Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Susam ya da Küncü familyasına ait, (Sesamum indicum) cinsinden anavatanı Afrika olan çiçekli bir bitki türüdür. Afrika'da çok sayıda vahşi akrabası vardır ve Hindistan'da ise daha az sayıdadır. Dünya'da tropik bölgelerde yaygın olarak ve tohum kapsüllerinde yetişen yenilebilir tohumları için yetiştirilir. 2018'deki dünya üretim miktarı, Sudan, Myanmar ve Hindistan'ın en büyük üreticiler olduğu 6 milyon ton idi. Susam tohumu bilinen en eski yağlı ürünlerden biridir ve 3000 yıldan uzun bir süre önce evcilleştirilmiştir. "Sesamum"un çoğu vahşi ve 'ya özgü birçok başka türü vardır. S. indicum, ekilen türü, Hindistan'da doğdu ve diğer mahsullerin başarısız olduğu yerlerde yetişen kuraklık benzeri koşullara toleranslıdır. Susam, en yüksek yağ içerikli tohumlardan biridir. Zengin, cevizimsi tada sahip, dünya çapında mutfaklarda yaygın kullanılan bir malzemedir. Diğer tohumlar ve gıdalar gibi, bazı insanlarda alerjik reaksiyonları tetikleyebilir.
| Susam | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Sesamum indicum L. |
Asya, Avrupa ve Türkiye'nin sıcak bölgelerinde tarımı yapılır. Kapsül meyvelerinin içinde çok sayıda tohum bulunur ve bunlar baharat olarak kullanılır. Simit, çörek üzerlerine konur. Susam, tahinin ana maddesidir.
Kökenleri ve tarihi
Susam tohumu, insanlık tarafından bilinen en eski mahsulü olarak kabul edilir. Cinsin birçok türü vardır ve çoğu vahşidir. "Sesamum" cinsinin çoğu vahşi türü, Sahra altı Afrika'ya özgüdür. S. indicum, ekili tipi, Hindistan kökenlidir.
Arkeolojik kalıntılar, susamın ilk kez 5500 yıl önce evcilleştirildiğini gösterir. Arkeolojik kazılarda ele geçen kömürleşmiş susam kalıntıları MÖ 3500-3050 yıllarına tarihlendirilmiştir. Fuller, Mezopotamya ile Hindistan alt kıtası arasında susam ticaretinin MÖ 2000'de gerçekleştiğini iddia eder.İndus Vadisi Uygarlığı'nın susam yağını Mezopotamya'ya ihraç etmiş olması mümkündür, burada Sümerce'de ilu ve ' Akad dili'nde 'ellu denirdi.
Bazı raporlar susamın Mısır'da Ptolemaios dönemi sırasında ekildiğini iddia ederken, diğerleri 'ı öne sürer.
Mısırlılar buna sesemt adını verdiler ve 3600 yıldan daha eski tarihli ' parşömenlerinde tıbbi ilaçlar listesine dahil edildi. Kral Tutankamon'un kazıları, diğer mezar eşyalarının yanı sıra susam sepetlerini ortaya çıkardı, bu da susamın MÖ 1350'ye kadar Mısır'da bulunduğunu düşündürür. Arkeolojik raporlar, susamın en az 2750 yıl önce Urartu imparatorluğunda yağ çıkarmak için yetiştirildiğini ve preslendiğini gösterir. Diğerleri bunun Etiyopya kaynaklı olabileceğine inanır.
Susamın tarihi kökeni, diğer mahsullerin büyümesini desteklemeyen alanlarda yetişme kabiliyeti ile desteklenmiştir. Aynı zamanda çok az çiftçilik desteğine ihtiyaç duyan sağlam bir mahsuldür - kuraklık koşullarında, yüksek sıcaklıkta, musonlar geçtikten sonra veya hatta yağmurlar azaldığında veya yağmurlar aşırı olduğunda toprakta kalan nem ile büyür. Başka hiçbir ürünün yetişmediği çöllerin kenarında, geçimlik çiftçiler tarafından yetiştirilebilecek bir üründü. Susam hayatta kalan bir ürün olarak adlandırılmıştır.
Botanik
Susam, 50 ila 100 cm (1,6 ila 3,3 ft) boyunda büyüyen , zıt yaprakları 4 ila 14 santimetre (1,6 ila 5,5 in) tüm kenar boşluğuyla uzun; bunlar geniş hançer şekillidir ve 5 santimetre (2 in) genişliğinde, bitkinin tabanında, çiçekli gövdede genişliği 1 cm (0,4 in)'eye düşer.
Çiçekleri boru şeklinde, 3 ila 5 santimetre (1,2 ila 2,0 in) uzunluğundadır ve dört loblu ağzı vardır. Çiçeklerin rengi değişebilir, bazıları beyaz, mavi veya mor olabilir. Susam tohumları, çeşidine bağlı olarak birçok renkte bulunur. En çok ticareti yapılan susam çeşidi kirli beyaz renklidir. Diğer yaygın renkler devetüyü, ten rengi, altın, kahverengi, kırmızımsı, gri ve siyahtır. Gövde ve meyve rengi aynıdır.[]
Susam meyvesi, normalde tüylü, dikdörtgen kesitli ve tipik olarak kısa, üçgen gagalı bir yivli bir kapsüldür. Meyve kapsülünün uzunluğu 2 ila 8 cm, genişliği 0.5 ila 2.0 cm arasındadır ve lokuli sayısı 4 ila 12 arasında değişir. Meyve çeşidine bağlı olarak doğal şekilde ()'i bölüp açar, tohumlar septa boyunca yukarıdan aşağıya ya da iki apikal gözenek vasıtasıyla ayrılarak serbest bırakılır. İlk kapsülün yerleştirme yüksekliği kadar açılma derecesi de mekanize hasat için yetiştirmede önemlidir.[]
Susam tohumları küçüktür. Boyutları bilinen binlerce çeşide göre değişir. Genellikle, tohumlar yaklaşık 3 ila 4 mm uzunluğunda, 2 mm genişliğinde ve 1 mm kalınlığındadır. Tohumlar ovaldir, hafifçe basıktır ve tohumun gözünde (hilum) karşı uca göre biraz daha incedir. 100 tohumun kütlesi 0.203 g'dır.
Tohum kabuğu (testa) düz veya nervürlü olabilir.[]
Susam yağı
Türün yağından yemeklik yağ olarak yararlanıldığı gibi, küspesi de hayvan yemi olarak kullanılır. Susam yağı, soluk sarı renkli, kokusuz, alkolde az, eter ve petrol eterinde kolayca çözünen bir sıvıdır. Yağ, tohumların %50'sini oluşturur. Tıpta bazı preparatların hazırlanmasında zeytinyağı gibi çok eskiden beri çözücü olarak kullanılır.
Dermatolojide susam yağı
Susam yağı, bakım için kaş, kirpik ve saçlara uygulanabilir. Saç kırılmalarını engeller ve selülit için oldukça faydalıdır.
Resim galerisi
-
![image]()
Susamlarla kaplı bir simit. -
![image]()
Tayland'da susam hasatı -
![image]()
Kurumuş susam tohumları
Kaynakça
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;faostatisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ a b T. Ogasawara, k.Chiba, m.Tada in (Y. P. S. Bajaj ed ) (1988). Medicinal and Aromatic Plants, Volume 10. Springer, 1988. ISBN .
- ^ a b Raghav Ram; David Catlin; Juan Romero; Craig Cowley (1990). . Purdue University. 3 Şubat 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b D. Ray Langham. (PDF). American Sesame Growers Association. 28 Haziran 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;rhanisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ a b E.S. Oplinger; D.H. Putnam. . Purdue University. 22 Ocak 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Proceedings of the Harlan Symposium 1997- The Origins of Agriculture and Crop Domestication 27 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved 2012-06-17
- ^ Dorothea Bedigian, (Ed.) (2010). Sesame: The genus Sesamum. CRC Press. ISBN .
- ^ D Zohary, M Hopf – Domestication of Plants in the Old World: The Origin and Spread of Cultivated Plants in West Asia, Europe, and the Nile Valley 29 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Oxford University Press, 2000 Retrieved 2012-06-17
- ^ a b Sesame Coordinators. . Sesaco. 15 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ E.S. Oplinger; D.H. Putnam. . Purdue University. 22 Ocak 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ D Bedigian and J R Harlan – [1] Retrieved 2012-06-17
- ^ D Q Fuller (University College London) – [2] – Further Evidence on the Prehistory of Sesame 2003
- ^ Martha, T. Roth (1958). The Assyrian Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago (CAD) Volume 4, E. Chicago. s. 106. ISBN .
- ^ I Shaw – Oxford University Press, 2003 28 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved 2012-06-17
- ^ Charles Freeman – Egypt, Greece, and Rome: Civilizations of the Ancient Mediterranean Oxford University Press, 29 Apr 2004 Retrieved 2012-06-17
- ^ M Serpico & R White – (editors; P T Nicholson, I Shaw-translator) (23 Mart 2000). Ancient Egyptian Materials and Technology. Cambridge University Press, 23 Mar 2000. ISBN .
- ^ A R David – Handbook to Life in Ancient Egypt 19 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Oxford University Press, 28Oct 1999 Retrieved 2012-06-17
- ^ Voeks, Robert; Rashford, John (2013). African Ethnobotany in the Americas. Springer, New York, NY. ss. 67-123.
- ^ Frederic Rosengarten (2004). The Book of Edible Nuts. Dover Publications. ISBN .
- ^ Peter, K.V. (2012). Handbook of herbs and spices Volume 2. s. 449.
- ^ Tunde-Akintunde, T. Y.; Akintunde, B. O. (1 Mayıs 2004). "Some Physical Properties of Sesame Seed". Biosystems Engineering (İngilizce). 88 (1): 127-129. doi:10.1016/j.biosystemseng.2004.01.009. ISSN 1537-5110.
- ^ Fransızca Vikipedi Sésame maddesi
Dış bağlantılar
 Wikimedia Commons'ta Susam ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur. |
 Wikispecies'te Susam ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur. |
 | İki çenekliler ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Susam ya da Kuncu familyasina ait Sesamum indicum cinsinden anavatani Afrika olan cicekli bir bitki turudur Afrika da cok sayida vahsi akrabasi vardir ve Hindistan da ise daha az sayidadir Dunya da tropik bolgelerde yaygin olarak ve tohum kapsullerinde yetisen yenilebilir tohumlari icin yetistirilir 2018 deki dunya uretim miktari Sudan Myanmar ve Hindistan in en buyuk ureticiler oldugu 6 milyon ton idi Susam tohumu bilinen en eski yagli urunlerden biridir ve 3000 yildan uzun bir sure once evcillestirilmistir Sesamum un cogu vahsi ve ya ozgu bircok baska turu vardir S indicum ekilen turu Hindistan da dogdu ve diger mahsullerin basarisiz oldugu yerlerde yetisen kuraklik benzeri kosullara toleranslidir Susam en yuksek yag icerikli tohumlardan biridir Zengin cevizimsi tada sahip dunya capinda mutfaklarda yaygin kullanilan bir malzemedir Diger tohumlar ve gidalar gibi bazi insanlarda alerjik reaksiyonlari tetikleyebilir SusamBiyolojik siniflandirmaAlem PlantaeBolum Magnoliophyta Kapali tohumlular Sinif Magnoliopsida Iki cenekliler Takim LamialesFamilya PedaliaceaeCins Tur S indicumIkili adlandirmaSesamum indicum L Asya Avrupa ve Turkiye nin sicak bolgelerinde tarimi yapilir Kapsul meyvelerinin icinde cok sayida tohum bulunur ve bunlar baharat olarak kullanilir Simit corek uzerlerine konur Susam tahinin ana maddesidir Kokenleri ve tarihiSusam tohumu insanlik tarafindan bilinen en eski mahsulu olarak kabul edilir Cinsin bircok turu vardir ve cogu vahsidir Sesamum cinsinin cogu vahsi turu Sahra alti Afrika ya ozgudur S indicum ekili tipi Hindistan kokenlidir Arkeolojik kalintilar susamin ilk kez 5500 yil once evcillestirildigini gosterir Arkeolojik kazilarda ele gecen komurlesmis susam kalintilari MO 3500 3050 yillarina tarihlendirilmistir Fuller Mezopotamya ile Hindistan alt kitasi arasinda susam ticaretinin MO 2000 de gerceklestigini iddia eder Indus Vadisi Uygarligi nin susam yagini Mezopotamya ya ihrac etmis olmasi mumkundur burada Sumerce de ilu ve Akad dili nde elludenirdi Bazi raporlar susamin Misir da Ptolemaios donemi sirasinda ekildigini iddia ederken digerleri i one surer Misirlilar buna sesemt adini verdiler ve 3600 yildan daha eski tarihli parsomenlerinde tibbi ilaclar listesine dahil edildi Kral Tutankamon un kazilari diger mezar esyalarinin yani sira susam sepetlerini ortaya cikardi bu da susamin MO 1350 ye kadar Misir da bulundugunu dusundurur Arkeolojik raporlar susamin en az 2750 yil once Urartu imparatorlugunda yag cikarmak icin yetistirildigini ve preslendigini gosterir Digerleri bunun Etiyopya kaynakli olabilecegine inanir Susamin tarihi kokeni diger mahsullerin buyumesini desteklemeyen alanlarda yetisme kabiliyeti ile desteklenmistir Ayni zamanda cok az ciftcilik destegine ihtiyac duyan saglam bir mahsuldur kuraklik kosullarinda yuksek sicaklikta musonlar gectikten sonra veya hatta yagmurlar azaldiginda veya yagmurlar asiri oldugunda toprakta kalan nem ile buyur Baska hicbir urunun yetismedigi collerin kenarinda gecimlik ciftciler tarafindan yetistirilebilecek bir urundu Susam hayatta kalan bir urun olarak adlandirilmistir BotanikS indicum cicegiSusam tohumu kapsulu Susam 50 ila 100 cm 1 6 ila 3 3 ft boyunda buyuyen zit yapraklari 4 ila 14 santimetre 1 6 ila 5 5 in tum kenar bosluguyla uzun bunlar genis hancer sekillidir ve 5 santimetre 2 in genisliginde bitkinin tabaninda cicekli govdede genisligi 1 cm 0 4 in eye duser Cicekleri boru seklinde 3 ila 5 santimetre 1 2 ila 2 0 in uzunlugundadir ve dort loblu agzi vardir Ciceklerin rengi degisebilir bazilari beyaz mavi veya mor olabilir Susam tohumlari cesidine bagli olarak bircok renkte bulunur En cok ticareti yapilan susam cesidi kirli beyaz renklidir Diger yaygin renkler devetuyu ten rengi altin kahverengi kirmizimsi gri ve siyahtir Govde ve meyve rengi aynidir kaynak belirtilmeli tarim ansiklopedisinden Susam Eleusine coracana L Gaertn Susam meyvesi normalde tuylu dikdortgen kesitli ve tipik olarak kisa ucgen gagali bir yivli bir kapsuldur Meyve kapsulunun uzunlugu 2 ila 8 cm genisligi 0 5 ila 2 0 cm arasindadir ve lokuli sayisi 4 ila 12 arasinda degisir Meyve cesidine bagli olarak dogal sekilde i bolup acar tohumlar septa boyunca yukaridan asagiya ya da iki apikal gozenek vasitasiyla ayrilarak serbest birakilir Ilk kapsulun yerlestirme yuksekligi kadar acilma derecesi de mekanize hasat icin yetistirmede onemlidir kaynak belirtilmeli Susam tohumlari kucuktur Boyutlari bilinen binlerce ceside gore degisir Genellikle tohumlar yaklasik 3 ila 4 mm uzunlugunda 2 mm genisliginde ve 1 mm kalinligindadir Tohumlar ovaldir hafifce basiktir ve tohumun gozunde hilum karsi uca gore biraz daha incedir 100 tohumun kutlesi 0 203 g dir Tohum kabugu testa duz veya nervurlu olabilir kaynak belirtilmeli Susam yagiTurun yagindan yemeklik yag olarak yararlanildigi gibi kuspesi de hayvan yemi olarak kullanilir Susam yagi soluk sari renkli kokusuz alkolde az eter ve petrol eterinde kolayca cozunen bir sividir Yag tohumlarin 50 sini olusturur Tipta bazi preparatlarin hazirlanmasinda zeytinyagi gibi cok eskiden beri cozucu olarak kullanilir Dermatolojide susam yagi Susam yagi bakim icin kas kirpik ve saclara uygulanabilir Sac kirilmalarini engeller ve selulit icin oldukca faydalidir Resim galerisiSusamlarla kapli bir simit Tayland da susam hasati Kurumus susam tohumlariKaynakca Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi faostat isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme a b T Ogasawara k Chiba m Tada in Y P S Bajaj ed 1988 Medicinal and Aromatic Plants Volume 10 Springer 1988 ISBN 978 3 540 62727 2 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link a b Raghav Ram David Catlin Juan Romero Craig Cowley 1990 Purdue University 3 Subat 1999 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b D Ray Langham PDF American Sesame Growers Association 28 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi rhan isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme a b E S Oplinger D H Putnam Purdue University 22 Ocak 2001 tarihinde kaynagindan arsivlendi Proceedings of the Harlan Symposium 1997 The Origins of Agriculture and Crop Domestication 27 Mayis 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved 2012 06 17 Dorothea Bedigian Ed 2010 Sesame The genus Sesamum CRC Press ISBN 978 0 8493 3538 9 D Zohary M Hopf Domestication of Plants in the Old World The Origin and Spread of Cultivated Plants in West Asia Europe and the Nile Valley 29 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Oxford University Press 2000 0 19 850356 3 Retrieved 2012 06 17 a b Sesame Coordinators Sesaco 15 Haziran 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi E S Oplinger D H Putnam Purdue University 22 Ocak 2001 tarihinde kaynagindan arsivlendi D Bedigian and J R Harlan 1 Retrieved 2012 06 17 D Q Fuller University College London 2 Further Evidence on the Prehistory of Sesame 2003 Martha T Roth 1958 The Assyrian Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago CAD Volume 4 E Chicago s 106 ISBN 978 0 91 898610 8 I Shaw Oxford University Press 2003 28 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 0 19 280458 8 Retrieved 2012 06 17 Charles Freeman Egypt Greece and Rome Civilizations of the Ancient Mediterranean Oxford University Press 29 Apr 2004 0 19 926364 7 Retrieved 2012 06 17 M Serpico amp R White editors P T Nicholson I Shaw translator 23 Mart 2000 Ancient Egyptian Materials and Technology Cambridge University Press 23 Mar 2000 ISBN 978 0 521 45257 1 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link A R David Handbook to Life in Ancient Egypt 19 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Oxford University Press 28Oct 1999 0 19 513215 7 Retrieved 2012 06 17 Voeks Robert Rashford John 2013 African Ethnobotany in the Americas Springer New York NY ss 67 123 Frederic Rosengarten 2004 The Book of Edible Nuts Dover Publications ISBN 978 0 486 43499 5 Peter K V 2012 Handbook of herbs and spices Volume 2 s 449 Tunde Akintunde T Y Akintunde B O 1 Mayis 2004 Some Physical Properties of Sesame Seed Biosystems Engineering Ingilizce 88 1 127 129 doi 10 1016 j biosystemseng 2004 01 009 ISSN 1537 5110 Fransizca Vikipedi Sesame maddesiDis baglantilarWikimedia Commons ta Susam ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Wikispecies te Susam ile ilgili detayli taksonomi bilgileri bulunur Iki cenekliler ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz