Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mary Wollstonecraft (27 Nisan 1759 - 10 Eylül 1797), İngiliz yazar, filozof ve kadın hakları savunucusu. Kısa kariyeri süresince romanlar, felsefi inceleme yazılarının yanı sıra bir seyahatname, bir conduct book, bir çocuk kitabı ve bir Fransız Devrimi tarihçesi de yazmıştır. Wollstonecraft en çok kadınların erkeklerden yaradılış icabı daha değersiz olmadığını ancak eğitimsiz oldukları için daha değersiz göründüklerini savunduğu, 1792 yılında yayımlanan Kadın Haklarının Gerekçelendirilmesi (A Vindication of the Rights of Woman) kitabıyla tanınır. Hem erkeklerin hem de kadınların akıl ve muhakeme sahibi varlıklar olarak kabul edilmelerini önerirken mantık üzerine kurulu bir tahayyül eder.
| Mary Wollstonecraft | |
|---|---|
 Wollstonecraft'ın tarafından yapılmış portresi, 1797 | |
| Doğum | Mary Wollstonecraft 27 Nisan 1759 , Londra, Birleşik Krallık |
| Ölüm | 10 Eylül 1797 (38 yaşında) , Birleşik Krallık |
| Meslek | Yazar |
| Tür | Felsefi |
| Konu | Kadın hakları |
| Önemli eser | Kadın Haklarının Gerekçelendirilmesi |
| Evlilikler | William Godwin |
| Partnerler | |
| Çocuklar | Mary Godwin (bilinen adıyla: Mary Shelley) |
Mary Wollstonecraft erken dönem feministlerinden biridir. Jean-Jacques Rousseau’nun fikirlerini çökertme kaygısı taşır, kadınların eğitim hakkını savunur. Rousseau, “Emile” adında bir kitap yazar ve bu kitapta genç bir erkeğin eğitiminin nasıl olması gerektiğini anlatırken Emile’nin eşi için aynı eğitimi öngörmez. Rousseau’ya göre, erkekler rasyonel vatandaş olmak için eğitilirken kadınlar erkeklere destek için eğitilir.
Mary Wollstonecraft Rousseau’nun bu fikirlerine karşı çıkar. Mary’e göre kadınlar erkeklerin zevki için yaratılmamışlardır, kadınlar bağımsız olabilmeli ve hayatları üzerinde kontrol sahibi olmalıdır. Mary Wollstonecraft toplumsal olarak oluşturulmuş kadın imgesinin kadınların yeteneklerini yansıtmadığını hatta bozduğunu iddia eder.
20. yüzyılın sonlarına kadar alışılmamış ve görenek dışı kişisel ilişkileri nedeniyle Wollstonecraft'ın yaşamı yazılarından daha çok ilgi gördü. Henry Fuseli ve ile yaşadığı bahtsız ilişkilerinden sonra Wollstonecraft anarşist hareketin fikir babalarından biri olan filozof William Godwin ile evlendi. Imlay ile olan ilişkisinden bir kız çocuğu sahibi olan Wollstonecraft, Godwin ile olan evliliğinden olan kızının doğumundan on gün sonra öldüğünde ardında tamamlanmamış çok sayıda el yazması bıraktı. İkinci kızı olan Mary Wollstonecraft Godwin annesi gibi başarılı bir yazar oldu ve Frankenstein eseri ile Mary Shelley adıyla tanındı.
Dul eşi Godwin, Wollstonecraft'ın sıra dışı yaşam tarzını açığa çıkaran biyografisini 1798'de yayımladı. Bu biyografi istemeden de olsa bir yüzyıl boyunca eşinin itibarının bozulmasına neden oldu. Ancak 20. yüzyılın başında feminist hareketin ortaya çıkmasıyla birlikte Wollstonecraft'ın kadınların eşitliğini savunduğu ve geleneksel kadınlık kavramını eleştirdiği yazıları giderek daha da önem kazandı. Günümüzde Wollstonecraft feminist felsefenin kurucularından biri olarak görülmekte ve feministler onun yaşamının ve eserlerinin üzerlerinde büyük bir etkisi olduğunu belirtmektedirler.
Yaşamı
Çocukluğu ve gençliği
Wollstonecraft, Elizabeth Dixon ve Edward John Wollstonecraft'ın yedi çocuğunun ikincisi olarak 27 Nisan 1759'da Londra'da 'ta doğdu. Çocukken ailesi müreffeh bir gelire sahipse de babası zamanla servetini spekülatif projelerle yitirdi. Bunun sonucunda ailenin ekonomik durumunun kötüleşmesi nedeniyle Wollstonecraft gençliğinde sürekli taşınmak zorunda kaldı. Ailesinin ekonomik durumu öyle kötüleşti ki babası Wollstonecraft'ın erişkin olduğunda eline geçecek olan mirası da vermeye zorladı. Üstelik babası sarhoş iken eşini döven zorba bir adam hâline geldi. Wollstonecraft annesini korumak için yatak odasının önünde uyumaya başlamıştı. Wollstonecraft yaşamı boyunca kız kardeşleri Everina ve Eliza için de benzer bir annelik rolünde bulunmuştur. Örneğin 1784 yılında muhtemelen muzdarip kardeşi Eliza'yı kocasını ve çocuğunu terk etmeye ikna etti. Eliza'nın kaçışı için tüm ayarlamaları yapan Wollstonecraft toplumsal normlara meydan okumaya yönelik istekliliğini gösterdi. Ancak bu olayın bedeli kızkardeşi için ağır oldu: Sosyal dışlanmaya maruz kalan Eliza yeniden evlenemediği için yoksulluk ve zor koşullar altında yaşamını sürdürmek zorunda kaldı.
Wollstonecraft'ın gençliğinde iki arkadaşlığının önemli etkisi oldu. Bunların ilki Beverley'de ile olan arkadaşlığıdır. Sık sık birlikte kitap okuyan iki arkadaş, kendi kendini yetiştirmiş bir filozof ve bilim insanı olan Arden'in babasının verdiği derslere katıldı. Ardenlerin evinde gördüğü entelektüel atmosferden oldukça büyük zevk alan Wollstonecraft Arden ile olan arkadaşlığına zaman zaman aşırı sahiplenmeye varacak kadar çok önem verdi. Wollstonecraft Arden'e şöyle yazmıştır: "Arkadaşlık hakkında romantik fikirlere sahibim;... Sevgi ve arkadaşlık konusunda fikirlerim biraz bireyci; ya ilk sırada olmalıyım ya da hiç görüşmeyelim." Wollstonecraft'ın Arden'e yazdığı mektuplarda daha sonra yaşamı boyunca görülecek olan değişken ve depresif duygular izlenebilmektedir.
İkinci ve daha önemli olan arkadaşlığı, 'da yaşayan ve Wollstonecraft için manevî ebeveyn olmuş Clare ailesi tarafından tanıştırıldığı Fanny (Frances) Blood ile olan arkadaşlığıdır. Wollstonecraft zihnini Blood ile olan arkadaşlığının açtığını söyler. Ailesi ile olan yaşantısından memnun olmayan Wollstonecraft, Bath'ta yaşayan Sarah Dawson adlı dul bir kadının yanında lady's companion işini kabul ederek 1778 yılında ailesinin yanından ayrıldı. Ancak Wollstonecraft bu asabî kadın ile geçinmekte güçlük yaşadı ve bu deneyimini 1787 yılında yayımlanan ilk adlı ilk kitabında aktardı. 1780 yılında ölmek üzere olan annesine bakmak için çağrıldığı evine geri döndü. Annesinin ölümünde sonra Dawson'un yanına işin dönmek yerine Blood ailesinin yanına taşındı. Burada geçirdiği iki yıl boyunca kusursuz diye gördüğü Blood'un aslında geleneksel kadınlık değerlerine bağlı olduğunu anladı ancak yine de yaşamı boyunca hem Blood'a hem de ailesine olan bağlılığını sürdürdü. Örneğin Blood'un erkek kardeşine sık sık parasal yardımda bulundu.
Wollstonecraft Blood ile birlikte kadınlara mahsus bir ütopyada yaşamayı tahayyül ediyordu; birlikte yaşayacak bir yer kiralamak ve birbirlerini hem duygusal hem de finansal olarak desteklemek üzere planlar yaptılar ancak ekonomik gerçeklikler nedeniyle bu planları suya düştü. Geçimlerini sağlayabilmek için Wollstonecraft kız kardeşleri ve Blood ile birlikte bir Dissenter cemaati olan 'de bir okul açtılar. Kısa süre sonra nişanlanan Blood evlendikten sonra eşi ile birlikte sağlık durumunun düzelmesi için Portekiz'de Lizbon'a gitti. Mekân değişikliğine rağmen Blood'ın sağlığı hâmile kaldıktan sonra daha da kötüleşti ve 1785'te Wollstonecraft okulu geride bırakarak Blood'a bakmak için Lizbon'a gitti. Wollstonecraft'ın okulu bırakmasından sonra okul kapanmak zorunda kaldı. Blood'ın ölümünün Wollstonecraft üzerinde büyük etkisi oldu ve bu olay 1788'de yayımlanan adlı ilk romanına esin kaynağı oldu.
"Yeni bir türün ilki"
Blood'ın ölümünden sonra arkadaşlarının yardımıyla İrlanda'da Kingsborough ailesinin kızlarına mürebbiyelik yapmak üzere iş buldu. Her ne kadar Lady Kingsborough ile iyi geçinemese de çocuklar onu ilham verici bir eğitmen olarak gördü; sonradan Wollstoncraft'ın "zihnini tüm bâtıl inançlardan arındırdığını" söylemiştir. Wollstonecraft mürebbiyeliği sırasında yaşadığı deneyimlerin bazılarını adlı 1788'de yayımlanan tek çocuk kitabında aktardı.
Saygıdeğer ancak yoksul kadınlara açık kariyer seçeneklerinin sınırlı olmasından hayâl kırıklığı duyarak yalnızca bir yıl mürebbiyelik yaptıktan sonra yazar olarak yaşamını sürdürmeye karar verdi. O zamanlar çok az sayıda kadının geçimini yazarlıkla sağlayabildiği göz önüne alındığında bu kararı oldukça radikaldi. Kız kardeşi Everina'ya 1787'de yazdığı mektubunda belirttiği gibi "yeni bir türün ilki" olmaya çalışıyordu. Londra'ya taşındı ve liberal yayıncı Joseph Johnson'ın yardımıyla yaşayacak ve çalışacak bir yer bularak geçimini sağlamaya başladı.Fransızca ve Almanca öğrendikten sonra yapmaya başladığı çeviriler arasında 'den yaptığı Of the Importance of Religious Opinions (Dinî Kanaatlerin Önemi Hakkında) ile Christian Gotthilf Salzmann'dan yaptığı Elements of Morality, for the Use of Children (Çocuklar İçin Ahlâk Unsurları) metinleri dikkati çeker. Aynı zamanda Johnson'un süreli yayını için asıl olarak romanlar üzerine olmak üzere eleştiri yazıları da yazdı. Bu süre zarfında Wollstonecraft'ın entelektüel evreni yalnızca eleştiri yazıları için okudukları sayesinde değil aynı zamanda birlikte olduğu kişiler sayesinde de genişledi. Johnson'un ünlü akşam yemeklerinde Thomas Paine ve William Godwin gibi kişilerle tanıştı. Godwin ile Wollstonecraft ilk tanıştıklarında birbirlerinden pek hoşlanmamışlardı. Godwin akşam yemeğine Paine'i dinlemek için gelmişti ancak Wollstonecraft tüm gece boyunca onu meşgul ederek hemen hemen her konuda Godwin ile fikir ayrılığına düşmüştü. Johnson'u arkadaştan daha öte gören Wollstonecraft bir mektubunda ondan bir baba ve ağabey gibi bahseder.
Londra'da bulunduğu sırada, evli olmasına rağmen ressam Henry Fuseli ile ilşkisi oldu. Fuseli'nin dehâsından, ruhunun yüceliğinden, anlayışının çabukluğundan ve sevecen sempatikliğinden etkilendiğini yazmıştır. Fuseli ve eşi ile birlikte birlikte yaşamayı teklif etti ancak eşinin bu teklif karşısında dehşete kapılmasından sonra Fuseli Wollstonecraft ile olan ilişkisini bitirdi. Fuseli'nin terk etmesinden sonra olayın mahcubiyetiyle Wollstonecraft Fransa'ya gitmeye ve 1790'da yayımlanan metni ile kutladığı devrime katılmaya karar verdi. Rights of Men metnini Edmund Burke'ün Fransız Devrimi'ni eleştirdiği muhafazakâr yazısı 'e karşı cevap olarak yazmıştı ki bu metin ile kısa sürede tanındı. Joseph Priestley ve Burke'ün yazısına karşı verilen cevaplar arasında en popüler olanını yazmış olan Thomas Paine ile kıyaslandı. Rights of Men yazısında kaleme aldığı fikirleri en tanınmış ve en etkileyici olacak olan eseri Kadın Haklarının Gerekçelendirilmesi'nde genişletti.
Fransa ve Gilbert Imlay
Wollstonecraft Londra'dan 1792 Aralık ayında Paris'e gitmek için ayrıldı ve XVI. Louis'nin giyotin ile infazından yaklaşık bir ay önce Paris'e vardı. Fransa kargaşa içindeydi. Helen Maria Williams gibi diğer İngiliz ziyaretçileri aradı ve şehirde onlarla birlikte kalmaya başladı.Kadın Hakları'nı yeni yazmıştı ve fikirlerini gerçek hayata uygulamaya kararlıydı. Fransız Devrimi'nin yarattığı teşvikkâr atmosferde o zamana kadar yaşadığı en deneyimsel romantik ilişkisine tanışır tanışmaz âşık olduğu Amerikalı macerâperest ile girişti. Imlay'in evlenmek gibi bir niyeti yoktu ve Wollstonecraft ise Imlay'in hayâlinde canlandırdığı ideal portresine açık olmuştu. Wollstonecraft Kadın Hakları'nda ilişkilerin cinsel bileşenini reddetmesine rağmen Imlay onun tutkularının açığa çıkmasını sağlayarak sekse olan ilgisini artırdı. Kısa sürede hâmile kaldı ve ilk çocuğunu 14 Mayıs 1794'te doğurdu. Çocuğuna en yakın arkadaşının adını verdi : . Hamileliğinin ve yabancı bir ülkede yeni doğmuş çocuğuyla yaşamanın getirdiği zorlukların yanı sıra Fransız Devrimi'nin getirdiği kargaşaya rağmen büyük bir hevesle yazmaya devam etti. Fransa'nın kuzeyinde Le Havre şehrinde iken Londra'da 1794 yılının Aralık ayında yayımlanacak olan An Historical and Moral View of the French Revolution (Türkçe: Fransız Devrimi üzerine Tarihî ve Ahlakî Bir Mütalâa) adlı Devrimin ilk tarihçelerinden birini yazdı.
Siyasi durumun kötüleşmesiyle birlikte Büyük Britanya Fransa'ya savaş ilân etti. Bu savaş ilânı Fransa'da yaşayan Britanya uyrukluları önemli ölçüde tehlikeye sokuyordu. Wollstonecraft'ı korumak amacıyla Imlay, evlenmemiş olmalarına rağmen 1793'te onu karısı olarak kaydettirdi. Arkadaşlarının çoğu Wollstonecraft gibi şanslı değildi, Thomas Paine gibi çoğu tutuklandı ve hatta bazıları giyotine gönderildi. Wollstonecraft'ın kız kardeşleri onun da hapise atıldığını sanmaktaydılar. Fransa'dan ayrıldıktan sonra bile çocuğunun meşruluğunu sağlamak adına kendinden "Mrs. Imlay" olarak bahsetmeye devam etti.
"Kadının ufkunu genişleterek güçlendirin aklını; körü körüne itaat sona erecektir; ancak, iktidar her zaman körü körüne itaate ihtiyaç duyduğundandır ki zorbalar ve şehvet düşkünleri, haklı olarak karanlıkta tutmaya çalışırlar kadını; çünkü bunlardan birincisinin tek istediği bir köledir, ikincisinin istediği ise elinde tutacağı bir oyuncak."
Daha önce de böyle düşünen pek çok kadın olsa da bu ve daha pek çok görüşü Kadın hakları'nın savunulmasında bu kadar açık ve dolaysız bir şekilde ve daha da önemlisi yüksek sesle söyleme cesaretini ilk defa Wollstonecraft göstermiştir.
1795'te yayımcısı aracılığıyla tanıştığı ve dönemin çok satan kitaplarından olan "Siyasi Adalet"in yazarı William Godwin'le evlendi ve otuzdokuz yaşında, ikinci kızının (Frankenstein'nin yazarı Mary Shelley) doğumundan on gün sonra öldü.
Kitaplarından bazıları şunlardır;
- Kız çocuklarının Eğitimi Hakkında Düşünceler
- Kadın Haklarının Savunulması
- Fransız devrimi Hakkında tarihsel ve Ahlaksal Görüşler
Notlar
- ^ Conduct book, (Türkçe: Rehber kitap) Orta Çağ'dan itibaren bir tarz olarak görülmeye başlamış ve 18. yüzyıla kadar popüler kalmış bir edebiyat tarzıdır. Okuyucuları toplumsal normlar konusunda eğitmeye çalışan kitaplardan oluşur.
- ^ Lady's companion, (Türkçe: "Refakatçi hanım") 18. yüzyıl ile 20. yüzyılın ortalarına kadar, İngiltere'de soylu ya da varlıklı kadınlara refakat etmek için para ödenen üst tabakadan kadınlar için kullanılan bir terimdir.
- ^ Dissenter, (Türkçe: Kilise doktrinini kabul etmeyen muhalif) İngiltere'de 16 ila 18. yüzyıllar arasında resmî İngiltere Kilisesi'nin öğretilerini kabul etmeyen çeşitli Protestan Hristiyan grup, mezhep ya da cemaatlere verilen ad.
Kaynakça
Özel
- ^ Mary Wollstonecraft-A Vindication of the Rights of Women(1792).
- ^ Rossi 1988, s. 25.
- ^ Tomalin 1992, ss. 9, 17, 24, 27.
- ^ Sunstein 1975, s. 11.
- ^ Todd 2000, s. 11.
- ^ Tomalin 1992, s. 19.
- ^ Wardle 1951, s. 6.
- ^ Sunstein 1975, s. 16.
- ^ Todd 2000, ss. 45-57.
- ^ Tomalin 1992, ss. 34-43.
- ^ Wardle 1951, ss. 27-30.
- ^ Sunstein 1975, ss. 80-91.
- ^ Todd 2000, s. 16.
- ^ Todd 2000, ss. 72-75.
- ^ Tomalin 1992, ss. 18-21.
- ^ Sunstein 1975, ss. 22-33.
- ^ Todd 2000, ss. 22-24.
- ^ Tomalin 1992, ss. 25-27.
- ^ Wardle 1951, ss. 10-11.
- ^ Sunstein 1975, ss. 39-42.
- ^ Wardle 1951, ss. 12-18.
- ^ Sunstein 1975, ss. 51-57.
- ^ Wardle 1951, s. 20.
- ^ Sunstein 1975, ss. 73-76.
- ^ Urgan, Mîna (1991). İngiliz Edebiyatı Tarihi. 3 (II bas.). İstanbul: Altın Kitaplar. s. 17.
- ^ Todd 2000, s. 62.
- ^ Wardle 1951, ss. 30-32.
- ^ Sunstein 1975, ss. 92-102.
- ^ Todd 2000, ss. 68-69.
- ^ Tomalin 1992, s. 52ff.
- ^ Wardle 1951, ss. 43-45.
- ^ Sunstein 1975, ss. 103-106.
- ^ Tomalin 1992, ss. 54-57.
- ^ Wardle 1951, s. ch.2.
- ^ Sunstein 1975, s. ch.7.
- ^ Todd 2000, ss. 106-07.
- ^ Tomalin 1992, ss. 66; 79-80.
- ^ Sunstein 1975, ss. 127-28.
- ^ Todd 2000, s. 116.
- ^ Tomalin 1992, ss. 64-88.
- ^ Wardle 1951, s. 60ff.
- ^ Sunstein 1975, ss. 160-61.
- ^ Wollstonecraft 2003, s. 139.
- ^ Sunstein 1975, s. 154.
- ^ Todd 2000, s. 123.
- ^ Tomalin 1992, ss. 91-92.
- ^ Wardle 1951, ss. 80-82.
- ^ Sunstein 1975, ss. 151-55.
- ^ Todd 2000, ss. 134-35.
- ^ Tomalin 1992, ss. 89-109.
- ^ Wardle 1951, ss. 92-94.
- ^ Sunstein 1975, ss. 171-75.
- ^ Todd 2000, s. 153.
- ^ Todd 2000, ss. 197-98.
- ^ Tomalin 1992, ss. 151-52.
- ^ Wardle 1951, ss. 171-73; 76-77.
- ^ Sunstein 1975, ss. 220-22.
- ^ Tomalin 1992, ss. 144-55.
- ^ Wardle 1951, s. 115ff.
- ^ Sunstein 1975, ss. 192-202.
- ^ Todd 2000, ss. 214-15.
- ^ Tomalin 1992, ss. 156-82.
- ^ Wardle 1951, ss. 179-84.
- ^ Todd 2000, ss. 232-36.
- ^ Tomalin 1992, ss. 185-86.
- ^ Wardle 1951, ss. 185-88.
- ^ Sunstein 1975, ss. 235-45.
- ^ Tomalin 1992, s. 218.
- ^ Wardle 1951, ss. 202-03.
- ^ Sunstein 1975, ss. 256-57.
- ^ Tomalin 1992, ss. 211-19.
- ^ Wardle 1951, ss. 206-14.
- ^ Sunstein 1975, ss. 254-55.
- ^ St Clair 1989, s. 160.
- ^ Wardle 1951, ss. 192-93.
- ^ Sunstein 1975, ss. 262-63.
- ^ Tomalin 1992, s. 225.
Genel
- Rossi, Alice S (1988). The Feminist papers: from Adams to de Beauvoir. Northeastern.
- St Clair, William (1989). The Godwins and the Shelleys: The biography of a family. New York: W. W. Norton and Co. ISBN .
- Sunstein, Emily W (1975). A Different Face: the Life of Mary Wollstonecraft. Boston: Little, Brown and Co. ISBN .
- Todd, Janet (2000). Mary Wollstonecraft: A Revolutionary Life. Londra: Weidenfeld and Nicholson. ISBN .
- Tomalin, Claire (1992) [1974]. The Life and Death of Mary Wollstonecraft. New York: Penguin. ISBN .
- Wollstonecraft, Mary (2003). Janet Todd (Ed.). The Collected Letters of Mary Wollstonecraft. New York: Columbia University Press. ISBN .
- Wardle, Ralph M (1951). Mary Wollstonecraft: A Critical Biography. Lincoln: University of Nebraska Press.
Dış bağlantılar
hakkında daha fazla bilgi edinin | |
 | Commons'ta dosyalar |
 | Vikisöz'de alıntılar |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mary Wollstonecraft 27 Nisan 1759 10 Eylul 1797 Ingiliz yazar filozof ve kadin haklari savunucusu Kisa kariyeri suresince romanlar felsefi inceleme yazilarinin yani sira bir seyahatname bir conduct book bir cocuk kitabi ve bir Fransiz Devrimi tarihcesi de yazmistir Wollstonecraft en cok kadinlarin erkeklerden yaradilis icabi daha degersiz olmadigini ancak egitimsiz olduklari icin daha degersiz gorunduklerini savundugu 1792 yilinda yayimlanan Kadin Haklarinin Gerekcelendirilmesi A Vindication of the Rights of Woman kitabiyla taninir Hem erkeklerin hem de kadinlarin akil ve muhakeme sahibi varliklar olarak kabul edilmelerini onerirken mantik uzerine kurulu bir tahayyul eder Mary WollstonecraftWollstonecraft in tarafindan yapilmis portresi 1797DogumMary Wollstonecraft 27 Nisan 1759 1759 04 27 Londra Birlesik KrallikOlum10 Eylul 1797 38 yasinda Birlesik KrallikMeslekYazarTurFelsefiKonuKadin haklariOnemli eserKadin Haklarinin GerekcelendirilmesiEvliliklerWilliam GodwinPartnerlerCocuklarMary Godwin bilinen adiyla Mary Shelley Mary Wollstonecraft erken donem feministlerinden biridir Jean Jacques Rousseau nun fikirlerini cokertme kaygisi tasir kadinlarin egitim hakkini savunur Rousseau Emile adinda bir kitap yazar ve bu kitapta genc bir erkegin egitiminin nasil olmasi gerektigini anlatirken Emile nin esi icin ayni egitimi ongormez Rousseau ya gore erkekler rasyonel vatandas olmak icin egitilirken kadinlar erkeklere destek icin egitilir Mary Wollstonecraft Rousseau nun bu fikirlerine karsi cikar Mary e gore kadinlar erkeklerin zevki icin yaratilmamislardir kadinlar bagimsiz olabilmeli ve hayatlari uzerinde kontrol sahibi olmalidir Mary Wollstonecraft toplumsal olarak olusturulmus kadin imgesinin kadinlarin yeteneklerini yansitmadigini hatta bozdugunu iddia eder 20 yuzyilin sonlarina kadar alisilmamis ve gorenek disi kisisel iliskileri nedeniyle Wollstonecraft in yasami yazilarindan daha cok ilgi gordu Henry Fuseli ve ile yasadigi bahtsiz iliskilerinden sonra Wollstonecraft anarsist hareketin fikir babalarindan biri olan filozof William Godwin ile evlendi Imlay ile olan iliskisinden bir kiz cocugu sahibi olan Wollstonecraft Godwin ile olan evliliginden olan kizinin dogumundan on gun sonra oldugunde ardinda tamamlanmamis cok sayida el yazmasi birakti Ikinci kizi olan Mary Wollstonecraft Godwin annesi gibi basarili bir yazar oldu ve Frankenstein eseri ile Mary Shelley adiyla tanindi Dul esi Godwin Wollstonecraft in sira disi yasam tarzini aciga cikaran biyografisini 1798 de yayimladi Bu biyografi istemeden de olsa bir yuzyil boyunca esinin itibarinin bozulmasina neden oldu Ancak 20 yuzyilin basinda feminist hareketin ortaya cikmasiyla birlikte Wollstonecraft in kadinlarin esitligini savundugu ve geleneksel kadinlik kavramini elestirdigi yazilari giderek daha da onem kazandi Gunumuzde Wollstonecraft feminist felsefenin kurucularindan biri olarak gorulmekte ve feministler onun yasaminin ve eserlerinin uzerlerinde buyuk bir etkisi oldugunu belirtmektedirler YasamiCocuklugu ve gencligi Wollstonecraft Elizabeth Dixon ve Edward John Wollstonecraft in yedi cocugunun ikincisi olarak 27 Nisan 1759 da Londra da ta dogdu Cocukken ailesi mureffeh bir gelire sahipse de babasi zamanla servetini spekulatif projelerle yitirdi Bunun sonucunda ailenin ekonomik durumunun kotulesmesi nedeniyle Wollstonecraft gencliginde surekli tasinmak zorunda kaldi Ailesinin ekonomik durumu oyle kotulesti ki babasi Wollstonecraft in eriskin oldugunda eline gececek olan mirasi da vermeye zorladi Ustelik babasi sarhos iken esini doven zorba bir adam haline geldi Wollstonecraft annesini korumak icin yatak odasinin onunde uyumaya baslamisti Wollstonecraft yasami boyunca kiz kardesleri Everina ve Eliza icin de benzer bir annelik rolunde bulunmustur Ornegin 1784 yilinda muhtemelen muzdarip kardesi Eliza yi kocasini ve cocugunu terk etmeye ikna etti Eliza nin kacisi icin tum ayarlamalari yapan Wollstonecraft toplumsal normlara meydan okumaya yonelik istekliligini gosterdi Ancak bu olayin bedeli kizkardesi icin agir oldu Sosyal dislanmaya maruz kalan Eliza yeniden evlenemedigi icin yoksulluk ve zor kosullar altinda yasamini surdurmek zorunda kaldi Wollstonecraft in gencliginde iki arkadasliginin onemli etkisi oldu Bunlarin ilki Beverley de ile olan arkadasligidir Sik sik birlikte kitap okuyan iki arkadas kendi kendini yetistirmis bir filozof ve bilim insani olan Arden in babasinin verdigi derslere katildi Ardenlerin evinde gordugu entelektuel atmosferden oldukca buyuk zevk alan Wollstonecraft Arden ile olan arkadasligina zaman zaman asiri sahiplenmeye varacak kadar cok onem verdi Wollstonecraft Arden e soyle yazmistir Arkadaslik hakkinda romantik fikirlere sahibim Sevgi ve arkadaslik konusunda fikirlerim biraz bireyci ya ilk sirada olmaliyim ya da hic gorusmeyelim Wollstonecraft in Arden e yazdigi mektuplarda daha sonra yasami boyunca gorulecek olan degisken ve depresif duygular izlenebilmektedir Ikinci ve daha onemli olan arkadasligi da yasayan ve Wollstonecraft icin manevi ebeveyn olmus Clare ailesi tarafindan tanistirildigi Fanny Frances Blood ile olan arkadasligidir Wollstonecraft zihnini Blood ile olan arkadasliginin actigini soyler Ailesi ile olan yasantisindan memnun olmayan Wollstonecraft Bath ta yasayan Sarah Dawson adli dul bir kadinin yaninda lady s companion isini kabul ederek 1778 yilinda ailesinin yanindan ayrildi Ancak Wollstonecraft bu asabi kadin ile gecinmekte gucluk yasadi ve bu deneyimini 1787 yilinda yayimlanan ilk adli ilk kitabinda aktardi 1780 yilinda olmek uzere olan annesine bakmak icin cagrildigi evine geri dondu Annesinin olumunde sonra Dawson un yanina isin donmek yerine Blood ailesinin yanina tasindi Burada gecirdigi iki yil boyunca kusursuz diye gordugu Blood un aslinda geleneksel kadinlik degerlerine bagli oldugunu anladi ancak yine de yasami boyunca hem Blood a hem de ailesine olan bagliligini surdurdu Ornegin Blood un erkek kardesine sik sik parasal yardimda bulundu Wollstonecraft Blood ile birlikte kadinlara mahsus bir utopyada yasamayi tahayyul ediyordu birlikte yasayacak bir yer kiralamak ve birbirlerini hem duygusal hem de finansal olarak desteklemek uzere planlar yaptilar ancak ekonomik gerceklikler nedeniyle bu planlari suya dustu Gecimlerini saglayabilmek icin Wollstonecraft kiz kardesleri ve Blood ile birlikte bir Dissenter cemaati olan de bir okul actilar Kisa sure sonra nisanlanan Blood evlendikten sonra esi ile birlikte saglik durumunun duzelmesi icin Portekiz de Lizbon a gitti Mekan degisikligine ragmen Blood in sagligi hamile kaldiktan sonra daha da kotulesti ve 1785 te Wollstonecraft okulu geride birakarak Blood a bakmak icin Lizbon a gitti Wollstonecraft in okulu birakmasindan sonra okul kapanmak zorunda kaldi Blood in olumunun Wollstonecraft uzerinde buyuk etkisi oldu ve bu olay 1788 de yayimlanan adli ilk romanina esin kaynagi oldu Yeni bir turun ilki adli cocuk kitabinin 1791 basiminin kapak sayfasi gravur William Blake tarafindan yapilmistir Mary Wollstonecraft 1790 1 tarafindan resmedilmistir Blood in olumunden sonra arkadaslarinin yardimiyla Irlanda da Kingsborough ailesinin kizlarina murebbiyelik yapmak uzere is buldu Her ne kadar Lady Kingsborough ile iyi gecinemese de cocuklar onu ilham verici bir egitmen olarak gordu sonradan Wollstoncraft in zihnini tum batil inanclardan arindirdigini soylemistir Wollstonecraft murebbiyeligi sirasinda yasadigi deneyimlerin bazilarini adli 1788 de yayimlanan tek cocuk kitabinda aktardi Saygideger ancak yoksul kadinlara acik kariyer seceneklerinin sinirli olmasindan hayal kirikligi duyarak yalnizca bir yil murebbiyelik yaptiktan sonra yazar olarak yasamini surdurmeye karar verdi O zamanlar cok az sayida kadinin gecimini yazarlikla saglayabildigi goz onune alindiginda bu karari oldukca radikaldi Kiz kardesi Everina ya 1787 de yazdigi mektubunda belirttigi gibi yeni bir turun ilki olmaya calisiyordu Londra ya tasindi ve liberal yayinci Joseph Johnson in yardimiyla yasayacak ve calisacak bir yer bularak gecimini saglamaya basladi Fransizca ve Almanca ogrendikten sonra yapmaya basladigi ceviriler arasinda den yaptigi Of the Importance of Religious Opinions Dini Kanaatlerin Onemi Hakkinda ile Christian Gotthilf Salzmann dan yaptigi Elements of Morality for the Use of Children Cocuklar Icin Ahlak Unsurlari metinleri dikkati ceker Ayni zamanda Johnson un sureli yayini icin asil olarak romanlar uzerine olmak uzere elestiri yazilari da yazdi Bu sure zarfinda Wollstonecraft in entelektuel evreni yalnizca elestiri yazilari icin okuduklari sayesinde degil ayni zamanda birlikte oldugu kisiler sayesinde de genisledi Johnson un unlu aksam yemeklerinde Thomas Paine ve William Godwin gibi kisilerle tanisti Godwin ile Wollstonecraft ilk tanistiklarinda birbirlerinden pek hoslanmamislardi Godwin aksam yemegine Paine i dinlemek icin gelmisti ancak Wollstonecraft tum gece boyunca onu mesgul ederek hemen hemen her konuda Godwin ile fikir ayriligina dusmustu Johnson u arkadastan daha ote goren Wollstonecraft bir mektubunda ondan bir baba ve agabey gibi bahseder Londra da bulundugu sirada evli olmasina ragmen ressam Henry Fuseli ile ilskisi oldu Fuseli nin dehasindan ruhunun yuceliginden anlayisinin cabuklugundan ve sevecen sempatikliginden etkilendigini yazmistir Fuseli ve esi ile birlikte birlikte yasamayi teklif etti ancak esinin bu teklif karsisinda dehsete kapilmasindan sonra Fuseli Wollstonecraft ile olan iliskisini bitirdi Fuseli nin terk etmesinden sonra olayin mahcubiyetiyle Wollstonecraft Fransa ya gitmeye ve 1790 da yayimlanan metni ile kutladigi devrime katilmaya karar verdi Rights of Men metnini Edmund Burke un Fransiz Devrimi ni elestirdigi muhafazakar yazisi e karsi cevap olarak yazmisti ki bu metin ile kisa surede tanindi Joseph Priestley ve Burke un yazisina karsi verilen cevaplar arasinda en populer olanini yazmis olan Thomas Paine ile kiyaslandi Rights of Men yazisinda kaleme aldigi fikirleri en taninmis ve en etkileyici olacak olan eseri Kadin Haklarinin Gerekcelendirilmesi nde genisletti Fransa ve Gilbert Imlay Tuileries Sarayi na ta yapilan saldiri Wollstonecraft Londra dan 1792 Aralik ayinda Paris e gitmek icin ayrildi ve XVI Louis nin giyotin ile infazindan yaklasik bir ay once Paris e vardi Fransa kargasa icindeydi Helen Maria Williams gibi diger Ingiliz ziyaretcileri aradi ve sehirde onlarla birlikte kalmaya basladi Kadin Haklari ni yeni yazmisti ve fikirlerini gercek hayata uygulamaya kararliydi Fransiz Devrimi nin yarattigi tesvikkar atmosferde o zamana kadar yasadigi en deneyimsel romantik iliskisine tanisir tanismaz asik oldugu Amerikali maceraperest ile giristi Imlay in evlenmek gibi bir niyeti yoktu ve Wollstonecraft ise Imlay in hayalinde canlandirdigi ideal portresine acik olmustu Wollstonecraft Kadin Haklari nda iliskilerin cinsel bilesenini reddetmesine ragmen Imlay onun tutkularinin aciga cikmasini saglayarak sekse olan ilgisini artirdi Kisa surede hamile kaldi ve ilk cocugunu 14 Mayis 1794 te dogurdu Cocuguna en yakin arkadasinin adini verdi Hamileliginin ve yabanci bir ulkede yeni dogmus cocuguyla yasamanin getirdigi zorluklarin yani sira Fransiz Devrimi nin getirdigi kargasaya ragmen buyuk bir hevesle yazmaya devam etti Fransa nin kuzeyinde Le Havre sehrinde iken Londra da 1794 yilinin Aralik ayinda yayimlanacak olan An Historical and Moral View of the French Revolution Turkce Fransiz Devrimi uzerine Tarihi ve Ahlaki Bir Mutalaa adli Devrimin ilk tarihcelerinden birini yazdi Siyasi durumun kotulesmesiyle birlikte Buyuk Britanya Fransa ya savas ilan etti Bu savas ilani Fransa da yasayan Britanya uyruklulari onemli olcude tehlikeye sokuyordu Wollstonecraft i korumak amaciyla Imlay evlenmemis olmalarina ragmen 1793 te onu karisi olarak kaydettirdi Arkadaslarinin cogu Wollstonecraft gibi sansli degildi Thomas Paine gibi cogu tutuklandi ve hatta bazilari giyotine gonderildi Wollstonecraft in kiz kardesleri onun da hapise atildigini sanmaktaydilar Fransa dan ayrildiktan sonra bile cocugunun mesrulugunu saglamak adina kendinden Mrs Imlay olarak bahsetmeye devam etti Kadinin ufkunu genisleterek guclendirin aklini koru korune itaat sona erecektir ancak iktidar her zaman koru korune itaate ihtiyac duydugundandir ki zorbalar ve sehvet duskunleri hakli olarak karanlikta tutmaya calisirlar kadini cunku bunlardan birincisinin tek istedigi bir koledir ikincisinin istedigi ise elinde tutacagi bir oyuncak Daha once de boyle dusunen pek cok kadin olsa da bu ve daha pek cok gorusu Kadin haklari nin savunulmasinda bu kadar acik ve dolaysiz bir sekilde ve daha da onemlisi yuksek sesle soyleme cesaretini ilk defa Wollstonecraft gostermistir 1795 te yayimcisi araciligiyla tanistigi ve donemin cok satan kitaplarindan olan Siyasi Adalet in yazari William Godwin le evlendi ve otuzdokuz yasinda ikinci kizinin Frankenstein nin yazari Mary Shelley dogumundan on gun sonra oldu Kitaplarindan bazilari sunlardir Kiz cocuklarinin Egitimi Hakkinda Dusunceler Kadin Haklarinin Savunulmasi Fransiz devrimi Hakkinda tarihsel ve Ahlaksal GoruslerNotlar Conduct book Turkce Rehber kitap Orta Cag dan itibaren bir tarz olarak gorulmeye baslamis ve 18 yuzyila kadar populer kalmis bir edebiyat tarzidir Okuyuculari toplumsal normlar konusunda egitmeye calisan kitaplardan olusur Lady s companion Turkce Refakatci hanim 18 yuzyil ile 20 yuzyilin ortalarina kadar Ingiltere de soylu ya da varlikli kadinlara refakat etmek icin para odenen ust tabakadan kadinlar icin kullanilan bir terimdir Dissenter Turkce Kilise doktrinini kabul etmeyen muhalif Ingiltere de 16 ila 18 yuzyillar arasinda resmi Ingiltere Kilisesi nin ogretilerini kabul etmeyen cesitli Protestan Hristiyan grup mezhep ya da cemaatlere verilen ad KaynakcaOzel Mary Wollstonecraft A Vindication of the Rights of Women 1792 Rossi 1988 s 25 Tomalin 1992 ss 9 17 24 27 Sunstein 1975 s 11 Todd 2000 s 11 Tomalin 1992 s 19 Wardle 1951 s 6 Sunstein 1975 s 16 Todd 2000 ss 45 57 Tomalin 1992 ss 34 43 Wardle 1951 ss 27 30 Sunstein 1975 ss 80 91 Todd 2000 s 16 Todd 2000 ss 72 75 Tomalin 1992 ss 18 21 Sunstein 1975 ss 22 33 Todd 2000 ss 22 24 Tomalin 1992 ss 25 27 Wardle 1951 ss 10 11 Sunstein 1975 ss 39 42 Wardle 1951 ss 12 18 Sunstein 1975 ss 51 57 Wardle 1951 s 20 Sunstein 1975 ss 73 76 Urgan Mina 1991 Ingiliz Edebiyati Tarihi 3 II bas Istanbul Altin Kitaplar s 17 Todd 2000 s 62 Wardle 1951 ss 30 32 Sunstein 1975 ss 92 102 Todd 2000 ss 68 69 Tomalin 1992 s 52ff Wardle 1951 ss 43 45 Sunstein 1975 ss 103 106 Tomalin 1992 ss 54 57 Wardle 1951 s ch 2 Sunstein 1975 s ch 7 Todd 2000 ss 106 07 Tomalin 1992 ss 66 79 80 Sunstein 1975 ss 127 28 Todd 2000 s 116 Tomalin 1992 ss 64 88 Wardle 1951 s 60ff Sunstein 1975 ss 160 61 Wollstonecraft 2003 s 139 Sunstein 1975 s 154 Todd 2000 s 123 Tomalin 1992 ss 91 92 Wardle 1951 ss 80 82 Sunstein 1975 ss 151 55 Todd 2000 ss 134 35 Tomalin 1992 ss 89 109 Wardle 1951 ss 92 94 Sunstein 1975 ss 171 75 Todd 2000 s 153 Todd 2000 ss 197 98 Tomalin 1992 ss 151 52 Wardle 1951 ss 171 73 76 77 Sunstein 1975 ss 220 22 Tomalin 1992 ss 144 55 Wardle 1951 s 115ff Sunstein 1975 ss 192 202 Todd 2000 ss 214 15 Tomalin 1992 ss 156 82 Wardle 1951 ss 179 84 Todd 2000 ss 232 36 Tomalin 1992 ss 185 86 Wardle 1951 ss 185 88 Sunstein 1975 ss 235 45 Tomalin 1992 s 218 Wardle 1951 ss 202 03 Sunstein 1975 ss 256 57 Tomalin 1992 ss 211 19 Wardle 1951 ss 206 14 Sunstein 1975 ss 254 55 St Clair 1989 s 160 Wardle 1951 ss 192 93 Sunstein 1975 ss 262 63 Tomalin 1992 s 225 Genel Rossi Alice S 1988 The Feminist papers from Adams to de Beauvoir Northeastern St Clair William 1989 The Godwins and the Shelleys The biography of a family New York W W Norton and Co ISBN 0 8018 4233 6 Sunstein Emily W 1975 A Different Face the Life of Mary Wollstonecraft Boston Little Brown and Co ISBN 0 06 014201 4 Todd Janet 2000 Mary Wollstonecraft A Revolutionary Life Londra Weidenfeld and Nicholson ISBN 0 231 12184 9 Tomalin Claire 1992 1974 The Life and Death of Mary Wollstonecraft New York Penguin ISBN 0 14 016761 7 Wollstonecraft Mary 2003 Janet Todd Ed The Collected Letters of Mary Wollstonecraft New York Columbia University Press ISBN 0 231 13142 9 Wardle Ralph M 1951 Mary Wollstonecraft A Critical Biography Lincoln University of Nebraska Press Dis baglantilarVikipedi nin kardes projelerinden hakkinda daha fazla bilgi edininCommons ta dosyalarVikisoz de alintilar