Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Osman Batur (Kazakça: وسپان باتىر; Оспан батыр, Uygurca: ئوسمان باتىر, Çince: 奥斯潘·巴杜尔; 1899 - 29 Nisan 1951), Doğu Türkistan'ın bağımsızlığı için mücadele etmiş olan direnişçi lider.Altay Kazaklarındandır. 20. yüzyılın ilk yarısında Çinliler ve Ruslara karşı bağımsızlık mücadelesi vermiş ve 1951 yılında Çinliler tarafından idam edilmiştir.
| Osman Batur | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1899 Koktokay ilçesi, Altay, Sincan |
| Ölüm | 29 Nisan 1951 (51-52 yaşlarında) Urumçi, Sincan |
| Bağlılığı | Doğu Türkistan Cumhuriyeti Moğolistan Halk Cumhuriyeti Çin Cumhuriyeti |
| Çatışma/savaşları | İli İsyanı |
Yaşam öyküsü
Asıl adı Osman İslamoğlu'dur. "Batur" ona kahraman, cesur anlamında milletinin verdiği bir unvandır. 1899 yılında Altay'ın Koktokay ilçesinde Öngdirkara mevkiinde doğmuştur. Altay Kazaklarından orta hâlli bir çiftçi olan İslâm Bey'in oğludur. Göçebe Kazak hayatını yaşayarak büyüdü. 10 yaşından önce iyi bir binici ve usta bir avcı olan Osman Batur, savaş sanatının inceliklerini 12 yaşında hizmetine girdiği Kazak Türklerinden olan Böke Batur'dan öğrenmiştir. Böke Batur'un Çinlilere yenilmesi akabinde Böke Batur'un Tibet üzerinden Türkiye'ye ulaşmaya çalışırken yakalanıp başının kesilmesinden sonra doğduğu yerde 40 yaşına kadar çiftçilikle uğraştı. 1940 yılına gelindiğinde Çin yönetiminin baskılarını iyice arttırması üzerine silahını alarak tek başına dağa çıktı. Tek başına başladığı mücadeleyi 29 Nisan 1951'de Urumçi'de idam edilene dek sürdürdü.
Mücadelesi
1941 yılında Çinlilere ve Ruslara karşı mücadeleye başlayan Osman Batur bütün Altay topraklarının ve Doğu Türkistan'ın Çinlilerden ve Ruslardan kurtarılmasını amaç edinmişti. II. Dünya Savaşı yıllarında Doğu Türkistan topraklarındaki Türklere yönelik baskıların kuvvetlenmesi ile birlikte tepki hareketleri de kuvvet kazanmış ve Osman Batur'un yükselmesine zemin hazırlamıştı.
Altayları Çinlilerden temizlemeye başlayan Osman Batur, 1943 yılında hedefine ulaşmış gözüküyordu. 22 Temmuz 1943'te Bulgun'da yapılan törenle Osman Batur Altay Kazakları'nın hanı ilân edildi. 1945'e gelindiğinde Doğu Türkistan'da birkaç şehir haricinde kontrol Türklerin eline geçmişti. Durum Çinliler için artık tahammül edilemez ve tehlikeli bir hâl alınca Çin orduları bölgeye sert ve yoğun operasyonlar uyguladı. Tarbagatay ve Altaylardan çıkarılan Osman Batur mücadeleye otuz bin kişi ile başlamış olsa da 1950'ye gelindiğinde bu sayı yaklaşık dört bin idi. Alibeg Hakim ve silah arkadaşlarının mücadelesi de vardı.
1951 yılında Kanambal'da sıkıştırılan Osman Batur esir düştü ve Urumçi'ye götürüldü.
Osman Batur, halk arasında dolaştırılarak teşhir edildi ve 29 Nisan 1951 tarihinde kurşuna dizilerek öldürüldü.
Baitag Bogd'da Çatışma
Doğu Türkistan Cumhuriyeti birleşik değildi. Hükûmette bir bölünme vardı ve iki grup savaşıyordu. Tek tek bölgelerin ve birimlerin liderleri, özellikle de İslam'ın Ospan-Batır'ının (Osman-Batur) en çarpıcı "saha komutanlarından" biri ayrılıkçılık gösterdi. 1930'larda az tanınan bir çete lideriydi. 1940 yılında Osman, Altay bölgesinde Genel Vali 'ye karşı Kazak ayaklanmasının liderlerinden biri oldu. İsyan, yetkililerin meraları ve sulama yerlerini yerleşik köylülere - Dunganlar ve Çinlilere devretme kararından kaynaklanıyordu. 1943 yılında Altay Kazakları, yetkililerin kendilerini Sincan'ın güneyine yerleştirme ve Çinli mültecileri göçebe topraklarına yerleştirme kararı nedeniyle tekrar isyan etti. Osman, Moğolistan Halk Cumhuriyeti lideri ile görüştükten sonra, isyancılar MPR'ye silah sağladı. 1944 baharında Osman Batur Moğolistan'a geri çekilmek zorunda kaldı.
Dahası, birliğinin ayrılışı MPR ve SSCB'nin hava kuvvetleri tarafından karşılandı. 1945 sonbaharında Osman-Batır müfrezesi Altay Bölgesini Kuomintang'dan kurtardı. Bundan sonra Osman-Batır, WTR hükûmeti tarafından Altay Bölgesi Valisi olarak atandı.
Kendisi ve WTR hükûmeti arasında hemen anlaşmazlıklar başladı. Altay valisi cumhuriyet yönetiminin talimatlarına uymayı reddetti ve birlikleri de ordunun emirlerine itaat etmedi. Özellikle, WTR ordusu Kuomintang birliklerine karşı askeri operasyonları askıya aldığında (WTR liderliği Sincan'da tek bir koalisyon hükûmeti oluşturmak için müzakerelere başlama önerisini kabul etti), Ospan-Batır müfrezeleri bu talimata uymamakla kalmadı, aksine faaliyetlerini yoğunlaştırdı. Aynı zamanda, çeteleri Kuomintang birlikleri ve arabaları ile VTR tarafından kontrol edilen köyler tarafından ezildi ve yağmalandı.
Osman, Moğolistan'dan destek almayı umarak, DTÖ ve Çin'den tamamen bağımsız bir Altay Hanlığı kurma planları yaptı. Bu durum Moskova'da endişeye yol açtı. NKVD başkanı Beria, Molotov'a başvurarak bu Kazak Robin Hood'a karşı eylemleri Mareşal MPR ile koordine etmesini istedi. Ancak, ordu komutanlığı ve WTR liderliği, Sovyet temsilcileri ve şahsen Choibalsan'ın asi komutanı ikna etme girişimleri başarısız oldu. 1946 yılında hastalığı bahane ederek valilik görevinden ayrıldı ve "saha komutanının" özgür yaşamına geri döndü. WTR'nin bir parçası olan yerleşim yerlerini soydular.
1946'nın sonunda Osman, Kuomintang yetkililerinin tarafını tuttu ve Altay Bölgesi'nde özel yetkili bir Sincan hükûmeti görevi aldı. WTR ve MPR'nin en tehlikeli düşmanlarından biri haline geldi. Haziran 1947'nin başında, Kuomintang ordu birliklerinin desteğiyle birkaç yüz savaşçıdan oluşan bir Osman-Batır müfrezesi Baitag-Bogd bölgesinde Moğolistan topraklarını işgal etti. Osman'ın adamları sınır karakolunu yok etti ve MPR'nin derinliklerini işgal etti. 5 Haziran'da Moğol birlikleri Sovyet havacılığının desteğiyle yaklaştı ve düşmanı bozguna uğrattı. Ardından Moğollar Sincan'ı işgal etti ancak Çin'in Betashan karakolu bölgesinde yenildiler. Daha sonra her iki taraf da çeşitli baskınlar düzenledi; çatışmalar 1948 yazına kadar devam etti. Baitag-Bogd Olayı'ndan sonra Pekin ve Moskova karşılıklı suçlamalar ve protestolar içeren notalar teati ettiler.
Osman, Kuomintang hükûmetinin yanında kaldı, insan, silah ve mühimmat takviyesi aldı ve 1947 sonbaharında Altay Bölgesi'nde Dünya Ticaret Örgütü birlikleriyle savaştı. Hatta Şara-Sume İlçesinin başkentini geçici olarak ele geçirmeyi başardı. Cumhuriyet yetkilileri ek seferberlik yapmak zorunda kaldı. Kısa süre sonra Osman-Batır yenildi ve doğuya kaçtı. 1949 yılında Çin'deki Kuomintang yenildi. Komünistler Sincan'ı yendi ve işgal etti. Osman yeni hükûmete karşı bir direniş başlattı. Direnişçi lider 1951 yılında yakalandı ve idam edildi.
Konuyla bağlantılı eserler
- Halife Altay, Anayurttan Anadoluʹya, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1981.
- Halife Altay, Kazak Türklerine Aid Şecere, İstanbul, 1997.
- Hasan Oraltay, Hürriyet Uğruna Doğu Türkistan Kazak Türkleri, İzmir: İstiklal Matbaası, 1961.
- Hızırbek Gayretullah, Altaylar'da Kanlı Günler, İstanbul: Ahmet Sait Matbaası, 1977.
- İklil Kurban, Şarki Türkistan Cumhuriyeti (1944 - 1949), Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1992.
- Ömer Kul, Baturlar Doğu Türkistan Milli Mücadele Tarihi (1930- 1949), Ankara: Berikan Yayınevi, 2009.
- Jaksılık Samiytulı, Kaharlı Altay, çev. M. H. Kazakkızı, Ankara: Bengü Yayınları, 2007.
- Godfrey Lias, Göç, çev. Mehmet Çağrı, İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1992.
- Gülçin Çandarlıoğlu, Özgürlük Yolu, İstanbul: Doğu Kütüphanesi, 2006.
- Ömer Kul, İsa Yusuf Alptekin'in Mücadele Hatıraları Doğu Türkistan İçin- 1, Ankara: Berikan Yayınevi, 2010.
- Ömer Kul, İsa Yusuf Alptekin'in Mücadele Hatıraları Doğu Türkistan İçin- 2, Ankara: Berikan Yayınevi, 2007.
- Yusuf Ziya Arpacık, Osman Batur ve Asrın İbretli Olayları, İstanbul: İlteriş Yayınları, 2009.
- Hayati Yavuzer, "20. Yüzyılda Altaylarda Bir Yeni Kürşad Osman Batur", İstanbul Aydın Üniversitesi Uygulama Dergisi, 2012, Sayı 8, ss.8-13.
- Hızır Bek Gayretullah, Osman Batur, (Türkçe)
- Justin Jacobs, "The many deaths of a Kazak unaligned", 115.5 (2010), s. 1291-1314.
- Lin, Hsiao-ting (2010). Modern Çin'in etnik sınırları: batıya yolculuk. 67 of Routledge studies in the modern history of Asia (illustrated bas.). Taylor & Francis. ISBN . Erişim tarihi: 27 Aralık 2011.
Osman Bator 烏斯滿
- Linda K. Benson ve , China's Last Nomads: The History and Culture of China's Kazaks, New York: M.E. Sharpe (1998), s. 72-87.
- Zordun Sabir, Anayurt, Almatı: Nash Mir, 2006 (Uygurca)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Osman Batur Kazakca وسپان باتىر Ospan batyr Uygurca ئوسمان باتىر Cince 奥斯潘 巴杜尔 1899 29 Nisan 1951 Dogu Turkistan in bagimsizligi icin mucadele etmis olan direnisci lider Altay Kazaklarindandir 20 yuzyilin ilk yarisinda Cinliler ve Ruslara karsi bagimsizlik mucadelesi vermis ve 1951 yilinda Cinliler tarafindan idam edilmistir Osman BaturDogum1899 Koktokay ilcesi Altay SincanOlum29 Nisan 1951 51 52 yaslarinda Urumci SincanBagliligiDogu Turkistan Cumhuriyeti Mogolistan Halk Cumhuriyeti Cin CumhuriyetiCatisma savaslariIli Isyani Baitag Bogd Savasi Cin Ic Savasi Cin de Kuomintang Islami Isyani 1950 1958 Yasam oykusuAsil adi Osman Islamoglu dur Batur ona kahraman cesur anlaminda milletinin verdigi bir unvandir 1899 yilinda Altay in Koktokay ilcesinde Ongdirkara mevkiinde dogmustur Altay Kazaklarindan orta halli bir ciftci olan Islam Bey in ogludur Gocebe Kazak hayatini yasayarak buyudu 10 yasindan once iyi bir binici ve usta bir avci olan Osman Batur savas sanatinin inceliklerini 12 yasinda hizmetine girdigi Kazak Turklerinden olan Boke Batur dan ogrenmistir Boke Batur un Cinlilere yenilmesi akabinde Boke Batur un Tibet uzerinden Turkiye ye ulasmaya calisirken yakalanip basinin kesilmesinden sonra dogdugu yerde 40 yasina kadar ciftcilikle ugrasti 1940 yilina gelindiginde Cin yonetiminin baskilarini iyice arttirmasi uzerine silahini alarak tek basina daga cikti Tek basina basladigi mucadeleyi 29 Nisan 1951 de Urumci de idam edilene dek surdurdu Mucadelesi 1941 yilinda Cinlilere ve Ruslara karsi mucadeleye baslayan Osman Batur butun Altay topraklarinin ve Dogu Turkistan in Cinlilerden ve Ruslardan kurtarilmasini amac edinmisti II Dunya Savasi yillarinda Dogu Turkistan topraklarindaki Turklere yonelik baskilarin kuvvetlenmesi ile birlikte tepki hareketleri de kuvvet kazanmis ve Osman Batur un yukselmesine zemin hazirlamisti Altaylari Cinlilerden temizlemeye baslayan Osman Batur 1943 yilinda hedefine ulasmis gozukuyordu 22 Temmuz 1943 te Bulgun da yapilan torenle Osman Batur Altay Kazaklari nin hani ilan edildi 1945 e gelindiginde Dogu Turkistan da birkac sehir haricinde kontrol Turklerin eline gecmisti Durum Cinliler icin artik tahammul edilemez ve tehlikeli bir hal alinca Cin ordulari bolgeye sert ve yogun operasyonlar uyguladi Tarbagatay ve Altaylardan cikarilan Osman Batur mucadeleye otuz bin kisi ile baslamis olsa da 1950 ye gelindiginde bu sayi yaklasik dort bin idi Alibeg Hakim ve silah arkadaslarinin mucadelesi de vardi 1951 yilinda Kanambal da sikistirilan Osman Batur esir dustu ve Urumci ye goturuldu Osman Batur halk arasinda dolastirilarak teshir edildi ve 29 Nisan 1951 tarihinde kursuna dizilerek olduruldu Baitag Bogd da Catisma Dogu Turkistan Cumhuriyeti birlesik degildi Hukumette bir bolunme vardi ve iki grup savasiyordu Tek tek bolgelerin ve birimlerin liderleri ozellikle de Islam in Ospan Batir inin Osman Batur en carpici saha komutanlarindan biri ayrilikcilik gosterdi 1930 larda az taninan bir cete lideriydi 1940 yilinda Osman Altay bolgesinde Genel Vali ye karsi Kazak ayaklanmasinin liderlerinden biri oldu Isyan yetkililerin meralari ve sulama yerlerini yerlesik koylulere Dunganlar ve Cinlilere devretme kararindan kaynaklaniyordu 1943 yilinda Altay Kazaklari yetkililerin kendilerini Sincan in guneyine yerlestirme ve Cinli multecileri gocebe topraklarina yerlestirme karari nedeniyle tekrar isyan etti Osman Mogolistan Halk Cumhuriyeti lideri ile gorustukten sonra isyancilar MPR ye silah sagladi 1944 baharinda Osman Batur Mogolistan a geri cekilmek zorunda kaldi Dahasi birliginin ayrilisi MPR ve SSCB nin hava kuvvetleri tarafindan karsilandi 1945 sonbaharinda Osman Batir mufrezesi Altay Bolgesini Kuomintang dan kurtardi Bundan sonra Osman Batir WTR hukumeti tarafindan Altay Bolgesi Valisi olarak atandi Kendisi ve WTR hukumeti arasinda hemen anlasmazliklar basladi Altay valisi cumhuriyet yonetiminin talimatlarina uymayi reddetti ve birlikleri de ordunun emirlerine itaat etmedi Ozellikle WTR ordusu Kuomintang birliklerine karsi askeri operasyonlari askiya aldiginda WTR liderligi Sincan da tek bir koalisyon hukumeti olusturmak icin muzakerelere baslama onerisini kabul etti Ospan Batir mufrezeleri bu talimata uymamakla kalmadi aksine faaliyetlerini yogunlastirdi Ayni zamanda ceteleri Kuomintang birlikleri ve arabalari ile VTR tarafindan kontrol edilen koyler tarafindan ezildi ve yagmalandi Osman Mogolistan dan destek almayi umarak DTO ve Cin den tamamen bagimsiz bir Altay Hanligi kurma planlari yapti Bu durum Moskova da endiseye yol acti NKVD baskani Beria Molotov a basvurarak bu Kazak Robin Hood a karsi eylemleri Maresal MPR ile koordine etmesini istedi Ancak ordu komutanligi ve WTR liderligi Sovyet temsilcileri ve sahsen Choibalsan in asi komutani ikna etme girisimleri basarisiz oldu 1946 yilinda hastaligi bahane ederek valilik gorevinden ayrildi ve saha komutaninin ozgur yasamina geri dondu WTR nin bir parcasi olan yerlesim yerlerini soydular 1946 nin sonunda Osman Kuomintang yetkililerinin tarafini tuttu ve Altay Bolgesi nde ozel yetkili bir Sincan hukumeti gorevi aldi WTR ve MPR nin en tehlikeli dusmanlarindan biri haline geldi Haziran 1947 nin basinda Kuomintang ordu birliklerinin destegiyle birkac yuz savascidan olusan bir Osman Batir mufrezesi Baitag Bogd bolgesinde Mogolistan topraklarini isgal etti Osman in adamlari sinir karakolunu yok etti ve MPR nin derinliklerini isgal etti 5 Haziran da Mogol birlikleri Sovyet havaciliginin destegiyle yaklasti ve dusmani bozguna ugratti Ardindan Mogollar Sincan i isgal etti ancak Cin in Betashan karakolu bolgesinde yenildiler Daha sonra her iki taraf da cesitli baskinlar duzenledi catismalar 1948 yazina kadar devam etti Baitag Bogd Olayi ndan sonra Pekin ve Moskova karsilikli suclamalar ve protestolar iceren notalar teati ettiler Osman Kuomintang hukumetinin yaninda kaldi insan silah ve muhimmat takviyesi aldi ve 1947 sonbaharinda Altay Bolgesi nde Dunya Ticaret Orgutu birlikleriyle savasti Hatta Sara Sume Ilcesinin baskentini gecici olarak ele gecirmeyi basardi Cumhuriyet yetkilileri ek seferberlik yapmak zorunda kaldi Kisa sure sonra Osman Batir yenildi ve doguya kacti 1949 yilinda Cin deki Kuomintang yenildi Komunistler Sincan i yendi ve isgal etti Osman yeni hukumete karsi bir direnis baslatti Direnisci lider 1951 yilinda yakalandi ve idam edildi Konuyla baglantili eserlerHalife Altay Anayurttan Anadoluʹya Ankara Kultur Bakanligi Yayinlari 1981 Halife Altay Kazak Turklerine Aid Secere Istanbul 1997 Hasan Oraltay Hurriyet Ugruna Dogu Turkistan Kazak Turkleri Izmir Istiklal Matbaasi 1961 Hizirbek Gayretullah Altaylar da Kanli Gunler Istanbul Ahmet Sait Matbaasi 1977 Iklil Kurban Sarki Turkistan Cumhuriyeti 1944 1949 Ankara Turk Tarih Kurumu 1992 Omer Kul Baturlar Dogu Turkistan Milli Mucadele Tarihi 1930 1949 Ankara Berikan Yayinevi 2009 Jaksilik Samiytuli Kaharli Altay cev M H Kazakkizi Ankara Bengu Yayinlari 2007 Godfrey Lias Goc cev Mehmet Cagri Istanbul Bogazici Yayinlari 1992 Gulcin Candarlioglu Ozgurluk Yolu Istanbul Dogu Kutuphanesi 2006 Omer Kul Isa Yusuf Alptekin in Mucadele Hatiralari Dogu Turkistan Icin 1 Ankara Berikan Yayinevi 2010 Omer Kul Isa Yusuf Alptekin in Mucadele Hatiralari Dogu Turkistan Icin 2 Ankara Berikan Yayinevi 2007 Yusuf Ziya Arpacik Osman Batur ve Asrin Ibretli Olaylari Istanbul Ilteris Yayinlari 2009 Hayati Yavuzer 20 Yuzyilda Altaylarda Bir Yeni Kursad Osman Batur Istanbul Aydin Universitesi Uygulama Dergisi 2012 Sayi 8 ss 8 13 Hizir Bek Gayretullah Osman Batur Turkce Justin Jacobs The many deaths of a Kazak unaligned 115 5 2010 s 1291 1314 Lin Hsiao ting 2010 Modern Cin in etnik sinirlari batiya yolculuk 67 of Routledge studies in the modern history of Asia illustrated bas Taylor amp Francis ISBN 978 0 415 58264 3 Erisim tarihi 27 Aralik 2011 Osman Bator 烏斯滿 Linda K Benson ve sv China s Last Nomads The History and Culture of China s Kazaks New York M E Sharpe 1998 s 72 87 Zordun Sabir Anayurt Almati Nash Mir 2006 Uygurca Ayrica bakinizDogu Turkistan Cumhuriyeti Turancilik Turkculuk Turk milliyetciligiKaynakca Hsiao ting Lin 2010 Modern China s ethnic frontiers a journey to the west Volume 67 of Routledge studies in the modern history of Asia illustrated bas Taylor amp Francis s 126 ISBN 0 415 58264 4 26 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Aralik 2011 Osman Bator 烏斯滿