Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Telmessos (Hititçe: 𒆪𒉿𒆷𒉺𒀸𒊭 Kuwalapašša, Likçe: 𐊗𐊁𐊍𐊁𐊂𐊁𐊛𐊆 Telebehi, Antik Yunanca: Τελμησσός), Likya'nın Karya ile sınır bölümünde yer alan antik bir kenttir. Antik yerleşimin bulunduğu yerde günümüzde Fethiye yerleşimi bulunmaktadır.
 Telmessos antik kenti | |
| Konum |  Muğla, Fethiye |
|---|---|
| Bölge | Likya |
| Koordinatlar | 36°36′59″K 29°6′41″D / 36.61639°K 29.11139°D |
| Tür | Yerleşim |
| Tarihçe | |
| Kuruluş | Tunç Çağı |
| Devir(ler) | Tunç Çağı, Antik Çağ |
| Kültür(ler) | Likya, Antik Yunan |
| İlgili kişi(ler) | III. Hattuşili, IV. Tuthaliya, Apollon, Büyük İskender, II. Anastasios |
| Sit ayrıntıları | |
| Buluntu(lar) | Tiyatro, Kaya Mezarları, Lahit Mezarları |
| Durum | Restore edilmiş |
Tarihçe
Tunç Çağı'ndan beri yerleşime sahip olan şehir Hititler tarafından Kuvalapaşşa, Likyalılar tarafından Telebehi olarak bilinmekteydi.III. Hattuşili'nin yıllıklarına göre şehir o dönemde Lukka adıyla bilinen Likya'nın bir parçasıydı. Başka bir Hitit dokümanı ise Kuvalapaşşa (Telmessos) ve Dalava (Tlos) şehirlerinin İyalanda ile olan savaşta Hititlere yardım gönderdiğinden bahsetmektedir.
Yunan sömürgeciliği döneminde, Batı Anadolu'daki diğer şehirlerde olduğu gibi Yunan yerleşimciler şehrin kuruluşuna dair efsaneler yaratmışlardır. Şehrin kurucusunun, kardeşi Minos tarafından sürgün edilen Sarpedon adında Giritli bir prens olduğuna dair bir Yunan efsanesi bunlardan biridir. Antik yerleşim, deniz ve kara yoluyla ulaşım ağı üzerinde hinterlandının geniş olmasının ticari yaşamı zenginleştirmesinin yanı sıra verimli kıyı ovasına sahip olması nedeniyle önemli bir yaşam merkezi olmuştur. Telmessos'taki yerleşimin, bölgedeki diğer yerleşmelerle benzer şekilde MÖ 2. binlere, hatta isminin filolojik değerlendirmesi neticesinde MÖ 3. bin yıla tarihlenebileceği yönünde görüşler bulunmaktadır. MÖ 5. yüzyıla ait sikkelerde şehirden Likçe Telebehi adıyla bahsedilmektedir. MÖ 446'da Batı Anadolu'ya gelen Atinalı siyasetçi ve general olan Kimon, Karya ve Likya'daki şehir devletleriyle birlikte Telmessos'un da Attika-Delos Deniz Birliği'ne katılmasını sağlamıştır.
Birliğin dağılması sonrasında Likyalılar, birçok hanedanın iç mücadelesine sahne olmuştur. Antik Yunan tarihçisi Theopompus'un yazdıklarına göre şehir önce Xanthus Hanedanlığından Arbinas/Erbbina tarafından ele geçirilmiştir. MÖ 380'sen sonra da yine Likyalı olup küçük bir prenslik kuran Perikles tarafından kuşatılmış ve bir süre sonra Telmessoslular şehri kendisine teslim etmek zorunda kalmıştır.Ahameniş İmparatorluğu tarafından yoğun çatışmalardan sonra ele geçirilen antik şehir, Likya bölgesiyle birlikte satraplık yönetimine bağlanmıştır. MÖ 4. yüzyılda yoğun bir şekilde Likya kültürünün etkisine girmeye başlayan şehir, MÖ 334'te Makedon kralı İskender'e savaşsız teslim olmuştur. İskender şehrin yönetimini arkadaşı Giritli Nearchus (Nearkos)'a vermek istese de Antipatrides adlı kişi şehri ele geçirmiş, ancak kısa süre sonra şehir Nearkos tarafından ele geçirilebilmiştir.
İskender'in ölümünden sonra krallığının bölünmesiyle Lisimahos ve akabinde Antigonid Hanedanlığı topraklarında yer alan şehir, MÖ 301 yılında gerçekleşen İpsos Savaşından sonra Cassander'in hakimiyetine girmiştir. Şehir sonrasında da Ptolemaios Krallığı topraklarına katılmıştır.Ptolemaios Krallığı hakimiyeti sırasında MÖ 258'den itibaren şehir, Lisimahos'un oğlu olup bir dönem Ptolemaios Krallığı'nda eş kral olan Ptolemy Epigonos'un vassal krallığının merkezi olmuştur. Sonrasında da Ptolemy'in oğulları Telmessoslu Lisimahos ve Telmessoslu Epigonos'de Lisimahos Hanedanlığı üyeleri olarak Telmessos merkezli bu vassal krallığı yönetmiştir. MÖ 197'de Seleukos İmparatorluğu egemenliğine geçen yerleşim, MÖ 188'de yapılan Apamea Antlaşması uyarınca Pergamon Krallığı'na bağlanmıştır. Pergamon Krallığı'nın MÖ 133'te Roma Cumhuriyeti'ne katılmasıyla, Telmessos şehrine Roma Senatosunca bağımsızlık verilmiştir. Sonrasında Likya Birliği'ne katılan şehir, MÖ 1. yüzyıl ortalarında kesin olarak Roma egemenliğine katılmıştır.
Yerleşim, Antik Çağ'dan başlayarak Helenistik Dönem boyunca önemli bir ticari merkez konumunu sürdürmüştür. Ancak Roma hakimiyetiyle birlikte İtalya'nın ana merkez olmasıyla Ege Denizi kıyılarındaki şehirlerin transit geçiş merkezi olma konumunun ortadan kalkmasından olumsuz etkilenmiştir. Benzer şekilde ticari kara yolu güzergahının da değişmesiyle diğer birçok liman şehri gibi Telmessos'un da ticari hayatının düşüşüne bağlı olarak nüfusunun azalmasına ve bunun sonucunda da küçük bir liman şehrine dönüşmesine sebep olmuştur. MS 43 yılında yeni kurulan Likya Eyaletine dahil olan yerleşimin adı, Latince uzak anlamına gelen Makri olarak değiştirilmiştir. Bizans döneminde Myra (Demre) metropolitliğine bağlı bir piskoposluk merkezi olmuştur. 7. yüzyılda Arap saldırılarında yağmalanan şehir, II. Anastasios döneminde yeniden imar edilmiş ve bunun üzerine de şehrin ismi Anastasiupolis olarak değiştirilmiştir. Ancak 9. yüzyılda şehrin adı yeniden Makri olmuştur.
Yerleşim
Roma dönemi yerleşimi büyük oranda modern yerleşimin altında kalmıştır. Antik dönemden itibaren karşılaşılan pek çok deprem ve yeni yerleşim anlayışı da antik dönem yapılarının zaman içerisinde kaybolmasına neden olmuştur. Ancak modern kentin güneyindeki kayalıklara oyulmuş mezarlar ile şehrin çeşitli noktalarında yer alan lahit mezarlar antik çağdan günümüze ulaşan en eski kalıntılar olarak değerlendirilmektedir. Kaya mezarlarından en ünlüsü ve görkemlisi sol ante duvarı üzerindeki yazıta göre MÖ 330'lar civarında gömüldüğü düşünülen Amintas'ın mezarıdır. Son yıllarda müzenin yaptığı kazılarda ortaya çıkarılan tiyatro kalıntısı, kentin Antik Dönemdeki yerleşimi ve teşkilatı hakkında bazı bilgiler vermektedir.
Galeri
-
![image]()
Telmessos'taki Amintas Kaya Mezarı -
![image]()
Kaya mezarları -
![image]()
Telmessos'taki Likya lahitlerinin 1883 tarihli resmi -
![image]()
Telmessos'taki kaya mezarlarının yakından görünüşü -
![image]()
Telmessos'taki Likya lahiti -
![image]()
Telmessos'tan bir mezar
Kaynakça
- ^ René Lebrun. "De quelques cultes lyciens et pamphyliens". Sedat Alp’e Armağan, Festschrift für Sedat Alp: Hittite and other Anatolian and Near Eastern Studies in Honour of Sedat Alp (Fransızca). Türk Tarih Kumru Basımevi. s. 392. 21 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Kasım 2022.
- ^ Sezer Seçer. Yazılı Belgeler Işığında Lukka, Pedassa ve Walma Ülkelerinin Tarihi ve Tarihi Coğrafyası (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi. ss. 91-92.
- ^ Doğan, Mesut (2009). "Tarihi Coğrafya'dan Bir Örnek:Telmessos". Marmara Coğrafya Dergisi, 19. DergiPark. ss. 55-68. 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ağustos 2021.
- ^ a b c Briant, Pierre (2002). From Cyrus to Alexander A History of the Persian Empire (Tercüme: Peter T. Daniels) (PDF). Eisenbrauns. ss. 399,670,672,673. ISBN . 10 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 21 Ağustos 2021.
- ^ a b c , “Telmessus (Fethiye)”, Livius.org. URL: https://www.livius.org/articles/place/telmessus-fethiye/ 4 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erişim: 20.08.2021
Dış bağlantılar
 | Arkeoloji ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Telmessos Hititce 𒆪𒉿𒆷𒉺𒀸𒊭 Kuwalapassa Likce 𐊗𐊁𐊍𐊁𐊂𐊁𐊛𐊆 Telebehi Antik Yunanca Telmhssos Likya nin Karya ile sinir bolumunde yer alan antik bir kenttir Antik yerlesimin bulundugu yerde gunumuzde Fethiye yerlesimi bulunmaktadir TelmessosTelmessos antik kentiKonumMugla FethiyeBolgeLikyaKoordinatlar36 36 59 K 29 6 41 D 36 61639 K 29 11139 D 36 61639 29 11139TurYerlesimTarihceKurulusTunc CagiDevir ler Tunc Cagi Antik CagKultur ler Likya Antik YunanIlgili kisi ler III Hattusili IV Tuthaliya Apollon Buyuk Iskender II AnastasiosSit ayrintilariBuluntu lar Tiyatro Kaya Mezarlari Lahit MezarlariDurumRestore edilmisTelmessos un Turkiye deki konumu Telmessos Antik Tiyatrosu restorasyon yapilmadan once 2009 TarihceTunc Cagi ndan beri yerlesime sahip olan sehir Hititler tarafindan Kuvalapassa Likyalilar tarafindan Telebehi olarak bilinmekteydi III Hattusili nin yilliklarina gore sehir o donemde Lukka adiyla bilinen Likya nin bir parcasiydi Baska bir Hitit dokumani ise Kuvalapassa Telmessos ve Dalava Tlos sehirlerinin Iyalanda ile olan savasta Hititlere yardim gonderdiginden bahsetmektedir Yunan somurgeciligi doneminde Bati Anadolu daki diger sehirlerde oldugu gibi Yunan yerlesimciler sehrin kurulusuna dair efsaneler yaratmislardir Sehrin kurucusunun kardesi Minos tarafindan surgun edilen Sarpedon adinda Giritli bir prens olduguna dair bir Yunan efsanesi bunlardan biridir Antik yerlesim deniz ve kara yoluyla ulasim agi uzerinde hinterlandinin genis olmasinin ticari yasami zenginlestirmesinin yani sira verimli kiyi ovasina sahip olmasi nedeniyle onemli bir yasam merkezi olmustur Telmessos taki yerlesimin bolgedeki diger yerlesmelerle benzer sekilde MO 2 binlere hatta isminin filolojik degerlendirmesi neticesinde MO 3 bin yila tarihlenebilecegi yonunde gorusler bulunmaktadir MO 5 yuzyila ait sikkelerde sehirden Likce Telebehi adiyla bahsedilmektedir MO 446 da Bati Anadolu ya gelen Atinali siyasetci ve general olan Kimon Karya ve Likya daki sehir devletleriyle birlikte Telmessos un da Attika Delos Deniz Birligi ne katilmasini saglamistir Birligin dagilmasi sonrasinda Likyalilar bircok hanedanin ic mucadelesine sahne olmustur Antik Yunan tarihcisi Theopompus un yazdiklarina gore sehir once Xanthus Hanedanligindan Arbinas Erbbina tarafindan ele gecirilmistir MO 380 sen sonra da yine Likyali olup kucuk bir prenslik kuran Perikles tarafindan kusatilmis ve bir sure sonra Telmessoslular sehri kendisine teslim etmek zorunda kalmistir Ahamenis Imparatorlugu tarafindan yogun catismalardan sonra ele gecirilen antik sehir Likya bolgesiyle birlikte satraplik yonetimine baglanmistir MO 4 yuzyilda yogun bir sekilde Likya kulturunun etkisine girmeye baslayan sehir MO 334 te Makedon krali Iskender e savassiz teslim olmustur Iskender sehrin yonetimini arkadasi Giritli Nearchus Nearkos a vermek istese de Antipatrides adli kisi sehri ele gecirmis ancak kisa sure sonra sehir Nearkos tarafindan ele gecirilebilmistir Iskender in olumunden sonra kralliginin bolunmesiyle Lisimahos ve akabinde Antigonid Hanedanligi topraklarinda yer alan sehir MO 301 yilinda gerceklesen Ipsos Savasindan sonra Cassander in hakimiyetine girmistir Sehir sonrasinda da Ptolemaios Kralligi topraklarina katilmistir Ptolemaios Kralligi hakimiyeti sirasinda MO 258 den itibaren sehir Lisimahos un oglu olup bir donem Ptolemaios Kralligi nda es kral olan Ptolemy Epigonos un vassal kralliginin merkezi olmustur Sonrasinda da Ptolemy in ogullari Telmessoslu Lisimahos ve Telmessoslu Epigonos de Lisimahos Hanedanligi uyeleri olarak Telmessos merkezli bu vassal kralligi yonetmistir MO 197 de Seleukos Imparatorlugu egemenligine gecen yerlesim MO 188 de yapilan Apamea Antlasmasi uyarinca Pergamon Kralligi na baglanmistir Pergamon Kralligi nin MO 133 te Roma Cumhuriyeti ne katilmasiyla Telmessos sehrine Roma Senatosunca bagimsizlik verilmistir Sonrasinda Likya Birligi ne katilan sehir MO 1 yuzyil ortalarinda kesin olarak Roma egemenligine katilmistir Yerlesim Antik Cag dan baslayarak Helenistik Donem boyunca onemli bir ticari merkez konumunu surdurmustur Ancak Roma hakimiyetiyle birlikte Italya nin ana merkez olmasiyla Ege Denizi kiyilarindaki sehirlerin transit gecis merkezi olma konumunun ortadan kalkmasindan olumsuz etkilenmistir Benzer sekilde ticari kara yolu guzergahinin da degismesiyle diger bircok liman sehri gibi Telmessos un da ticari hayatinin dususune bagli olarak nufusunun azalmasina ve bunun sonucunda da kucuk bir liman sehrine donusmesine sebep olmustur MS 43 yilinda yeni kurulan Likya Eyaletine dahil olan yerlesimin adi Latince uzak anlamina gelen Makri olarak degistirilmistir Bizans doneminde Myra Demre metropolitligine bagli bir piskoposluk merkezi olmustur 7 yuzyilda Arap saldirilarinda yagmalanan sehir II Anastasios doneminde yeniden imar edilmis ve bunun uzerine de sehrin ismi Anastasiupolis olarak degistirilmistir Ancak 9 yuzyilda sehrin adi yeniden Makri olmustur YerlesimRoma donemi yerlesimi buyuk oranda modern yerlesimin altinda kalmistir Antik donemden itibaren karsilasilan pek cok deprem ve yeni yerlesim anlayisi da antik donem yapilarinin zaman icerisinde kaybolmasina neden olmustur Ancak modern kentin guneyindeki kayaliklara oyulmus mezarlar ile sehrin cesitli noktalarinda yer alan lahit mezarlar antik cagdan gunumuze ulasan en eski kalintilar olarak degerlendirilmektedir Kaya mezarlarindan en unlusu ve gorkemlisi sol ante duvari uzerindeki yazita gore MO 330 lar civarinda gomuldugu dusunulen Amintas in mezaridir Son yillarda muzenin yaptigi kazilarda ortaya cikarilan tiyatro kalintisi kentin Antik Donemdeki yerlesimi ve teskilati hakkinda bazi bilgiler vermektedir GaleriTelmessos taki Amintas Kaya Mezari Kaya mezarlari Telmessos taki Likya lahitlerinin 1883 tarihli resmi Telmessos taki kaya mezarlarinin yakindan gorunusu Telmessos taki Likya lahiti Telmessos tan bir mezarKaynakca Rene Lebrun De quelques cultes lyciens et pamphyliens Sedat Alp e Armagan Festschrift fur Sedat Alp Hittite and other Anatolian and Near Eastern Studies in Honour of Sedat Alp Fransizca Turk Tarih Kumru Basimevi s 392 21 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Kasim 2022 Sezer Secer Yazili Belgeler Isiginda Lukka Pedassa ve Walma Ulkelerinin Tarihi ve Tarihi Cografyasi Yuksek Lisans Tezi Istanbul Universitesi ss 91 92 Dogan Mesut 2009 Tarihi Cografya dan Bir Ornek Telmessos Marmara Cografya Dergisi 19 DergiPark ss 55 68 20 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Agustos 2021 a b c Briant Pierre 2002 From Cyrus to Alexander A History of the Persian Empire Tercume Peter T Daniels PDF Eisenbrauns ss 399 670 672 673 ISBN 1 57506 031 0 10 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 21 Agustos 2021 a b c Telmessus Fethiye Livius org URL https www livius org articles place telmessus fethiye 4 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 20 08 2021Dis baglantilarArkeoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz