Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nehir yunusu, balinalar (Cetacea) takımına dahil dişli balinalar (Odontoceti) alt takımındaki tek üst familya olan Platanistoidea'da sınıflanan türleri ifade eden ortak addır. Toplam dört tane nehir yunusu türü vardır ve her biri kendine ait bir familya içinde sınıflanır (bakınız: (Sınıflama)).
| Nehir yunusları | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Iniidae |
Bu canlılar, balinalar (Cetacea) takımındaki tüm türler içinde varlığı en çok tehlikede olanlardır. Hatta, 2006 yılında gerçekleştirilen ilgili bir araştırma seferi sonucunda, Yangtze nehir yunusu (Lipotes vexillifer) türünün soyunun pratik olarak tükendiği ilan edilmiştir (bakınız: (Genel ekoloji)).
La Plata yunusu (Pontoporia blainvillei) dışındaki nehir yunuslarının yaşam alanı tatlı su nehirleridir. La Plata yunusu ise temelde denizde yaşayan bir canlıdır (bakınız: (Genel ekoloji)).
Adlandırma
Nehir yunusları (Platanistoidea) üst familyası için Türkçede "ırmakyunusları" ifadesinin de kullanıldığına rastlanabilir. Bununla birlikte, "ırmak yunusları" ifadesi ise yukarıda Amazon havzasının nehirlerinde de yaşadığı belirtilmiş olan Sotalia cinsinin "Bütün Amerikan Irmak Yunusları" olarak tanımlanmasında kullanılmıştır. Aynı kaynakta, bir nehir yunusu familyası olan Platanistidae familyasından "ırmak yunus balığıgiller" olarak bahsedildiği görülebilirken, bu familyanın "Uzun Burunlu Nehir Yunusları" olarak tanımlandığına da rastlanabilir.
Sınıflama
Nehir yunusları (Platanistoidea) üst familyasının balinalar (Cetacea) takımı içindeki yeri ile cins, tür ve alt türleri de gösteren ayrıntılı sınıflaması aşağıda sunulmuştur.
- Takım : Cetacea - Balinalar
- Alt takım : Odontoceti - Dişli balinalar
- Üst familya : Platanistoidea - Nehir yunusları
- Familya : Iniidae
- Cins : Inia
- Tür : Inia geoffrensis - Amazon nehir yunusu
- Alt tür : Inia geoffrensis boliviensis
- Alt tür : Inia geoffrensis geoffrensis
- Alt tür : Inia geoffrensis humboldtiana
- Familya : Lipotidae
- Cins : Lipotes
- Tür : Lipotes vexillifer - Yangtze nehir yunusu
- Familya : Platanistidae
- Cins : Platanista
- Tür : Platanista gangetica - Ganj ve İndus nehir yunusu
- Alt tür : Platanista gangetica gangetica - Ganj nehir yunusu
- Alt tür : Platanista gangetica minor - İndus nehir yunusu
- Familya : Pontoporiidae
- Cins : Pontoporia
- Tür : Pontoporia blainvillei - La Plata yunusu
Bu, 1998'de Dale W. Rice tarafından yapılmış olan ve günümüzde de geçerliliğini koruyan en güncel sınıflamadır. Rice'ın sınıflaması ortaya konana kadar geçerli olan eski sınıflamada ise Ganj Nehri yunusu ile İndus Nehri yunusu Platanista gangetica türünün iki alt türü olarak değil, sırasıyla Platanista gangetica ve Platanista minor bilimsel adlarına sahip iki tür olarak kabul edilmiştir.
Genel ekoloji
Yaşam alanları
La Plata yunusu (Pontoporia blainvillei) dışındaki nehir yunuslarının yaşam alanı tatlı su nehirleridir. La Plata yunusu ise temelde denizde yaşayan bir canlıdır ve esasen Güney Amerika'nın güneydoğusundaki haliçler ile kıyı şeridine yakın sularda bulunur ama bilimsel açıdan okyanus yunuslarını içeren yunusgiller (Delphinidae) familyasına dahil bir tür olarak değil, bir nehir yunusu olarak kabul edilir.
Bunun tersi, yunusgiller familyasının bir üyesi olan haliç yunusu (Sotalia fluviatilis) için geçerlidir. Hem nehirlerinde hem de Güney Amerika'nın doğu ve kuzeydoğu kıyı şeridi sularında yaşayan haliç yunusu, genetik olarak nehir yunuslarına uzak oluşu ve benzeyişi nedeniyle, bir nehir yunusu olarak kabul edilmez.
La Plata yunusu dışındaki nehir yunuslarının yaşam alanları şöyle özetlenebilir (alt türlere özgü ayrıntılar için ilgili tür maddelerine bakınız):
- Amazon nehir yunusu (Inia geoffrensis): Güney Amerika'daki Amazon ve Orinoco nehir sistemleri.
- Ganj ve İndus nehir yunusu (Platanista gangetica): Hindistan'daki Ganj ve Pakistan'daki İndus nehirleri.
- Yangtze nehir yunusu (Lipotes vexillifer): Çin'deki Yangtze Nehri.
Varlığını sürdürme ve soy tükenmesi
Bu canlılar, altta sayılan nedenlerle, balinalar (Cetacea) takımındaki tüm türler içinde varlığı en çok tehlikede olanlardır:
- Sayıları doğal olarak azdır.
- İnsanlarca yoğun olarak avlanışmışlardır.
- İnsanların artan ihtiyaçlarına bağlı olarak, yaşam alanları giderek daha çok daralmakta ve çevre kirliliğine maruz kalmaktadır.
- Görme duyuları genellikle oldukça zayıftır ve yön bulma ile avlanma davranışları temelde yankıyla yer bulma yetilerine bağlıdır. Buna karşılık, motorlu teknelere bağlı olarak nehirlerde gelişen ses kirliliği nedeniyle bu yetilerini kullanmakta sıkıntı yaşamakta ve tekne ya da tekne pervaneleriyle çarpışıp, esasen kendileri için bırakılmamış balık ağlarına takılabilmektedirler.
Bütün bunlara bağlı olarak, nehir yunusları soy tükenmesine çok açıktır. Nitekim, 2006 yılında gerçekleştirilen (Yangtze Freshwater Dolphin Expedition 2006) sonucunda, Yangtze nehir yunusu (Lipotes vexillifer) türü soyunun pratik olarak tükendiği 13 Aralık 2006 itibarıyla ilan edilmiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Bingel, F. (19 Ekim 2006). Dişlibalinalar 20 Kasım 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Deniz Biyolojisi ve Balıkçılık Biyolojisi İlgi Alanındaki Bazı Terimler ve Tanımları. ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü. (Erişim: 28 Aralık 2006)
- ^ Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin İhracatına Dair Tebliğ (İthalat: 2006/22) 23 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Ek I-A 4 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı (4 Ocak 2006). (Erişim: 28 Aralık 2006)
- ^ 10. Ordo (Takım): Cetacea (Balinalar ve Yunuslar) 12 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Bilim ve Teknik. TÜBİTAK (2002). (Erişim: 28 Aralık 2006)
- ^ Yangtze Freshwater Dolphin Expedition 2006 - Overview 3 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. baiji.org (13 Aralık 2006). (Erişim: 03 Ocak 2006)
- ^ "Nehir yunusunun soyu tükendi" 23 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. NTVMSNBC (19 Aralık 2006). (Erişim: 28 Aralık 2006)
Dış bağlantılar
- baiji.org Vakfı (baiji.org Foundation) 4 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Nehir yunusu balinalar Cetacea takimina dahil disli balinalar Odontoceti alt takimindaki tek ust familya olan Platanistoidea da siniflanan turleri ifade eden ortak addir Toplam dort tane nehir yunusu turu vardir ve her biri kendine ait bir familya icinde siniflanir bakiniz Siniflama Nehir yunuslariBiyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataAlt sube VertebrataInfa sube GnathostomataSinif MammaliaTakim Cetacea Balinalar Alt takim Odontoceti Disli balinalar Ust familya PlatanistoideaFamilyalarIniidae Lipotidae Platanistidae Pontoporiidae Bu canlilar balinalar Cetacea takimindaki tum turler icinde varligi en cok tehlikede olanlardir Hatta 2006 yilinda gerceklestirilen ilgili bir arastirma seferi sonucunda Yangtze nehir yunusu Lipotes vexillifer turunun soyunun pratik olarak tukendigi ilan edilmistir bakiniz Genel ekoloji La Plata yunusu Pontoporia blainvillei disindaki nehir yunuslarinin yasam alani tatli su nehirleridir La Plata yunusu ise temelde denizde yasayan bir canlidir bakiniz Genel ekoloji AdlandirmaNehir yunuslari Platanistoidea ust familyasi icin Turkcede irmakyunuslari ifadesinin de kullanildigina rastlanabilir Bununla birlikte irmak yunuslari ifadesi ise yukarida Amazon havzasinin nehirlerinde de yasadigi belirtilmis olan Sotalia cinsinin Butun Amerikan Irmak Yunuslari olarak tanimlanmasinda kullanilmistir Ayni kaynakta bir nehir yunusu familyasi olan Platanistidae familyasindan irmak yunus baligigiller olarak bahsedildigi gorulebilirken bu familyanin Uzun Burunlu Nehir Yunuslari olarak tanimlandigina da rastlanabilir SiniflamaNehir yunuslari Platanistoidea ust familyasinin balinalar Cetacea takimi icindeki yeri ile cins tur ve alt turleri de gosteren ayrintili siniflamasi asagida sunulmustur Takim Cetacea BalinalarAlt takim Odontoceti Disli balinalarUst familya Platanistoidea Nehir yunuslariFamilya IniidaeCins IniaTur Inia geoffrensis Amazon nehir yunusuAlt tur Inia geoffrensis boliviensis Alt tur Inia geoffrensis geoffrensis Alt tur Inia geoffrensis humboldtiana dd dd Familya LipotidaeCins LipotesTur Lipotes vexillifer Yangtze nehir yunusu dd Familya PlatanistidaeCins PlatanistaTur Platanista gangetica Ganj ve Indus nehir yunusuAlt tur Platanista gangetica gangetica Ganj nehir yunusu Alt tur Platanista gangetica minor Indus nehir yunusu dd dd Familya PontoporiidaeCins PontoporiaTur Pontoporia blainvillei La Plata yunusu dd dd dd dd Bu 1998 de Dale W Rice tarafindan yapilmis olan ve gunumuzde de gecerliligini koruyan en guncel siniflamadir Rice in siniflamasi ortaya konana kadar gecerli olan eski siniflamada ise Ganj Nehri yunusu ile Indus Nehri yunusu Platanista gangetica turunun iki alt turu olarak degil sirasiyla Platanista gangetica ve Platanista minor bilimsel adlarina sahip iki tur olarak kabul edilmistir Genel ekolojiYasam alanlari Duisburg hayvanat bahcesindeki bir Amazon nehir yunusu Inia geoffrensis La Plata yunusu Pontoporia blainvillei disindaki nehir yunuslarinin yasam alani tatli su nehirleridir La Plata yunusu ise temelde denizde yasayan bir canlidir ve esasen Guney Amerika nin guneydogusundaki halicler ile kiyi seridine yakin sularda bulunur ama bilimsel acidan okyanus yunuslarini iceren yunusgiller Delphinidae familyasina dahil bir tur olarak degil bir nehir yunusu olarak kabul edilir Bunun tersi yunusgiller familyasinin bir uyesi olan halic yunusu Sotalia fluviatilis icin gecerlidir Hem nehirlerinde hem de Guney Amerika nin dogu ve kuzeydogu kiyi seridi sularinda yasayan halic yunusu genetik olarak nehir yunuslarina uzak olusu ve benzeyisi nedeniyle bir nehir yunusu olarak kabul edilmez La Plata yunusu disindaki nehir yunuslarinin yasam alanlari soyle ozetlenebilir alt turlere ozgu ayrintilar icin ilgili tur maddelerine bakiniz Amazon nehir yunusu Inia geoffrensis Guney Amerika daki Amazon ve Orinoco nehir sistemleri Ganj ve Indus nehir yunusu Platanista gangetica Hindistan daki Ganj ve Pakistan daki Indus nehirleri Yangtze nehir yunusu Lipotes vexillifer Cin deki Yangtze Nehri Varligini surdurme ve soy tukenmesi Bu canlilar altta sayilan nedenlerle balinalar Cetacea takimindaki tum turler icinde varligi en cok tehlikede olanlardir Sayilari dogal olarak azdir Insanlarca yogun olarak avlanismislardir Insanlarin artan ihtiyaclarina bagli olarak yasam alanlari giderek daha cok daralmakta ve cevre kirliligine maruz kalmaktadir Gorme duyulari genellikle oldukca zayiftir ve yon bulma ile avlanma davranislari temelde yankiyla yer bulma yetilerine baglidir Buna karsilik motorlu teknelere bagli olarak nehirlerde gelisen ses kirliligi nedeniyle bu yetilerini kullanmakta sikinti yasamakta ve tekne ya da tekne pervaneleriyle carpisip esasen kendileri icin birakilmamis balik aglarina takilabilmektedirler Butun bunlara bagli olarak nehir yunuslari soy tukenmesine cok aciktir Nitekim 2006 yilinda gerceklestirilen Yangtze Freshwater Dolphin Expedition 2006 sonucunda Yangtze nehir yunusu Lipotes vexillifer turu soyunun pratik olarak tukendigi 13 Aralik 2006 itibariyla ilan edilmistir Ayrica bakinizYunus hayvan Kaynakca Bingel F 19 Ekim 2006 Dislibalinalar 20 Kasim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Deniz Biyolojisi ve Balikcilik Biyolojisi Ilgi Alanindaki Bazi Terimler ve Tanimlari ODTU Deniz Bilimleri Enstitusu Erisim 28 Aralik 2006 Nesli Tehlike Altinda Olan Yabani Hayvan ve Bitki Turlerinin Ihracatina Dair Teblig Ithalat 2006 22 23 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ek I A 4 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde T C Basbakanlik Dis Ticaret Mustesarligi 4 Ocak 2006 Erisim 28 Aralik 2006 10 Ordo Takim Cetacea Balinalar ve Yunuslar 12 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bilim ve Teknik TUBITAK 2002 Erisim 28 Aralik 2006 Yangtze Freshwater Dolphin Expedition 2006 Overview 3 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde baiji org 13 Aralik 2006 Erisim 03 Ocak 2006 Nehir yunusunun soyu tukendi 23 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde NTVMSNBC 19 Aralik 2006 Erisim 28 Aralik 2006 Dis baglantilarbaiji org Vakfi baiji org Foundation 4 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde