Odessa (Ukraynaca: Оде́са; Rusça: Оде́сса), Ukrayna'da Karadeniz kıyısında, Dniestr ve Dinyeper sığlıkları arasında bulunan kent. 1.015.826 nüf. (2021). "Karadeniz'in İncisi" olarak anılan şehir, 19. yüzyılda Rus İmparatorluğu'nda Moskova, Sankt Peterburg ve Varşova'den sonraki en büyük şehriydi.Ukrayna'nın güneybatısında bulunan ve Odessa Oblastı'nın yönetim merkezi ve önemli bir turizm, liman ve ulaşım merkezi olan şehir, ülkenin 3. en kalabalık şehridir. Zaman zaman "Karadeniz'in incisi", şehirde doğan Yahudi komedyenler yüzünden "Mizah başkenti" veya "Güney Palmira" olarak da adlandırılır. Kültür ve bilim (üniversite, astronomi ve jeofizik gözlemevleri) merkezi Odessa, aynı zamanda Slav'dan çok Akdeniz tarzındaki mimarisiyle ülkenin en büyük sayfiye merkezlerinden biridir.
Odessa Odesa | |
---|---|
Одеса / Odessa | |
Bayrak Arma | |
Odessa | |
Ülke | Ukrayna |
Bölge | Odessa Oblastı |
Rayon | Odessa |
Liman kuruluşu | 2 Eylül 1794 |
İdare | |
• Belediye Başkanı | Gennadiy Trukhanov |
Yüzölçümü | |
• Toplam | 162,42 km² |
Rakım | 40 m |
Nüfus (2021) | |
• Toplam | 1.015.826 |
• Yoğunluk | oto/km² |
Zaman dilimi | (DAS) |
• Yaz (YSU) | (DAYS) |
Posta kodu | 65000–65480 |
Alan kodu | +380 48 |
Resmî site www.omr.gov.ua | |
Resmî ad | Odessa'nın Tarihi Merkezi |
Tür | Kültürel |
Kriter | ii, iv |
Belirleme | 2023 (18. olağanüstü Dünya Miras Komitesi oturumu) |
Referans no. | 1703 |
Ülke | Ukrayna |
Bölge | Avrupa |
Tehlike Altında | 2023-Günümüz |
Şehrin tarihi merkezi 2023 yılında UNESCO Dünya Miras Komitesi'nin olağanüstü toplantısında Dünya Mirası olarak listelendi. Miras Alanı aynı yıl Tehlike Altındaki Dünya Mirasları listesine eklendi.
Coğrafya
Odessa, güneybatı Ukrayna'da Dinyester'in ağzının yaklaşık 31 km. kuzeyinde ve Kiev'in yaklaşık 443 km. güneyindedir. Şehir, Karadeniz kıyısının sığ bir girintisi olan 'nde yer alır.
İklim
Odessa iklimi | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
En yüksek sıcaklık (°C) | 15,1 | 18,6 | 24,1 | 29,4 | 33,3 | 35,6 | 39,3 | 38,0 | 32,4 | 30,5 | 26,0 | 16,3 | 39,3 |
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 2,2 | 2,7 | 6,6 | 13,0 | 19,5 | 24,0 | 27,0 | 26,5 | 21,0 | 15,0 | 8,4 | 3,7 | 14,1 |
Ortalama sıcaklık (°C) | −0,5 | −0,2 | 3,5 | 9,4 | 15,6 | 20,0 | 22,6 | 22,3 | 17,2 | 11,6 | 5,7 | 1,1 | 10,7 |
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | −2,8 | −2,6 | 1,0 | 6,6 | 12,1 | 16,3 | 18,5 | 18,2 | 13,5 | 8,6 | 3,2 | −1,2 | 7,6 |
En düşük sıcaklık (°C) | −26,2 | −28 | −16 | −5,9 | 0,3 | 5,2 | 7,5 | 7,9 | −0,8 | −13,3 | −14,6 | −19,6 | −28 |
Ortalama yağış (mm) | 34 | 37 | 32 | 27 | 36 | 49 | 47 | 39 | 41 | 35 | 41 | 35 | 453 |
Kaynak: Погода и климат |
Tarih
Kent, Yaş Antlaşması'yla (1792) Rusya'ya bağlanan Tatar yerleşimi olan Hacıbey'in bulunduğu yere kuruldu. Ruslar, 1794'te inşa etmeye başladıkları deniz üssü ve limanın çevresinde gelişen bu yeni şehire 1795'te, Milet kolonisi Odessos'un (günümüzde Varna) anısına, Odessa adını verdiler.
1803'ten 1814'e kadar dük 'nün yönetimdeki şehir, 1805'te Yeni Rusya'nın yönetim merkezi olarak hızla gelişti. 1865'te bir 'nin kurulmasından sonra nüfusu artmaya devam eden şehir, 19. yüzyıl sonunda, Rus İmparatorluğu'nun ikinci büyük liman kenti haline geldi.
Şehir tarihindeki en önemli olaylardan biri ise, günümüzde en çok Sergei Eisenstein'ın Potemkin Zırhlısı (1925) filmi sayesinde hatırlanan 1905 yılında şehir limanında demirlenen Potemkin zırhlısında meydana gelen ayaklanmadır.Potemkin Zırhlısı Ayaklanması olarak bilinen bu olayda, Rusya'nın Karadeniz filosuna bağlı savaş gemisi Potemkin'de dayanılmaz yaşama şartlarından bezmiş mürettebatın Çar rejimine bağlı subaylara karşı başlattıkları ayaklanmanın sonunda gemiyi ele geçirmişlerdir.
Dünya Savaşları
Birinci Dünya Savaşı başlangıcında 400.000'e ulaşan nüfusun içinde, kalabalık bir Yahudi topluluğuna ev sahipliği yapmaktaydı. 1914'te şehir nüfusunun %34'ü veya 165.000 kişi, Yahudi'ydi. Yahudi nüfusu, Odessa pogramlarıyla hızlı bir şekilde azaldı.
1918-1919'da büyük bir Bolşevik ayaklanmasının patlak verdiği Odessa, sırasıyla Avusturyalılar ve sonra da Komünizm tehditine karşı birleşen Yunan ve Polonya ordularının askerlerle güçlendirilmiş Fransız Ordusu tarafından işgal edildi (18 Aralık 1918-22 Nisan 1919).
İkinci Dünya Savaşı'na gelindiğinde ise, Rundstedt tarafından yönetilen Alman-Rumen güçleri tarafından 16 Ekim 1941'de ele geçirilen şehir, 10 Nisan 1944'te Sovyet komutanı Malinovskiy tarafından geri alındı.Kızıl Ordu'nun Odessa'yı "kurtarması" şerefine kent ilan edilmiş, kent savunmasında savaşan askerlere Odessa Savunması Madalyası taltif edilmiştir.
Şehirdeki Türk etkisi
Şehirde hâlen az miktarda da olsa Yerli Türkler ve Tatar Türkleri yaşarlar. Şehrin önemli banliyösünün ismi Tahirova da Türkler tarafından kurulmuştur. Eski gümrük binası gibi Türklerden kalan çok az da olsa bazı binalar bulunmaktadır. Osmanlı Devleti'nin kuzey Müslümanlarını, Hac için Mekke'ye götürdüğü en önemli uğrak merkezidir. Osmanlı döneminden sonra 19. yüzyıl sonları ve 20. yüzyıl başlarında da Rusya topraklarında yaşayan Müslümanların Hac'ca gitmek için toplanma noktası olmuştur.
Nüfus
Karadeniz havzasının, Samsun'dan sonra en büyük şehridir. Odessa'nın 2021 yılı itibarıyla nüfusu 1.015.826'dır.
Konsolosluk
1923 yılında kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk açtığı baş konsolosluklardan biri Odessa olmuştur ve bu şehirde 1936 tarihine kadar hizmet vermiştir. Yaklaşan 2. Dünya Savaşı nedeniyle konsolosluk boşaltılmıştır. Mülkü, Türkiye Cumhuriyeti'ne ait olan bina hâlen Fransuzki Bulvarı'ndadır.
Kardeş şehirler
Odessa'nın kardeş şehirleri, 2020 yılı itibarıyla aşağıda listelenmiştir.
- İskenderiye, Mısır (1968)
- Baltimore, ABD (1975)
- Kişinev, Moldova (1994)
- Köstence, Romania (1991)
- Cenova, İtalya (1972)
- Hayfa, İsrail (1992)
- İstanbul, Türkiye (1997)
- Kalküta, Hindistan (1986)
- Liverpool, Birleşik Krallık (1957)
- Łódź, Polonya (1993)
- Marsilya, Fransa (1973)
- Lefkoşa, Kıbrıs (1996)
- Oulu, Finlandiya (1957)
- Pire, Yunanistan (1993)
- Qingdao, Çin (1993)
- Regensburg, Almanya (1990)
- Split, Hırvatistan (1964)
- Segedin, Macaristan (1977)
- Vancouver, Kanada (1944)
- Varna, Bulgaristan (1958)
- Erivan, Ermenistan (1995)
- Yokohama, Japonya (1968)
"İşbirliği" şehirleri
Odessa, aynı zamanda aşağıda şehirlerle işbirliği antlaşması vardır.
Kaynakça
- ^ "Who's Behind A String Of Bombings In Ukraine's Black Sea 'Pearl'?". NPR. 2015. 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2016.
- ^ (1977). (PDF). Harvard Ukrainian Studies. 1 (1): 53-78. 29 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ . Encyclopedia Britannica (İngilizce). 17 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021.
- ^ . ukrainetrek.com. 21 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021.
- ^ . UKRWorld.Com. 2009. 6 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2009.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. . UNESCO World Heritage Centre (İngilizce). 25 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Погода и Климат – Климат Одессы [Weather and Climate – The Climate of Odessa] (Rusça). Weather and Climate (Погода и климат). Erişim tarihi: 23 May 2013.
- ^ Pultar, Gönül (2014). Imagined identities: identity formation in the age of globalization (1. bas.). Syracuse: Syracuse University Press. s. 355. ISBN .
- ^ Isaac, Benjamin H. (1986). The Greek settlements in Thrace until the Macedonian conquest. Leiden, Hollanda: Brill Publishing. s. 254. ISBN .
- ^ Wentworth Łubieński, Tomasz (1884). Wspomnenia rodzinne odnoszące się do historyi Królestwa Polskiego (Lehçe). Varşova, Polonya: Banku Polskiego. s. 286.
- ^ a b Katçanovski, İvan (2013). Historical dictionary of Ukraine (2. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN .
- ^ a b c d Magocsi, Paul R. (2010). A history of Ukraine: the land and its peoples (2. bas.). Toronto: University of Toronto Press. s. 110. ISBN .
- ^ a b c Zipperstein, Steven J. (1986). The Jews of Odessa: a cultural history, 1794-1881. Stanford, Calif.: Stanford University Press. ISBN .
- ^ a b . 23 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2016.
- ^ . Tgrt. 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2022.
- ^ . omr.gov.ua (Ukraynaca). Odessa. 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
- ^ . omr.gov.ua (Ukraynaca). Odessa. 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
Ukrayna'daki bir yerleşim yeri ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Odessa Ukraynaca Ode sa Rusca Ode ssa Ukrayna da Karadeniz kiyisinda Dniestr ve Dinyeper sigliklari arasinda bulunan kent 1 015 826 nuf 2021 Karadeniz in Incisi olarak anilan sehir 19 yuzyilda Rus Imparatorlugu nda Moskova Sankt Peterburg ve Varsova den sonraki en buyuk sehriydi Ukrayna nin guneybatisinda bulunan ve Odessa Oblasti nin yonetim merkezi ve onemli bir turizm liman ve ulasim merkezi olan sehir ulkenin 3 en kalabalik sehridir Zaman zaman Karadeniz in incisi sehirde dogan Yahudi komedyenler yuzunden Mizah baskenti veya Guney Palmira olarak da adlandirilir Kultur ve bilim universite astronomi ve jeofizik gozlemevleri merkezi Odessa ayni zamanda Slav dan cok Akdeniz tarzindaki mimarisiyle ulkenin en buyuk sayfiye merkezlerinden biridir Odessa OdesaOdesa OdessaBayrakArmaOdessaUlkeUkraynaBolgeOdessa OblastiRayonOdessaLiman kurulusu2 Eylul 1794Idare Belediye BaskaniGennadiy TrukhanovYuzolcumu Toplam162 42 km Rakim40 mNufus 2021 Toplam1 015 826 Yogunlukoto km Zaman dilimiUTC 02 00 DAS Yaz YSU UTC 03 00 DAYS Posta kodu65000 65480Alan kodu 380 48Resmi site www omr gov uaUNESCO Dunya MirasiResmi adOdessa nin Tarihi MerkeziTurKulturelKriterii ivBelirleme2023 18 olaganustu Dunya Miras Komitesi oturumu Referans no 1703Ulke UkraynaBolgeAvrupaTehlike Altinda2023 Gunumuz Sehrin tarihi merkezi 2023 yilinda UNESCO Dunya Miras Komitesi nin olaganustu toplantisinda Dunya Mirasi olarak listelendi Miras Alani ayni yil Tehlike Altindaki Dunya Miraslari listesine eklendi CografyaOdessa guneybati Ukrayna da Dinyester in agzinin yaklasik 31 km kuzeyinde ve Kiev in yaklasik 443 km guneyindedir Sehir Karadeniz kiyisinin sig bir girintisi olan nde yer alir Iklim Odessa iklimi Aylar Oca Sub Mar Nis May Haz Tem Agu Eyl Eki Kas Ara YilEn yuksek sicaklik C 15 1 18 6 24 1 29 4 33 3 35 6 39 3 38 0 32 4 30 5 26 0 16 3 39 3Ortalama en yuksek sicaklik C 2 2 2 7 6 6 13 0 19 5 24 0 27 0 26 5 21 0 15 0 8 4 3 7 14 1Ortalama sicaklik C 0 5 0 2 3 5 9 4 15 6 20 0 22 6 22 3 17 2 11 6 5 7 1 1 10 7Ortalama en dusuk sicaklik C 2 8 2 6 1 0 6 6 12 1 16 3 18 5 18 2 13 5 8 6 3 2 1 2 7 6En dusuk sicaklik C 26 2 28 16 5 9 0 3 5 2 7 5 7 9 0 8 13 3 14 6 19 6 28Ortalama yagis mm 34 37 32 27 36 49 47 39 41 35 41 35 453Kaynak Pogoda i klimatTarihKent Yas Antlasmasi yla 1792 Rusya ya baglanan Tatar yerlesimi olan Hacibey in bulundugu yere kuruldu Ruslar 1794 te insa etmeye basladiklari deniz ussu ve limanin cevresinde gelisen bu yeni sehire 1795 te Milet kolonisi Odessos un gunumuzde Varna anisina Odessa adini verdiler 1803 ten 1814 e kadar duk nun yonetimdeki sehir 1805 te Yeni Rusya nin yonetim merkezi olarak hizla gelisti 1865 te bir nin kurulmasindan sonra nufusu artmaya devam eden sehir 19 yuzyil sonunda Rus Imparatorlugu nun ikinci buyuk liman kenti haline geldi Sehir tarihindeki en onemli olaylardan biri ise gunumuzde en cok Sergei Eisenstein in Potemkin Zirhlisi 1925 filmi sayesinde hatirlanan 1905 yilinda sehir limaninda demirlenen Potemkin zirhlisinda meydana gelen ayaklanmadir Potemkin Zirhlisi Ayaklanmasi olarak bilinen bu olayda Rusya nin Karadeniz filosuna bagli savas gemisi Potemkin de dayanilmaz yasama sartlarindan bezmis murettebatin Car rejimine bagli subaylara karsi baslattiklari ayaklanmanin sonunda gemiyi ele gecirmislerdir Sehirdeki Primora Bulvari nin panoramik gorunumu Dunya Savaslari Birinci Dunya Savasi baslangicinda 400 000 e ulasan nufusun icinde kalabalik bir Yahudi topluluguna ev sahipligi yapmaktaydi 1914 te sehir nufusunun 34 u veya 165 000 kisi Yahudi ydi Yahudi nufusu Odessa pogramlariyla hizli bir sekilde azaldi 1918 1919 da buyuk bir Bolsevik ayaklanmasinin patlak verdigi Odessa sirasiyla Avusturyalilar ve sonra da Komunizm tehditine karsi birlesen Yunan ve Polonya ordularinin askerlerle guclendirilmis Fransiz Ordusu tarafindan isgal edildi 18 Aralik 1918 22 Nisan 1919 Ikinci Dunya Savasi na gelindiginde ise Rundstedt tarafindan yonetilen Alman Rumen gucleri tarafindan 16 Ekim 1941 de ele gecirilen sehir 10 Nisan 1944 te Sovyet komutani Malinovskiy tarafindan geri alindi Kizil Ordu nun Odessa yi kurtarmasi serefine kent ilan edilmis kent savunmasinda savasan askerlere Odessa Savunmasi Madalyasi taltif edilmistir Sehirdeki Turk etkisi Sehirde halen az miktarda da olsa Yerli Turkler ve Tatar Turkleri yasarlar Sehrin onemli banliyosunun ismi Tahirova da Turkler tarafindan kurulmustur Eski gumruk binasi gibi Turklerden kalan cok az da olsa bazi binalar bulunmaktadir Osmanli Devleti nin kuzey Muslumanlarini Hac icin Mekke ye goturdugu en onemli ugrak merkezidir Osmanli doneminden sonra 19 yuzyil sonlari ve 20 yuzyil baslarinda da Rusya topraklarinda yasayan Muslumanlarin Hac ca gitmek icin toplanma noktasi olmustur NufusKaradeniz havzasinin Samsun dan sonra en buyuk sehridir Odessa nin 2021 yili itibariyla nufusu 1 015 826 dir Konsolosluk1923 yilinda kurulan Turkiye Cumhuriyeti nin ilk actigi bas konsolosluklardan biri Odessa olmustur ve bu sehirde 1936 tarihine kadar hizmet vermistir Yaklasan 2 Dunya Savasi nedeniyle konsolosluk bosaltilmistir Mulku Turkiye Cumhuriyeti ne ait olan bina halen Fransuzki Bulvari ndadir Odessa Opera ve Bale TiyatrosuKardes sehirlerOdessa nin kardes sehirleri 2020 yili itibariyla asagida listelenmistir Iskenderiye Misir 1968 Baltimore ABD 1975 Kisinev Moldova 1994 Kostence Romania 1991 Cenova Italya 1972 Hayfa Israil 1992 Istanbul Turkiye 1997 Kalkuta Hindistan 1986 Liverpool Birlesik Krallik 1957 Lodz Polonya 1993 Marsilya Fransa 1973 Lefkosa Kibris 1996 Oulu Finlandiya 1957 Pire Yunanistan 1993 Qingdao Cin 1993 Regensburg Almanya 1990 Split Hirvatistan 1964 Segedin Macaristan 1977 Vancouver Kanada 1944 Varna Bulgaristan 1958 Erivan Ermenistan 1995 Yokohama Japonya 1968 Isbirligi sehirleri Odessa ayni zamanda asagida sehirlerle isbirligi antlasmasi vardir Brest Belarus 2004 Gdansk Polonya 1996 Klaipeda Litvanya 2004 Larnaka Kibris 2004 Marakes Fas 2019 Minsk Belarus 1996 Ningbo Cin 2008 Tallinn Estonya 1997 Tiflis Gurcistan 1996 Valparaiso Sili 2004 Viyana Avusturya 2006 Varsova Polonya 2005 Kaynakca Who s Behind A String Of Bombings In Ukraine s Black Sea Pearl NPR 2015 17 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Temmuz 2016 1977 PDF Harvard Ukrainian Studies 1 1 53 78 29 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Encyclopedia Britannica Ingilizce 17 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Agustos 2021 ukrainetrek com 21 Nisan 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Agustos 2021 UKRWorld Com 2009 6 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Haziran 2009 Centre UNESCO World Heritage UNESCO World Heritage Centre Ingilizce 25 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Pogoda i Klimat Klimat Odessy Weather and Climate The Climate of Odessa Rusca Weather and Climate Pogoda i klimat Erisim tarihi 23 May 2013 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Pultar Gonul 2014 Imagined identities identity formation in the age of globalization 1 bas Syracuse Syracuse University Press s 355 ISBN 978 0815633426 Isaac Benjamin H 1986 The Greek settlements in Thrace until the Macedonian conquest Leiden Hollanda Brill Publishing s 254 ISBN 978 9004069213 Wentworth Lubienski Tomasz 1884 Wspomnenia rodzinne odnoszace sie do historyi Krolestwa Polskiego Lehce Varsova Polonya Banku Polskiego s 286 a b Katcanovski Ivan 2013 Historical dictionary of Ukraine 2 bas Lanham Md Rowman amp Littlefield Publishers ISBN 978 0810878457 a b c d Magocsi Paul R 2010 A history of Ukraine the land and its peoples 2 bas Toronto University of Toronto Press s 110 ISBN 978 1442610217 a b c Zipperstein Steven J 1986 The Jews of Odessa a cultural history 1794 1881 Stanford Calif Stanford University Press ISBN 978 0804719629 a b 23 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Mart 2016 Tgrt 24 Subat 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Ekim 2022 omr gov ua Ukraynaca Odessa 1 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Mart 2020 omr gov ua Ukraynaca Odessa 1 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Mart 2020 Ukrayna daki bir yerlesim yeri ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz