Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tlingitçe ya da Tlingit dili (kendilerince Lingít Yoo X̲'atángi (Teslin: Łingít); İngilizce Tlingit; Rusça тлингитский, тлинкитский, колошский), ABD'de Alaska'da (Yakutat'tan Dixon Entrance'a kadar), ufak bir kısmı da Washington'da ve Kanada'da (Britanya Kolombiyası ile Yukon) eyalatlerinde yaşayan Kıyı Tlingitleri ile İç Tlingitleri tarafından konuşulan Na-Dene dillerinden tehlike altındaki Kızılderili dilidir. Grup içinde tek başına alt grupta toplanır. Diğer alt grubu oluşturur. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 10.000 kişilik nüfustan 300 kadarı, Kanada'daki 1.000 kişilik nüfustan ise ancak 75 tanesi anadillerini konuşabiliyor.
| Tlingitçe | |
|---|---|
| Lingít Yoo X̲'atángi | |
| Ana dili olanlar | ABD (Alaska, Washington), Kanada (Britanya Kolombiyası, Yukon) |
| Konuşan sayısı | 300 (Alaska) + 75 (Kanada) (tarih gerekli) |
| Dil ailesi | Varsayılan
|
| Yazı sistemi | Latin () |
| Dil kodları | |
| ISO 639-2 | tli |
| ISO 639-3 | tli |
Tlingit dili ve kültürü araştırmalarına (Tlingitology) adı verilir.
Avrupalıların geliminden önce Tlingitçenin dil etkileşmesi Eyakça, Ahtnaca, Güney Tuçoncası, Tagişçe, Tahltanca, Kaskaca, , ve Haydaca ile olmuştur. Avrupalıların geliminden sonra ise Rusça, ve İngilizce ile etkileşim kurulmuştur.
Tlingitçede, başta İngilizce olmak üzere Rusçadan (Anóoshi), Eyakçadan (Yatḵwáan) ve Haydacadan (Deikeenaa) geçme alıntılar bulunur. Bu dildeki Rusça alıntılar, Alaska'nın Rus döneminden kalmadır. İngilizce alıntılara örnek olarak dáanaa (< İng. dollar) verilebilir.
Diyalekt ve kabileler
- Kuzey Tlingitçesi [İngilizce Northern Tlingit]. De facto standart yazı dilini oluşturur.
- Büyük Kuzey Tlingitçesi [İngilizce Greater Northern Tlingit, Northern Tlingit (sensu stricto)]
- Angoon şivesi
- Xutsnoowú Ḵwáan (Angoon people)
- Xudzidaa Ḵwáan (Angoon people)
- Sitka şivesi
- Shee At’iká Ḵwáan / Sheet’ká Kwáan (Sitka people). Sitka ve Chichagof adasında (Shee At’iká)
- Sumdum şivesi
- S’awdaan Ḵwáan (Sumdum people)
- Auke (Aak’w) şivesi
- Aak’w Ḵwáan (Auke Bay people). Lynn Canal'ın güneyi, Juneau yöresi ve Admiralty adasının kuzeyinde.
- Angoon şivesi
- Uzak Kuzey Tlingitçesi [İngilizce Far Northern Tlingit, Gulf Coast Tlingit]. Haines (Deishú), Yakutat ve Hoona yörelerinde konuşulur.
- Hoona (Gaawt’aḵ.aan, Xunaa) şivesi
- Xunaa Ḵwáan (Hoonah people). Eski yurtları Glacier Bay olup şimdi Icy Strait yöresinde iskan ediliyorlar.
- (?) G̲alyáx Ḵwáan (Kaliakh River people). Cape Yakataga'dan Controller Bay'a kadar olan yörede yaşarlar. Kaliakh Kwaan Tlingit Nation adı altında idari birlik oluştururlar.
- Chilkat şivesi
- Jilḵaat Ḵwáan (Chilkat people). Klukwan yöresinde.
- (?) Jilḵoot Ḵwáan (Chilkoot people). Haines ve Skagway yörelerinde.
- Dry Bay şivesi
- G̲unaaxoo Ḵwáan (Dry Bay people)
- Yakutat (Yaakwdáat) şivesi
- Laax̲aayík Ḵwáan (Yakutat Bay people)
- Hoona (Gaawt’aḵ.aan, Xunaa) şivesi
- İç Tlingitçesi [İngilizce Interior Tlingit, Inland Tlingit]. Kanada'da (Britanya Kolombiyası ile Yukon) İç Tlingitleri tarafından konuşulur. Dakh-Ka Tlingit Nation adı altında konfederatif kabile birliği oluştururlar.
- Atlin Tlingitleri. Britanya Kolombiyası bölgesindeki Atlin gölü civarında yaşarlar. Günümüzde Taku River Tlingit First Nation adı altında idari birlik oluştururlar.
- Áa Tlein Ḵwáan (Atlin Lake people)
- T’aaḵu Ḵwáan (Taku people). Taku River ve Stephens Passage yörelerinde.
- Teslin Tlingitleri [kendilerince Deisleen Ḵwáan (Teslin Lake people)]. Yukon bölgesindeki Teslin gölü civarında yaşarlar. Günümüzde Teslin Tlingit Council adı altında idari birlik oluştururlar.
- Carcross Tlingitleri. Yukon bölgesindeki Carcross yöresinde Tagiş Atabaskları ile birlikte Carcross/Tagish First Nation adı altında idari birlik oluştururlar.
- Atlin Tlingitleri. Britanya Kolombiyası bölgesindeki Atlin gölü civarında yaşarlar. Günümüzde Taku River Tlingit First Nation adı altında idari birlik oluştururlar.
- Büyük Kuzey Tlingitçesi [İngilizce Greater Northern Tlingit, Northern Tlingit (sensu stricto)]
- Güney Tlingitçesi [İngilizce Southern Tlingit]
- Asıl Güney Tlingitçesi [İngilizce Transitional Southern Tlingit]. Kake (Ḵééx̲, Ḵéix̲’), Wrangell (Ḵaachx̲ana.áak’w) ve Petersburg (Gánti Yaakw Séedi) yörelerinde konuşulur.
- Ḵéex̲ Ḵwáan (Kake people)
- Shtax’héen Ḵwáan (Stikine people). Wrangell ve Stikine River yöresinde.
- Sanya-Henya Tlingitçesi [İngilizce Sanya-Henya Tlingit, Sanya-Henya Southern Tlingit]. Ketchikan (Kichxáan)'dan Klawock'a kadar olan bölgede konuşulur.
- Sanyaa Ḵwáan (Cape Fox people)
- Hinyaa Ḵwáan (Klawock people)
- Kooyu Ḵwáan (Kuiu Island people)
- Taḵjik’aan Ḵwáan (Tuxekan people). Eskiden Galler Prensi Adası (Prince of Wales Island)'nın kuzeyinde yaşarlarken şimdi Klawock ve Craig yöresinde iskan edilmektedirler.
- Tongass Tlingitçesi [İngilizce Tongass Tlingit]. Yok olmak üzeredir. Bir iki konuşanı kalmıştır.
- Taant’a Ḵwáan (Ketchikan people).
- Asıl Güney Tlingitçesi [İngilizce Transitional Southern Tlingit]. Kake (Ḵééx̲, Ḵéix̲’), Wrangell (Ḵaachx̲ana.áak’w) ve Petersburg (Gánti Yaakw Séedi) yörelerinde konuşulur.
Örnekler
- lingít kişi
- ḵáa adam
- sháa kadın
- keitl köpek
- ḵ’eikaxwéin çiçek
- gagaan güneş
- dís ay
- kugóos’ bulut
- kutx ayanahá yıldız
- taat gece
- t’éex’ buz
- dleit kar
- séew / sóow yağmur
- hít ev
- lítaa bıçak
- dleey et
- yaakw kano
- té taş
- t’ooch’ kömür
- ǥayéis’ demir
- éeḵ bakır
- tléix’ bir
- déix̲ iki
- nás’k üç
- daax’oon dört
- keijín beş
- tleidooshú altı
- dax̲adooshú yedi
- nas’gadooshú sekiz
- gooshúḵ dokuz
- jinkaat on
- Daa sá yei daa i néi? Ne yapıyorsun?
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b . 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2012.
- ^ a b James A. Crippen (2012), Tlingitology Seminar Lecture Notes, 1–11 May 7 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 29 June 2012
- James A. Crippen (2005), The New Tlingit Noun Dictionary
- James A. Crippen (2008), Notes on Tlingit Grammar
- James A. Crippen (2008), Tlingit Grammar Handbook
Dış bağlantılar
- (Teslin Dialect)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tlingitce ya da Tlingit dili kendilerince Lingit Yoo X atangi Teslin Lingit Ingilizce Tlingit Rusca tlingitskij tlinkitskij koloshskij ABD de Alaska da Yakutat tan Dixon Entrance a kadar ufak bir kismi da Washington da ve Kanada da Britanya Kolombiyasi ile Yukon eyalatlerinde yasayan Kiyi Tlingitleri ile Ic Tlingitleri tarafindan konusulan Na Dene dillerinden tehlike altindaki Kizilderili dilidir Grup icinde tek basina alt grupta toplanir Diger alt grubu olusturur Alaska Yerli Dil Merkezine gore Alaska daki 10 000 kisilik nufustan 300 kadari Kanada daki 1 000 kisilik nufustan ise ancak 75 tanesi anadillerini konusabiliyor TlingitceLingit Yoo X atangiAna dili olanlarABD Alaska Washington Kanada Britanya Kolombiyasi Yukon Konusan sayisi300 Alaska 75 Kanada tarih gerekli Dil ailesiVarsayilan TlingitceYazi sistemiLatin Dil kodlariISO 639 2tliISO 639 3tli Tlingit dili ve kulturu arastirmalarina Tlingitology adi verilir Avrupalilarin geliminden once Tlingitcenin dil etkilesmesi Eyakca Ahtnaca Guney Tuconcasi Tagisce Tahltanca Kaskaca ve Haydaca ile olmustur Avrupalilarin geliminden sonra ise Rusca ve Ingilizce ile etkilesim kurulmustur Tlingitcede basta Ingilizce olmak uzere Ruscadan Anooshi Eyakcadan Yatḵwaan ve Haydacadan Deikeenaa gecme alintilar bulunur Bu dildeki Rusca alintilar Alaska nin Rus doneminden kalmadir Ingilizce alintilara ornek olarak daanaa lt Ing dollar verilebilir Diyalekt ve kabilelerKuzey Tlingitcesi Ingilizce Northern Tlingit De facto standart yazi dilini olusturur Buyuk Kuzey Tlingitcesi Ingilizce Greater Northern Tlingit Northern Tlingit sensu stricto Angoon sivesi Xutsnoowu Ḵwaan Angoon people Xudzidaa Ḵwaan Angoon people Sitka sivesi Shee At ika Ḵwaan Sheet ka Kwaan Sitka people Sitka ve Chichagof adasinda Shee At ika Sumdum sivesi S awdaan Ḵwaan Sumdum people Auke Aak w sivesi Aak w Ḵwaan Auke Bay people Lynn Canal in guneyi Juneau yoresi ve Admiralty adasinin kuzeyinde Uzak Kuzey Tlingitcesi Ingilizce Far Northern Tlingit Gulf Coast Tlingit Haines Deishu Yakutat ve Hoona yorelerinde konusulur Hoona Gaawt aḵ aan Xunaa sivesi Xunaa Ḵwaan Hoonah people Eski yurtlari Glacier Bay olup simdi Icy Strait yoresinde iskan ediliyorlar G alyax Ḵwaan Kaliakh River people Cape Yakataga dan Controller Bay a kadar olan yorede yasarlar Kaliakh Kwaan Tlingit Nation adi altinda idari birlik olustururlar Chilkat sivesi Jilḵaat Ḵwaan Chilkat people Klukwan yoresinde Jilḵoot Ḵwaan Chilkoot people Haines ve Skagway yorelerinde Dry Bay sivesi G unaaxoo Ḵwaan Dry Bay people Yakutat Yaakwdaat sivesi Laax aayik Ḵwaan Yakutat Bay people Ic Tlingitcesi Ingilizce Interior Tlingit Inland Tlingit Kanada da Britanya Kolombiyasi ile Yukon Ic Tlingitleri tarafindan konusulur Dakh Ka Tlingit Nation adi altinda konfederatif kabile birligi olustururlar Atlin Tlingitleri Britanya Kolombiyasi bolgesindeki Atlin golu civarinda yasarlar Gunumuzde Taku River Tlingit First Nation adi altinda idari birlik olustururlar Aa Tlein Ḵwaan Atlin Lake people T aaḵu Ḵwaan Taku people Taku River ve Stephens Passage yorelerinde Teslin Tlingitleri kendilerince Deisleen Ḵwaan Teslin Lake people Yukon bolgesindeki Teslin golu civarinda yasarlar Gunumuzde Teslin Tlingit Council adi altinda idari birlik olustururlar Carcross Tlingitleri Yukon bolgesindeki Carcross yoresinde Tagis Atabasklari ile birlikte Carcross Tagish First Nation adi altinda idari birlik olustururlar Guney Tlingitcesi Ingilizce Southern Tlingit Asil Guney Tlingitcesi Ingilizce Transitional Southern Tlingit Kake Ḵeex Ḵeix Wrangell Ḵaachx ana aak w ve Petersburg Ganti Yaakw Seedi yorelerinde konusulur Ḵeex Ḵwaan Kake people Shtax heen Ḵwaan Stikine people Wrangell ve Stikine River yoresinde Sanya Henya Tlingitcesi Ingilizce Sanya Henya Tlingit Sanya Henya Southern Tlingit Ketchikan Kichxaan dan Klawock a kadar olan bolgede konusulur Sanyaa Ḵwaan Cape Fox people Hinyaa Ḵwaan Klawock people Kooyu Ḵwaan Kuiu Island people Taḵjik aan Ḵwaan Tuxekan people Eskiden Galler Prensi Adasi Prince of Wales Island nin kuzeyinde yasarlarken simdi Klawock ve Craig yoresinde iskan edilmektedirler Tongass Tlingitcesi Ingilizce Tongass Tlingit Yok olmak uzeredir Bir iki konusani kalmistir Taant a Ḵwaan Ketchikan people Orneklerlingit kisi ḵaa adam shaa kadin keitl kopek ḵ eikaxwein cicek gagaan gunes dis ay kugoos bulut kutx ayanaha yildiz taat gece t eex buz dleit kar seew soow yagmur hit ev litaa bicak dleey et yaakw kano te tas t ooch komur ǥayeis demir eeḵ bakir tleix bir deix iki nas k uc daax oon dort keijin bes tleidooshu alti dax adooshu yedi nas gadooshu sekiz gooshuḵ dokuz jinkaat on Daa sa yei daa i nei Ne yapiyorsun Ayrica bakinizAlaska Yerli Dil Merkezi Yukon Yerli Dil Merkezi Yakutat City and Borough Juneau Alaska Hoonah Angoon Census Area Haines Borough Ketchikan Gateway BoroughKaynakca a b 9 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Kasim 2012 a b James A Crippen 2012 Tlingitology Seminar Lecture Notes 1 11 May 7 Subat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde 29 June 2012 James A Crippen 2005 The New Tlingit Noun Dictionary James A Crippen 2008 Notes on Tlingit Grammar James A Crippen 2008 Tlingit Grammar HandbookDis baglantilar Teslin Dialect