Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sismik dalga, Dünya veya başka gezegen gibi bir cisim içinden geçen akustik enerji dalga'sıdır. Deprem, volkanik patlama, magma hareketinden, büyük heyelan ve alçak frekanslı akustik enerji üreten büyük insan yapımı bir patlama'dan kaynaklanabilir.
Sismik dalgalar, dalgaları sismograflar, hidrofonlar (suda) veya ivmeölçerler kullanarak kaydeden sismologlar tarafından incelenir. Sismik dalgalar, çeşitli doğal ve antropojenik kaynaklardan kaynaklanan sürekli düşük genlikli titreşim olan sismik gürültüden ayırt edilir.
Sismik dalganın yayılma hızı, ortamın yoğunluk ve esnekliğine ve dalga tipine bağlıdır. Hız, Dünya'nın kabuğu ve mantosu boyunca derinlikle birlikte artma eğilimindedir ancak mantodan Dünya'nın dış çekirdeği'ne doğru keskin bir şekilde düşer.
Depremler, farklı hızlara sahip farklı dalga türleri oluşturur. Bir sismik gözlemevi tarafından kaydedildiğinde, dalgaların farklı seyahat süreleri, bilim adamlarının depremin hipomerkezini bulmasına yardımcı olur. Jeofizikte, sismik dalgaların kırılması veya yansıması Yeryüzünün iç yapısı araştırmalarında kullanılır. Bilim adamları bazen sığ, yer altı yapıları araştırmak için titreşimler üretir ve ölçerler.
prensipleri ile yerkabuğunun katı kısmında meydana gelen gerilmeler, bu enerjilerini fay hareketleri ile (yanal atılımlı, düşey atılımlı, çapraz atılımlı vb.) ya da bilinen ismi depremlerle ortaya çıkarırlar. Deprem oluştuğunda yeryüzüne sırası ile iki çeşit hareket dalgası ulaşır: P-dalgası öncül dalgadır ve yer yüzeyine paralel doğrultudaki titreşimlerdir. P-dalgası yıkıcı özellik içermeyip yayılımı yere paralel olduğu için ilk önce yeryüzüne varan titreşimdir.
S dalgası ise yeryüzeyine göre dik yönde hareket eder.
P ve S dalgaları içinden geçtikleri ortama göre 5 ile 15 km/saniye de ilerler. S-dalgaları ilerleme hızı P-dalgalarına göre yarı yarıyadır. Deprem dalgalarının hızı, içinden geçtikleri ortamın yoğunluğuna bağlıdır. P ve S dalgaları yerkabuğunun derinliklerinde, yertabakalarının türüne bağlı olarak (kömür katmanı, çamur, petrol, kayaç gibi), bir kayaç türünden diğerine geçerken kırılırlar. Yerbilimciler, dalgaların kırılma şekillerini inceleyerek yerkürenin derinliklerinin bir modelini yaratabilirler.
Türler
Birçok sismik dalga türü arasında, Dünya'nın içinden geçen “Cisim dalgaları” ile Dünya yüzeyinde hareket eden “yüzey dalgaları” arasında geniş bir ayrım yapılabilir.:48–50:56–57
Bu makalede açıklananlardan başka dalga yayılma modları vardır; yer kaynaklı dalgalar için nispeten önemsiz olsalar da, asterosismoloji durumunda önemlidirler.
- Cisim dalgaları Dünya'nın iç kısımlarından geçer.
- Yüzey dalgaları yüzey boyunca yayılır. Yüzey dalgaları, üç boyutta hareket eden cisim dalgalarından mesafeyle daha yavaş bozulur.
- Yüzey dalgalarının parçacık hareketi cisim dalgalarından daha büyüktür, bu nedenle yüzey dalgaları daha çok hasara neden olma eğilimindedir.
Cisim dalgaları
Cisim dalgaları, yoğunluk ve modülüs (katılık) açısından malzeme özellikleri tarafından kontrol edilen yollar boyunca Dünya'nın içinde hareket eder. Yoğunluk ve modül ise sıcaklığa, kompozisyona ve malzeme fazına göre değişir. Bu etki, ışık dalgaları'nın kırılmasına benzer. İki tür parçacık hareketi, iki tür cisim dalgasıyla sonuçlanır: Birincil ve İkincil dalgalar.
Birincil dalgalar
Birincil dalgalar (P-dalgaları), doğası gereği boyuna olan sıkıştırma dalgalarıdır. P-dalgaları, önce sismograf istasyonlarına varmak için yeryüzünde diğer dalgalardan daha hızlı hareket eden basınç dalgalarıdır, bu nedenle "Birincil" adı verilir. Bu dalgalar, sıvılar da dahil olmak üzere her tür malzemeden geçebilir ve S dalgalarından yaklaşık 1,7 kat daha hızlı hareket edebilir. Havada ses dalgaları şeklini alırlar, dolayısıyla ses hızı ile hareket ederler. Tipik hızlar havada 330m/sn, suda 1450m/sn ve granitte yaklaşık 5000m/sn'dir.
İkincil dalgalar
İkincil dalgalar (S dalgaları), doğası gereği enine olan kesme dalgalarıdır. Bir deprem olayının ardından S dalgaları, daha hızlı hareket eden P dalgalarından sonra sismograf istasyonlarına gelir ve yayılma yönüne dik olarak zemini yer değiştirir. Yayılma yönüne bağlı olarak, dalga farklı yüzey özellikleri alabilir; örneğin, yatay olarak polarize S dalgaları durumunda, zemin dönüşümlü olarak bir tarafa ve sonra diğer tarafa hareket eder. Akışkanlar (sıvılar ve gazlar) kayma gerilmelerini desteklemediğinden, S dalgaları yalnızca katıların içinden geçebilir. S dalgaları, P dalgalarından daha yavaştır ve herhangi bir malzemede hızları tipik olarak P dalgalarının yaklaşık %60'ı kadardır. Kesme dalgaları herhangi bir sıvı ortamdan geçemez, bu nedenle, dünyanın dış çekirdeğinde S dalgalarının olmaması sıvı bir durumu düşündürür.
Yüzey dalgaları
Sismik yüzey dalgaları Dünya yüzeyinde hareket eder. Mekanik yüzey dalgalarının bir biçimi olarak sınıflandırılabilirler. Yüzey dalgalarının genliği yüzeyden uzaklaştıkça azalır ve sismik cisim dalgalarından (P ve S) daha yavaş yayılır. Çok büyük depremlerden kaynaklanan yüzey dalgaları, birkaç santimetrelik küresel olarak gözlemlenebilir genliğe sahip olabilir.
Rayleigh dalgaları
Yer yuvarlanması da denilen Rayleigh dalgaları, su yüzeyindeki dalgalara benzer hareketlerle yayılan yüzey dalgalarıdır (ancak sığ derinliklerdeki ilişkili sismik parçacık hareketinin genellikle geriye doğru olduğunu ve Rayleigh ve diğer sismik dalgalardaki geri yükleyen kuvvetin de, su dalgalarında olduğu gibi yer çekimine bağlı değil, elastik olduğunu not ediniz.) Bu dalgaların varlığı 1885 yılında Lord Rayleigh John William Strutt tarafından tahmin edilmişti. Rayleigh dalgaları cisim dalgalarından daha yavaştır, örneğin tipik homojen elastik ortam için S dalgalarının hızının kabaca %90'ı kadardır. Katmanlı bir ortamda (örneğin kabuk ve üst mantoda) Rayleigh dalgalarının hızı, frekanslarına ve dalga boylarına bağlıdır.
Stoneley dalgaları
Stoneley dalgası, katı-akışkan sınırında veya belirli koşullar altında aynı zamanda katı-katı sınırında yayılan bir tür sınır dalgasıdır (veya arayüz dalgasıdır). Stoneley dalgalarının genlikleri, temas eden iki ortam arasındaki sınırda maksimum değerlidir ve temastan uzaklaştıkça üstel olarak azalır. Bu dalgalar aynı zamanda sıvı dolu bir sondaj deliğinin duvarlarında da üretilebilir; düşey sismik profillerde (VSP) önemli tutarlı bir gürültü kaynağıdır ve sonik kayıtta kaynağın alçak frekans bileşenini oluşturur.
Stoneley dalgalarının denklemi ilk olarak Cambridge'den Sismoloji Emeritus Profesör Dr. Robert Stoneley (1894–1976) tarafından verilmiştir.
Love dalgaları
Love dalgaları, yalnızca katmanlı bir ortamın varlığında mevcut olan yatay olarak polarize edilmiş kayma dalgalarıdır (SH dalgaları). Adlarını 1911'de dalgaların matematiksel modelini yaratan İngiliz matematikçi Augustus Edward Hough Love'dan alırlar. Genellikle Rayleigh dalgalarından biraz daha hızlı, yani S dalgası hızının yaklaşık %90'ı oranında hareket ederler.
Normal modlar
Dünyanın serbest salınımları, zıt yönlerde hareket eden iki yüzey dalgası arasındaki girişimin sonucu olan duran dalgalardır. Rayleigh dalgalarının girişimi küresel salınım S ile sonuçlanırken, Love dalgalarının girişimi toroidal salınım T 'yi verir. Salınım modları üç sayıyla belirtilir; ör. nSlm ki burada l, açısal sıra numarasıdır (veya küresel harmonik derecesi ‘dir, daha fazla ayrıntı için Küresel harmoniklere bakınız).
M sayısı azimut sıra numarasıdır. −l 'den +l 'ye kadar 2l+1 değerini alabilir. N sayısı radyal sıra numarası ‘dır. Yarıçapı n sıfır geçişli dalga anlamına gelir. Küresel simetrik Dünya için verilen n ve l periyodu mye bağlı değildir.
Küresel salınımların bazı örnekleri, tüm Dünya'nın genişlemesini ve daralmasını içeren ve yaklaşık 20 dakika periyodlu "nefes alma" modu 0S0 ve iki alternatif yönde genişlemeleri içeren ve yaklaşık 54 dakikalık süreli "ragbi" modu 0S2 ’dir. 0S1 modu yoktur çünkü ağırlık merkezinde değişiklik gerektirecek ve bu da harici bir kuvvet gerektirecektir.
Temel toroidal modlardan 0T1, Dünya'nın dönüş hızındaki değişiklikleri temsil eder; bu olmasına rağmen sismolojide faydalı olamayacak kadar yavaştır.
0T2 modu, kuzey ve güney yarımkürelerin birbirine göre bükülmesini tanımlar ve yaklaşık 44 dakika sürelidir.
Dünyanın serbest salınımlarına ilişkin ilk gözlemler, 1960 yılında Şili'de olan büyük depremde yapıldı. Günümüzde binlerce mod dönemleri gözlemlenmiştir. Bu veriler, Dünya'nın iç kısmının büyük ölçekli yapılarını sınırlamak için kullanılır.
Dünyanın mantosundaki ve çekirdeğindeki P ve S dalgaları
Bir deprem olduğunda, merkez üssü yakınındaki sismograflar hem P hem de S dalgalarını kaydedebilir, ancak daha uzak mesafedekiler artık ilk S dalgasının yüksek frekanslarını tespit edemez.
Kesme dalgaları sıvılardan geçemediğinden bu doğa olayı, Richard Dixon Oldham tarafından gösterildiği gibi, Dünya'nın sıvı dış çekirdeği olduğuna dair gözlemin orijinal kanıtıydı. Bu tür gözlemler aynı zamanda sismik testlerle Ay'ın sağlam bir çekirdeğe sahip olduğunu iddia etmek için de kullanılır; ancak son jeodezik çalışmalar çekirdeğin hâlâ erimiş olduğunu göstermektedir.
Kaynakça
- ^ G. R. Helffrich; B. J. Wood (2002). "The Earth's mantle" (PDF). Nature. Macmillan Magazines. 412 (2 August): 501-7. doi:10.1038/35087500. (PMID) 11484043. 24 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından (PDF).
- ^ Shearer 2009, Introduction
- ^ a b c Shearer 2009, Chapter 8 (Also see errata 11 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .)
- ^ Seth Stein; Michael Wysession (1 Nisan 2009). An Introduction to Seismology, Earthquakes, and Earth Structure. John Wiley & Sons. ISBN .
- ^ . Burke Museum of Natural History and Culture. 14 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2019.
- ^ Sammis, C.G.; Henyey, T.L. (1987). Geophysics Field Measurements. Academic Press. s. 12. ISBN .
- ^ Rayleigh, Lord (1885). "On waves propagated along the plane surface of an elastic solid". Proceedings of the London Mathematical Society. Cilt 17. ss. 4-11. 24 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Nisan 2024.
- ^ . 7 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2012.
- ^ Stoneley, R. (1 Ekim 1924). "Elastic waves at the surface of separation of two solids". Proceedings of the Royal Society of London A. 106 (738). ss. 416-428. Bibcode:1924RSPSA.106..416S. doi:10.1098/rspa.1924.0079.
- ^ Robert Stoneley, 1929 – 2008.. Obituary of his son with reference to discovery of Stoneley waves.
- ^ Sheriff, R. E.; Geldart, L. P. (1995). Exploration Seismology (2.2 yayıncı=Cambridge University Press bas.). s. 52. ISBN .
- ^ Love, A.E.H. (1911). Some problems of geodynamics; …. Londra, İngiltere: Cambridge University Press. ss. 144-178.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sismik dalga Dunya veya baska gezegen gibi bir cisim icinden gecen akustik enerji dalga sidir Deprem volkanik patlama magma hareketinden buyuk heyelan ve alcak frekansli akustik enerji ureten buyuk insan yapimi bir patlama dan kaynaklanabilir Vucut dalgalari ve yuzey dalgalariSismograftan p ve s dalgalarinin kaydiDerinlige karsi Dunya daki sismik dalgalarin hizi Dis cekirdekteki ihmal edilebilir S dalgasinin hizi sivi oldugu icin olusurken kati ic cekirdekte S dalgasi hizi sifir degildir Sismik dalgalar dalgalari sismograflar hidrofonlar suda veya ivmeolcerler kullanarak kaydeden sismologlar tarafindan incelenir Sismik dalgalar cesitli dogal ve antropojenik kaynaklardan kaynaklanan surekli dusuk genlikli titresim olan sismik gurultuden ayirt edilir Sismik dalganin yayilma hizi ortamin yogunluk ve esnekligine ve dalga tipine baglidir Hiz Dunya nin kabugu ve mantosu boyunca derinlikle birlikte artma egilimindedir ancak mantodan Dunya nin dis cekirdegi ne dogru keskin bir sekilde duser Depremler farkli hizlara sahip farkli dalga turleri olusturur Bir sismik gozlemevi tarafindan kaydedildiginde dalgalarin farkli seyahat sureleri bilim adamlarinin depremin hipomerkezini bulmasina yardimci olur Jeofizikte sismik dalgalarin kirilmasi veya yansimasi Yeryuzunun ic yapisi arastirmalarinda kullanilir Bilim adamlari bazen sig yer alti yapilari arastirmak icin titresimler uretir ve olcerler Deprem dalgalarinin yollarinin karmasikligini gosteren tum Dunya nin kesiti Farkli derinliklerde bulunan farkli kaya turleri dalgalarin hareket hizini degistirdigi icin yollar egridir P ile isaretlenmis duz cizgiler sikistirma dalgalaridir S ile isaretlenmis kesikli cizgiler kesme dalgalaridir S dalgalari cekirdegin icinden gecmez ancak cekirdege PKP SKS girerken sikistirma dalgalarina K ile isaretli donusturulebilir Dalgalar yuzeye yansiyabilir PP PPP SS prensipleri ile yerkabugunun kati kisminda meydana gelen gerilmeler bu enerjilerini fay hareketleri ile yanal atilimli dusey atilimli capraz atilimli vb ya da bilinen ismi depremlerle ortaya cikarirlar Deprem olustugunda yeryuzune sirasi ile iki cesit hareket dalgasi ulasir P dalgasi oncul dalgadir ve yer yuzeyine paralel dogrultudaki titresimlerdir P dalgasi yikici ozellik icermeyip yayilimi yere paralel oldugu icin ilk once yeryuzune varan titresimdir S dalgasi ise yeryuzeyine gore dik yonde hareket eder P ve S dalgalari icinden gectikleri ortama gore 5 ile 15 km saniye de ilerler S dalgalari ilerleme hizi P dalgalarina gore yari yariyadir Deprem dalgalarinin hizi icinden gectikleri ortamin yogunluguna baglidir P ve S dalgalari yerkabugunun derinliklerinde yertabakalarinin turune bagli olarak komur katmani camur petrol kayac gibi bir kayac turunden digerine gecerken kirilirlar Yerbilimciler dalgalarin kirilma sekillerini inceleyerek yerkurenin derinliklerinin bir modelini yaratabilirler TurlerBircok sismik dalga turu arasinda Dunya nin icinden gecen Cisim dalgalari ile Dunya yuzeyinde hareket eden yuzey dalgalari arasinda genis bir ayrim yapilabilir 48 50 56 57 Bu makalede aciklananlardan baska dalga yayilma modlari vardir yer kaynakli dalgalar icin nispeten onemsiz olsalar da asterosismoloji durumunda onemlidirler Cisim dalgalari Dunya nin ic kisimlarindan gecer Yuzey dalgalari yuzey boyunca yayilir Yuzey dalgalari uc boyutta hareket eden cisim dalgalarindan mesafeyle daha yavas bozulur Yuzey dalgalarinin parcacik hareketi cisim dalgalarindan daha buyuktur bu nedenle yuzey dalgalari daha cok hasara neden olma egilimindedir Cisim dalgalari Cisim dalgalari yogunluk ve modulus katilik acisindan malzeme ozellikleri tarafindan kontrol edilen yollar boyunca Dunya nin icinde hareket eder Yogunluk ve modul ise sicakliga kompozisyona ve malzeme fazina gore degisir Bu etki isik dalgalari nin kirilmasina benzer Iki tur parcacik hareketi iki tur cisim dalgasiyla sonuclanir Birincil ve Ikincil dalgalar Sismik dalga modelleri Dunya nin mantosu ve cekirdeginde ilerler S dalgalari sivi dis cekirdegin icinden gecemez bu nedenle Dunya nin fay tarafinda bir golge birakirlar P dalgalari cekirdekten gecer ancak P dalgasi kirilmasi sismik dalgalari P dalgasi golge bolgelerinden uzaga dogru buker Birincil dalgalar Birincil dalgalar P dalgalari dogasi geregi boyuna olan sikistirma dalgalaridir P dalgalari once sismograf istasyonlarina varmak icin yeryuzunde diger dalgalardan daha hizli hareket eden basinc dalgalaridir bu nedenle Birincil adi verilir Bu dalgalar sivilar da dahil olmak uzere her tur malzemeden gecebilir ve S dalgalarindan yaklasik 1 7 kat daha hizli hareket edebilir Havada ses dalgalari seklini alirlar dolayisiyla ses hizi ile hareket ederler Tipik hizlar havada 330m sn suda 1450m sn ve granitte yaklasik 5000m sn dir Ikincil dalgalar Ikincil dalgalar S dalgalari dogasi geregi enine olan kesme dalgalaridir Bir deprem olayinin ardindan S dalgalari daha hizli hareket eden P dalgalarindan sonra sismograf istasyonlarina gelir ve yayilma yonune dik olarak zemini yer degistirir Yayilma yonune bagli olarak dalga farkli yuzey ozellikleri alabilir ornegin yatay olarak polarize S dalgalari durumunda zemin donusumlu olarak bir tarafa ve sonra diger tarafa hareket eder Akiskanlar sivilar ve gazlar kayma gerilmelerini desteklemediginden S dalgalari yalnizca katilarin icinden gecebilir S dalgalari P dalgalarindan daha yavastir ve herhangi bir malzemede hizlari tipik olarak P dalgalarinin yaklasik 60 i kadardir Kesme dalgalari herhangi bir sivi ortamdan gecemez bu nedenle dunyanin dis cekirdeginde S dalgalarinin olmamasi sivi bir durumu dusundurur Yuzey dalgalari Sismik yuzey dalgalari Dunya yuzeyinde hareket eder Mekanik yuzey dalgalarinin bir bicimi olarak siniflandirilabilirler Yuzey dalgalarinin genligi yuzeyden uzaklastikca azalir ve sismik cisim dalgalarindan P ve S daha yavas yayilir Cok buyuk depremlerden kaynaklanan yuzey dalgalari birkac santimetrelik kuresel olarak gozlemlenebilir genlige sahip olabilir Rayleigh dalgalari Yer yuvarlanmasi da denilen Rayleigh dalgalari su yuzeyindeki dalgalara benzer hareketlerle yayilan yuzey dalgalaridir ancak sig derinliklerdeki iliskili sismik parcacik hareketinin genellikle geriye dogru oldugunu ve Rayleigh ve diger sismik dalgalardaki geri yukleyen kuvvetin de su dalgalarinda oldugu gibi yer cekimine bagli degil elastik oldugunu not ediniz Bu dalgalarin varligi 1885 yilinda Lord Rayleigh John William Strutt tarafindan tahmin edilmisti Rayleigh dalgalari cisim dalgalarindan daha yavastir ornegin tipik homojen elastik ortam icin S dalgalarinin hizinin kabaca 90 i kadardir Katmanli bir ortamda ornegin kabuk ve ust mantoda Rayleigh dalgalarinin hizi frekanslarina ve dalga boylarina baglidir Stoneley dalgalari Stoneley dalgasi kati akiskan sinirinda veya belirli kosullar altinda ayni zamanda kati kati sinirinda yayilan bir tur sinir dalgasidir veya arayuz dalgasidir Stoneley dalgalarinin genlikleri temas eden iki ortam arasindaki sinirda maksimum degerlidir ve temastan uzaklastikca ustel olarak azalir Bu dalgalar ayni zamanda sivi dolu bir sondaj deliginin duvarlarinda da uretilebilir dusey sismik profillerde VSP onemli tutarli bir gurultu kaynagidir ve sonik kayitta kaynagin alcak frekans bilesenini olusturur Stoneley dalgalarinin denklemi ilk olarak Cambridge den Sismoloji Emeritus Profesor Dr Robert Stoneley 1894 1976 tarafindan verilmistir Love dalgalari Love dalgalari yalnizca katmanli bir ortamin varliginda mevcut olan yatay olarak polarize edilmis kayma dalgalaridir SH dalgalari Adlarini 1911 de dalgalarin matematiksel modelini yaratan Ingiliz matematikci Augustus Edward Hough Love dan alirlar Genellikle Rayleigh dalgalarindan biraz daha hizli yani S dalgasi hizinin yaklasik 90 i oraninda hareket ederler Normal modlar Iki anlik toroidal 0T1 saliniminin hareket duygusu Kuresel 0S2 salinimi icin hareket semasi Kesikli cizgiler dugum sifir cizgileri verir Oklar hareket hissi verir Dunyanin serbest salinimlari zit yonlerde hareket eden iki yuzey dalgasi arasindaki girisimin sonucu olan duran dalgalardir Rayleigh dalgalarinin girisimi kuresel salinim S ile sonuclanirken Love dalgalarinin girisimi toroidal salinim T yi verir Salinim modlari uc sayiyla belirtilir or nSlm ki burada l acisal sira numarasidir veya kuresel harmonik derecesi dir daha fazla ayrinti icin Kuresel harmoniklere bakiniz M sayisi azimut sira numarasidir l den l ye kadar 2l 1 degerini alabilir N sayisi radyal sira numarasi dir Yaricapi n sifir gecisli dalga anlamina gelir Kuresel simetrik Dunya icin verilen n ve l periyodu mye bagli degildir Kuresel salinimlarin bazi ornekleri tum Dunya nin genislemesini ve daralmasini iceren ve yaklasik 20 dakika periyodlu nefes alma modu 0S0 ve iki alternatif yonde genislemeleri iceren ve yaklasik 54 dakikalik sureli ragbi modu 0S2 dir 0S1 modu yoktur cunku agirlik merkezinde degisiklik gerektirecek ve bu da harici bir kuvvet gerektirecektir Temel toroidal modlardan 0T1 Dunya nin donus hizindaki degisiklikleri temsil eder bu olmasina ragmen sismolojide faydali olamayacak kadar yavastir 0T2 modu kuzey ve guney yarimkurelerin birbirine gore bukulmesini tanimlar ve yaklasik 44 dakika surelidir Dunyanin serbest salinimlarina iliskin ilk gozlemler 1960 yilinda Sili de olan buyuk depremde yapildi Gunumuzde binlerce mod donemleri gozlemlenmistir Bu veriler Dunya nin ic kisminin buyuk olcekli yapilarini sinirlamak icin kullanilir Dunyanin mantosundaki ve cekirdegindeki P ve S dalgalari Bir deprem oldugunda merkez ussu yakinindaki sismograflar hem P hem de S dalgalarini kaydedebilir ancak daha uzak mesafedekiler artik ilk S dalgasinin yuksek frekanslarini tespit edemez Kesme dalgalari sivilardan gecemediginden bu doga olayi Richard Dixon Oldham tarafindan gosterildigi gibi Dunya nin sivi dis cekirdegi olduguna dair gozlemin orijinal kanitiydi Bu tur gozlemler ayni zamanda sismik testlerle Ay in saglam bir cekirdege sahip oldugunu iddia etmek icin de kullanilir ancak son jeodezik calismalar cekirdegin hala erimis oldugunu gostermektedir Kaynakca G R Helffrich B J Wood 2002 The Earth s mantle PDF Nature Macmillan Magazines 412 2 August 501 7 doi 10 1038 35087500 PMID 11484043 24 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan PDF Shearer 2009 Introduction a b c Shearer 2009 Chapter 8 Also see errata 11 Kasim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Seth Stein Michael Wysession 1 Nisan 2009 An Introduction to Seismology Earthquakes and Earth Structure John Wiley amp Sons ISBN 978 14443 1131 0 Burke Museum of Natural History and Culture 14 Agustos 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Mart 2019 Sammis C G Henyey T L 1987 Geophysics Field Measurements Academic Press s 12 ISBN 978 0 08 086012 1 Rayleigh Lord 1885 On waves propagated along the plane surface of an elastic solid Proceedings of the London Mathematical Society Cilt 17 ss 4 11 24 Subat 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Nisan 2024 7 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Mart 2012 Stoneley R 1 Ekim 1924 Elastic waves at the surface of separation of two solids Proceedings of the Royal Society of London A 106 738 ss 416 428 Bibcode 1924RSPSA 106 416S doi 10 1098 rspa 1924 0079 Robert Stoneley 1929 2008 Obituary of his son with reference to discovery of Stoneley waves Sheriff R E Geldart L P 1995 Exploration Seismology 2 2 yayinci Cambridge University Press bas s 52 ISBN 0 521 46826 4 Love A E H 1911 Some problems of geodynamics Londra Ingiltere Cambridge University Press ss 144 178