Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Petrol karşılığında Gıda Programı, 1990 yılı Ağustos ayında Irak'ın Kuveyt’i işgal etmesinin ardından ambargo altına alınan Irak’da halkın temel gıda ve sağlık ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi 986 numaralı kararı ile gelir sağlayabilmesi için Irak hükûmetinin petrol satmasına izin veren programdır. 2003 yılındaki Irak Savaşı sonucunda ülkenin işgal edilmesiyle Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesiyle yasaklama ve program sona ermiştir. Programın sona ermesinden sonra geçmişe yönelik çeşitli yolsuzluklar su yüzüne çıkmıştır.
Arka plan
Irak’ın Kuveyt’i işgal etmesinin ardından Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararı üzerine uygulanan yasaklamanın Irak halkı üzerindeki olumsuz etkileri artarak insanlık dramı seviyesine gelince kamuoyunun da etkisiyle gıda ve ilaç satın alabilmek için Irak’ın tek gelir kaynağı olan petrolü satmasına izin verilir. İlk karar uyarınca Eylül 1991’de 1.6 milyar dolar değerinde petrol satmasına izin verilecek, uygulama Irak hükûmeti tarafından reddedilse de 1996 Mayıs ayında kabul edilecektir.
İşleyişi
Petrol karşılığında Gıda programı 1996 yılı Aralık ayında başladı ve ilk gıda sevkiyatı 1997 yılı Mart ayında Irak’a ulaştı. Irak’a karşı uygulanan ambargo o kadar şiddetliydi ki 26 milyon Iraklının yüzde atmışı bu gıda sevkiyatları sayesinde hayatta kalabiliyordu. Irak’ın satmış olduğu petrolün karşılığı doğrudan Irak hükûmetinin eline geçmiyordu. Para, BNP Paribas Bankasındaki bir hesaba yatırılıyor, buradan önce Kuveyt hükûmeti savaş tazminatları için bir kısmını alıyor, diğer bir kısmına da Irak’taki Birleşmiş Milletler faaliyet masrafları için alıkonuluyordu. Kalan para Irak hükûmetine devrediliyor ve izin verilen malların satın alınması için harcanıyordu. Irak hükûmeti ambargo hükümlerince izin verilen malları satın alabiliyordu. Özellikle gıdalar ve gıda hammaddeleri çok hızlı bir biçimde satına alınabilse de basit bile olsa işlenmiş ürünlerin sevk edilmesi aylarca sürüyordu. İhtiyaçlar yakıcı bile olsa biyolojik, kimyasal veya nükleer silah yapımında kullanılabilecek ürünlerin satın alınması kesinlikle yasaktı.
İstatistikler
Program kapsamında 65 milyar dolar değerinde Irak petrolü dünya pazarına satılmıştır. Bu satıştan elde edilen yaklaşık 35 milyar dolar Irak halkının temel ihtiyaçlarının karşılanması için Irak hükûmetine kalmıştır. Önemli bir meblağ Kuveyt’e savaş tazminatı olarak verilirken, Irak'ta kitle imha silahı araştırması yapan BM görevlilerinin giderleri de bu kaynaktan karşılanmıştır. Petrol gelirlerinin dağılımı şu şekilde olmuştur:
- % 30 (yaklaşık 20 milyar dolar) Kuveyt’e savaş tazminatı olarak
- % 13 (yaklaşık 8.5 milyar dolar) ABD ve İngiltere himayesinde merkezi Irak yönetiminin denetiminden ayrı olarak oluşturulan Kuzey Irak'taki Kürt yönetimine
- % 3 (yaklaşık 2 milyar dolar) Irak’da görev yapan Birleşmiş Milletler personelinin masrafları için
- % 54 (yaklaşık 35 milyar dolar) Irak hükûmetine gıda ve ilaç satın almak için kalmıştır.
Satınalım sürecinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin onayı gerekmekteydi. Sunulan satınalım taleplerinin neredeyse yarısı özellikle ABD ve İngiltere tarafından veto edilmiş, bu durum Irak'ta bulunan Birleşmiş Milletler insani yardım programı başkanı Denis Halliday’in ve yerine gelen Hans van Sponeck’in istifa etmesine sebep olmuştur. Dünya Gıda Programının Irak sorumlusu Jutta Burghardt da benzer gerekçelerle istifa etmiştir.
Irak’ın sattığı petrolün çoğu Rusya tarafından alınmış, Rusya’yı Fransa takip etmiştir.
Tepkiler
Program çeşitli yönlerden eleştirilmiş ve kamuoyu farklı yorumlara maruz kalmıştır. İlk başta ambargonun yıkıcı etkilerinden Irak halkını korumak adına başlatılan program kimilerine göre Saddam Hüseyin’in konumunu güçlendirmiş ve rejimin devam edebilmesini sağlamıştır. Ambargonun tamamen kaldırılması yönünde tepkilerini dile getirenler de olmuştur. Ambargo bölgedeki Birleşmiş Milletler yetkilileri de dahil olmak üzere Irak’daki hastane alt yapısını tamamen yıkmakla ve özellikle temiz içme suyunun sağlanamamasından suçlanmaktadır. Özellikle Körfez Savaşını takip eden ilk yıllarda ambargo yüzünden ülke ilaçsız kaldığı için çok sayıda Iraklı önlenebilir hastalıklardan dolayı hayatını kaybetmiştir. Artan çocuk ve bebek ölüm oranları bunun acı bir göstergesidir. Dönemin ABD Başkanı Bill Clinton ambargonun zayıflatılmasını savunanlara karşı çıkmıştır.
Programın sonu
Irak Savaşından az önce Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Kofi Annan programı askıya almış ve gıda dağıtımında görev alan yaklaşık 300 Birleşmiş Milletler personelini ülkeden çıkartmıştır. 20 Mart günü savaşın başlamasının ardından 28 Mart 2003 tarihinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin gündemine getirilen ve 1949 Cenevre Konvansiyonu gereğince işgalci kuvvetlerin yükümlülükleri kapsamında Irak halkının temel ihtiyaçları için kullanılmak üzere 10 milyar dolar ABD ve İngiltere’nin denetimine verilir. İşgalin tamamlanmasının ardından 22 Mayıs 2003 tarihinde alınan Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi 1483 numaralı kararına göre Irak petrol gelirlerinin tasarrufu Çokuluslu Güç denetimine verilir. Program 21 Kasım 2003 tarihinde tamamen sona erdirilir.
Yolsuzluk
Program çok eleştirilmesinin yanı sıra yolsuzluk iddialarıyla da karşılanmıştır. Varlığı sırasında Iraklı yöneticilerin ve ilgili Birleşmiş Milletler personelinin yolsuzluk yapmakta olduğu iddialar öne sürülmüştür. Programın başındaki Benon Sevan yolsuzluk iddialarına karşı çıkmış ve Çoğu Iraklının muhtaç olduğu gıdanın sağlandığını belirterek eleştirilere kulak tıkamıştır. Irak’ın işgalinin ardından ortaya çıkan belgeler ve yeni bilgiler ışığında Birleşmiş Milletler’e ve genel sekreter Kofi Annan’a suçlamalar yöneltilmiş, haksız kazanç sağlanıldığı öne sürülmüştür. Programdaki yolsuzlukları araştıran Paul Volcker Komisyonu raporuna göre Irak’a satılan gıda maddeleri değerinin üzerinde bedel gösterilen ve tüketime uygun olmayan maddelerden oluşmaktaydı. Sevan’ın program süresince 150 bin dolar rüşvet aldığı da iddia edilmektedir. Ayrıca başka bir iddiaya göre petrol satmasına izin verilen Irak yönetimi ambargoya karşı tutum alan Birleşmiş Milletler Güvenlik konseyi üye ülkeleri Fransa, Rusya ve Çin’i kollayarak bu ülkelere petrol satmış, ABD ve İngiltere’ye petrol satmamıştır.
Program kapsamında ödemelerin yapıldığı aracı kurum olarak 2001 yılına dek kullanılan BNP Paribas Bankası da incelenmiştir. Bankada çoğunluk hisseye sahip Irak asıllı İngiliz , Elf Aquitaine yolsuzluk skandalıyla anılan karanlık bir kişidir.
Kaynakça
- ^ İlgili karar 17 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 27 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ İlgili karar 8 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 31 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Bu sebepten dolayı klorun ülkeye girişi yasaklanmış, içme suyunun temizlenmesi için elzem olan bu ürünün yokluğunda özellikle çocuklar arasında yoğun ishal vakaları yaşanmıştır.
- ^ 4 Ekim 2004 tarihli haber 16 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 31 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 8 Ağustos 2205 tarihli BBC haberi 27 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 31 Temmuz 2010 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Petrol karsiliginda Gida Programi 1990 yili Agustos ayinda Irak in Kuveyt i isgal etmesinin ardindan ambargo altina alinan Irak da halkin temel gida ve saglik ihtiyaclarinin karsilanabilmesi icin Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyi 986 numarali karari ile gelir saglayabilmesi icin Irak hukumetinin petrol satmasina izin veren programdir 2003 yilindaki Irak Savasi sonucunda ulkenin isgal edilmesiyle Saddam Huseyin rejiminin devrilmesiyle yasaklama ve program sona ermistir Programin sona ermesinden sonra gecmise yonelik cesitli yolsuzluklar su yuzune cikmistir Arka planIrak in Kuveyt i isgal etmesinin ardindan Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyi karari uzerine uygulanan yasaklamanin Irak halki uzerindeki olumsuz etkileri artarak insanlik drami seviyesine gelince kamuoyunun da etkisiyle gida ve ilac satin alabilmek icin Irak in tek gelir kaynagi olan petrolu satmasina izin verilir Ilk karar uyarinca Eylul 1991 de 1 6 milyar dolar degerinde petrol satmasina izin verilecek uygulama Irak hukumeti tarafindan reddedilse de 1996 Mayis ayinda kabul edilecektir IsleyisiPetrol karsiliginda Gida programi 1996 yili Aralik ayinda basladi ve ilk gida sevkiyati 1997 yili Mart ayinda Irak a ulasti Irak a karsi uygulanan ambargo o kadar siddetliydi ki 26 milyon Iraklinin yuzde atmisi bu gida sevkiyatlari sayesinde hayatta kalabiliyordu Irak in satmis oldugu petrolun karsiligi dogrudan Irak hukumetinin eline gecmiyordu Para BNP Paribas Bankasindaki bir hesaba yatiriliyor buradan once Kuveyt hukumeti savas tazminatlari icin bir kismini aliyor diger bir kismina da Irak taki Birlesmis Milletler faaliyet masraflari icin alikonuluyordu Kalan para Irak hukumetine devrediliyor ve izin verilen mallarin satin alinmasi icin harcaniyordu Irak hukumeti ambargo hukumlerince izin verilen mallari satin alabiliyordu Ozellikle gidalar ve gida hammaddeleri cok hizli bir bicimde satina alinabilse de basit bile olsa islenmis urunlerin sevk edilmesi aylarca suruyordu Ihtiyaclar yakici bile olsa biyolojik kimyasal veya nukleer silah yapiminda kullanilabilecek urunlerin satin alinmasi kesinlikle yasakti Istatistikler Program kapsaminda 65 milyar dolar degerinde Irak petrolu dunya pazarina satilmistir Bu satistan elde edilen yaklasik 35 milyar dolar Irak halkinin temel ihtiyaclarinin karsilanmasi icin Irak hukumetine kalmistir Onemli bir meblag Kuveyt e savas tazminati olarak verilirken Irak ta kitle imha silahi arastirmasi yapan BM gorevlilerinin giderleri de bu kaynaktan karsilanmistir Petrol gelirlerinin dagilimi su sekilde olmustur 30 yaklasik 20 milyar dolar Kuveyt e savas tazminati olarak 13 yaklasik 8 5 milyar dolar ABD ve Ingiltere himayesinde merkezi Irak yonetiminin denetiminden ayri olarak olusturulan Kuzey Irak taki Kurt yonetimine 3 yaklasik 2 milyar dolar Irak da gorev yapan Birlesmis Milletler personelinin masraflari icin 54 yaklasik 35 milyar dolar Irak hukumetine gida ve ilac satin almak icin kalmistir Satinalim surecinde Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyinin onayi gerekmekteydi Sunulan satinalim taleplerinin neredeyse yarisi ozellikle ABD ve Ingiltere tarafindan veto edilmis bu durum Irak ta bulunan Birlesmis Milletler insani yardim programi baskani Denis Halliday in ve yerine gelen Hans van Sponeck in istifa etmesine sebep olmustur Dunya Gida Programinin Irak sorumlusu Jutta Burghardt da benzer gerekcelerle istifa etmistir Irak in sattigi petrolun cogu Rusya tarafindan alinmis Rusya yi Fransa takip etmistir TepkilerProgram cesitli yonlerden elestirilmis ve kamuoyu farkli yorumlara maruz kalmistir Ilk basta ambargonun yikici etkilerinden Irak halkini korumak adina baslatilan program kimilerine gore Saddam Huseyin in konumunu guclendirmis ve rejimin devam edebilmesini saglamistir Ambargonun tamamen kaldirilmasi yonunde tepkilerini dile getirenler de olmustur Ambargo bolgedeki Birlesmis Milletler yetkilileri de dahil olmak uzere Irak daki hastane alt yapisini tamamen yikmakla ve ozellikle temiz icme suyunun saglanamamasindan suclanmaktadir Ozellikle Korfez Savasini takip eden ilk yillarda ambargo yuzunden ulke ilacsiz kaldigi icin cok sayida Irakli onlenebilir hastaliklardan dolayi hayatini kaybetmistir Artan cocuk ve bebek olum oranlari bunun aci bir gostergesidir Donemin ABD Baskani Bill Clinton ambargonun zayiflatilmasini savunanlara karsi cikmistir Programin sonuIrak Savasindan az once Birlesmis Milletler Genel Sekreteri Kofi Annan programi askiya almis ve gida dagitiminda gorev alan yaklasik 300 Birlesmis Milletler personelini ulkeden cikartmistir 20 Mart gunu savasin baslamasinin ardindan 28 Mart 2003 tarihinde Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyinin gundemine getirilen ve 1949 Cenevre Konvansiyonu geregince isgalci kuvvetlerin yukumlulukleri kapsaminda Irak halkinin temel ihtiyaclari icin kullanilmak uzere 10 milyar dolar ABD ve Ingiltere nin denetimine verilir Isgalin tamamlanmasinin ardindan 22 Mayis 2003 tarihinde alinan Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyi 1483 numarali kararina gore Irak petrol gelirlerinin tasarrufu Cokuluslu Guc denetimine verilir Program 21 Kasim 2003 tarihinde tamamen sona erdirilir YolsuzlukProgram cok elestirilmesinin yani sira yolsuzluk iddialariyla da karsilanmistir Varligi sirasinda Irakli yoneticilerin ve ilgili Birlesmis Milletler personelinin yolsuzluk yapmakta oldugu iddialar one surulmustur Programin basindaki Benon Sevan yolsuzluk iddialarina karsi cikmis ve Cogu Iraklinin muhtac oldugu gidanin saglandigini belirterek elestirilere kulak tikamistir Irak in isgalinin ardindan ortaya cikan belgeler ve yeni bilgiler isiginda Birlesmis Milletler e ve genel sekreter Kofi Annan a suclamalar yoneltilmis haksiz kazanc saglanildigi one surulmustur Programdaki yolsuzluklari arastiran Paul Volcker Komisyonu raporuna gore Irak a satilan gida maddeleri degerinin uzerinde bedel gosterilen ve tuketime uygun olmayan maddelerden olusmaktaydi Sevan in program suresince 150 bin dolar rusvet aldigi da iddia edilmektedir Ayrica baska bir iddiaya gore petrol satmasina izin verilen Irak yonetimi ambargoya karsi tutum alan Birlesmis Milletler Guvenlik konseyi uye ulkeleri Fransa Rusya ve Cin i kollayarak bu ulkelere petrol satmis ABD ve Ingiltere ye petrol satmamistir Program kapsaminda odemelerin yapildigi araci kurum olarak 2001 yilina dek kullanilan BNP Paribas Bankasi da incelenmistir Bankada cogunluk hisseye sahip Irak asilli Ingiliz Elf Aquitaine yolsuzluk skandaliyla anilan karanlik bir kisidir Kaynakca Ilgili karar 17 Agustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 27 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir Ilgili karar 8 Agustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 31 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir Bu sebepten dolayi klorun ulkeye girisi yasaklanmis icme suyunun temizlenmesi icin elzem olan bu urunun yoklugunda ozellikle cocuklar arasinda yogun ishal vakalari yasanmistir 4 Ekim 2004 tarihli haber 16 Mayis 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 31 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir 8 Agustos 2205 tarihli BBC haberi 27 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 31 Temmuz 2010 tarihinde erisilmistir