Çevre kirliliği, çevrenin doğal olmayan bir şekilde insan eliyle doğallığının bozulmasıdır. Bu ekosistemi bozma eylemleri; kirlenme şeklinde tabir edilmektedir.
Çevre; dünya üzerinde yaşamını sürdüren canlıların hayatları boyunca ilişkilerini sürdürdüğü dış ortamdır. Diğer bir deyişle "ekosistem" olarak tanımlanabilir.
Hava, su ve toprak bu çevrenin fiziksel unsurlarını, insan, hayvan, bitki ve diğer mikroorganizmalar ise biyolojik unsurlarını teşkil etmektedir.
Tanımı ve önemi
Çevrenin canlı ögelerinin hayat aktivitelerini olumsuz yönde etkileyen, cansız ögelerin üzerinde ise yapısal zararlar meydana getiren ve niteliklerini bozan yabancı maddelerin hava, su ve toprağa yoğun bir şekilde karışması olayına çevre kirliliği denir. Hızla artan insan nüfusu ihtiyaçları arttırmakta, insan eliyle yaratılan kirliliğin tabiata ve çevreye verdiği zararın boyutu her geçen gün artmaktadır. Yaşamı daha mükemmel bir hale getirmek, daha sağlıklı ve uzun bir ömür sağlayabilmek amacına dönük bazı gelişmelerin, kırsal ve kentsel alanlarda doğal kaynaklarını bozduğu, su, hava, toprak kirlenmesine yol açtığı, bitki ve hayvan varlığına ve sağlığına zarar verdiği açıkça görülebilen bir gerçek haline gelmiştir.
Çeşitleri
Toprak kirliliği
Toprağın kimyasal maddelerle veya atıklarla kirlenmesidir. Toprak kirlenmesi, hava ve suları kirleten maddeler tarafından meydana getirilebilir. Örneğin, kükürt dioksit oranı yüksek olan bir atmosfer tabakasından geçen yağmur damlacıkları asit yağmuru hâlinde toprağa geçer. Toprak içine giren bu asitli sular ağaç köklerini, bitkisel ve hayvansal toprak canlılarını zarara uğratır. Toprağın reaksiyonunu etkileyerek besin maddesi dengesini bozar, yeraltı sularını içilmez hâle getirir. Aynı şekilde çöp yığınlarından toprağa sızan sular, kirli sulama suları, gübre çözeltileri, radyoaktif maddeler, uçucu küller, ağır metaller, kükürt dioksit sanayi atıkları toprağı kirleten madde ve kaynaklardır.
Toprak ve suda biyolojik yaşamın yok olması, toprakta kimyasal maddelerin yıkıma uğratılmasını geciktirebilir. Toprak kirliliğini önlemek için çok çeşitli teknik geliştirilmektedir. Örneğin kirlenmiş topraklara 1-2 yıl boyunca verilen metan gazı ile metanotrof bakteriler uyarılır ve toprağın temizlenmesi sağlanabilir.
Hava kirliliği
Atmosferde duman, toz ve saf olmayan su buharı şeklinde bulunabilecek kirleticilerin, insanlar ve diğer canlılar ile eşyaya zarar verebilecek miktarlara yükselmesi Hava kirliliği olarak nitelenmektedir. Havayı kirleten maddelerin sınır değerleri (havada zararlı olmayacak derecedeki en yüksek değerleri), her ülkenin ilgili kuruluşları tarafından yönetmeliklerle belirlenir. Kirletici maddelerin niteliğine göre, canlılara vereceği zarar şekil ve dereceleri de değişir. Hava kirliliğine karşı alınabilecek önlemler, kirlilik kaynağına göre (fabrika, termik santral, konutlar, taşıt araçları) çok çeşitlidir. Bu önlemler başta eğitim alınmak üzere teknik, hukuksal önlemler olmak üzere başlıca 3 grupta toplanabilir. Birçok ülkenin hava kirliliğinin sınırı vardır fakat gelişmiş ülkeler bu sınırı aşmakta ve aşmaya devam ediyor.
- Tütün dumanı, sık karşılaşılan ve solunum havası hava kirleticilerin en önemlilerinden biridir. Tütünün yanmasıyla toksik etkili onlarca kimyasal madde açığa çıkar:
- , ve nitroaminler kanserojen etki gösterir.
- Amonyak, Formaldehit ve Azot oksitler solunum yolları için önemli tahriş edici gazlardır; başlangıçta kronik bronşite neden olur, bir süre sonra da emfizem gelişir (bkz kronik obstrüktif akciğer hastalığı; KOAH).
- Karbonmonoksit etkin bir zehirdir; Alyuvarların ve endotel hücrelerinin yapısını bozar. Hemoglobine bağlanarak karboksihemoglobine dönüştürür. Karboksihemoglobin eritrositlerin oksijen taşıma işlevini engelleyerek hipoksiye neden olur. Hipoksi, aterosklerotik koroner ve beyin arterlerinden kaynaklanan zararların etkisini arttırır. Sigara içen hamile kadınlarda düşükler; bebeklerinde ansızın ortaya çıkan ölümleri, erken doğum ve gelişme gerilikleri izlenir. Endotel hücrelerinin yüzey özellikleri bozulur, trombosit kümelenmesi tetiklenir, Trombozlar oluşur. Endotel hücrelerindeki zararlar ateroskleroz sürecini hızlandırır. Koroner arterlerdeki aterosklerozlar infarktlara, beyin damarlarındaki aterosklerozlar neden olur. Çok sayıda kimyasal madde (örneğin, nikotin) sempatik sinir sistemini üzerinden dolaşım sistemini etkiler; kalp ritmini hızlandırır, aritmilere ve kan basıncının yükselmesine yol açar. Koroner hastalığı olanlardaki taşikardiler akut kalp yetmezliğini tetikler.
- Özellikle madencilerde görülen antrakoz, kömür tozlarının neden olduğu bir hastalıktır.
- Asbestozis, tozlarla havaya karışan asbest (asbestos) tozların solunum sistemini etkilemesidir.
Su kirliliği
Su kirliliği, istenmeyen zararlı maddelerin, suyun niteliğini ölçülebilecek oranda bozmalarını sağlayacak miktar ve yoğunlukta suya karışma olayıdır. Konutlar, endüstri kuruluşları, termik santraller, gübreler, kimyasal mücadele ilaçları (pestisitler), tarımsal sanayi atık suları, nükleer santrallerden çıkan sıcak sular ve toprak erozyonu gibi süreçler ve maddeler su kirliliğini meydana getiren başlıca kaynaklardır. Bunların hepsi doğrudan doğruya veya dolaylı olarak canlı ve cansız varlıklara zarar vermektedir.
Ambalaj atıkları
Çevrede oluşturduğu görüntü kirliliği yanında, rüzgâr ve akarsularla sürüklenen ve çevrede bozunmayan ambalaj atıkları deniz hayvanları için ciddi bir tehdittir. Köpüğümsü atıkların, deniz canlılarınca dişlenmesi ve yutulması, bu canlıların ve bunları tüketen diğer canlıların yaşamı açısından ciddi tehditler oluşturmaktadır. Petrol bazlı ve yüzlerce yıl bozunmayan eski poşet ve plastiklerin yerine, doğal materyal kaynaklı ve birkaç yılda doğal ortamda CO2 ve suya kadar tamamen bozunarak dönüşüme giren biyopolimerler ve biyoplastikler ambalaj atık kirliliğini önlemede önemli gelişmelerdendir.
Ses kirliliği
Yoğun şehir yaşamında özellikle insanların istirahat vakitlerinde yayılan motorlu araç, makina sesleri, inşaat, eğlence, bazı dinî-sosyal aktiviteler, maçlar ses kirliliğini oluşturan bazı gürültü kaynaklarına örnek olarak verilebilir. Ses kirliliğinden dolayı insanlar ve hayvanlar rahatsız olur. Bu nedenle fabrikalar, hava alanları vb. mekanları şehirden uzak yerlere yapılmalıdır.
Radyoaktif kirlenme
Nükleer enerji santralleri, nükleer silah üreten fabrikalar, radyoaktif madde artıkları radyoaktif kirlenme yaratan başlıca kaynaklardır. Radyoaktif maddeler yaymış oldukları elektronla hava, su, toprak ve bitkilere zarar verir. Radyoaktif maddeye sahip hayvansal ürünler (et, balık, süt, vb.) ve bitkiler, bu zararlı maddeyi besin zinciri ile insanlara ve diğer canlılara taşır. Bunun sonucunda bağışıklık mekanizmasını bozmak, organ hasarları gibi tedavisi olmayan hastalıklar meydana gelir.
Işık kirliliği
Işık kirliliğinin sebepleri lazerler ve gereksiz aydınlatmalardır. Işık kirliliği gece havada aşırı aydınlık oluşmasıdır. Aşırı aydınlık canlılara zarar vermektedir. Örneğin;
- Deniz kaplumbağaları yumurtadan çıktıklarında denizin üzerindeki Ay yansımasını ararlar ama aşırı aydınlatmalardan dolayı bir kısmı ayın yansımasını ayırt edemez sonuç olarak açlıktan veya avlanmaktan dolayı ölürler.
- Kuşlar uçarken aya göre yön bulurlar. Ama aşırı aydınlatmalardan dolayı hangisinin ay olduğunu bilemezler ve göç edemeyip ölürler.
Gereksiz aydınlatmanın diğer etkileri:
- Yeryüzündeki teleskoplar gök cisimlerini gözlemleyemez.
Toksik maddelerin kaynakları
Çevre kirliliği, işyeri kirliliği, yanlış kullanım, besin korsanlığı gibi çoğu insan kusurundan kaynaklanan olgulardaki toksik maddeleri bulundukları çevreye göre sıralanabilir;
Pestisitler: Zararlı hayvanları ve bitkileri öldürmek amacıyla üretilen çoğu tarımda kullanılan zehirlerdir. Başlıca 3 ana gruba ayrılırlar: insektisitler (DDT, organofosfatlar, vb), herbisitler (), (talyum, fosfor gibi fare zehirleri)
Endüstride kullanılan maddeler: Hidrokarbonlar (parafin, benzin), asitler ve alkaliler, metaller ve metal tuzları, gazlar (Karbonmonoksit, hidrojen siyanür)
Evlerde kullanılan maddeler: Kozmetikler (yoğun alkol içeren parfümler, yoğun sodyum hidroksit içeren saç jöleleri), temizlik maddeleri (deterjanlar, asitler, alkaliler, Hipokloritler)
Tıbbi amaçlı maddeler: İlaçlar (yan etkileri olanlar, immunolojik etkisi olanlar, toksik etkileri olanlar), anestezi maddeleri (halotan, vb), temizlik malzemeleri (, , vb)
Besinlerdeki toksik maddeler: Bakteri toksinleri, mantar zehirleri (Amanita phalloides), aflatoksinler
İçme suyu: Fabrika ya da ev atıkları ile kirlenmiş sular, maden arama artıkları, tarım ilaçları
İşyeri kirliliği: Akü fabrikalarında kurşun zehirlenmesi, madencilerde karbonmonoksid zehirlenmesi, altın arama çalışmaları
Hava kirliliği: atık gazlar, fosil yakıtlar, tütün dumanı
Savaş gazları: Sinir gazları (sarin, tabun, soman), yakıcı gazlar (hardal gazları, ), akciğerleri tahriş edenler (fosgen, difosgen, klor, ), siyanürlü gazlar (siyanojen klorür, hidrojen siyanür), göz yaşartıcılar (klorlu bileşikler, ), biber gazı
Bağımlılık yapan (narkotik) maddeler: Eroin, kokain, amfetamin, tütün, vd
Kimyasal kirleticileri vücuda giriş yolları
Sindirim kanalı
Ağız yolu, katı ve sıvı yapıdaki kimyasal maddelerin vücuda giriş kapılarından en önemlisidir. Ağız yoluyla gelen toksik maddelerin neden olduğu ölümlerin büyük bir bölümü kaza ya da intihar kaynaklıdır. Örnekler: kirlenmiş içme suları, tarım ilacı içeren ürünler.
Solunum yolları
Gaz halindeki kimyasal maddelerin solunmaları nedeniyle oluşan patolojilerdir. Karbonmonoksit zehirlenmeleri, meslek hastalıkları, hava kirliliği ilk sıralarda yer alır.
Deri ve mukoza yolu
Sıvı ve yarıkatı yapıdaki maddelerin girişi deri ve mukozalarla olabilmektedir. Bu yolla etkili olan en önemli örnek tarım ilaçlarıdır. Deri ve mukozalar, bir kimyasal maddenin vücuda penetre olarak kan dolaşımına girebilmesi için aşması gereken engellerdir. Solunum ya da sindirim yollarıyla gelen toksik maddeler için çok önemli engeller yoktur.
Genel önlemler
- Ekolojik farkındalık ve duyarlılığın topluma yayılması.
- Tarım ve diğer üretimlerde çevreye zarar vermeyen metodların geliştirilip uygulanması, gereğinden fazla ve zamansız gübre (özellikle azot, fosfor) kullanımının engellenmesi. (Organik tarım, kalıcıkültür vs.)
- Atıkların azaltılması, dönüştürülmesi, yeniden işlenmesi, zararlı atık üreten teknolojiler yerine daha zararsız teknolojilere geçilmesi. Tarımsal atıkların enerji üretimi, kompost vb. yöntemlerle faydalı kaynaklar şekline dönüştürülmesi.
- Enerji üretiminde yeşil enerjiler olarak tanımlanan teknolojilere geçilmesi, tüketimde tasarruflu teknolojiler kullanılması, mimaride enerji tasarrufu sağlayan yapılar kullanılması. (Karbon ayak izinin küçültülmesi)
- Atık su arıtma tesislerinin kurulması, sanayi atıklarının temizlenmesi.
- Köy ve kasabalarda atık suların fosseptiklere verilmesi.
- Taşıt araçlarının periyodik bakımlarının yapılması, eskiyen araçların yenilenmesi, fosil yakıt kullanan araçlar yerine toplu taşımada temiz, elektrikli ulaşım sistemlerine geçilmesi.
- Geri dönüşüme önem vererek oluşturulan çöplerin azaltılması.
- Plastik poşetlerin sadece gerekli olduğunda kullanılması.
Hukuksal önlemler
Çevrenin kasten kirletilmesi suçtur. Bu suç 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ile 2005 tarihinde mevzuatımıza girmiş bir suç tipidir. Bu eylemlerin suç olarak tanımlanmasıyla Avrupa Birliği Direktifleriyle de uyum sağlanmıştır.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g Çöloğlu, AS, Kimyasal Zararlara Bağlı Ölümler. Adli Tıp Ders Kitabı, s.183-229, Editörler: C.Çakalır, Z.Soysal, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları, Rektörlük No.: 4165, Fakülte No.: 224, İ.Ü. Basımevi ve Film Merkezi, İstanbul, 1999.
- ^ a b c d e f Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 9th edt., Elsevier Saunders, Philadelphia, 2015
- ^ a b Peirce JJ, Weiner RF, Vesilind PA. Environmental Pollution and Control. 4th edition. Butterworth-Heinemann, Boston-Oxford-Johannesburg-Melbourne-N.Delhi-Singapore, 1998
- ^ (PDF). Çevrenin Kasten Kirletilmesi Suçu. İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi. 2014. 21 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cevre kirliligi cevrenin dogal olmayan bir sekilde insan eliyle dogalliginin bozulmasidir Bu ekosistemi bozma eylemleri kirlenme seklinde tabir edilmektedir Ukrayna daki Azofstal fabrikasi Cevre dunya uzerinde yasamini surduren canlilarin hayatlari boyunca iliskilerini surdurdugu dis ortamdir Diger bir deyisle ekosistem olarak tanimlanabilir Hava su ve toprak bu cevrenin fiziksel unsurlarini insan hayvan bitki ve diger mikroorganizmalar ise biyolojik unsurlarini teskil etmektedir Tanimi ve onemiCevrenin canli ogelerinin hayat aktivitelerini olumsuz yonde etkileyen cansiz ogelerin uzerinde ise yapisal zararlar meydana getiren ve niteliklerini bozan yabanci maddelerin hava su ve topraga yogun bir sekilde karismasi olayina cevre kirliligi denir Hizla artan insan nufusu ihtiyaclari arttirmakta insan eliyle yaratilan kirliligin tabiata ve cevreye verdigi zararin boyutu her gecen gun artmaktadir Yasami daha mukemmel bir hale getirmek daha saglikli ve uzun bir omur saglayabilmek amacina donuk bazi gelismelerin kirsal ve kentsel alanlarda dogal kaynaklarini bozdugu su hava toprak kirlenmesine yol actigi bitki ve hayvan varligina ve sagligina zarar verdigi acikca gorulebilen bir gercek haline gelmistir CesitleriToprak kirliligi Topragin kimyasal maddelerle veya atiklarla kirlenmesidir Toprak kirlenmesi hava ve sulari kirleten maddeler tarafindan meydana getirilebilir Ornegin kukurt dioksit orani yuksek olan bir atmosfer tabakasindan gecen yagmur damlaciklari asit yagmuru halinde topraga gecer Toprak icine giren bu asitli sular agac koklerini bitkisel ve hayvansal toprak canlilarini zarara ugratir Topragin reaksiyonunu etkileyerek besin maddesi dengesini bozar yeralti sularini icilmez hale getirir Ayni sekilde cop yiginlarindan topraga sizan sular kirli sulama sulari gubre cozeltileri radyoaktif maddeler ucucu kuller agir metaller kukurt dioksit sanayi atiklari topragi kirleten madde ve kaynaklardir Toprak ve suda biyolojik yasamin yok olmasi toprakta kimyasal maddelerin yikima ugratilmasini geciktirebilir Toprak kirliligini onlemek icin cok cesitli teknik gelistirilmektedir Ornegin kirlenmis topraklara 1 2 yil boyunca verilen metan gazi ile metanotrof bakteriler uyarilir ve topragin temizlenmesi saglanabilir Hava kirliligi Atmosferde duman toz ve saf olmayan su buhari seklinde bulunabilecek kirleticilerin insanlar ve diger canlilar ile esyaya zarar verebilecek miktarlara yukselmesi Hava kirliligi olarak nitelenmektedir Havayi kirleten maddelerin sinir degerleri havada zararli olmayacak derecedeki en yuksek degerleri her ulkenin ilgili kuruluslari tarafindan yonetmeliklerle belirlenir Kirletici maddelerin niteligine gore canlilara verecegi zarar sekil ve dereceleri de degisir Hava kirliligine karsi alinabilecek onlemler kirlilik kaynagina gore fabrika termik santral konutlar tasit araclari cok cesitlidir Bu onlemler basta egitim alinmak uzere teknik hukuksal onlemler olmak uzere baslica 3 grupta toplanabilir Bircok ulkenin hava kirliliginin siniri vardir fakat gelismis ulkeler bu siniri asmakta ve asmaya devam ediyor Tutun dumani sik karsilasilan ve solunum havasi hava kirleticilerin en onemlilerinden biridir Tutunun yanmasiyla toksik etkili onlarca kimyasal madde aciga cikar ve nitroaminler kanserojen etki gosterir Amonyak Formaldehit ve Azot oksitler solunum yollari icin onemli tahris edici gazlardir baslangicta kronik bronsite neden olur bir sure sonra da emfizem gelisir bkz kronik obstruktif akciger hastaligi KOAH Karbonmonoksit etkin bir zehirdir Alyuvarlarin ve endotel hucrelerinin yapisini bozar Hemoglobine baglanarak karboksihemoglobine donusturur Karboksihemoglobin eritrositlerin oksijen tasima islevini engelleyerek hipoksiye neden olur Hipoksi aterosklerotik koroner ve beyin arterlerinden kaynaklanan zararlarin etkisini arttirir Sigara icen hamile kadinlarda dusukler bebeklerinde ansizin ortaya cikan olumleri erken dogum ve gelisme gerilikleri izlenir Endotel hucrelerinin yuzey ozellikleri bozulur trombosit kumelenmesi tetiklenir Trombozlar olusur Endotel hucrelerindeki zararlar ateroskleroz surecini hizlandirir Koroner arterlerdeki aterosklerozlar infarktlara beyin damarlarindaki aterosklerozlar neden olur Cok sayida kimyasal madde ornegin nikotin sempatik sinir sistemini uzerinden dolasim sistemini etkiler kalp ritmini hizlandirir aritmilere ve kan basincinin yukselmesine yol acar Koroner hastaligi olanlardaki tasikardiler akut kalp yetmezligini tetikler Ozellikle madencilerde gorulen antrakoz komur tozlarinin neden oldugu bir hastaliktir Asbestozis tozlarla havaya karisan asbest asbestos tozlarin solunum sistemini etkilemesidir Su kirliligi Su kirliligi istenmeyen zararli maddelerin suyun niteligini olculebilecek oranda bozmalarini saglayacak miktar ve yogunlukta suya karisma olayidir Konutlar endustri kuruluslari termik santraller gubreler kimyasal mucadele ilaclari pestisitler tarimsal sanayi atik sulari nukleer santrallerden cikan sicak sular ve toprak erozyonu gibi surecler ve maddeler su kirliligini meydana getiren baslica kaynaklardir Bunlarin hepsi dogrudan dogruya veya dolayli olarak canli ve cansiz varliklara zarar vermektedir Ambalaj atiklari Cevrede olusturdugu goruntu kirliligi yaninda ruzgar ve akarsularla suruklenen ve cevrede bozunmayan ambalaj atiklari deniz hayvanlari icin ciddi bir tehdittir Kopugumsu atiklarin deniz canlilarinca dislenmesi ve yutulmasi bu canlilarin ve bunlari tuketen diger canlilarin yasami acisindan ciddi tehditler olusturmaktadir Petrol bazli ve yuzlerce yil bozunmayan eski poset ve plastiklerin yerine dogal materyal kaynakli ve birkac yilda dogal ortamda CO2 ve suya kadar tamamen bozunarak donusume giren biyopolimerler ve biyoplastikler ambalaj atik kirliligini onlemede onemli gelismelerdendir Ses kirliligi Yogun sehir yasaminda ozellikle insanlarin istirahat vakitlerinde yayilan motorlu arac makina sesleri insaat eglence bazi dini sosyal aktiviteler maclar ses kirliligini olusturan bazi gurultu kaynaklarina ornek olarak verilebilir Ses kirliliginden dolayi insanlar ve hayvanlar rahatsiz olur Bu nedenle fabrikalar hava alanlari vb mekanlari sehirden uzak yerlere yapilmalidir Radyoaktif kirlenme Nukleer enerji santralleri nukleer silah ureten fabrikalar radyoaktif madde artiklari radyoaktif kirlenme yaratan baslica kaynaklardir Radyoaktif maddeler yaymis olduklari elektronla hava su toprak ve bitkilere zarar verir Radyoaktif maddeye sahip hayvansal urunler et balik sut vb ve bitkiler bu zararli maddeyi besin zinciri ile insanlara ve diger canlilara tasir Bunun sonucunda bagisiklik mekanizmasini bozmak organ hasarlari gibi tedavisi olmayan hastaliklar meydana gelir Isik kirliligi Isik kirliliginin sebepleri lazerler ve gereksiz aydinlatmalardir Isik kirliligi gece havada asiri aydinlik olusmasidir Asiri aydinlik canlilara zarar vermektedir Ornegin Deniz kaplumbagalari yumurtadan ciktiklarinda denizin uzerindeki Ay yansimasini ararlar ama asiri aydinlatmalardan dolayi bir kismi ayin yansimasini ayirt edemez sonuc olarak acliktan veya avlanmaktan dolayi olurler Kuslar ucarken aya gore yon bulurlar Ama asiri aydinlatmalardan dolayi hangisinin ay oldugunu bilemezler ve goc edemeyip olurler Gereksiz aydinlatmanin diger etkileri Yeryuzundeki teleskoplar gok cisimlerini gozlemleyemez Toksik maddelerin kaynaklariCevre kirliligi isyeri kirliligi yanlis kullanim besin korsanligi gibi cogu insan kusurundan kaynaklanan olgulardaki toksik maddeleri bulunduklari cevreye gore siralanabilir Pestisitler Zararli hayvanlari ve bitkileri oldurmek amaciyla uretilen cogu tarimda kullanilan zehirlerdir Baslica 3 ana gruba ayrilirlar insektisitler DDT organofosfatlar vb herbisitler talyum fosfor gibi fare zehirleri Endustride kullanilan maddeler Hidrokarbonlar parafin benzin asitler ve alkaliler metaller ve metal tuzlari gazlar Karbonmonoksit hidrojen siyanur Evlerde kullanilan maddeler Kozmetikler yogun alkol iceren parfumler yogun sodyum hidroksit iceren sac joleleri temizlik maddeleri deterjanlar asitler alkaliler Hipokloritler Tibbi amacli maddeler Ilaclar yan etkileri olanlar immunolojik etkisi olanlar toksik etkileri olanlar anestezi maddeleri halotan vb temizlik malzemeleri vb Besinlerdeki toksik maddeler Bakteri toksinleri mantar zehirleri Amanita phalloides aflatoksinler Icme suyu Fabrika ya da ev atiklari ile kirlenmis sular maden arama artiklari tarim ilaclari Isyeri kirliligi Aku fabrikalarinda kursun zehirlenmesi madencilerde karbonmonoksid zehirlenmesi altin arama calismalari Hava kirliligi atik gazlar fosil yakitlar tutun dumani Savas gazlari Sinir gazlari sarin tabun soman yakici gazlar hardal gazlari akcigerleri tahris edenler fosgen difosgen klor siyanurlu gazlar siyanojen klorur hidrojen siyanur goz yasarticilar klorlu bilesikler biber gazi Bagimlilik yapan narkotik maddeler Eroin kokain amfetamin tutun vdKimyasal kirleticileri vucuda giris yollariSindirim kanali Agiz yolu kati ve sivi yapidaki kimyasal maddelerin vucuda giris kapilarindan en onemlisidir Agiz yoluyla gelen toksik maddelerin neden oldugu olumlerin buyuk bir bolumu kaza ya da intihar kaynaklidir Ornekler kirlenmis icme sulari tarim ilaci iceren urunler Solunum yollari Gaz halindeki kimyasal maddelerin solunmalari nedeniyle olusan patolojilerdir Karbonmonoksit zehirlenmeleri meslek hastaliklari hava kirliligi ilk siralarda yer alir Deri ve mukoza yolu Sivi ve yarikati yapidaki maddelerin girisi deri ve mukozalarla olabilmektedir Bu yolla etkili olan en onemli ornek tarim ilaclaridir Deri ve mukozalar bir kimyasal maddenin vucuda penetre olarak kan dolasimina girebilmesi icin asmasi gereken engellerdir Solunum ya da sindirim yollariyla gelen toksik maddeler icin cok onemli engeller yoktur Genel onlemlerEkolojik farkindalik ve duyarliligin topluma yayilmasi Tarim ve diger uretimlerde cevreye zarar vermeyen metodlarin gelistirilip uygulanmasi gereginden fazla ve zamansiz gubre ozellikle azot fosfor kullaniminin engellenmesi Organik tarim kalicikultur vs Atiklarin azaltilmasi donusturulmesi yeniden islenmesi zararli atik ureten teknolojiler yerine daha zararsiz teknolojilere gecilmesi Tarimsal atiklarin enerji uretimi kompost vb yontemlerle faydali kaynaklar sekline donusturulmesi Enerji uretiminde yesil enerjiler olarak tanimlanan teknolojilere gecilmesi tuketimde tasarruflu teknolojiler kullanilmasi mimaride enerji tasarrufu saglayan yapilar kullanilmasi Karbon ayak izinin kucultulmesi Atik su aritma tesislerinin kurulmasi sanayi atiklarinin temizlenmesi Koy ve kasabalarda atik sularin fosseptiklere verilmesi Tasit araclarinin periyodik bakimlarinin yapilmasi eskiyen araclarin yenilenmesi fosil yakit kullanan araclar yerine toplu tasimada temiz elektrikli ulasim sistemlerine gecilmesi Geri donusume onem vererek olusturulan coplerin azaltilmasi Plastik posetlerin sadece gerekli oldugunda kullanilmasi Hukuksal onlemlerCevrenin kasten kirletilmesi suctur Bu suc 5237 sayili Turk Ceza Kanunu ile 2005 tarihinde mevzuatimiza girmis bir suc tipidir Bu eylemlerin suc olarak tanimlanmasiyla Avrupa Birligi Direktifleriyle de uyum saglanmistir Kaynakca a b c d e f g Cologlu AS Kimyasal Zararlara Bagli Olumler Adli Tip Ders Kitabi s 183 229 Editorler C Cakalir Z Soysal Istanbul Universitesi Cerrahpasa Tip Fakultesi Yayinlari Rektorluk No 4165 Fakulte No 224 I U Basimevi ve Film Merkezi Istanbul 1999 a b c d e f Kumar V Abbas AK Aster JC Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease 9th edt Elsevier Saunders Philadelphia 2015 a b Peirce JJ Weiner RF Vesilind PA Environmental Pollution and Control 4th edition Butterworth Heinemann Boston Oxford Johannesburg Melbourne N Delhi Singapore 1998 PDF Cevrenin Kasten Kirletilmesi Sucu Istanbul Medipol Universitesi Hukuk Fakultesi 2014 21 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Ocak 2023