Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çayağzı, Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı bir köydür.
| Çayağzı | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Çayağzı Çayağzı'nın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Hanak |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 1813 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 212 |
| Zaman dilimi | (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75900 |
Tarihçe
Çayağzı köyünün eski adı Orazaki'dir. Gürcüce kaynaklarda Orezaki (ორეზაქი) ve Orazaki (ორაზაქი) şeklinde geçen bu yer adı 1595 tarihli Osmanlı mufassal deterinde Orazak / Orezak (اورەزاك) biçiminde yazılmıştır. Bu yer adının yazılışı zaman içinde değişime uğramış ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesine Orağas (اوراغاس) biçiminde girmiştir.
Orazaki köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Artani'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve yerleşimi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bugünkü Çayağzı sınırları içinde megalit kalenin varlığı, köyün bulunduğu bölgenin çok eski dönemden itibaren yerleşme alanı olduğunu göstermektedir. Ortadan kalkmış bir Gürcü köyü olan Mglivani'deki kale ve kilise de Çayağzı köyünün sınırları içinde yer alır.
Orazaki, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre, Gürcistan Vilayeti'nde Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlıydı. Köyün nüfusu 17 Hristiyan haneden oluşuyordu. Bir Gürcü yerleşimi olan Orazaki'de buğday, arpa, sebze, yonca tarımı ve arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. Salman'a tahsis edilmiş bir adet değirmen bulunuyordu.
Orazaki köyü, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. 1886 nüfus tespitinde Rus idaresi bu yerleşimi, Büyük Oragez (Орагезъ Большой) ve Küçük Oragez (Орагезъ Малый) olmak üzere, iki ayrı köy olarak kaydedilmişti. İki köy de Ardahan sancağının Ardahan kazasına bağlı Tikani nahiyesinin sınırları içinde yer alıyordu. Büyük Oragez köyünün nüfusu, 47'si erkek ve 53'ü kadın olmak üzere, 13 hanede 100 kişiden oluşuyordu. İki hane hariç köyün nüfusu Kürt olarak kaydedilmiştir. İki hanede ise, 4'ü erkek ve 11'i kadın olmak üzere 15 Türk yaşıyordu. Üç haneden oluşan Küçük Oragez köyünde 8'i erkek ve 9'u kadın olmak üzere 17 Kürt bulunuyordu. Daha sonra tek köy olarak görünen Orazaki'de 1896'da 180 kişi, 1906'da 170 kişi kaydedilmiştir.
Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli, Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ardahan bölgesini gezdiği sırada bu köyün adını Orkızı (ორ-ყიზი) olarak kaydetmiştir. Martvileli bu köyde yaşayan Otar-Beg Şarvaşidze'nin evinde Şota Rustaveli'nin Vephistkaosani adlı eserinin 1436 tarihli elyazmasını gördüğünü yazmıştır. Ne var ki bu söz konusu elyazmasının gerçekliği konusunda bugüne kadar bir tespit yapılamamıştır.
Orezaki köyü, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya Ardahan sancağının bir bölümünü ve köyü Gürcistan’ın bir parçası olarak tanıdı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında köy Ankara Hükümeti tarafından fiilen yeniden Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de, Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan Moskova Anlatşması’yla Orezaki köyünün de içinde yer aldığı Ardahan bölgesi Türkiye’ye bırakıldı.
Orazaki köyü, 1928 yılında "Orağas" adıyla Kars vilayetinin Ardahan kazasının Hanak nahiyesine bağlıydı. 1935 genel nüfus sayımında da "Oragaz" olarak kaydedilmiş olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 346 kişiden oluşuyordu. Orazaki / Orezak / Oragaz "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Çayağzı olarak değiştirilmiştir.
Orazaki ile bugünkü Çayağzı köyü sınırları içinde kalan eski yerleşmelerde önemli tarihsel kalıntılar bulunmaktadır. Çayağzı köyünün 1,7 km güneybatısında, yüksek bir tepede megalit bir kale bulunmaktadır. Kaba yonu iri taşlarla inşa edilmiş olan kalenin (11,5 × 8 m) günümüze ulaşan duvarlarının yüksekliği 3-4 metre, kalınlığı ise 2,5 metre kadardır. Dolgu tipi olan duvarların için moloz taşlarla doldurulmuştur. Kalenin etrafında yerleşim izleri fark edilmektedir.
Çayağzı köyünün sınırları içinde, köy yerleşmesinin 1,7 km doğusunda, Kasreti Deresi'nin sağ kıyısında, "Mağaro" olarak anılan bir yerleşme bulunuyordu. Ortadan kalkmış olan bu yerleşmenin 1,8 km doğusunda bir mağara kompleksi bulunmaktadır. Bu mağaralar, 1913-1918 arasında Ardahan Bölgesini gezmiş olan Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli tarafından tespit edilmiştir. Martvileli, 28 Eylül 1917 tarihli Sakartvelo gazetesinde yayımlanan günlüklerinde burayı Vardzia'ya benzetmiştir. Akarsuyun kıyısındaki dik kayalara oyulmuş onlarca mağaradan oluşan komplekste kaya kiliseleri de bulunmaktadır.
Çayağzı köyünden götürüldüğü bilinen rölyefli bir taş Kars Müzesi'nin avlusunda sergilenmektedir. Bu taşta, kabartma bir çerçeve içinde kucağında bebekle oturur vaziyette Meryem Ana ile onun sağında dua eder halde (orans) bir erkek tasvir edilmiştir.
Coğrafya
Çayağzı köyü, Ardahan il merkezine 24 km, Hanak ilçe merkezine 4 km uzaklıktadır.
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 212 |
| 2021 | 217 |
| 2020 | 230 |
| 2019 | 241 |
| 2018 | 260 |
| 2017 | 238 |
| 2016 | 248 |
| 2015 | 216 |
| 2014 | 216 |
| 2013 | 220 |
| 2012 | 219 |
| 2011 | 213 |
| 2010 | 213 |
| 2009 | 199 |
| 2008 | 206 |
| 2007 | 191 |
| 2000 | 161 |
| 1990 | 487 |
| 1985 | 699 |
Kaynakça
- ^ (İngilizce). Fallingrain.com. 11 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Hanak Çayağzı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 547". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ekim 2021.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 759.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 22 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941) s. 490". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Kasım 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958) s. 547". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Kasım 2023.
- ^ 1595 tarihi Osmanlı mufassal defteri üzerinden hazırlanmış Gürcistan Vilayeti'nin etnik haritası
- ^ "'Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 328-329". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 112, .
- ^ "Roin Malakmadze, Şuşana Putkaradze, Elza Putkaradze ve Şorena Putkaradze - İstanbul Gürcü Manastırından Yazılar (Gürcüce: წერილები სტამბოლის ქართული სავანიდან), Batum, 2020, s. 113, 217-219" (PDF). 22 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 13 Mayıs 2022.
- ^ "Giorgi Kavtaradze, "Söyleşi: Vephveistkaosani'nin En Erken Döneme Ait Elyazması Türkiye'de Korunuyor Olabilir" (Gürcüce: ინტერვიუ – ვეფხისტყაოსნის ყველაზე ადრინდელი ხელნაწერი შესაძლოა თურქეთში ინახებოდეს)". 8 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ağustos 2022.
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2023.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 297" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 15 Ekim 2021.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 735". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ekim 2021.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 24 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 20 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 174 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b . YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
Dış bağlantılar
- Çayağzı, Hanak için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cayagzi Ardahan ilinin Hanak ilcesine bagli bir koydur CayagziKoyArdahan in konumuCayagziCayagzi nin Ardahan daki konumuUlkeTurkiyeIlArdahanIlceHanakCografi bolgeDogu Anadolu BolgesiRakim1813 mNufus 2022 Toplam212Zaman dilimiUTC 03 00 TSI Il alan kodu0478Il plaka kodu75Posta kodu75900TarihceCayagzi koyunun eski adi Orazaki dir Gurcuce kaynaklarda Orezaki ორეზაქი ve Orazaki ორაზაქი seklinde gecen bu yer adi 1595 tarihli Osmanli mufassal deterinde Orazak Orezak اورەزاك biciminde yazilmistir Bu yer adinin yazilisi zaman icinde degisime ugramis ve 1928 tarihli Osmanlica koy listesine Oragas اوراغاس biciminde girmistir Orazaki koyu Orta Cag da Gurcistan in guneybati kesimini olusturan bolgelerden biri olan Artani de yer alir Nitekim Osmanlilar bu bolgeyi ve yerlesimi 16 yuzyilin ortalarinda Gurculerden ele gecirmistir Bugunku Cayagzi sinirlari icinde megalit kalenin varligi koyun bulundugu bolgenin cok eski donemden itibaren yerlesme alani oldugunu gostermektedir Ortadan kalkmis bir Gurcu koyu olan Mglivani deki kale ve kilise de Cayagzi koyunun sinirlari icinde yer alir Orazaki 1595 tarihli ve Defter i Mufassal i Vilayet i Gurcistan adli Osmanli tahrir defterine gore Gurcistan Vilayeti nde Ardahan i Buzurg livasinin Mese nahiyesine bagliydi Koyun nufusu 17 Hristiyan haneden olusuyordu Bir Gurcu yerlesimi olan Orazaki de bugday arpa sebze yonca tarimi ve aricilik yapiliyor domuz ve koyun besleniyordu Salman a tahsis edilmis bir adet degirmen bulunuyordu Orazaki koyu uzun sure Osmanli egemenliginde kaldiktan sonra 1877 1878 Osmanli Rus Savasi nin ardindan imzalanan Berlin Antlasmasi uyarinca Osmanli Devleti tarafindan Rusya ya birakildi 1886 nufus tespitinde Rus idaresi bu yerlesimi Buyuk Oragez Oragez Bolshoj ve Kucuk Oragez Oragez Malyj olmak uzere iki ayri koy olarak kaydedilmisti Iki koy de Ardahan sancaginin Ardahan kazasina bagli Tikani nahiyesinin sinirlari icinde yer aliyordu Buyuk Oragez koyunun nufusu 47 si erkek ve 53 u kadin olmak uzere 13 hanede 100 kisiden olusuyordu Iki hane haric koyun nufusu Kurt olarak kaydedilmistir Iki hanede ise 4 u erkek ve 11 i kadin olmak uzere 15 Turk yasiyordu Uc haneden olusan Kucuk Oragez koyunde 8 i erkek ve 9 u kadin olmak uzere 17 Kurt bulunuyordu Daha sonra tek koy olarak gorunen Orazaki de 1896 da 180 kisi 1906 da 170 kisi kaydedilmistir Gurcu arastirmaci Konstantine Martvileli Birinci Dunya Savasi yillarinda Ardahan bolgesini gezdigi sirada bu koyun adini Orkizi ორ ყიზი olarak kaydetmistir Martvileli bu koyde yasayan Otar Beg Sarvasidze nin evinde Sota Rustaveli nin Vephistkaosani adli eserinin 1436 tarihli elyazmasini gordugunu yazmistir Ne var ki bu soz konusu elyazmasinin gercekligi konusunda bugune kadar bir tespit yapilamamistir Orezaki koyu Birinci Dunya Savasi nin sonlarina dogru Rus ordusunun bolgeden cekilmesinin ardindan bagimsiz Gurcistan sinirlari icinde yer aldi 7 Mayis 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlasmasi yla Sovyet Rusya Ardahan sancaginin bir bolumunu ve koyu Gurcistan in bir parcasi olarak tanidi Kizil Ordu nun Gurcistan i isgali sirasinda koy Ankara Hukumeti tarafindan fiilen yeniden Turkiye ye katildi 16 Mart 1921 de Ankara Hukumeti ile Sovyet Rusya arasinda imzalanan Moskova Anlatsmasi yla Orezaki koyunun de icinde yer aldigi Ardahan bolgesi Turkiye ye birakildi Orazaki koyu 1928 yilinda Oragas adiyla Kars vilayetinin Ardahan kazasinin Hanak nahiyesine bagliydi 1935 genel nufus sayiminda da Oragaz olarak kaydedilmis olan koy ayni idari konuma sahipti ve nufusu 346 kisiden olusuyordu Orazaki Orezak Oragaz yabanci kokten geldigi icin koyun adi 1959 yilinda 7267 sayili kanunla Cayagzi olarak degistirilmistir Orazaki ile bugunku Cayagzi koyu sinirlari icinde kalan eski yerlesmelerde onemli tarihsel kalintilar bulunmaktadir Cayagzi koyunun 1 7 km guneybatisinda yuksek bir tepede megalit bir kale bulunmaktadir Kaba yonu iri taslarla insa edilmis olan kalenin 11 5 8 m gunumuze ulasan duvarlarinin yuksekligi 3 4 metre kalinligi ise 2 5 metre kadardir Dolgu tipi olan duvarlarin icin moloz taslarla doldurulmustur Kalenin etrafinda yerlesim izleri fark edilmektedir Cayagzi koyunun sinirlari icinde koy yerlesmesinin 1 7 km dogusunda Kasreti Deresi nin sag kiyisinda Magaro olarak anilan bir yerlesme bulunuyordu Ortadan kalkmis olan bu yerlesmenin 1 8 km dogusunda bir magara kompleksi bulunmaktadir Bu magaralar 1913 1918 arasinda Ardahan Bolgesini gezmis olan Gurcu arastirmaci Konstantine Martvileli tarafindan tespit edilmistir Martvileli 28 Eylul 1917 tarihli Sakartvelo gazetesinde yayimlanan gunluklerinde burayi Vardzia ya benzetmistir Akarsuyun kiyisindaki dik kayalara oyulmus onlarca magaradan olusan komplekste kaya kiliseleri de bulunmaktadir Cayagzi koyunden goturuldugu bilinen rolyefli bir tas Kars Muzesi nin avlusunda sergilenmektedir Bu tasta kabartma bir cerceve icinde kucaginda bebekle oturur vaziyette Meryem Ana ile onun saginda dua eder halde orans bir erkek tasvir edilmistir CografyaCayagzi koyu Ardahan il merkezine 24 km Hanak ilce merkezine 4 km uzakliktadir NufusYillara gore koy nufus verileri2022 2122021 2172020 2302019 2412018 2602017 2382016 2482015 2162014 2162013 2202012 2192011 2132010 2132009 1992008 2062007 1912000 1611990 4871985 699Kaynakca Ingilizce Fallingrain com 11 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Nisan 2020 a b c d e f g h i j k l m n o p q Ardahan Hanak Cayagzi Koy Nufusu Nufusune com 22 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Nisan 2020 Defter i Mufassal i Vilayet i Gurcistan Osmanlica ve Gurcuce Yayimlayan Sergi Cikia Tiflis 1941 1958 3 cilt III cilt 1958 s 547 22 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Ekim 2021 a b Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari Osmanlica Istanbul 1928 s 759 2014 Yili Tao Klarceti Tarihi Eserleri Arastirma Gezisi Sonuclari Gurcuce Tiflis 2015 s 22 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 9941 0 7362 5 Defter i Mufassal i Vilayet i Gurcistan Osmanlica ve Gurcuce Yayimlayan Sergi Cikia Tiflis 1941 1958 3 cilt II cilt 1941 s 490 17 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Kasim 2023 Defter i Mufassal i Vilayet i Gurcistan Osmanlica ve Gurcuce Yayimlayan Sergi Cikia Tiflis 1941 1958 3 cilt III cilt 1958 s 547 22 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Kasim 2023 1595 tarihi Osmanli mufassal defteri uzerinden hazirlanmis Gurcistan Vilayeti nin etnik haritasi Svod statisticheskih dannyh o naselenii Zakavkazskago kraya izvlechennyh iz posemejnyh spiskov 1886 g Transkafkasya Bolgesinin Nufusuna Dair 1886 Yili Aile Listelerinden Edinilmis istatistik Verilerin Ozeti Tiflis 1893 Kars oblasti Sira no 328 329 11 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Kasim 2023 Candan Badem Carlik Yonetiminde Kars Ardahan Artvin Istanbul 2018 s 112 ISBN 9786052100271 Roin Malakmadze Susana Putkaradze Elza Putkaradze ve Sorena Putkaradze Istanbul Gurcu Manastirindan Yazilar Gurcuce წერილები სტამბოლის ქართული სავანიდან Batum 2020 s 113 217 219 PDF 22 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 13 Mayis 2022 Giorgi Kavtaradze Soylesi Vephveistkaosani nin En Erken Doneme Ait Elyazmasi Turkiye de Korunuyor Olabilir Gurcuce ინტერვიუ ვეფხისტყაოსნის ყველაზე ადრინდელი ხელნაწერი შესაძლოა თურქეთში ინახებოდეს 8 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Agustos 2022 Rossijsko gruzinskij dogovor 07 5 1920 g polnyj tekst i karta odin iz mnogih narushennyh Kremlem 07 5 1920 tarihli Rus Gurcu Anlasmasi tam metin ve harita Kremlin Tarafindan Ihlal Edilen Bircok Anlasmadan Biridir 11 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2023 Mustafa Kemal Ataturk Nutuk Istanbul 1969 3 Cilt 2 cilt s 489 8 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2023 1935 Genel Nufus Sayimi Istanbul 1937 s 297 PDF 16 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 15 Ekim 2021 Koylerimiz Yayimlayan Icisleri Bakanligi Ankara 1968 s 735 23 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2021 2014 Yili Tao Klarceti Tarihi Eserleri Arastirma Gezisi Sonuclari Gurcuce Tiflis 2015 s 24 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 9941 0 7362 5 2014 Yili Tao Klarceti Tarihi Eserleri Arastirma Gezisi Sonuclari Gurcuce Tiflis 2015 s 20 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 9941 0 7362 5 2014 Yili Tao Klarceti Tarihi Eserleri Arastirma Gezisi Sonuclari Gurcuce Tiflis 2015 s 174 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 9941 0 7362 5 a b YerelNet org tr 4 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Nisan 2020 Basbakanlik Devlet Istatistik Enstitusu 1991 PDF sehirhafizasi sakarya edu tr 19 Subat 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Subat 2020 Basbakanlik Devlet Istatistik Enstitusu 1986 PDF sehirhafizasi sakarya edu tr 19 Subat 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 18 Subat 2020 Dis baglantilarCayagzi Hanak icin uzaydan goruntu siteleri Google Yahoo Microsoft