Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Şubat 2015) |
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Ekim 2021) () |
Martin Luther (d. 10 Kasım 1483 - ö. 18 Şubat 1546), Alman keşiş,teolog, üniversite profesörü, Protestanlığın babası ve Lüterciliği yaratan, geliştiren ve yayan kişi. Almanya'da baskılara rağmen Kutsal Kitap'ın Latinceden Almancaya tercüme edilmesinde rol oynamıştır.
| Martin Luther | |
|---|---|
 Luther 46 yaşındayken | |
| Doğum | 10 Kasım 1483 Eisleben, Saksonya Elektörlüğü, Kutsal Roma İmparatorluğu |
| Ölüm | 18 Şubat 1546 (62 yaşında) Eisleben, Saksonya Elektörlüğü, Kutsal Roma İmparatorluğu |
| Meslek | Teolog, Yazar, |
| Alma mater | ; Wittenborg Üniversitesi |
| Dönem | Rönesans |
| Konu | Soteryoloji |
| Önemli eser | Doksan Beş Tez |
| Evlilik | Katharina von Bora |
| Çocuklar | 6 |
| İmza |  |
Hayatı
İlk yılları ve akademik yaşamı
Almanya'nın Eisleben şehrinde doğan Martin Luther, 'nde okudu. Ailesine yaptığı bir ziyaret dönüşü, Erfurt yolunda yıldırım çarpma tehlikesiyle karşılaşınca keşiş olmaya karar verdi. 21 yaşındayken tarikatına bağlı bir manastıra girip ilahiyat eğitimine başladı ve aynı yıl rahip oldu. Ertesi sene Wittenberg Üniversitesi'nde doktorasını tamamlayarak ders vermeye başladı.
Luther manastırdaki günlerinden beri sorguladığı bu uygulamaya karşı bir eleştiri yazdı. "Endüljansın Kuvvetine Dair Tezler" başlıklı, 95 maddeden oluşan bu metni 31 Ekim 1517 günü piskoposlara gönderdi ve aynı zamanda birer mektupla endüljans konusundaki vaazların teolojik açıdan sağlam bir zemine oturtulmasını istedi. Martin Luther'in bu tezleri üniversitenin bülten panosu sayılabilecek bir yer olan 'nin kapısına astığı yolundaki, ancak yıllar sonra yayılan rivayet kanıtlanmış değildir. Sonuçta bu tezler Almanya'da ve komşu ülkelerde Luther'in kendisinin de öngörmüş olmadığı bir hızla yayılınca sadece endüljans satışlarında bir düşüş yaşanmakla kalmadı, bu olay bütün reform hareketinin başlangıcı oldu.
1518 yılında Roma'da Luther'in fikirlerine karşı bir Papalık davası açıldı. Bu engizisyon davasında Luther gıyabında yargılandı. Papa her ne kadar aforoz ettiyse de o, aforoz nameyi halk arasında yaktı. İmparator Maximillian onu heretik (dinden çıkmış, sapkın) ilan etti; Luther, suçlamalara cevap vermek üzere Roma'ya çağrıldı. Ama o, Roma'ya gitmek yerine, Augsburg'da Kardinal Cajetan'a ifade vermeyi tercih etti. Cajetan ondan fikirlerinden ve Kilise'ye yaptığı saldırılarından vazgeçmesini isteyince, Luther, Wittenberg'e döndü. Burada Kutsal Roma Germen İmparatorluğu'nun imparator seçme yetkisi olan Saksonya Dükü onu himayesi altına aldı. Papa X. Leo, III. Frederick'ten Luther'in sürgüne gönderilmesini talep ettiyse de, dük bu emre itaat etmedi. Bu arada bazı görüşlerinden vazgeçen, hatta Papa'ya bir özür mektubu bile gönderen Luther, rektörü Johann Eck ile endüljans konusunda bir münazaraya katıldı.
15 Haziran 1520 günü Papa X. Leo, Luther'i bir bildiriyle aforoz etti. Ekim ayında Papalık bildirisi Luther'in eline geçti ama 'ndeki öğrencileri onu parçalayıp suya attı. Üniversite yetkilileri ise bu olaya müdahale etmedi. Derken Luther, belki de en meşhur kitabı olan "" (Hristiyan Kişinin Özgürlüğü Üzerine) isimli kitabını Papa X. Leo'ya yönelttiği bir açık mektupla birlikte yayımladı. Onun düşüncesinin teolojik ve ideolojik temellerini yansıtan bu küçük eserin özünde "Freiheit" (özgürlük) kavramı vardır.
1521 yılında Luther bu sefer de İmparator V. Karl tarafından Worms Kurulu'na ifade vermek üzere çağrıldı. Yolda Erfurt, Eisenach, Gotha ve Frankfurt'ta vaazlar verdi ve Worms'a büyük bir kalabalık eşliğinde zafer kazanmış komutan edasıyla girdi. Burada kendisinden yazmış olduğu kitaplardaki heretik fikirlerinden vazgeçmesi istendi. Luther şöyle bir ifade verdi: "Kutsal Metinler ve akıl yoluyla ikna edilmediğim sürece papalar ve konsüllerin otoritesini kabul edemem. Zira bunlar kendi aralarında çelişmekte ve benim vicdanım da sadece Tanrı'nın sözüne bağlıdır. Bu sebeple hiçbir görüşümden dönmüyorum çünkü kişinin vicdanına rağmen yazdıklarını inkar etmesi doğru ve güvenilir olmaz. Tanrı yardımcım olsun".
Worms Kurulu, sonuç alınamadan dağıldı. Luther de yerleştiği Wartburg'da Kutsal Kitap'ın Almancaya tercümesine başladı. Luther, Wartburg'dayken Wittenberg'de de önemli değişiklikler oluyordu. Özel ayin isteklerini reddeden keşişler terk etti. Kale Kilisesi'nin rahibi evlendi; öğrenciler Fransisken manastırındaki sunağı tahrip etti; ayinler Almanca yapılmaya başlandı ve şarap kadehi ilk defa kiliseye gelen cemaate de sunuldu. Luther hakkındaki yasaklamalar kaldırıldı ve o da Wittenberg'e dönerek kilisede vaaz vermeye başladı. Nürnberg Kurulu, Luther'den artık kitap yayımlamamasını isteyerek Katolik doktrini dışındaki vaazları yasakladıysa da Luther yazmaya devam etti; hatta şair ve müzisyenlerden ayinlerde kullanılacak yerel dile katkıda bulunmalarını istedi.
1524, Almanya'da karışıklıkların yaşandığı bir yıldı. Köylüler Luther'in öğretileri doğrultusunda ekonomik koşullarının iyileştirilmesi için ayaklandı. Liderleri arasında Wittenberg'de eğitim almış bir ilahiyatçı olan Thomas Müntzer de vardı. Luther köylülerin saldırılarına karşı bir kitap yazdı ve ayaklanma 'de bir çatışmada 50 bin kadar köylünün öldürülmesiyle sona erdi, Protestan rahiplerden bazıları Katolik prensler tarafından idam edildi ve köylüler Luther'in kendilerini aldattığına inandı.
Eski bir rahibe olan Katharina von Bora ile evlenmiş olan Luther, 1526'da (Almanca Ayin ve Kutsal Merasim Düzeni) adıyla yayımlamış olduğu ayinlere başladı. 1529 senesinde önce Batı medeniyetini İslam tehlikesinden korumak için Türklere karşı savaşmanın her Hristiyan'ın üzerine vazife olduğunu bildiren bir eserden () sonra, Hristiyanlığın temel inanç ve doktrinlerinin soru-cevap şeklinde öğretildiği "Küçük ve Büyük Kateşizm"i yayımladı. Üç yıl sonra Nürnberg Dini Barış Komitesi, Alman Protestanlara özgürlük tanıdı. Luther, Wittenberg İlahiyat Fakültesi'nin dekanlığına getirildi. Sağlık sorunları olmasına rağmen yazmayı sürdürdü. Önce Anabaptistler (vaftiz uygulamasının sadece ergenlikte olabileceğini iddia eden bir Protestan mezhebi), daha sonra Yahudiler aleyhine yazdı ve Kutsal Metinler'den hareketle Papalığa karşı oldukça ağır bir dille eleştiri olarak "Wider das Papsttum zu Rom vom Teufel Gestiftet" (Roma'da Şeytan Tarafından Kurulmuş Papalığa Karşı) eseriyle Papalığa son darbesini indirdi. 17 Şubat 1546 günü doğduğu yer olan Eisleben'de kalp ve böbrek yetmezliğinden öldü. Luther'in endüljans uygulamasına karşı 95 tezinin yayılmasıyla başlayan ve 1521'de savaşlara ve şiddete varacak ölçüde tırmanan reform hareketi Avrupa'da o zamana kadar tek mezhep olan Katolikliğin bölünmesine ve genel olarak Reform Kiliseleri adı verilen yeni oluşumların doğmasına yol açmıştır: Daha çok Almanya, Avusturya, İskandinavya'da (ve dolayısıyla ABD'de) yaygın olan Lutheryan Kilisesi ve özellikle İsviçre, Fransa, Hollanda ve İskoçya'da (dolayısıyla ABD'de) bulunan Presbiteryan Kilise, daha çok İngiltere'de ve dünyada Büyük Britanya'nın etkili olduğu ülkelerde hakim olan Anglikan Kilisesi.
Eserleri
Latince
- Epistola Lutheriana ad Leonem decimum summum pontificem 1519.
- Dissertatio de libertate Christiana per autorem recognita 1519.
- De Captivitate Babylonica ecclesiae praeludium 1520.
- De votis monasticis 1521.
- Enarrationes epistolarum et evangeliorum, quas postillas vocant 1521.
- De servo arbitrio 1525.
- Libellus de vita et moribus Turcarum 1529.
Almanca
- Von den guten Wercken 1520.
- Von welltlicher Uberkeytt, wie weyttman yhr gehorsam schuldig sey 1523.
- Das diese Wort Christi (Das ist mein leib etce.) noch fest stehen widder die Schwermgeister 1527.
- Vermahnung zum Gebet Wider den Türchen 1530.
- Von den Jüden und iren Lügen (Yahudiler ve Yalanları Üzerine)
Kaynakça
- ^ "BBC Historic Figures "Martin Luther"". 21 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2009.
- ^ Plass, Ewald M. (1959). "Monasticism," in What Luther Says: An Anthology. St. Louis: Concordia Publishing House. ISBN . OCLC 743839.
- ^ Elmer, Peter. Challenges to Authority: The Renaissance in Europe: A Cultural Enquiry,. Volume 3. s. 25.
- ^ . AllSands.com. 26 Temmuz 2008. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2009.
- ^ . 26 Temmuz 2008. 28 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2009.
- ^ Saraswati, Prakashanand (2001). The True History and the Religion of India : A Concise Encyclopedia of Authentic Hinduism. New York: Motilal Banarsidass (Pvt. Ltd).
"His 'protest for reformation' coined the term Protestant, so he was called the father of Protestantism
- ^ Hıristiyanlık Tarihi. R. Stupperich. Yeni Yaşam Yayınları. 1977. s. 370 .
- ^ Hillerbrand, Hans J. (2007). "Martin Luther: Indulgences and salvation,". Encyclopaedia Britannica.
- ^ . 28 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2009.
| Wikimedia Commons'ta Martin Luther ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
| Vikisöz'de Martin Luther ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Subat 2015 Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Martin Luther haber gazete kitap akademik JSTOR Ekim 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Martin Luther d 10 Kasim 1483 o 18 Subat 1546 Alman kesis teolog universite profesoru Protestanligin babasi ve Luterciligi yaratan gelistiren ve yayan kisi Almanya da baskilara ragmen Kutsal Kitap in Latinceden Almancaya tercume edilmesinde rol oynamistir Martin LutherLuther 46 yasindaykenDogum10 Kasim 1483 1483 11 10 Eisleben Saksonya Elektorlugu Kutsal Roma ImparatorluguOlum18 Subat 1546 62 yasinda Eisleben Saksonya Elektorlugu Kutsal Roma ImparatorluguMeslekTeolog Yazar Alma mater Wittenborg UniversitesiDonemRonesansKonuSoteryolojiOnemli eserDoksan Bes TezEvlilikKatharina von BoraCocuklar6ImzaHayatiIlk yillari ve akademik yasami Luther in babasi Hans ve annesi Magrethe Almanya nin Eisleben sehrinde dogan Martin Luther nde okudu Ailesine yaptigi bir ziyaret donusu Erfurt yolunda yildirim carpma tehlikesiyle karsilasinca kesis olmaya karar verdi 21 yasindayken tarikatina bagli bir manastira girip ilahiyat egitimine basladi ve ayni yil rahip oldu Ertesi sene Wittenberg Universitesi nde doktorasini tamamlayarak ders vermeye basladi Schlosskirche kapisi kale kilise Wittenberg Luther manastirdaki gunlerinden beri sorguladigi bu uygulamaya karsi bir elestiri yazdi Enduljansin Kuvvetine Dair Tezler baslikli 95 maddeden olusan bu metni 31 Ekim 1517 gunu piskoposlara gonderdi ve ayni zamanda birer mektupla enduljans konusundaki vaazlarin teolojik acidan saglam bir zemine oturtulmasini istedi Martin Luther in bu tezleri universitenin bulten panosu sayilabilecek bir yer olan nin kapisina astigi yolundaki ancak yillar sonra yayilan rivayet kanitlanmis degildir Sonucta bu tezler Almanya da ve komsu ulkelerde Luther in kendisinin de ongormus olmadigi bir hizla yayilinca sadece enduljans satislarinda bir dusus yasanmakla kalmadi bu olay butun reform hareketinin baslangici oldu 1518 yilinda Roma da Luther in fikirlerine karsi bir Papalik davasi acildi Bu engizisyon davasinda Luther giyabinda yargilandi Papa her ne kadar aforoz ettiyse de o aforoz nameyi halk arasinda yakti Imparator Maximillian onu heretik dinden cikmis sapkin ilan etti Luther suclamalara cevap vermek uzere Roma ya cagrildi Ama o Roma ya gitmek yerine Augsburg da Kardinal Cajetan a ifade vermeyi tercih etti Cajetan ondan fikirlerinden ve Kilise ye yaptigi saldirilarindan vazgecmesini isteyince Luther Wittenberg e dondu Burada Kutsal Roma Germen Imparatorlugu nun imparator secme yetkisi olan Saksonya Duku onu himayesi altina aldi Papa X Leo III Frederick ten Luther in surgune gonderilmesini talep ettiyse de duk bu emre itaat etmedi Bu arada bazi goruslerinden vazgecen hatta Papa ya bir ozur mektubu bile gonderen Luther rektoru Johann Eck ile enduljans konusunda bir munazaraya katildi 15 Haziran 1520 gunu Papa X Leo Luther i bir bildiriyle aforoz etti Ekim ayinda Papalik bildirisi Luther in eline gecti ama ndeki ogrencileri onu parcalayip suya atti Universite yetkilileri ise bu olaya mudahale etmedi Derken Luther belki de en meshur kitabi olan Hristiyan Kisinin Ozgurlugu Uzerine isimli kitabini Papa X Leo ya yonelttigi bir acik mektupla birlikte yayimladi Onun dusuncesinin teolojik ve ideolojik temellerini yansitan bu kucuk eserin ozunde Freiheit ozgurluk kavrami vardir Augsburg da 1530 civarinda yapilmis bir gravurde enduljans satisinin tasviri 1521 yilinda Luther bu sefer de Imparator V Karl tarafindan Worms Kurulu na ifade vermek uzere cagrildi Yolda Erfurt Eisenach Gotha ve Frankfurt ta vaazlar verdi ve Worms a buyuk bir kalabalik esliginde zafer kazanmis komutan edasiyla girdi Burada kendisinden yazmis oldugu kitaplardaki heretik fikirlerinden vazgecmesi istendi Luther soyle bir ifade verdi Kutsal Metinler ve akil yoluyla ikna edilmedigim surece papalar ve konsullerin otoritesini kabul edemem Zira bunlar kendi aralarinda celismekte ve benim vicdanim da sadece Tanri nin sozune baglidir Bu sebeple hicbir gorusumden donmuyorum cunku kisinin vicdanina ragmen yazdiklarini inkar etmesi dogru ve guvenilir olmaz Tanri yardimcim olsun Worms Kurulu sonuc alinamadan dagildi Luther de yerlestigi Wartburg da Kutsal Kitap in Almancaya tercumesine basladi Luther Wartburg dayken Wittenberg de de onemli degisiklikler oluyordu Ozel ayin isteklerini reddeden kesisler terk etti Kale Kilisesi nin rahibi evlendi ogrenciler Fransisken manastirindaki sunagi tahrip etti ayinler Almanca yapilmaya baslandi ve sarap kadehi ilk defa kiliseye gelen cemaate de sunuldu Luther hakkindaki yasaklamalar kaldirildi ve o da Wittenberg e donerek kilisede vaaz vermeye basladi Nurnberg Kurulu Luther den artik kitap yayimlamamasini isteyerek Katolik doktrini disindaki vaazlari yasakladiysa da Luther yazmaya devam etti hatta sair ve muzisyenlerden ayinlerde kullanilacak yerel dile katkida bulunmalarini istedi 1524 Almanya da karisikliklarin yasandigi bir yildi Koyluler Luther in ogretileri dogrultusunda ekonomik kosullarinin iyilestirilmesi icin ayaklandi Liderleri arasinda Wittenberg de egitim almis bir ilahiyatci olan Thomas Muntzer de vardi Luther koylulerin saldirilarina karsi bir kitap yazdi ve ayaklanma de bir catismada 50 bin kadar koylunun oldurulmesiyle sona erdi Protestan rahiplerden bazilari Katolik prensler tarafindan idam edildi ve koyluler Luther in kendilerini aldattigina inandi Eski bir rahibe olan Katharina von Bora ile evlenmis olan Luther 1526 da Almanca Ayin ve Kutsal Merasim Duzeni adiyla yayimlamis oldugu ayinlere basladi 1529 senesinde once Bati medeniyetini Islam tehlikesinden korumak icin Turklere karsi savasmanin her Hristiyan in uzerine vazife oldugunu bildiren bir eserden sonra Hristiyanligin temel inanc ve doktrinlerinin soru cevap seklinde ogretildigi Kucuk ve Buyuk Katesizm i yayimladi Uc yil sonra Nurnberg Dini Baris Komitesi Alman Protestanlara ozgurluk tanidi Luther Wittenberg Ilahiyat Fakultesi nin dekanligina getirildi Saglik sorunlari olmasina ragmen yazmayi surdurdu Once Anabaptistler vaftiz uygulamasinin sadece ergenlikte olabilecegini iddia eden bir Protestan mezhebi daha sonra Yahudiler aleyhine yazdi ve Kutsal Metinler den hareketle Papaliga karsi oldukca agir bir dille elestiri olarak Wider das Papsttum zu Rom vom Teufel Gestiftet Roma da Seytan Tarafindan Kurulmus Papaliga Karsi eseriyle Papaliga son darbesini indirdi 17 Subat 1546 gunu dogdugu yer olan Eisleben de kalp ve bobrek yetmezliginden oldu Luther in enduljans uygulamasina karsi 95 tezinin yayilmasiyla baslayan ve 1521 de savaslara ve siddete varacak olcude tirmanan reform hareketi Avrupa da o zamana kadar tek mezhep olan Katolikligin bolunmesine ve genel olarak Reform Kiliseleri adi verilen yeni olusumlarin dogmasina yol acmistir Daha cok Almanya Avusturya Iskandinavya da ve dolayisiyla ABD de yaygin olan Lutheryan Kilisesi ve ozellikle Isvicre Fransa Hollanda ve Iskocya da dolayisiyla ABD de bulunan Presbiteryan Kilise daha cok Ingiltere de ve dunyada Buyuk Britanya nin etkili oldugu ulkelerde hakim olan Anglikan Kilisesi EserleriLatince Epistola Lutheriana ad Leonem decimum summum pontificem 1519 Dissertatio de libertate Christiana per autorem recognita 1519 De Captivitate Babylonica ecclesiae praeludium 1520 De votis monasticis 1521 Enarrationes epistolarum et evangeliorum quas postillas vocant 1521 De servo arbitrio 1525 Libellus de vita et moribus Turcarum 1529 Almanca Von den guten Wercken 1520 Von welltlicher Uberkeytt wie weyttman yhr gehorsam schuldig sey 1523 Das diese Wort Christi Das ist mein leib etce noch fest stehen widder die Schwermgeister 1527 Vermahnung zum Gebet Wider den Turchen 1530 Von den Juden und iren Lugen Yahudiler ve Yalanlari Uzerine Kaynakca BBC Historic Figures Martin Luther 21 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Subat 2009 Plass Ewald M 1959 Monasticism inWhat Luther Says An Anthology St Louis Concordia Publishing House ISBN 9780570032298 OCLC 743839 Elmer Peter Challenges to Authority The Renaissance in Europe A Cultural Enquiry Volume 3 s 25 AllSands com 26 Temmuz 2008 29 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mart 2009 26 Temmuz 2008 28 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mart 2009 Saraswati Prakashanand 2001 The True History and the Religion of India A Concise Encyclopedia of Authentic Hinduism New York Motilal Banarsidass Pvt Ltd His protest for reformation coined the term Protestant so he was called the father of Protestantism Hiristiyanlik Tarihi R Stupperich Yeni Yasam Yayinlari 1977 s 370 ISBN 975 8318 86 1 Hillerbrand Hans J 2007 Martin Luther Indulgences and salvation Encyclopaedia Britannica 28 Mart 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mart 2009 Wikimedia Commons ta Martin Luther ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Vikisoz de Martin Luther ile ilgili sozleri bulabilirsiniz