Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
SPAD S.XIII, tanınmış havacı Louis Blériot'nun sahibi olduğu () tarafından, son derece başarılı önceli uçağından geliştirilmiş çift kanatlı I. Dünya Savaşı Fransız avcı uçağı. Savaşın, en yetenekli ve ana firma ile birlikte sekiz diğer Fransız üretici tarafından 8472 adet ile en çok üretilen avcı uçaklarından biridir. Yaklaşık 10,000 civarında yapılması planlanmışken Ateşkes'in ilanı ile üretim iptal edilmiştir.
| S.XIII | |
|---|---|
 ABD 94. Hava Filosu'na bağlı Yzb. Eddie Rickenbacker'ın SPAD S.XIII uçağı. | |
| Türü | Çift kanatlı avcı uçağı |
| Ulusal köken |  Fransa |
| Üretici | Société Anonyme Pour l'Aviation et ses dérivés (SPAD) |
| Tasarımcı | Louis Béchéreau |
| İlk uçuş | 4 Nisan 1917 |
| Hizmete giriş | Mayıs 1917 |
| Hizmetten çıkış | 1920'lerin sonu |
| Ana kullanıcı | Aéronautique Militaire (Fransa) Royal Flying Corps (Büyük Britanya) US Army Air Service (ABD) |
| Üretim sayısı | 8472 |
| Gelişimi | S.XII |
| Değişimleri | S.XIII C-1 |
Tasarım ve geliştirme
S.VII, Eylül 1916'da hizmete girdi ama 1917 yılının başlarında en son Alman uçakları karşısında başarısız olunca Fransız hava ası önderliğinde, geliştirilmiş bir versiyonu için kulis yapılmaya başlandı. Bunun sonucunda SPAD tasarımcısı ilk olarak sınırlı bir başarı gösteren ve nihayetinde S.XIII modelini üretti.
| Üretici | Üretim |
|---|---|
| 1141 | |
| 2300 | |
| Bernard | 1750 |
| 1280 | |
| 700 | |
| 300 | |
| 340 | |
| 300 | |
| 361 | |
| Toplam | 8472 |
S.XIII, daha geniş kanatlar ve dümen, hız azaltan dişli tertibatlı bir şanzımana sahip saat yönünde dönen daha güçlü Hispano-Suiza 8B motoru ve ilave ateş gücü için pervane palaları arasından atış yapan ikinci bir 7.7 mm çapında 400 atımlık mermi ile beslenen Vickers makineli tüfek eklenmesi gibi ayrıntılar ve birçok aerodinamik özelliklerle önceki uçaklardan farklıydı. Savaş sırasında görev yapan birçok avcı uçağının motorlar kullanmasına karşın SPAD sonraki yıllarda avcı uçakları için standart güç kaynağı haline gelecek daha güçlü ve etkili sıvı soğutmalı sıralı düz motor kullanan ilk uçak olmuştur.
Bütün bu gelişmeler uçuş ve muharebe performansında büyük artışlara yol açtı. Bu model, emsalleri olan İngiliz Sopwith Camel ve Alman uçaklarından daha hızlıydı ayrıca sağlamlığı ve pike yeteneği ile de ünlendi. Yine de manevra kabiliyeti, özellikle düşük hızlarda yetersizdi. Zayıf süzülme özellikleri ve çok keskin stol (stall = uçağın taşıma yüzeylerinin yarattığı kaldırma kuvvetinin uçağın ağırlığından az olması, uçağın uçmamaya başlaması) durumu nedeniyle acemi pilotlar için güvenli inişi zor bir uçak olmuştur.
Operasyonel tarihi
İlk uçuşunu 4 Nisan 1917 tarihinde yaptı ve ertesi ay 'ne (French Air Service) teslim edildi. Diğer Müttefik kuvvetleri de bu yeni savaş uçağını filolarına eklemekte gecikmediler. Fransızlara ilaveten İngilizler, Belçikalılar, Ruslar ve Amerikalılar tarafından da kullanıldı. SPAD XIII, savaş sırasında 92 Fransız, 2 İngiliz ve 5 Amerikan filosunda görev yaptı. (United States Army Air Service=USAAS) için satın alınan 893 uçaktan neredeyse yarısı 1920 yılında hâlâ hizmetteydi. Ayrıca, savaştan sonra Çekoslovakya, Japonya ve Polonya'ya da ihraç edildi.
S.XIII, Georges Guynemer ve gibi ünlü Fransız savaş pilotları tarafından uçuruldu. Ayrıca İtalyan ve ABD Ordusu Hava Servisi pilotu Eddie Rickenbacker bu uçaklarla uçan ve sırasıyla 34 ve 26 adet teyit edilmiş zaferleri olan hava aslarıdır.
Türk Hava Kuvvetleri
Osmanlı İmparatorluğu döneminde Türk Hava Kuvvetleri’nin I. Dünya Savaşı sırasında kullandığı üç adet SPAD S.XIII savaş uçağı düşmandan ele geçirilmiştir. İlk uçak Irak, 'de mecburi iniş yapan ve pilotu Araplar tarafından katledilen bir İngiliz uçağıdır. Diğer iki uçak ise Arabistan’da mürettebatıyla birlikte ele geçirilmiştir.
SPAD XIII'lerin Türk Hava Kuvvetleri'ne resmi katılımı ise İstiklal Savaşı esnasında olmuştur. Büyük Taarruz öncesi uçabilecek durumda neredeyse hiç uçak kalmamışken gizlice yürütülen bir satın alma operasyonu ile 20 adet savaş eskisi SPAD S.XIII silahsız olarak, İtalyan tüccar aracılığı ile İtalya'dan satın alınıp Millî Kuvvetler’e katılmıştır. Gemi ile Mersin’e getirilen uçaklar Konya’ya nakledilmiş ve orada elden geçirilmiştir. Bu uçaklardan altı adedine Alman 'nden kalan kullanılamaz durumdaki uçaklardan sökülen Alman Spandau makinalı tüfek takılarak Büyük Taarruz öncesi göreve hazır duruma getirilmiştir. Bu uçaklardan beş adedi Büyük Taarruz'da 1. ve 2. Tayyare Bölükleri'ne bağlı olarak Batı Cephesi'nde görev yapmıştır. Bu uçaklardan biri ile 29 Ağustos 1922 günü bir Yunan uçağı düşürmüştür. İstiklal Savaşı esnasında getiririlen SPAD’lar yapımıdır. İlerleyen yıllarda eğitim uçağı olarak kullanılan SPAD S.XIII avcı uçakları 1926 yılına kadar hizmette kalmıştır.
| S. Nu. | T.Hv.K. Seri Nu. | Açıklama |
|---|---|---|
| 1. | ١٠١ → (101) | 1.Dünya Savaşı’nda düşmandan ele geçirilmiştir. |
| 2. | ١٠٢ → (102) | 1.Dünya Savaşı’nda düşmandan ele geçirilmiştir. |
| 3. | ١٠٣ → (103) | 1.Dünya Savaşı’nda düşmandan ele geçirilmiştir. |
| 4. | ١٠٤ → (104) | - |
| 5. | ١٠٥ → (105) | - |
| 6. | ١٠٦ → (106) | - |
| 7. | ١٠٧ → (107) | - |
| 8. | ١٠٨ → (108) | - |
| 9. | ١٠٩ → (109) | - |
| 10. | ١١٠ → (110) | - |
| 11. | ١١١ → (111) | - |
| 12. | ١١٢ → (112) | - |
| 13. | ١١٣ → (113) | - |
| 14. | ١١٤ → (114) | - |
| 15. | ١١٥ → (115) | - |
| 16. | ١١٦ → (116) | - |
| 17. | ١١٧ → (117) | - |
| 18. | ١١٨ → (118) | - |
| 19. | ١١٩ → (119) | - |
| 20. | ١٢٠ → (120) | - |
| 21. | ١٢١ → (121) | - |
| 22. | ١٢٢ → (122) | - |
| 23 | ١٢٣ → (123) | - |
SPAD kullanıcıları
![image]()
ABD![image]()
Arjantin (İki uçak)![image]()
Belçika![image]()
Birleşik Krallık![image]()
Brezilya![image]()
Çekoslovakya (Savaş sonrası)![image]()
Fransa![image]()
İspanya Krallığı
![image]()
İtalya![image]()
Japonya
![image]()
Osmanlı İmparatorluğu → Türkiye![image]()
Polonya (Savaş sonrası)
![image]()
Rus İmparatorluğu![image]()
Siyam → Tayland![image]()
Uruguay![image]()
Yunanistan
Teknik Özellikler
SPAD S.XIII
Genel özellikler
- Mürettebat: 1
- Uzunluk: 6.20 m (20.34 ft)
- Kanat açıklığı
- Üst kanat: 8.08 m (26.51 ft)
- Alt kanat: 7.80 m (25.59 ft)
- Yükseklik: 2.28 m (7.48 ft)
- Kanat alanı: 21.1 m2 (227 ft2)
- Boş ağırlık: 570 kg (1,257 lb)
- Yüklü ağırlık: 823 kg (1,814 lb)
- Maksimum kalkış ağırlığı: 845 kg (1,863 lb)
- Motor: 1 × Hispano-Suiza 8Be, 8 silindirli V tipi, 220 hp (164 kW)
Performans
- Azami hız
- Deniz seviyesinde: 220 km/sa (119 mph)
- 2000 metrede: 216 km/sa (117 mph)
- Menzil: 400 km (216 mil)
- Servis tavanı: 6650 m (21,815 ft)
- Tırmanma oranı: 2 m/sn (384 ft/dk)
- Tırmanma süresi
- 1000 metreye: 1.55 da
- 2000 metreye: 4.40 da
- 3000 metreye: 7.50 da
- 5000 metreye: 18.30 da
- Havada kalma: 1.7 saat
Silah donanımı
- 2x .303-kalibre (7.7 mm) Vickers makineli tüfek
Kaynakça
Bibliyografya
- Sharpe, Michael. Biplanes, Triplanes, an Seaplanes. Friedman/Fairfax Books, London, 2000. .
- Winchester, Jim. Fighter - The World's Finest Combat Aircraft - 1913 to the Present Day. Barnes&Noble Publishing, Inc./Parragon Publishing, 2006. .
- Bączkowski, Wiesław. Samolot myśliwski SPAD VIII - XIII. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1987. .
Dış bağlantılar
- Spad S. XIII shown in Belgique maximum card
- Türk Hava Kuvvetleri Uçakları 21 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Ayrıca bakınız
Benzer uçaklar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
SPAD S XIII taninmis havaci Louis Bleriot nun sahibi oldugu tarafindan son derece basarili onceli ucagindan gelistirilmis cift kanatli I Dunya Savasi Fransiz avci ucagi Savasin en yetenekli ve ana firma ile birlikte sekiz diger Fransiz uretici tarafindan 8472 adet ile en cok uretilen avci ucaklarindan biridir Yaklasik 10 000 civarinda yapilmasi planlanmisken Ateskes in ilani ile uretim iptal edilmistir S XIIIABD 94 Hava Filosu na bagli Yzb Eddie Rickenbacker in SPAD S XIII ucagi TuruCift kanatli avci ucagiUlusal koken FransaUreticiSociete Anonyme Pour l Aviation et ses derives SPAD TasarimciLouis BechereauIlk ucus4 Nisan 1917Hizmete girisMayis 1917Hizmetten cikis1920 lerin sonuAna kullaniciAeronautique Militaire Fransa Royal Flying Corps Buyuk Britanya US Army Air Service ABD Uretim sayisi8472GelisimiS XIIDegisimleriS XIII C 1Tasarim ve gelistirmeS VII Eylul 1916 da hizmete girdi ama 1917 yilinin baslarinda en son Alman ucaklari karsisinda basarisiz olunca Fransiz hava asi onderliginde gelistirilmis bir versiyonu icin kulis yapilmaya baslandi Bunun sonucunda SPAD tasarimcisi ilk olarak sinirli bir basari gosteren ve nihayetinde S XIII modelini uretti SPAD uretim sayilari Uretici Uretim11412300Bernard 17501280700300340300361Toplam 8472 S XIII daha genis kanatlar ve dumen hiz azaltan disli tertibatli bir sanzimana sahip saat yonunde donen daha guclu Hispano Suiza 8B motoru ve ilave ates gucu icin pervane palalari arasindan atis yapan ikinci bir 7 7 mm capinda 400 atimlik mermi ile beslenen Vickers makineli tufek eklenmesi gibi ayrintilar ve bircok aerodinamik ozelliklerle onceki ucaklardan farkliydi Savas sirasinda gorev yapan bircok avci ucaginin motorlar kullanmasina karsin SPAD sonraki yillarda avci ucaklari icin standart guc kaynagi haline gelecek daha guclu ve etkili sivi sogutmali sirali duz motor kullanan ilk ucak olmustur Butun bu gelismeler ucus ve muharebe performansinda buyuk artislara yol acti Bu model emsalleri olan Ingiliz Sopwith Camel ve Alman ucaklarindan daha hizliydi ayrica saglamligi ve pike yetenegi ile de unlendi Yine de manevra kabiliyeti ozellikle dusuk hizlarda yetersizdi Zayif suzulme ozellikleri ve cok keskin stol stall ucagin tasima yuzeylerinin yarattigi kaldirma kuvvetinin ucagin agirligindan az olmasi ucagin ucmamaya baslamasi durumu nedeniyle acemi pilotlar icin guvenli inisi zor bir ucak olmustur Operasyonel tarihiSPAD XIII Edward Rickenbacker 94 aero meydani Ilk ucusunu 4 Nisan 1917 tarihinde yapti ve ertesi ay ne French Air Service teslim edildi Diger Muttefik kuvvetleri de bu yeni savas ucagini filolarina eklemekte gecikmediler Fransizlara ilaveten Ingilizler Belcikalilar Ruslar ve Amerikalilar tarafindan da kullanildi SPAD XIII savas sirasinda 92 Fransiz 2 Ingiliz ve 5 Amerikan filosunda gorev yapti United States Army Air Service USAAS icin satin alinan 893 ucaktan neredeyse yarisi 1920 yilinda hala hizmetteydi Ayrica savastan sonra Cekoslovakya Japonya ve Polonya ya da ihrac edildi S XIII Georges Guynemer ve gibi unlu Fransiz savas pilotlari tarafindan ucuruldu Ayrica Italyan ve ABD Ordusu Hava Servisi pilotu Eddie Rickenbacker bu ucaklarla ucan ve sirasiyla 34 ve 26 adet teyit edilmis zaferleri olan hava aslaridir Turk Hava KuvvetleriOsmanli Imparatorlugu doneminde Turk Hava Kuvvetleri nin I Dunya Savasi sirasinda kullandigi uc adet SPAD S XIII savas ucagi dusmandan ele gecirilmistir Ilk ucak Irak de mecburi inis yapan ve pilotu Araplar tarafindan katledilen bir Ingiliz ucagidir Diger iki ucak ise Arabistan da murettebatiyla birlikte ele gecirilmistir SPAD XIII lerin Turk Hava Kuvvetleri ne resmi katilimi ise Istiklal Savasi esnasinda olmustur Buyuk Taarruz oncesi ucabilecek durumda neredeyse hic ucak kalmamisken gizlice yurutulen bir satin alma operasyonu ile 20 adet savas eskisi SPAD S XIII silahsiz olarak Italyan tuccar araciligi ile Italya dan satin alinip Milli Kuvvetler e katilmistir Gemi ile Mersin e getirilen ucaklar Konya ya nakledilmis ve orada elden gecirilmistir Bu ucaklardan alti adedine Alman nden kalan kullanilamaz durumdaki ucaklardan sokulen Alman Spandau makinali tufek takilarak Buyuk Taarruz oncesi goreve hazir duruma getirilmistir Bu ucaklardan bes adedi Buyuk Taarruz da 1 ve 2 Tayyare Bolukleri ne bagli olarak Bati Cephesi nde gorev yapmistir Bu ucaklardan biri ile 29 Agustos 1922 gunu bir Yunan ucagi dusurmustur Istiklal Savasi esnasinda getiririlen SPAD lar yapimidir Ilerleyen yillarda egitim ucagi olarak kullanilan SPAD S XIII avci ucaklari 1926 yilina kadar hizmette kalmistir Turk Hava Kuvvetleri nde gorev yapmis SPAD S XIII ucaklari S Nu T Hv K Seri Nu Aciklama1 ١٠١ 101 1 Dunya Savasi nda dusmandan ele gecirilmistir 2 ١٠٢ 102 1 Dunya Savasi nda dusmandan ele gecirilmistir 3 ١٠٣ 103 1 Dunya Savasi nda dusmandan ele gecirilmistir 4 ١٠٤ 104 5 ١٠٥ 105 6 ١٠٦ 106 7 ١٠٧ 107 8 ١٠٨ 108 9 ١٠٩ 109 10 ١١٠ 110 11 ١١١ 111 12 ١١٢ 112 13 ١١٣ 113 14 ١١٤ 114 15 ١١٥ 115 16 ١١٦ 116 17 ١١٧ 117 18 ١١٨ 118 19 ١١٩ 119 20 ١٢٠ 120 21 ١٢١ 121 22 ١٢٢ 122 23 ١٢٣ 123 SPAD kullanicilari USAAS 22 Hava Filosu nun SPAD lari Fransa 1918 ABD Arjantin Iki ucak Belcika Birlesik Krallik Brezilya Cekoslovakya Savas sonrasi Fransa Ispanya Kralligi Italya Japonya Osmanli Imparatorlugu Turkiye Polonya Savas sonrasi Rus Imparatorlugu Siyam Tayland Uruguay YunanistanTeknik OzelliklerSPAD S XIII Genel ozellikler Murettebat 1 Uzunluk 6 20 m 20 34 ft Kanat acikligi Ust kanat 8 08 m 26 51 ft Alt kanat 7 80 m 25 59 ft Yukseklik 2 28 m 7 48 ft Kanat alani 21 1 m2 227 ft2 Bos agirlik 570 kg 1 257 lb Yuklu agirlik 823 kg 1 814 lb Maksimum kalkis agirligi 845 kg 1 863 lb Motor 1 Hispano Suiza 8Be 8 silindirli V tipi 220 hp 164 kW Performans Azami hiz Deniz seviyesinde 220 km sa 119 mph 2000 metrede 216 km sa 117 mph Menzil 400 km 216 mil Servis tavani 6650 m 21 815 ft Tirmanma orani 2 m sn 384 ft dk Tirmanma suresi 1000 metreye 1 55 da 2000 metreye 4 40 da 3000 metreye 7 50 da 5000 metreye 18 30 da Havada kalma 1 7 saat Silah donanimi 2x 303 kalibre 7 7 mm Vickers makineli tufekKaynakca Sharpe 2000 p 272 Samolot mysliwski SPAD VIII XIII 21 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Nisan 2009 a b 18 Haziran 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Nisan 2009 Bibliyografya Sharpe Michael Biplanes Triplanes an Seaplanes Friedman Fairfax Books London 2000 ISBN 1 58663 300 7 Winchester Jim Fighter The World s Finest Combat Aircraft 1913 to the Present Day Barnes amp Noble Publishing Inc Parragon Publishing 2006 ISBN 0 7607 7957 0 Baczkowski Wieslaw Samolot mysliwski SPAD VIII XIII Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej Warszawa 1987 ISBN 83 11 07418 6 Dis baglantilarSpad S XIII shown in Belgique maximum card Turk Hava Kuvvetleri Ucaklari 21 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ayrica bakinizBenzer ucaklar Sopwith Camel S E 5a