Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Eski bir Doğu Bloku ülkesi olan ve Çavuşesku'nun idam edilmesiyle Romanya Devrimi ile 1989'da demokrasiye geçen Romanya azınlıklarına tanıdığı hak ve kolaylıklar açısından dünyanın en şeffaf ülkeleri arasında yer almaktadır. 2002 nüfus sayımına göre 21,680,974 kişilik ülke nüfusunun %89.5'ini (19,409,400) Rumenler oluşturmaktadır. Geriye kalan %10.5 oranlık nüfusun en büyük oranını %6.6 (1,431,837) Macarlar oluşturmaktadır. Ardından %2.46 (535,140) oranı ile Çingeneler gelmektedir. Bu iki büyük azınlığı sırasıyla: Ukraynalılar, Almanlar, Türkler, Tatarlar, Ermeniler, Rus ve Rusynler, Rumlar, Bulgarlar, Sırplar, Slovaklar, Hırvatlar, Yahudiler, Arnavutlar, Makedonlar, Çekler, İtalyanlar ve göçmen kökenli Çinliler oluşturmaktadır.
Macarlar Temeşvar'da, Slavik azınlıklar Banat'ta, Türkler, Tatarlar ve Rumlar ise Dobruca'nın Romanya topraklarında kalan kuzeyinde yaşamaktadırlar. Ülkedeki Yahudilerin nüfusu 300,000'den 6,000'a kadar değişkenlik gösteriyordu. Ancak bu halkın büyük çoğunluğu II. Dünya Savaşı sonrası ABD ve İsrail'e göç etti. Romanya, 1989'a kadar azınlıklarına hiçbir hak vermeden sıkı bir baskı ile onları yönetti. Ancak Macarlar hâriç. Çünkü zaten Romanya'nın büyük kısmı Macaristan'dan koparılarak oluşturulduğu için Skezely denilen Transilvanya'da birçok Macar kökenli insan kalmıştı. Bunlara ise komünizm döneminde özerk bir yapı verilmişti.
Çavuşesku ve karısının 1989'da kurşuna dizilmesiyle ülkede yeni bir dönem başladı. Her açıdan yeni bir dönemdi bu. Özellikle de azınlıklar açısından. Ülkede yaşayan tüm azınlıklar devlet tarafından anayasal olarak tanındı ve tüm hakları anayasal güvence altına alındı.
Türk kökenli Prof. Dr. Tahsin Cemil, 1997 yılında azınlıkların parlamentoda temsil edilmeleri konusundaki ilk kanun tasarısını hazırladı. Macar azınlık temsilcileri de onu destekledi.Yasa hazırlarken azınlıkların nüfus durumunu göz önüne alındı. 1977 yılındaki nüfus sayımına göre Türk–Tatar nüfusu 40 binin üzerindeydi. Bu rakamın üzerinde nüfusu bulunan azınlıkların parlamentoda temsil edilmeleri gerektiği konusunda teklif verdi.Herkes destek çıktı o zaman. Sadece Taranistler karşı çıkmıştı. 20 bin nüfusu olmayan farklı azınlıkların da bir araya gelerek içlerinden birisini parlamenter olarak kendilerini temsil etmeleri için de yine başka bir teklif daha ileri sürmüştü.
Teklifi verdiği sırada bir Ermeni milletvekili kürsüye çıktı ve sadece şöyle bir haber okudu meclis kürsüsünden: ‘Macaristan Parlamentosunda bütün azınlıklar temsil ediliyorlar...’ Başka bir şey söylemedi. O dönemin geçici cumhurbaşkanı Ion Iliescu ‘Biz de bütün azınlıklara temsil hakkı tanıyalım.’ dedi o zaman. Ve bunun üzerine kanun bu şekilde çıktı.
Bütün azınlıklara parlamentoda bu şekilde temsil hakkı tanınması Romanya’yı Avrupa Birliği’ne, NATO’ya götüren en önemli faktörlerin başında gelmiştir.Bütün azınlıkların temsil edilmelerinin Romanya’ya çok büyük faydaları oldu. Bu birçok problemlerin önüne geçmiştir.Bilhassa Macarların 40’a yakın Macar milletvekili ve senatörlerin parlamentoda yer alması çok önemlidi katkılar sağlamıştır ülkedeki Macar Azınlık Sorunu için.
Bu süreçten sonra 19 azınlık grubundan mesûl bir bakan atanarak azınlıkların sorunlarıyla ilgilenmeleri sağlanmıştır.Ayrıca Romanya hükümeti her azınlık grubuna parasal destek sağlayarak, geleneklerini ve ihtiyaçlarını ikâme etmelerini sağlamaktadır.
Yerel Kamu Yönetimi Yasası, nüfusun %20'sinin azınlıklardan oluştuğu bölgelerde azınlık dilinin resmî dil olarak kullanılmasına izin vermektedir. Yine bu bölgelere azınlık dilini bilen polisler atanmaktadır.
Aşağıda bahsi geçen 19 azınlık grubu için (Macarlar hâriç) mecliste seçim kontenjanından 1 tane millietvekilliği ayrılmıştır.Her azınlık kendi mecliste temsil etmektedir.Türkler ve Kırım Tatarları içinse İslam'ı kolayca yaşamak ve yaşatabilmeleri için imkânlar sağlanmıştır.
| Azınlık | Sayıları | Oranları | Bölge |
|---|---|---|---|
| Macarlar | 1,431,807 | 6.6% | Transilvanya |
| Çingeneler | 535,140 | 2.46% | |
| Ukraynalılar | 61,098 | 0.28% | |
| Almanlar | 59,764 | 0.28% | Timiş ili |
| Ruslar/Lipovanlar | 35,791 | 0.17% | |
| Türkler | 32,098 | 0.15% | Dobruca, Köstence |
| Kırım Tatarları | 23,935 | 0.11% | Dobruca |
| Sırplar | 22,561 | 0.10% | Timiş ili |
| Slovaklar | 17,226 | 0.08% | |
| Bulgarlar | 8,025 | 0.04% | Banat |
| Hırvatlar | 6,807 | 0.03% | |
| Yunanlar | 6,472 | 0.03% | Dobruca |
| Yahudiler | 5,785 | 0.03% | Bükreş |
| Çekler | 3,938 | 0.02% | |
| Lehler | 3,559 | 0.02% | |
| İtalyanlar | 3,288 | 0.02% | Bükreş, Timiș ili |
| Çinliler | 2,243 | 0.01% | Bükreş |
| Ermeniler | 1,780 | 0.01% | Gherla |
| 1,266 | 0.01% | Batı Moldova |
Macar Azınlığı
Romanya’da Transilvanya ve Banat isimli tarihi iki büyük bölge vardır. Bu bölgeler Romanya’nın en tarihi, mimari ve kültürel varlıkları olan bölgeleridir. Bu bölgelerin içinde Macarlar da yaşıyor ve diğer halklarla birlikte yerel halkıdır. Romanya’da 22 milyon insan yaşıyor, bunların 2,5 milyonu Macarlardır. Romanyalı Macarların % 96 si Transilvanya ve Banat’ta yaşıyor. Macarların, Romanya’da her türlü kültürel hakları mevcut; anadillerinde eğitim, Macarca radyo programları, Macarca televizyon programları, Macarca gazete, Macar partileri, kültürel gruplar, istedikleri zaman anadillerinde avukat tutma gibi çok çeşitli pozitif haklara sahipler.
İlköğretim okulundan lisenin bitimine kadar Macarca eğitim görüyorlar ve bu süreçte Rumenceyi iyice öğrenmek için sadece seçmeli ders statüsünde okuyorlar. Targu-Mureş, Kaloşvar ve Timişora şehirlerinde Macarca eğitim veren üç üniversiteleri var. Her seçim zamanı, Macar partileri halk oylamasına birlikte katılıyor. Macarlar Romanya’da % 6 kadarlar, her seçimde Macarların oyu hiçbir zaman % 7, % 8 in altına düşmüyor. Macar Ulusal Birliği, Rumen koalisyon hükûmeti içinde bir Rumen partisi ile birlikte yer alıyor, en önemli bakanlıkların çoğunda Macar bakanlar yer alıyor ve hükûmette 12 bakanları var.
Kaynakça
Bağlantılar
- Etnokültürel Farklılık Merkezi24 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Romanya Demokrat Türk Birliği4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Eski bir Dogu Bloku ulkesi olan ve Cavusesku nun idam edilmesiyle Romanya Devrimi ile 1989 da demokrasiye gecen Romanya azinliklarina tanidigi hak ve kolayliklar acisindan dunyanin en seffaf ulkeleri arasinda yer almaktadir 2002 nufus sayimina gore 21 680 974 kisilik ulke nufusunun 89 5 ini 19 409 400 Rumenler olusturmaktadir Geriye kalan 10 5 oranlik nufusun en buyuk oranini 6 6 1 431 837 Macarlar olusturmaktadir Ardindan 2 46 535 140 orani ile Cingeneler gelmektedir Bu iki buyuk azinligi sirasiyla Ukraynalilar Almanlar Turkler Tatarlar Ermeniler Rus ve Rusynler Rumlar Bulgarlar Sirplar Slovaklar Hirvatlar Yahudiler Arnavutlar Makedonlar Cekler Italyanlar ve gocmen kokenli Cinliler olusturmaktadir Romanya daki baslica kucuk azinliklar 100 000 in altindakiler Romanya Turkleri Ve Oranlari 2011 Tatarlar Dahildir Macarlar Temesvar da Slavik azinliklar Banat ta Turkler Tatarlar ve Rumlar ise Dobruca nin Romanya topraklarinda kalan kuzeyinde yasamaktadirlar Ulkedeki Yahudilerin nufusu 300 000 den 6 000 a kadar degiskenlik gosteriyordu Ancak bu halkin buyuk cogunlugu II Dunya Savasi sonrasi ABD ve Israil e goc etti Romanya 1989 a kadar azinliklarina hicbir hak vermeden siki bir baski ile onlari yonetti Ancak Macarlar haric Cunku zaten Romanya nin buyuk kismi Macaristan dan koparilarak olusturuldugu icin Skezely denilen Transilvanya da bircok Macar kokenli insan kalmisti Bunlara ise komunizm doneminde ozerk bir yapi verilmisti Cavusesku ve karisinin 1989 da kursuna dizilmesiyle ulkede yeni bir donem basladi Her acidan yeni bir donemdi bu Ozellikle de azinliklar acisindan Ulkede yasayan tum azinliklar devlet tarafindan anayasal olarak tanindi ve tum haklari anayasal guvence altina alindi Turk kokenli Prof Dr Tahsin Cemil 1997 yilinda azinliklarin parlamentoda temsil edilmeleri konusundaki ilk kanun tasarisini hazirladi Macar azinlik temsilcileri de onu destekledi Yasa hazirlarken azinliklarin nufus durumunu goz onune alindi 1977 yilindaki nufus sayimina gore Turk Tatar nufusu 40 binin uzerindeydi Bu rakamin uzerinde nufusu bulunan azinliklarin parlamentoda temsil edilmeleri gerektigi konusunda teklif verdi Herkes destek cikti o zaman Sadece Taranistler karsi cikmisti 20 bin nufusu olmayan farkli azinliklarin da bir araya gelerek iclerinden birisini parlamenter olarak kendilerini temsil etmeleri icin de yine baska bir teklif daha ileri surmustu Teklifi verdigi sirada bir Ermeni milletvekili kursuye cikti ve sadece soyle bir haber okudu meclis kursusunden Macaristan Parlamentosunda butun azinliklar temsil ediliyorlar Baska bir sey soylemedi O donemin gecici cumhurbaskani Ion Iliescu Biz de butun azinliklara temsil hakki taniyalim dedi o zaman Ve bunun uzerine kanun bu sekilde cikti Butun azinliklara parlamentoda bu sekilde temsil hakki taninmasi Romanya yi Avrupa Birligi ne NATO ya goturen en onemli faktorlerin basinda gelmistir Butun azinliklarin temsil edilmelerinin Romanya ya cok buyuk faydalari oldu Bu bircok problemlerin onune gecmistir Bilhassa Macarlarin 40 a yakin Macar milletvekili ve senatorlerin parlamentoda yer almasi cok onemlidi katkilar saglamistir ulkedeki Macar Azinlik Sorunu icin Bu surecten sonra 19 azinlik grubundan mesul bir bakan atanarak azinliklarin sorunlariyla ilgilenmeleri saglanmistir Ayrica Romanya hukumeti her azinlik grubuna parasal destek saglayarak geleneklerini ve ihtiyaclarini ikame etmelerini saglamaktadir Yerel Kamu Yonetimi Yasasi nufusun 20 sinin azinliklardan olustugu bolgelerde azinlik dilinin resmi dil olarak kullanilmasina izin vermektedir Yine bu bolgelere azinlik dilini bilen polisler atanmaktadir Asagida bahsi gecen 19 azinlik grubu icin Macarlar haric mecliste secim kontenjanindan 1 tane millietvekilligi ayrilmistir Her azinlik kendi mecliste temsil etmektedir Turkler ve Kirim Tatarlari icinse Islam i kolayca yasamak ve yasatabilmeleri icin imkanlar saglanmistir Kostence de Turk ve Kirimlilara ait Kral CamiiAzinlik Sayilari Oranlari BolgeMacarlar 1 431 807 6 6 TransilvanyaCingeneler 535 140 2 46 Ukraynalilar 61 098 0 28 Almanlar 59 764 0 28 Timis iliRuslar Lipovanlar 35 791 0 17 Turkler 32 098 0 15 Dobruca KostenceKirim Tatarlari 23 935 0 11 DobrucaSirplar 22 561 0 10 Timis iliSlovaklar 17 226 0 08 Bulgarlar 8 025 0 04 BanatHirvatlar 6 807 0 03 Yunanlar 6 472 0 03 DobrucaYahudiler 5 785 0 03 BukresCekler 3 938 0 02 Lehler 3 559 0 02 Italyanlar 3 288 0 02 Bukres Timiș iliCinliler 2 243 0 01 BukresErmeniler 1 780 0 01 Gherla1 266 0 01 Bati MoldovaMacar AzinligiRomanya da Transilvanya ve Banat isimli tarihi iki buyuk bolge vardir Bu bolgeler Romanya nin en tarihi mimari ve kulturel varliklari olan bolgeleridir Bu bolgelerin icinde Macarlar da yasiyor ve diger halklarla birlikte yerel halkidir Romanya da 22 milyon insan yasiyor bunlarin 2 5 milyonu Macarlardir Romanyali Macarlarin 96 si Transilvanya ve Banat ta yasiyor Macarlarin Romanya da her turlu kulturel haklari mevcut anadillerinde egitim Macarca radyo programlari Macarca televizyon programlari Macarca gazete Macar partileri kulturel gruplar istedikleri zaman anadillerinde avukat tutma gibi cok cesitli pozitif haklara sahipler Ilkogretim okulundan lisenin bitimine kadar Macarca egitim goruyorlar ve bu surecte Rumenceyi iyice ogrenmek icin sadece secmeli ders statusunde okuyorlar Targu Mures Kalosvar ve Timisora sehirlerinde Macarca egitim veren uc universiteleri var Her secim zamani Macar partileri halk oylamasina birlikte katiliyor Macarlar Romanya da 6 kadarlar her secimde Macarlarin oyu hicbir zaman 7 8 in altina dusmuyor Macar Ulusal Birligi Rumen koalisyon hukumeti icinde bir Rumen partisi ile birlikte yer aliyor en onemli bakanliklarin cogunda Macar bakanlar yer aliyor ve hukumette 12 bakanlari var Kaynakca Treptow Kurt W 1996 Historical dictionary of Romania Lanham Md Scarecrow Press ISBN 978 0810831797 BaglantilarEtnokulturel Farklilik Merkezi24 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Romanya Demokrat Turk Birligi4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde