Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Haziran 2021) () |
Timsahlar (Latince: Crocodilia), sıcak bölgelerde bataklıklar ve su kenarlarında yaşayan vücudu kemiksi pullarla örtülü sürüngenleri içeren bir grup. Bu takımın familyaları Alligatoridae (Aligatorgiller), Crocodylidae (Timsahgiller) ve Gavialidae'dir (Gavyaller).
| Timsahlar | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||
| |||||||||
| Alt gruplar | |||||||||
 | |||||||||
| Dünya üzerindeki timsah türlerinin dağılımı. | |||||||||
Kuşların yaşayan en yakın akrabalarıdır. Kuşlar ve timsahlar, Archosauria grubunun yaşayan son üyeleridir. Crocodilia takımı, 220 milyon yıl önce Trias Döneminde ortaya çıkmış olan ve Mezozoik dönemde çok çeşitli şekillere ayrılan grubunun üyelerindendir.
Köken bilimi
Timsah sözcüğü köken olarak Arapça bir sözcüktür. Peçenekler, Kumanlar, Kıpçaklar, Basmıllar, Oğuzlar, Karluklar, Türgeşler, Hazarlar, Göktürkler, Uygurlar, Tuna Bulgarları, Kimekler timsaha alavan demişlerdir. Kâşgarlı Mahmud tarafından Bağdat'ta 1072 - 1074 yılları arasında yazılan Türkçe - Arapça sözlük olan Divânu Lügati't-Türk'te timsahın Türkçe karşılığı alavan olarak geçer.
Fizyoloji ve biyoloji
Timsah, sıcak bölgelerdeki akarsularda yaşayan, Timsahgiller takımından iri yapılı, kalın ve kabuksu derili sürüngen türlerinin genel adıdır. Uzaktan bakıldığında kertenkeleye benzerler. Vücutlarının üzeri, sert kemiksi plakalarla örtülüdür. Ön ayaklarında beşer, arka ayaklarında dörder parmak bulunur. Parmak araları tamamen veya kısmen perdelidir. Uzun, yandan basık kuyrukları suda kürek vazifesi görür. Güçlü dişlerle bezenmiş, çok kuvvetli çeneleri vardır. Yalnız üst çene açılır. Etli dil, alt damağa yapışıktır. Gözleri, burunları ve kulakları başlarının üst kısmında bulunur. Suda yüzerken rahatça etraflarını görür, işitir ve solunum yaparlar. Karada vücutlarını zor taşımalarına rağmen, suda çok iyi yüzerler. Gündüzleri dinlenir, çoğunlukla gece avlanırlar. Gözbebekleri dikey olduğundan gece de iyi görürler. Timsahlar renk körüdür ve dillerini dışarı çıkaramazlar.
Avlanma ve beslenme
Balık, kuş ve suya gelen memelilerle beslenirler. İnsanlara da saldıranları vardır. Timsahlar avına saldırmadan önce yaklaşık 2 metrelik bir alana girmesini beklerler. Avı saldırabileceği kadar yakına gelen timsah, yaklaşık 12 m/s bir hız ile avını yakalar. Bu hıza; vücutlarının yapısı, arka bacakları ve de en önemlisi kaslı kuyrukları sayesinde ulaşırlar. Avlarını güçlü çeneleri arasına sıkıştırıp suya çekerek boğarlar. Kendilerinden büyük olan avlarını 200 kg bir kuvvet uygulayabildikleri ve avını ağzı ile kavrayıp kendi etrafında birkaç kez dönerek gerçekleştirdikleri ölüm dönüşü adı verilen yöntemle daha küçük parçalara ayırırlar. Çeneleri sağa sola hareket etmediği için besinleri çiğneyemeden büyük parçalar hâlinde yutarlar. Sindirim için çakıl ve taş da yutarlar. Sonra dişlerinin arasındaki artıkları dışarı çıkarırlar. Dişlerinin arasında sıkışan atıkları atamadıklarında ağızlarını açık tutarlar. Bu sayede bazı kuş türleri ağza konar ve atıkları yer ve buna Protokooperasyon denir. Taze etin sindirimi zor olduğu için bazı türler avlarını gömerek çürümelerini bekler.
Gözleri üç perdelidir. Suya daldıkları zaman burun ve kulak delikleri birer kapakla örtülür. Ağız gerisinde bulunan bir kıvrımı damaklarına yapıştırarak soluk ve yemek borularını birbirinden ayırabildiklerinden su altında bile ısırıp yiyebilirler. Konik yapılı dişler aşındıkça yenileri sürer. Derilerinden bavul, ayakkabı, çanta iskarpin yapılır. Bu bakımdan bol miktarda avlanılırlar.
Yürekleri dört gözlüdür. Aort kökleri vasıtasıyla birleştiklerinden vücutlarında kirli kan dolaşır. Diğer sürüngenler gibi soğukkanlı hayvanlardır. Vücut ısıları çevre ısısına göre değişir.
Üreme
Yumurtayla çoğalırlar. Çiftleşmeden sonra dişi, kıyıdaki bir kumlukta açtığı çukur içine kaz yumurtası iriliğinde 50 kadar yumurta yumurtlar. Yumurtaların üzerini kumla örterek yakınlarında nöbet bekler. Bazen bu süre üç ayı bulur. Dişi bu sürede hiçbir şey yemediğinden kilo kaybeder. Zaman zaman erkek de dişinin yakınına gelir. Ama dişisini beslemeyi akıl edemez. Yavrular, yumurta kabuğunu kırmaya hazır olunca 20 metre kadar uzaklıktan duyulan sesler çıkararak annelerini yardıma çağırırlar. Dişi, kumları açarak yumurtalardan yavruların çıkmasına yardım eder. İnce derili yavrular büyük bir titizlikle tek tek annenin ağzında su kıyısına taşınır. Bakıma muhtaç yavrular altı ile sekiz haftalık bir süre içinde anne ve baba tarafından dış tehlikelerden büyük bir dikkatle korunur. Yırtıcı kuşlar ve vahşi memeliler timsah yavrularına düşkündür.
Yavrular kendilerine bakacak duruma gelince anne ve babalarından uzaklaşarak kendilerine av sahaları ararlar. Büyük timsahlardan uzak olmak zorundadırlar. Hatta bazen sonraki karşılaşmalarda anne ve babalar yavrularını tanıyamamakta, onlara av gözüyle bakmaktadır. Yavrular, balık yumurtaları, salyangoz ve su böcekleriyle beslenirler.
Coğrafi dağılım
Timsahlara çoğunlukla Amerika, Afrika, Madagaskar, Güney ve Doğu Asya ile Orta Avustralya'da rastlanmaktadır. Tuzlu sularda yaşayanları da vardır. Nil timsahının anayurdu Nil Nehri olduğundan bu adla anılır. Eski Mısırlılar bunlardan korkar ve mukaddes sayarlardı. Bugün Nil kıyılarında bu timsahlar kalmamıştır. Madagaskar'da mevcuttur. Uzunluğu 7 metreye ulaşabilir. Bu timsahlar 1500 kg'a kadar ulaşabilirler. Bunların eskiden yaşamış onlarından bir tanesinin fosilinin boyu 15 metre civarında tahminen de 4000 kg kadardı.
Yaşam
Timsahlar insanlara da saldırabilir. Amerikan timsahının (Crocodylus acutus) boyu 50 cm - 3,8 m arasında değişir. 4 metre olanları da bulunmuştur. Ağırlık olarak da 2000 kg'a kadar ulaşabilirler. Denizde de yaşayabilir ve insan için tehlikelidir. Hindistan ve Sri Lanka'da yaygın olan tatlı suda yaşar. Uzunluğu 5 metre kadar olabilir. Çoğunlukla balıkla beslenir. İnsana nadir saldırır. ABD'nin güneydoğusundaki bataklık, göl ve ırmaklarda yaşayan Amerika aligatorunun (Alligator misisipiensis) derileri ayakkabı ve valiz yapımında değerli sayılır. En çok Florida bataklıklarında yaşar. Üreme dönemlerinde avlanmaları yasaklanmıştır. Boyları 3-4 metreye ulaşabilir. Timsahlar yok edilmediği takdirde uzun süre yaşayabilmektedir. Hayvanat bahçelerinde 80 yaşını aşanlar vardır. Bazı kuşlar timsahların açık ağızlarının arasına çekinmeden girerek artık etleri ve damağa yapışmış sülükleri yerler. Timsahlarla bu kuşlar arasında âdeta ortak bir yaşam göze çarpar. Tehlike anında timsahları çığlıklarıyla uyarırlar.
Galeri
-
![image]()
Yavru timsah -
![image]()
Amerikan timsahı (Crocodylus acutus) -
![image]()
-
![image]()
Timsahlar, özellikle kaymanlar çok yükseğe sıçrayabilir. -
![image]()
Günümüzde nesli bir zehirli kurbağa türü yüzünden tehlikede olan Avustralya tatlısu timsahı
Kaynakça
 Wikimedia Commons'ta Timsahlar ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur. |
 Wikispecies'te Timsahlar ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Timsahlar haber gazete kitap akademik JSTOR Haziran 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Timsahlar Latince Crocodilia sicak bolgelerde batakliklar ve su kenarlarinda yasayan vucudu kemiksi pullarla ortulu surungenleri iceren bir grup Bu takimin familyalari Alligatoridae Aligatorgiller Crocodylidae Timsahgiller ve Gavialidae dir Gavyaller Timsahlar Yasadigi donem araligi 84 0 myo Gunumuz PreYeYeOSDCPTJKPgNAlligator sinensisBiyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif ReptiliaTakim Crocodilia Owen 1842Alt gruplar Gavialidae Alligatoridae CrocodylidaeDunya uzerindeki timsah turlerinin dagilimi Kuslarin yasayan en yakin akrabalaridir Kuslar ve timsahlar Archosauria grubunun yasayan son uyeleridir Crocodilia takimi 220 milyon yil once Trias Doneminde ortaya cikmis olan ve Mezozoik donemde cok cesitli sekillere ayrilan grubunun uyelerindendir Koken bilimiTimsah sozcugu koken olarak Arapca bir sozcuktur Pecenekler Kumanlar Kipcaklar Basmillar Oguzlar Karluklar Turgesler Hazarlar Gokturkler Uygurlar Tuna Bulgarlari Kimekler timsaha alavan demislerdir Kasgarli Mahmud tarafindan Bagdat ta 1072 1074 yillari arasinda yazilan Turkce Arapca sozluk olan Divanu Lugati t Turk te timsahin Turkce karsiligi alavan olarak gecer Fizyoloji ve biyolojiTimsah sicak bolgelerdeki akarsularda yasayan Timsahgiller takimindan iri yapili kalin ve kabuksu derili surungen turlerinin genel adidir Uzaktan bakildiginda kertenkeleye benzerler Vucutlarinin uzeri sert kemiksi plakalarla ortuludur On ayaklarinda beser arka ayaklarinda dorder parmak bulunur Parmak aralari tamamen veya kismen perdelidir Uzun yandan basik kuyruklari suda kurek vazifesi gorur Guclu dislerle bezenmis cok kuvvetli ceneleri vardir Yalniz ust cene acilir Etli dil alt damaga yapisiktir Gozleri burunlari ve kulaklari baslarinin ust kisminda bulunur Suda yuzerken rahatca etraflarini gorur isitir ve solunum yaparlar Karada vucutlarini zor tasimalarina ragmen suda cok iyi yuzerler Gunduzleri dinlenir cogunlukla gece avlanirlar Gozbebekleri dikey oldugundan gece de iyi gorurler Timsahlar renk korudur ve dillerini disari cikaramazlar Avlanma ve beslenmeBalik kus ve suya gelen memelilerle beslenirler Insanlara da saldiranlari vardir Timsahlar avina saldirmadan once yaklasik 2 metrelik bir alana girmesini beklerler Avi saldirabilecegi kadar yakina gelen timsah yaklasik 12 m s bir hiz ile avini yakalar Bu hiza vucutlarinin yapisi arka bacaklari ve de en onemlisi kasli kuyruklari sayesinde ulasirlar Avlarini guclu ceneleri arasina sikistirip suya cekerek bogarlar Kendilerinden buyuk olan avlarini 200 kg bir kuvvet uygulayabildikleri ve avini agzi ile kavrayip kendi etrafinda birkac kez donerek gerceklestirdikleri olum donusu adi verilen yontemle daha kucuk parcalara ayirirlar Ceneleri saga sola hareket etmedigi icin besinleri cigneyemeden buyuk parcalar halinde yutarlar Sindirim icin cakil ve tas da yutarlar Sonra dislerinin arasindaki artiklari disari cikarirlar Dislerinin arasinda sikisan atiklari atamadiklarinda agizlarini acik tutarlar Bu sayede bazi kus turleri agza konar ve atiklari yer ve buna Protokooperasyon denir Taze etin sindirimi zor oldugu icin bazi turler avlarini gomerek curumelerini bekler Gozleri uc perdelidir Suya daldiklari zaman burun ve kulak delikleri birer kapakla ortulur Agiz gerisinde bulunan bir kivrimi damaklarina yapistirarak soluk ve yemek borularini birbirinden ayirabildiklerinden su altinda bile isirip yiyebilirler Konik yapili disler asindikca yenileri surer Derilerinden bavul ayakkabi canta iskarpin yapilir Bu bakimdan bol miktarda avlanilirlar Yukaridan asagiya Amerika aligatoru Alligator mississippiensis Nil timsahi Crocodylus niloticus ve Hint gavyali Gavialis gangeticus Yurekleri dort gozludur Aort kokleri vasitasiyla birlestiklerinden vucutlarinda kirli kan dolasir Diger surungenler gibi sogukkanli hayvanlardir Vucut isilari cevre isisina gore degisir UremeTum timsahlar yavrularinin cinsiyetini yuvanin sicakligina gore belirler Yumurtayla cogalirlar Ciftlesmeden sonra disi kiyidaki bir kumlukta actigi cukur icine kaz yumurtasi iriliginde 50 kadar yumurta yumurtlar Yumurtalarin uzerini kumla orterek yakinlarinda nobet bekler Bazen bu sure uc ayi bulur Disi bu surede hicbir sey yemediginden kilo kaybeder Zaman zaman erkek de disinin yakinina gelir Ama disisini beslemeyi akil edemez Yavrular yumurta kabugunu kirmaya hazir olunca 20 metre kadar uzakliktan duyulan sesler cikararak annelerini yardima cagirirlar Disi kumlari acarak yumurtalardan yavrularin cikmasina yardim eder Ince derili yavrular buyuk bir titizlikle tek tek annenin agzinda su kiyisina tasinir Bakima muhtac yavrular alti ile sekiz haftalik bir sure icinde anne ve baba tarafindan dis tehlikelerden buyuk bir dikkatle korunur Yirtici kuslar ve vahsi memeliler timsah yavrularina duskundur Yavrular kendilerine bakacak duruma gelince anne ve babalarindan uzaklasarak kendilerine av sahalari ararlar Buyuk timsahlardan uzak olmak zorundadirlar Hatta bazen sonraki karsilasmalarda anne ve babalar yavrularini taniyamamakta onlara av gozuyle bakmaktadir Yavrular balik yumurtalari salyangoz ve su bocekleriyle beslenirler Cografi dagilimTimsahlara cogunlukla Amerika Afrika Madagaskar Guney ve Dogu Asya ile Orta Avustralya da rastlanmaktadir Tuzlu sularda yasayanlari da vardir Nil timsahinin anayurdu Nil Nehri oldugundan bu adla anilir Eski Misirlilar bunlardan korkar ve mukaddes sayarlardi Bugun Nil kiyilarinda bu timsahlar kalmamistir Madagaskar da mevcuttur Uzunlugu 7 metreye ulasabilir Bu timsahlar 1500 kg a kadar ulasabilirler Bunlarin eskiden yasamis onlarindan bir tanesinin fosilinin boyu 15 metre civarinda tahminen de 4000 kg kadardi YasamTimsahlar insanlara da saldirabilir Amerikan timsahinin Crocodylus acutus boyu 50 cm 3 8 m arasinda degisir 4 metre olanlari da bulunmustur Agirlik olarak da 2000 kg a kadar ulasabilirler Denizde de yasayabilir ve insan icin tehlikelidir Hindistan ve Sri Lanka da yaygin olan tatli suda yasar Uzunlugu 5 metre kadar olabilir Cogunlukla balikla beslenir Insana nadir saldirir ABD nin guneydogusundaki bataklik gol ve irmaklarda yasayan Amerika aligatorunun Alligator misisipiensis derileri ayakkabi ve valiz yapiminda degerli sayilir En cok Florida batakliklarinda yasar Ureme donemlerinde avlanmalari yasaklanmistir Boylari 3 4 metreye ulasabilir Timsahlar yok edilmedigi takdirde uzun sure yasayabilmektedir Hayvanat bahcelerinde 80 yasini asanlar vardir Bazi kuslar timsahlarin acik agizlarinin arasina cekinmeden girerek artik etleri ve damaga yapismis sulukleri yerler Timsahlarla bu kuslar arasinda adeta ortak bir yasam goze carpar Tehlike aninda timsahlari cigliklariyla uyarirlar GaleriYavru timsah Amerikan timsahi Crocodylus acutus Nil krokodili Timsahlar ozellikle kaymanlar cok yuksege sicrayabilir Gunumuzde nesli bir zehirli kurbaga turu yuzunden tehlikede olan Avustralya tatlisu timsahiKaynakca untamedscience com 15 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Temmuz 2021 a b Crocodylia paleobiodb org 7 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2021 Crocodilia ITIS Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Wikimedia Commons ta Timsahlar ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Wikispecies te Timsahlar ile ilgili detayli taksonomi bilgileri bulunur