Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sirenik Yupikleri ya da Sirenik Eskimoları (kendilerince Сиӷы́ныгмы̄́ӷа tekil, Сиӷы́ныгмы̄́ӷий çoğul), Rusya'ya bağlı Çukotka Özerk Okrugunda bulunan Çukçi Yarımadasının güney kıyılarında Sirenik (Сиӷы́ных) başta olmak üzere birkaç köyde yaşayan ve kültürleri büyük ölçüde özgünlüğünü yitirmiş olan Yupik kolundan bir Eskimo halkıdır. Dilleri diğer Yupik dillerinden oldukça farklı olduğu için Menovşçikov (Меновщиков) gibi kimi uzmanlara göre Eskimo halklarının Yupik ve İnuit dışında üçüncü koludur.
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
| Diller | |
| Din | |
6 = Çukçi Rayonu (Чукотский район) ve Lavrentiya (Лаврентия; Eskimoca Ӄышы) kasabası. Rayonun kuzeydoğusundaki uzantı Naukan köyüdür
4 = Provideniya Rayonu (Провиденский район) ve Provideniya (Провидения ) kasabası. Bu rayonun doğu kıyılarında Sibirya Yupikleri (Çaplino) , güney kıyılarında ise Sirenik Yupikleri bulunur
Özgün kültürleri büyük ölçüde değişmiştir. Günümüzde Rusya'da ayrı bir halk olarak nitelendirilmez, Naukan ve Sibirya (Çaplino) Yupikleriyle birlikte "Asya Eskimoları" adı altında anılırlar.
Eskimo halkları içindeki yeri
- Eskimo - Aleut halkları
- Aleutlar
- Eskimolar
- Sirenik Eskimoları
- Yupik halkları
- Sirenik Yupikleri
- Öz Yupik halkları
- Sibirya Yupikleri
- Naukan Yupikleri
- Alaska Yupikleri (Yupikler & Çupikler)
- Supikler
- İnuit halkları
Tarih
20 yüzyıl başlarında Sirenik Yupikleri Çukçi Yarımadasının Provideniya (Провидения) ile Preobrajeniya (Преображения) koyları arasında bulunan Sirenik ya da Sığınık (Сиӷы́ныӽ), İmtuk (Имтух), Kınlığak (Кынлыӷаӽ), Asun (Асун) ve Nunalık (Нуналых) noktalarında yaşıyordu.
1895 yılında Sireniki (Sirinek) köyünde 79, İmtuk köyünde de 43 konuşanı vardı. 20 yüzyıl başlarında Sirenik Yupikçesini konuşanlar 1954 yılında 130 kişi iken 1980 li yılların başlarında yalnızca 30 kişi tarafından konuşuluyordu. 1988 yılında bu sayı 4 e inmiş, 1997 yılında da son kişi ölünce de yok olmuştur.
Dil ve eğitim
Dilleri (Uqeghllistun) Valentina Vıye (Валентина Выйе) adlı son konuşanının 1997 yılında ölmesiyle yok oldu. Anadillerini unutan Sirenik Yupikleri bugün Sibirya Yupikçesinin Ungazik şivesiyle ya da Rusça konuşmaktadır. Rusçayı günümüzde özellikle gençler tercih etmektedir.
Avcılık ve toplayıcılık
Bütün Eskimo halkları gibi Naukan Yupikleri de avcı ve toplayıcıdır. Eskiden kayıklarla balina, mors (айвыӽ), fok gibi deniz memelilerini zıpkın (ипӽыта) kullanarak avlıyorlardı.
Geçmişte KGB tarafından yapılan çok sıkı kontroller günümüzde o kadar sıkı olmasa da Rus sınır muhafaza ekiplerince yapılmaktadır ve Rusya'daki Eskimoların balina ya da fok avlaması izne tabidir. Uluslararası Balinacılık Kurulunu 1998 yılında Grönland balinası avı için ikna edebildiler ve ilk yıl iki tane avladılar.
Sirenik köyündeki tek kürklük tilki yetiştirme çiftliği 1998 yılında kapatılmıştır. Fok derisini işleyen tabakhane de kapalıdır. Morslardan sabun yapan fabrika da kapalıdır. buradaki 200 kadar mors dişini işleyecek ekipman yoktur. Av malzemeleri kısıtlıdır. 1999 yılında avcılar hâlâ resmen kolhoz üyesi olarak kayıtlıdır ve ücretleri nakit olarak değil düzensiz biçimde balina eti ya da mors dişi olarak ödenmektedir. Bugün Sirenik (ya da Sireniki) köyünde 600 kişi vardır. İşsizlik (gençlerde % 50), alkol ve buna bağlı olarak da suç bugünkü Sirenik Yupiklerinin toplumsal sorunlarındandır.
Din
Şamanizm
Son şaman 1989 yılında öldükten sonra şaman olarak ortaya çıkan kimse olmamıştır.
Hıristiyanlık
Dipnotlar
Dış bağlantılar
- (Sirenik köyü ve yerlileri üzerine İnternet'teki en geniş fotoğraf albümü)
- Эскимосы и береговые чукчи о гренландском ките 2 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sirenik Yupikleri ya da Sirenik Eskimolari kendilerince Siӷy nygmy ӷa tekil Siӷy nygmy ӷij cogul Rusya ya bagli Cukotka Ozerk Okrugunda bulunan Cukci Yarimadasinin guney kiyilarinda Sirenik Siӷy nyh basta olmak uzere birkac koyde yasayan ve kulturleri buyuk olcude ozgunlugunu yitirmis olan Yupik kolundan bir Eskimo halkidir Dilleri diger Yupik dillerinden oldukca farkli oldugu icin Menovscikov Menovshikov gibi kimi uzmanlara gore Eskimo halklarinin Yupik ve Inuit disinda ucuncu koludur Sireniki Yupikleri Siӷy nygmy ӷij Onemli nufusa sahip bolgelerDillerSirenik Yupikcesi Sibirya Yupikcesi Cukcice RuscaDinHristiyanlik Ortodoks SamanizmCukotka Ozerk Okrugunda Yupik Eskimo cografyasi 6 Cukci Rayonu Chukotskij rajon ve Lavrentiya Lavrentiya Eskimoca Ӄyshy kasabasi Rayonun kuzeydogusundaki uzanti Naukan koyudur 4 Provideniya Rayonu Providenskij rajon ve Provideniya Provideniya kasabasi Bu rayonun dogu kiyilarinda Sibirya Yupikleri Caplino guney kiyilarinda ise Sirenik Yupikleri bulunurProvideniya Koyu Buhta Provideniya ve cevresi Dogu kisimlari Caplino Sibirya Yupiklerine guney ve guneybati kismi ise Sirenik Yupiklerine aittir Ozgun kulturleri buyuk olcude degismistir Gunumuzde Rusya da ayri bir halk olarak nitelendirilmez Naukan ve Sibirya Caplino Yupikleriyle birlikte Asya Eskimolari adi altinda anilirlar Eskimo halklari icindeki yeriEskimo Aleut halklari Aleutlar Eskimolar Sirenik Eskimolari Yupik halklari Sirenik Yupikleri Oz Yupik halklari Sibirya Yupikleri Naukan Yupikleri Alaska Yupikleri Yupikler amp Cupikler Supikler Inuit halklari Inyupikler Bati Kanada Inuitleri Gronland InuitleriTarih20 yuzyil baslarinda Sirenik Yupikleri Cukci Yarimadasinin Provideniya Provideniya ile Preobrajeniya Preobrazheniya koylari arasinda bulunan Sirenik ya da Siginik Siӷy nyӽ Imtuk Imtuh Kinligak Kynlyӷaӽ Asun Asun ve Nunalik Nunalyh noktalarinda yasiyordu 1895 yilinda Sireniki Sirinek koyunde 79 Imtuk koyunde de 43 konusani vardi 20 yuzyil baslarinda Sirenik Yupikcesini konusanlar 1954 yilinda 130 kisi iken 1980 li yillarin baslarinda yalnizca 30 kisi tarafindan konusuluyordu 1988 yilinda bu sayi 4 e inmis 1997 yilinda da son kisi olunce de yok olmustur Dil ve egitimDilleri Uqeghllistun Valentina Viye Valentina Vyje adli son konusaninin 1997 yilinda olmesiyle yok oldu Anadillerini unutan Sirenik Yupikleri bugun Sibirya Yupikcesinin Ungazik sivesiyle ya da Rusca konusmaktadir Ruscayi gunumuzde ozellikle gencler tercih etmektedir Avcilik ve toplayicilikButun Eskimo halklari gibi Naukan Yupikleri de avci ve toplayicidir Eskiden kayiklarla balina mors ajvyӽ fok gibi deniz memelilerini zipkin ipӽyta kullanarak avliyorlardi Gecmiste KGB tarafindan yapilan cok siki kontroller gunumuzde o kadar siki olmasa da Rus sinir muhafaza ekiplerince yapilmaktadir ve Rusya daki Eskimolarin balina ya da fok avlamasi izne tabidir Uluslararasi Balinacilik Kurulunu 1998 yilinda Gronland balinasi avi icin ikna edebildiler ve ilk yil iki tane avladilar Sirenik koyundeki tek kurkluk tilki yetistirme ciftligi 1998 yilinda kapatilmistir Fok derisini isleyen tabakhane de kapalidir Morslardan sabun yapan fabrika da kapalidir buradaki 200 kadar mors disini isleyecek ekipman yoktur Av malzemeleri kisitlidir 1999 yilinda avcilar hala resmen kolhoz uyesi olarak kayitlidir ve ucretleri nakit olarak degil duzensiz bicimde balina eti ya da mors disi olarak odenmektedir Bugun Sirenik ya da Sireniki koyunde 600 kisi vardir Issizlik genclerde 50 alkol ve buna bagli olarak da suc bugunku Sirenik Yupiklerinin toplumsal sorunlarindandir DinSamanizm Son saman 1989 yilinda oldukten sonra saman olarak ortaya cikan kimse olmamistir HiristiyanlikDipnotlar Nikolai Vakhtin Endangered Languages in Northern Siberia Siberian Yupik and other Languages of Chukotka PDF 3 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 22 Eylul 2010 a b c 24 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Eylul 2010 Dis baglantilar Sirenik koyu ve yerlileri uzerine Internet teki en genis fotograf albumu Eskimosy i beregovye chukchi o grenlandskom kite 2 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde