Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ginseng, Panax cinsinden bitkilerin köküne verilen ad. Panax quinquefolius (Amerikan ginsengi), Panax ginseng (Kore ginsengi) gibi türleri vardır. Ginsengin bitki bilimindeki adı olan Panax, Yunanca "tam iyileşme" anlamına gelen "panacea" sözcüğünden türetilmiştir.
| Ginseng | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Panax quinquefolius yaprak ve meyvesi | |||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Türler | |||||||||||||
| Metne bakınız. | |||||||||||||
Büyük kazık köklü, çok yıllık otsu bir bitkidir. 6-8 yaşındaki bitkilerin köklerinin çapı 10 santimetreyi bulmakta olup, beyaz veya kırmızı renklidir. Bitkinin yaşlı, etli ve çatallı kökleri, ilaç olarak kullanıldığından, Çin, Japonya, Kore gibi Uzakdoğu ülkelerinde yabani olarak bulunmasının yanı sıra, kültürü (yetiştirilmesi) de yapılmaktadır.
Piyasa şartlarında Sibirya ginsengi olarak adlandırılan Eleuterococcus senticocus, bitki bilimi açısından ginseng değildir.
Ginseng geleneksel tıpta yüzyıllardır kullanılagelmiş olsa da tıbbi etkinliğine dair çağdaş bilimsel araştırmalar yetersizdir. Ginsengin herhangi bir tıbbi sorunu iyileştirmede etkili olduğuna dair belirgin bir bulgu yoktur. ABD Gıda ve İlaç Dairesi tarafından reçeteli ilaç olarak kullanımı onaylanmamıştır. Besin takviyesi olarak yaygın kullanılmasına karşın çözümlemeler, üretim uygulamalarındaki tutarsızlıklar nedeniyle ginseng ürünlerinin zehirli metaller veya ilgisiz dolgu bileşikleri ile kirlenmiş olabileceğini göstermiştir. Aşırı kullanımı yan etkilere yol açabilir ve reçeteli ilaçlarla etkileşimlere girebilir.
Etimoloji
İngilizce ve Türkçedeki ginseng kelimesi, Çince rénshēn (kısaca: 人参; geleneksel: 人蔘) kelimesinden kökenini alır. Rén "insan" (adam) ve shēn bir tür "ot" anlamındadır; bu şekilde insan ayağına benzeyen çatallı kazık köküne atıf yapılmıştır. "İnsan otu" anlamındadır. İngilizce ve Türkçe söylenişi Kanton Çincesinde jên shên (Jyutping: jan4sam1) ve Hokkien söylenişinde "jîn-sim" olarak yapılan güney Çince söylenişinden gelmektedir.
Botanik/cins adı Panax ise "her şey-iyileştirme" anlamında yunanca bir kelimedir kısaca "her şeyi iyileştiren" demektir. "Panacea" kelimesi ile aynı kökeni taşır; çünkü Linnaeus bu adı koyarken Çin tıbbında bu bitkinin kas gevşetici olarak da kullanıldığının farkındaydı ve bu sebeple bu cinse bu ad konulmuştur
Panax ginseng, yanında pek çok bitki ginseng kökü olarak bilinip karıştırılmaktadır. En bilinen örnekler Xiyangshen, olarak bilinen Panax Ginsengin yakın akrabası ve neredeyse aynı etkilere sahip Amerikan Ginsengi 西洋参 olarak da bilinen Panax quinquefolius dur; bunun yanında Japon ginsengi 东洋参 (), veliaht prens ginsengi 太子參 () ve Sibirya ginsengi 刺五加 Eleutherococcus senticosustur. Hepsinin adı ginseng olsa da bu bitkilerin her biri farklı fonksiyonel yararlara sahiptir. Gerçek ginseng Panax cinsine mensuptur.
Geleneksel kullanım
Hem Amerikan ginsengi (Panax quinquefolius) hem Asya ginsengi (Panax ginseng) kökleri adaptojen, afrodizyak, besleyici uyarıcı,[] tedavisinde ve erkeklerde ağızdan alınarak kullanılmaktadır. Kökler çoğunlukla kuru formda bütün veya dilimlenmiş olarak kullanılmaktadır. Ginseng yaprakları, pahalı olmasa da kimi zaman kök gibi kullanılmakta ve çoğu halde kurutulmuş form halinde satılmaktadır. Yapraklarından çay yapılmaktadır.
Ginseng içeriği enerji içeceklerinde ve çoğunlukla "çay" varyetesi olarak klinik dozajın altında kullanılmakla tıbbi etkileri ölçülememiştir.[] Yine bir kısım kozmetik ürünlerinde kullanılmaktadır ancak bu ürünlerde ginseng kullanımının klinik tıbbi bir etkisi tespit edilmemiştir.
Yan etkileri
Sports Nutrition FAQ adlı UMass Amherst tarafından basılan esere göre, P. ginseng'in en çok bilinen yan etkisi uykusuzluk, uyuma zorluğudur. Ancak bazı kaynaklar bunun aksi yönde hiçbir uykusuzluk sorununa ginsengin neden olmadığını belirtmektedir. Diğer yan etkiler ise bulantı, ishal, baş ağrısı, (burun kanaması),hipertansiyon, düşük tansiyon ve (meme ağrısı)nı içerir. Ginseng antidepresanlarla birlikte karıştırılarak kullanılırsa, kullanılan depresyon hastalarında mani başlangıcına neden olabilir.
Ginseng'in alternatifleri
Ginsenge alternatif olan çeşitli benzer adaptojen etkilere sahip bitkiler de bulunmaktadır. Bu bitkilerin ginsenge yanında tercih edilmesinin bir diğer sebebi de ucuzluklarıdır. Ancak her ne kadar insanlarla ginseng diye anılsalar da tamamen ginsengden farklı bitkilerdir. Ayrıca ginsenoit adlı maddeye çoğunda rastlanmaz, sadece aslı bitkide kısmen ginsenge benzer ginsenoitler bulunur ancak ginseng kadar ginsenoitlerinin tek başına etkisi tespit edilememiştir.Bu ürünlerin her birinin farklı bir kullanım alanları olup, kullanmadan evvel yararlanılacak alan tespit edilip ona göre bu bitkiler seçilmelidir.
- (Çin ginsengi)
- (Güney ginsengi, jiaogulan)
- Eleuterococcus senticocus (Sibirya ginsengi)
- (Prens ginsengi)
- Withania somnifera (Hint ginsengi, ashwagandha)
- (Brezilya ginseng, suma)
- Lepidium meyenii (Peru ginsengi, maca, maca turpu)
- (Alaska ginsengi)
Bazı aşağıda verilen ginseng diye ifade edilen türlerinde adaptojen etkisi bulunmaktadır. Bu türlerden ginseng ailesindendir ancak adaptojen etkisi yoktur.:
- (kadın ginsengi, dong quai)
- (san qi, tian qi or tien chi adı ile Çin'de bilinir, 'adlı ilacın hemostatik içeriği)
Kaynakça
- ^ . US National Institutes of Health. Ağustos 2020. 20 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2020.
- ^ a b . Drugs.com. 28 Mayıs 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2020.
- ^ . CBS News. 3 Şubat 2015. 3 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2020.
- ^ Oxford Dictionaries Online, s.v. "ginseng 9 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .".
- ^ Chinese Medical Herbology and Pharmacology, by John K. Chen, Tina T. Chen
- ^ "Safety issues associated with commercially available energy drinks".
- ^ . 30 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2012.
|başlık=dış bağlantı () - ^ "The Ginseng Book." Stephen Fulder, PhD
- ^ "Ginseng definition - Medical Dictionary definitions of some medical terms defined on MedTerms". 3 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Şubat 2012.
- ^ "http://www.aafp.org/afp/20031015/1539.html". 24 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Şubat 2012.
|başlık=dış bağlantı () - ^ Fugh-Berman, Adriane (2000). "Herb-drug interactions". The Lancet. 355 (9198). ss. 134-138. doi:10.1016/S0140-6736(99)06457-0. (PMID) 10675182. 1 Eylül 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Şubat 2012.
- ^ David Winston-Steven Maimes (2007). Adaptogens: Herbs for Strength, Stamina, and Stress Relief. Healing Arts Press.
Dış bağlantılar
![image]()
Vikitür'de Panax ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.![image]()
Wikimedia Commons'ta Panax ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ginseng Panax cinsinden bitkilerin kokune verilen ad Panax quinquefolius Amerikan ginsengi Panax ginseng Kore ginsengi gibi turleri vardir Ginsengin bitki bilimindeki adi olan Panax Yunanca tam iyilesme anlamina gelen panacea sozcugunden turetilmistir GinsengPanax quinquefolius yaprak ve meyvesiBiyolojik siniflandirmaAlem PlantaeSube TracheophytaSinif MagnoliopsidaTakim ApialesFamilya AraliaceaeCins Panax L Sp Pl 1059 1753 TurlerMetne bakiniz Wisconsin Ginseng tarlasiKuzey Kore den ginsengli el kremi Buyuk kazik koklu cok yillik otsu bir bitkidir 6 8 yasindaki bitkilerin koklerinin capi 10 santimetreyi bulmakta olup beyaz veya kirmizi renklidir Bitkinin yasli etli ve catalli kokleri ilac olarak kullanildigindan Cin Japonya Kore gibi Uzakdogu ulkelerinde yabani olarak bulunmasinin yani sira kulturu yetistirilmesi de yapilmaktadir Piyasa sartlarinda Sibirya ginsengi olarak adlandirilan Eleuterococcus senticocus bitki bilimi acisindan ginseng degildir Ginseng geleneksel tipta yuzyillardir kullanilagelmis olsa da tibbi etkinligine dair cagdas bilimsel arastirmalar yetersizdir Ginsengin herhangi bir tibbi sorunu iyilestirmede etkili olduguna dair belirgin bir bulgu yoktur ABD Gida ve Ilac Dairesi tarafindan receteli ilac olarak kullanimi onaylanmamistir Besin takviyesi olarak yaygin kullanilmasina karsin cozumlemeler uretim uygulamalarindaki tutarsizliklar nedeniyle ginseng urunlerinin zehirli metaller veya ilgisiz dolgu bilesikleri ile kirlenmis olabilecegini gostermistir Asiri kullanimi yan etkilere yol acabilir ve receteli ilaclarla etkilesimlere girebilir EtimolojiIngilizce ve Turkcedeki ginseng kelimesi Cince renshen kisaca 人参 geleneksel 人蔘 kelimesinden kokenini alir Ren insan adam ve shen bir tur ot anlamindadir bu sekilde insan ayagina benzeyen catalli kazik kokune atif yapilmistir Insan otu anlamindadir Ingilizce ve Turkce soylenisi Kanton Cincesinde jen shen Jyutping jan4sam1 ve Hokkien soylenisinde jin sim olarak yapilan guney Cince soylenisinden gelmektedir Botanik cins adi Panax ise her sey iyilestirme anlaminda yunanca bir kelimedir kisaca her seyi iyilestiren demektir Panacea kelimesi ile ayni kokeni tasir cunku Linnaeus bu adi koyarken Cin tibbinda bu bitkinin kas gevsetici olarak da kullanildiginin farkindaydi ve bu sebeple bu cinse bu ad konulmustur Panax ginseng yaninda pek cok bitki ginseng koku olarak bilinip karistirilmaktadir En bilinen ornekler Xiyangshen olarak bilinen Panax Ginsengin yakin akrabasi ve neredeyse ayni etkilere sahip Amerikan Ginsengi 西洋参 olarak da bilinen Panax quinquefolius dur bunun yaninda Japon ginsengi 东洋参 veliaht prens ginsengi 太子參 ve Sibirya ginsengi 刺五加 Eleutherococcus senticosustur Hepsinin adi ginseng olsa da bu bitkilerin her biri farkli fonksiyonel yararlara sahiptir Gercek ginseng Panax cinsine mensuptur Geleneksel kullanimHem Amerikan ginsengi Panax quinquefolius hem Asya ginsengi Panax ginseng kokleri adaptojen afrodizyak besleyici uyarici kaynak belirtilmeli tedavisinde ve erkeklerde agizdan alinarak kullanilmaktadir Kokler cogunlukla kuru formda butun veya dilimlenmis olarak kullanilmaktadir Ginseng yapraklari pahali olmasa da kimi zaman kok gibi kullanilmakta ve cogu halde kurutulmus form halinde satilmaktadir Yapraklarindan cay yapilmaktadir Ginseng icerigi enerji iceceklerinde ve cogunlukla cay varyetesi olarak klinik dozajin altinda kullanilmakla tibbi etkileri olculememistir kaynak belirtilmeli Yine bir kisim kozmetik urunlerinde kullanilmaktadir ancak bu urunlerde ginseng kullaniminin klinik tibbi bir etkisi tespit edilmemistir Yan etkileriSports Nutrition FAQ adli UMass Amherst tarafindan basilan esere gore P ginseng in en cok bilinen yan etkisi uykusuzluk uyuma zorlugudur Ancak bazi kaynaklar bunun aksi yonde hicbir uykusuzluk sorununa ginsengin neden olmadigini belirtmektedir Diger yan etkiler ise bulanti ishal bas agrisi burun kanamasi hipertansiyon dusuk tansiyon ve meme agrisi ni icerir Ginseng antidepresanlarla birlikte karistirilarak kullanilirsa kullanilan depresyon hastalarinda mani baslangicina neden olabilir Ginseng in alternatifleriGinsenge alternatif olan cesitli benzer adaptojen etkilere sahip bitkiler de bulunmaktadir Bu bitkilerin ginsenge yaninda tercih edilmesinin bir diger sebebi de ucuzluklaridir Ancak her ne kadar insanlarla ginseng diye anilsalar da tamamen ginsengden farkli bitkilerdir Ayrica ginsenoit adli maddeye cogunda rastlanmaz sadece asli bitkide kismen ginsenge benzer ginsenoitler bulunur ancak ginseng kadar ginsenoitlerinin tek basina etkisi tespit edilememistir Bu urunlerin her birinin farkli bir kullanim alanlari olup kullanmadan evvel yararlanilacak alan tespit edilip ona gore bu bitkiler secilmelidir Cin ginsengi Guney ginsengi jiaogulan Eleuterococcus senticocus Sibirya ginsengi Prens ginsengi Withania somnifera Hint ginsengi ashwagandha Brezilya ginseng suma Lepidium meyenii Peru ginsengi maca maca turpu Alaska ginsengi Bazi asagida verilen ginseng diye ifade edilen turlerinde adaptojen etkisi bulunmaktadir Bu turlerden ginseng ailesindendir ancak adaptojen etkisi yoktur kadin ginsengi dong quai san qi tian qi or tien chi adi ile Cin de bilinir adli ilacin hemostatik icerigi Kaynakca US National Institutes of Health Agustos 2020 20 Mart 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Kasim 2020 a b Drugs com 28 Mayis 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Kasim 2020 CBS News 3 Subat 2015 3 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Kasim 2020 Oxford Dictionaries Online s v ginseng 9 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Chinese Medical Herbology and Pharmacology by John K Chen Tina T Chen Safety issues associated with commercially available energy drinks 30 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2012 baslik dis baglanti yardim The Ginseng Book Stephen Fulder PhD Ginseng definition Medical Dictionary definitions of some medical terms defined on MedTerms 3 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Subat 2012 http www aafp org afp 20031015 1539 html 24 Temmuz 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Subat 2012 baslik dis baglanti yardim Fugh Berman Adriane 2000 Herb drug interactions The Lancet 355 9198 ss 134 138 doi 10 1016 S0140 6736 99 06457 0 PMID 10675182 1 Eylul 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Subat 2012 David Winston Steven Maimes 2007 Adaptogens Herbs for Strength Stamina and Stress Relief Healing Arts Press Dis baglantilarVikitur de Panax ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur Wikimedia Commons ta Panax ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur