographical Essay (1998) by Laurence Louis Bongie
• An Erotic Beyond: Sade. (1998) by Octavio Paz (review)
• The Marquis de Sade: a life. (1999) by Neil Schaeffer
• At Home With the Marquis de Sade: A Life. (1999) by Francine du Plessix Gray
• Sade: from materialism to pornography. (2002) by Caroline Warman
• Marquis de Sade: the genius of passion. (2003) by Ronald Hayman
• Marquis de Sade: A Very Short Introduction (2005) by John Phillips
• Faut-il bruler Sade? 1966 Simone De Beauvoir (Sade'ı Yakmalı Mı?1997)
• Sociopath - In The Name Of Marquis De Sade

Vikisöz'de Marquis de Sade ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

Kaynakça

Dış bağlantılar