Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sait Molla (1880, İstanbul - 14 Temmuz 1930, Atina), Osmanlı devlet adamı, Şûrâ-yı Devlet üyesi, Adliye Nezâreti müsteşarı ve İngiliz ajanı.
Sait Molla'nın 13 Ağustos 1919 tarihli Türkçe İstanbul gazetesindeki manda taraftarı yazısı
Mütareke Dönemi’nde (1918-1922) Türk Kurtuluş Savaşı’na muhalefeti ve İngiliz taraftarlığıyla öne çıkmış bir isimdir. Atatürk’ün Nutuk adlı eserinde üzerinde önemle durulan şahsiyetlerden biridir.Yüzellilikler arasında yer alır.
Hayatı
1880 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. Anadolu Kazaskeri Mustafa Neşet Molla'nın oğlu, II. Abdülhamit devri şeyhülislamı Cemalettin Efendi'nin yeğenidir.
Ravza-i Terakkî, Şemsü'l-Maârif ve Numûne-i Terakkî okullarında eğitim gördü. 1892’den itibaren saray ve ilim adamlarına verilen “tarik maaşını” almaya başladı. Öğrenimine Medresetü'l-Kuzât’ta (Kadılar Mektebi) devam etti. 1900 yılında Mektubî-i Meşihat-ı Ulya kalemi hulefalığına ve 1902 yılında da bu göreve ilaveten Bâb-ı Fetvâ Sicil Kalemi müdür muavinliğine tayin edildi. 1903 yılında Medresetü'l-Kuzât’tan mezun olduktan sonra eğitimini Fatih Camii müderrisi Tokatlı Şakir Efendi’nin yanında sürdürdü ve icazetname almaya hak kazandı.
1904 yılında Küçükçekmece kadı vekilliğine, aynı yıl içinde ayrıca Şûrâ-yı Devlet Bidâyet Mahkemesi âzâ mülâzımlığına atandı. 1908 yılında Şûrâ-yı Devlet İstinaf Mahkemesi âzâlığına terfi etti. 1909 yılında bu görevden ayrılarak Galata Kadı Müşavirliğine atandı. 1910 yılında Mahşer adlı bir gazete çıkarması ve beyannameler yayımlaması üzerine Divân-ı Harb-i Örfî tarafından iki ay hapse mahkûm edildi ve görevden alındı.
1912 yılında Mahkeme-i Evkâf kadı muavinliğine, 1913 yılında da Anadolu Kazaskerliği müşavirliğine tayin edildi. 1915 yılında Osmanlı Devleti’nin bütün mahkemelerinde avukatlık yapabilme hakkı kazanarak avukat oldu.
1918 yılı sonunda Yeni İstanbul (Türkçe İstanbul) gazetesini yayınladı. Gazetenin 9 Kasım 1918 tarihli ilk sayısında “İngiltere ve Biz” adlı bir yazı yayınlayan Sait Molla, 1919 yılında İngiliz Muhipler Cemiyeti’ni kurarak cemiyetin başkanlığını yaptı. 1920 yılında bir süre Adliye Nezâreti müsteşarlığı görevinde bulundu.
Yurt Dışına Kaçışı
26 Ağustos 1922’de başlayan Büyük Taarruz sonucu Türkler tarafından kesin zafer elde edilmesi üzerine Kuvâ-yi Milliye'ye başından beri muhalefet etmiş olan Sait Molla, telaşa düşen diğer bazı muhalifler gibi İngiliz elçiliğine sığındı. Kendisine İngiliz General Harrington tarafından özel bir pasaport verildi. Bu pasaportla Mudanya Mütarekesi öncesinde ülkeyi terk etti.
Ülkeden Kaçışından Sonraki Yaşamı
Ülkeden çıktıktan sonra sırasıyla Romanya, Fransa, İtalya, Mısır, Kıbrıs ve Yunanistan'da bulundu.
Romanya’da bir yıl kadar kaldı. 1923 yılı ekim ayı başında bu ülkeden sınır dışı edildi. Kendisi gibi kaçarak Romanya’ya gelmiş olan eski İçişleri Bakanı Mehmet Ali Bey ile anlaşmazlık yaşayan Sait Molla’nın; Mehmet Ali Bey hakkında yaptığı aşağılayıcı yayımlar, Bakanlar Kurulu kararı ile Romanya’dan çıkarılmasına neden oldu.
Romanya’dan ayrıldıktan sonra kısa bir süre Fransa’da kaldı. 3 Aralık 1923 tarihli “Muhaliflere Hitabım” başlıklı risalesini İtalya’da kaleme aldı. Bu risalenin içeriği zararlı görülerek Türkiye’ye girişi yasaklandı. 1924 yılında TBMM’nin çıkardığı Yüzellilikler listesinde yer aldı. TBMM, hazırladığı yüz elli kişilik liste dışında kalan İngiliz iş birlikçilerini affetti. “Türkçe İstanbul Gazetesi sahibi Sait Molla”, listede 98'inci sırada yer alan isimdi. Mısır ve ardından Kıbrıs’a gitti. Kıbrıs’ta beş yıl (1925-1930) bulundu. Burada Kıbrıs Türklerinin Atatürk Devrimleri'ni takip etme ve uygulamaya koyma girişimlerini baltalamaya çalıştı ancak çalışmalarında başarılı olamadı.
Kıbrıs'a gelmesiyle beraber başta Söz gazetesi olmak üzere kendisinin Türkiye yanlısı basına iyi göstermeyi başarabilmiş fakat diğer yandan İngiltere’ye yolladığı mektuplarla Türkiye aleyhinde çalışmalarını sürdürmüştür. Said Molla bu sefer Şapka İnkılabı'na yönelttiği eleştiriler sonucu Söz gazetesi sahibi Remzi Bey ile davalık olmuştur. Bu davadan başka Said Molla, Abdullah Paşa Vakfı'nın işlerini görme yetkisinin kendi üzerine ait olduğunu kanıtlamak için sahte evrak düzenlemiştir. Fakat onun tutuklanması 16 Ağustos 1927’de farklı bir sebepten olmuştur. Bu sefer de özel kalem müdürlüğünü yaptığı eski Hicaz Kralı Şerif Hüseyin'i dolandırmış, tutuklanarak hapse atılmıştır. Hapisten çıktıktan sonra 9 Haziran 1930’da Atina’ya giden Molla kısa bir süre sonra 14 Temmuz 1930’da Mülteciler Hastanesi’nde öldü.
İngilizler hesabına ajanlığı
Vikikaynak'ta Nutuk/3. bölüm/Sait Molla nasıl çalışıyordu? ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
Türkiye’nin İngiliz himayesi altına girmesi konusunda en faal çalışmış kişilerden birisi olan İngiliz ajanı Rahip Frew ile Sait Molla arasındaki yazışmalar ele geçmiş ve bu mektuplarda Frew'dan yüklü miktarlarda para aldığı ve bu paraları isyan çıkartmak amacıyla Anadolu'daki bazı şifreli isimlere gönderdiği anlaşılmıştır. Nutuk'ta belgeler bölümünde Rahip Frew'a yazdığı mektuplar verilmiştir. Ajan Frew'a yazdığı mektuplarda Kürt Teali Cemiyeti mensuplarına ve doğudaki faaliyetleri için para gönderdiğini yazmıştı.
Mustafa Kemal, Rahip Frew'a daha sonra mektup yazar ve Sait Molla'ya Adapazarı ve Karacabey'de isyan çıkarttırmak için verdiklerini bildiklerini açıklar.
Tarihçi Cemal Kutay kitaplarında Sait Molla'dan İngiliz ajanı diye bahsetmektedir.
İşgalci devletlerin baskısıyla Ermeni Kırımı'nda sorumluluğu bulunduğu iddiasıyla Divanı harp mahkemesinde yargılanan Kemal Bey'in davasında mahkeme heyetinde idam kararını verenler arasındaydı.
Dış bağlantılar
- http://www.atam.gov.tr/index.php?Page=DergiIcerik&IcerikNo=1536 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://www.kho.edu.tr/atasayfa/buynutuk/bolum04/index54.htm20 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Film, Nutuk, Mister Frew'a yazdığım mektup20 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ a b Avcuoğlu, Doğan. Milli Kurtuluş Tarihi, 1838'den 1995'e. İstanbul. .
İngiliz Sevenler Derneğinin bu açık çalışmaları yanı sıra, Rahip Frew ve ajan Sait Molla bir yeraltı faaliyetini sürdürmüşlerdir. Sait Molla’nın üstad dediği Rahip Frew’a yazdığı ele geçen belgeler 1919 ve 1920 yıllarındaki iç isyanlarda bunların oynadığı rolü apaçık gözler önüne sermiştir.
- ^ a b c "Yrd. Doç. Dr. Mehmet Demiryürek, Sait Molla'nın Nice'deki Yayımladığı Risale ve Tahlili, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 64-65-66, Cilt: XXII, Mart-Temmuz-Kasım 2006". 20 Eylül 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Kasım 2010.
- ^ a b "Yrd. Doç Dr. Mehmet Demiryürek, Kıbrıs'ta Bir 150'lik: Sait Molla (1925-1930), Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 57, Cilt: XIX, Kasım 2003". 6 Mart 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Aralık 2007.
- ^ Şaduman Halıcı. Yüzellilik Gazeteciler: Mütareke Döneminin İşbirlikçileri. Cumhuriyet Kitapları.
- ^ Atatürk, Mustafa Kemal (1927). Nutuk, c.3, belgeler, Sait Molla nasıl çalışıyordu (ele geçirilen mektupları). T.C. Kara Harp Okulu. 20 Kasım 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Aralık 2007.
Efendiler, bu mektupların suretlerinin alındığını hisseden Sait Molla'nın, Türkçe İstanbul gazetesinin 8 Kasım 1919 tarihli nüshasında bu mektuplardan söz ederek uzun ve sert bir dille kaleme alınmış bir tekzip yayınlamış olmasına rağmen, gerçekler inkâr edilemez. Bu mektupların suretleri, Sait Molla'nın evinden ve mektupların müsveddelerinin yazılı bulunduğu bir defterden aynen alınmıştır. Bu durum bir yana, mektupların içindekiler, memlekette kendini gösteren durumlar ve olaylarla ve ayrıca, ne oldukları ortaya çıkan bazı şahıslarla tam bir uygunluk göstermektedir. Şimdi müsaade buyurursanız bu mektupları tarih sırasıyla arz edeyim :
- ^ Atatürk, Mustafa Kemal (1927). Nutuk, 1.c, s.216, Mister Frew'a yazdığım mektup. 28 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mayıs 2008.
Bunlar arasında Sait Molla ile hazırlanıp uygulamasına başladığınız, güvenilir kaynaklardan haber alınan plânın, İngiliz milletinin gerçekten suçlanmasını gerektirecek bir nitelikte olduğunu bildirmeme müsaadenizi rica ederim.
- ^ Cemal Kutay, Osmanlı'dan Cumhuriyete
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sait Molla 1880 Istanbul 14 Temmuz 1930 Atina Osmanli devlet adami Sura yi Devlet uyesi Adliye Nezareti mustesari ve Ingiliz ajani Ingiliz Taraftariyim Sait Molla nin 13 Agustos 1919 tarihli Turkce Istanbul gazetesindeki manda taraftari yazisi Mutareke Donemi nde 1918 1922 Turk Kurtulus Savasi na muhalefeti ve Ingiliz taraftarligiyla one cikmis bir isimdir Ataturk un Nutuk adli eserinde uzerinde onemle durulan sahsiyetlerden biridir Yuzellilikler arasinda yer alir Hayati1880 yilinda Istanbul da dunyaya geldi Anadolu Kazaskeri Mustafa Neset Molla nin oglu II Abdulhamit devri seyhulislami Cemalettin Efendi nin yegenidir Ravza i Terakki Semsu l Maarif ve Numune i Terakki okullarinda egitim gordu 1892 den itibaren saray ve ilim adamlarina verilen tarik maasini almaya basladi Ogrenimine Medresetu l Kuzat ta Kadilar Mektebi devam etti 1900 yilinda Mektubi i Mesihat i Ulya kalemi hulefaligina ve 1902 yilinda da bu goreve ilaveten Bab i Fetva Sicil Kalemi mudur muavinligine tayin edildi 1903 yilinda Medresetu l Kuzat tan mezun olduktan sonra egitimini Fatih Camii muderrisi Tokatli Sakir Efendi nin yaninda surdurdu ve icazetname almaya hak kazandi 1904 yilinda Kucukcekmece kadi vekilligine ayni yil icinde ayrica Sura yi Devlet Bidayet Mahkemesi aza mulazimligina atandi 1908 yilinda Sura yi Devlet Istinaf Mahkemesi azaligina terfi etti 1909 yilinda bu gorevden ayrilarak Galata Kadi Musavirligine atandi 1910 yilinda Mahser adli bir gazete cikarmasi ve beyannameler yayimlamasi uzerine Divan i Harb i Orfi tarafindan iki ay hapse mahkum edildi ve gorevden alindi 1912 yilinda Mahkeme i Evkaf kadi muavinligine 1913 yilinda da Anadolu Kazaskerligi musavirligine tayin edildi 1915 yilinda Osmanli Devleti nin butun mahkemelerinde avukatlik yapabilme hakki kazanarak avukat oldu 1918 yili sonunda Yeni Istanbul Turkce Istanbul gazetesini yayinladi Gazetenin 9 Kasim 1918 tarihli ilk sayisinda Ingiltere ve Biz adli bir yazi yayinlayan Sait Molla 1919 yilinda Ingiliz Muhipler Cemiyeti ni kurarak cemiyetin baskanligini yapti 1920 yilinda bir sure Adliye Nezareti mustesarligi gorevinde bulundu Yurt Disina Kacisi 26 Agustos 1922 de baslayan Buyuk Taarruz sonucu Turkler tarafindan kesin zafer elde edilmesi uzerine Kuva yi Milliye ye basindan beri muhalefet etmis olan Sait Molla telasa dusen diger bazi muhalifler gibi Ingiliz elciligine sigindi Kendisine Ingiliz General Harrington tarafindan ozel bir pasaport verildi Bu pasaportla Mudanya Mutarekesi oncesinde ulkeyi terk etti Ulkeden Kacisindan Sonraki Yasami Ulkeden ciktiktan sonra sirasiyla Romanya Fransa Italya Misir Kibris ve Yunanistan da bulundu Romanya da bir yil kadar kaldi 1923 yili ekim ayi basinda bu ulkeden sinir disi edildi Kendisi gibi kacarak Romanya ya gelmis olan eski Icisleri Bakani Mehmet Ali Bey ile anlasmazlik yasayan Sait Molla nin Mehmet Ali Bey hakkinda yaptigi asagilayici yayimlar Bakanlar Kurulu karari ile Romanya dan cikarilmasina neden oldu Romanya dan ayrildiktan sonra kisa bir sure Fransa da kaldi 3 Aralik 1923 tarihli Muhaliflere Hitabim baslikli risalesini Italya da kaleme aldi Bu risalenin icerigi zararli gorulerek Turkiye ye girisi yasaklandi 1924 yilinda TBMM nin cikardigi Yuzellilikler listesinde yer aldi TBMM hazirladigi yuz elli kisilik liste disinda kalan Ingiliz is birlikcilerini affetti Turkce Istanbul Gazetesi sahibi Sait Molla listede 98 inci sirada yer alan isimdi Misir ve ardindan Kibris a gitti Kibris ta bes yil 1925 1930 bulundu Burada Kibris Turklerinin Ataturk Devrimleri ni takip etme ve uygulamaya koyma girisimlerini baltalamaya calisti ancak calismalarinda basarili olamadi Kibris a gelmesiyle beraber basta Soz gazetesi olmak uzere kendisinin Turkiye yanlisi basina iyi gostermeyi basarabilmis fakat diger yandan Ingiltere ye yolladigi mektuplarla Turkiye aleyhinde calismalarini surdurmustur Said Molla bu sefer Sapka Inkilabi na yonelttigi elestiriler sonucu Soz gazetesi sahibi Remzi Bey ile davalik olmustur Bu davadan baska Said Molla Abdullah Pasa Vakfi nin islerini gorme yetkisinin kendi uzerine ait oldugunu kanitlamak icin sahte evrak duzenlemistir Fakat onun tutuklanmasi 16 Agustos 1927 de farkli bir sebepten olmustur Bu sefer de ozel kalem mudurlugunu yaptigi eski Hicaz Krali Serif Huseyin i dolandirmis tutuklanarak hapse atilmistir Hapisten ciktiktan sonra 9 Haziran 1930 da Atina ya giden Molla kisa bir sure sonra 14 Temmuz 1930 da Multeciler Hastanesi nde oldu Ingilizler hesabina ajanligiVikikaynak ta Nutuk 3 bolum Sait Molla nasil calisiyordu ile ilgili metin bulabilirsiniz Turkiye nin Ingiliz himayesi altina girmesi konusunda en faal calismis kisilerden birisi olan Ingiliz ajani Rahip Frew ile Sait Molla arasindaki yazismalar ele gecmis ve bu mektuplarda Frew dan yuklu miktarlarda para aldigi ve bu paralari isyan cikartmak amaciyla Anadolu daki bazi sifreli isimlere gonderdigi anlasilmistir Nutuk ta belgeler bolumunde Rahip Frew a yazdigi mektuplar verilmistir Ajan Frew a yazdigi mektuplarda Kurt Teali Cemiyeti mensuplarina ve dogudaki faaliyetleri icin para gonderdigini yazmisti Mustafa Kemal Rahip Frew a daha sonra mektup yazar ve Sait Molla ya Adapazari ve Karacabey de isyan cikarttirmak icin verdiklerini bildiklerini aciklar Tarihci Cemal Kutay kitaplarinda Sait Molla dan Ingiliz ajani diye bahsetmektedir Isgalci devletlerin baskisiyla Ermeni Kirimi nda sorumlulugu bulundugu iddiasiyla Divani harp mahkemesinde yargilanan Kemal Bey in davasinda mahkeme heyetinde idam kararini verenler arasindaydi Dis baglantilarhttp www atam gov tr index php Page DergiIcerik amp IcerikNo 1536 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www kho edu tr atasayfa buynutuk bolum04 index54 htm20 Kasim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Film Nutuk Mister Frew a yazdigim mektup20 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca a b Avcuoglu Dogan Milli Kurtulus Tarihi 1838 den 1995 e Istanbul ISBN 975 478 026 9 Ingiliz Sevenler Derneginin bu acik calismalari yani sira Rahip Frew ve ajan Sait Molla bir yeralti faaliyetini surdurmuslerdir Sait Molla nin ustad dedigi Rahip Frew a yazdigi ele gecen belgeler 1919 ve 1920 yillarindaki ic isyanlarda bunlarin oynadigi rolu apacik gozler onune sermistir a b c Yrd Doc Dr Mehmet Demiryurek Sait Molla nin Nice deki Yayimladigi Risale ve Tahlili Ataturk Arastirma Merkezi Dergisi Sayi 64 65 66 Cilt XXII Mart Temmuz Kasim 2006 20 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Kasim 2010 a b Yrd Doc Dr Mehmet Demiryurek Kibris ta Bir 150 lik Sait Molla 1925 1930 Ataturk Arastirma Merkezi Dergisi Sayi 57 Cilt XIX Kasim 2003 6 Mart 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Aralik 2007 Saduman Halici Yuzellilik Gazeteciler Mutareke Doneminin Isbirlikcileri Cumhuriyet Kitaplari Ataturk Mustafa Kemal 1927 Nutuk c 3 belgeler Sait Molla nasil calisiyordu ele gecirilen mektuplari T C Kara Harp Okulu 20 Kasim 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Aralik 2007 Efendiler bu mektuplarin suretlerinin alindigini hisseden Sait Molla nin Turkce Istanbul gazetesinin 8 Kasim 1919 tarihli nushasinda bu mektuplardan soz ederek uzun ve sert bir dille kaleme alinmis bir tekzip yayinlamis olmasina ragmen gercekler inkar edilemez Bu mektuplarin suretleri Sait Molla nin evinden ve mektuplarin musveddelerinin yazili bulundugu bir defterden aynen alinmistir Bu durum bir yana mektuplarin icindekiler memlekette kendini gosteren durumlar ve olaylarla ve ayrica ne olduklari ortaya cikan bazi sahislarla tam bir uygunluk gostermektedir Simdi musaade buyurursaniz bu mektuplari tarih sirasiyla arz edeyim Ataturk Mustafa Kemal 1927 Nutuk 1 c s 216 Mister Frew a yazdigim mektup 28 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Mayis 2008 Bunlar arasinda Sait Molla ile hazirlanip uygulamasina basladiginiz guvenilir kaynaklardan haber alinan planin Ingiliz milletinin gercekten suclanmasini gerektirecek bir nitelikte oldugunu bildirmeme musaadenizi rica ederim Cemal Kutay Osmanli dan Cumhuriyete