Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tonga ya da resmî adı ile Tonga Krallığı, (Tongaca: Puleʻanga Fakatuʻi ʻo Tonga; İngilizce: Kingdom of Tonga), Büyük Okyanus'ta yaklaşık 169 adadan oluşan ada ülkesi. Toplam kara yüzölçümü yaklaşık 700 km2 olan ülke, Güney Pasifik Okyanusu'nun yaklaşık 700.000 km2 büyüklüğünde bir alanı kaplar. 2021 itibarıyla nüfusu 104.494 olan ada ülkesinin nüfusunun %70'i başkent Nuku'alofa'nın bulunduğu Tongatapu adasındadır. Ülke nüfusunun geri kalanı, ülkedeki 35 adada yaşamaktadır. Tonga, kuzebatısında Fiji ile Wallis ve Futuna (Fransa), kuzeydoğusunda Samoa, batısında Yeni Kaledonya (Fransa) ile Vanuatu, doğusunda Niue ve güneybatısında Kermadec (Yeni Zelanda) ile sınırlanmıştır.
Tonga Pule'anga 'o Tonga (Tongaca) Kingdom of Tonga (İng.) Tonga Krallığı | |||||
|---|---|---|---|---|---|
Slogan Ko e ʻOtua mo Tonga ko hoku tofiʻa (Tongaca) God and Tonga are my Inheritance (İng.) Türkçe:Tanrı ve Tonga benim mirasım | |||||
 | |||||
| Başkent ve en büyük şehir | Nuku'alofa 21°08′G 175°12′D / 21.133°G 175.200°D | ||||
| Resmî dil(ler) | Tongaca İngilizce | ||||
| Etnik gruplar (2018) | %97 Tongalılar %0,7 Polinezyalılar %2,3 diğer | ||||
| Hükûmet | Üniter parlamenter meşrutiyet | ||||
| |||||
| |||||
• Su (%) | 4 | ||||
| Nüfus | |||||
• 2016 sayımı | 100.651 (199.) | ||||
• Yoğunluk | 139/km2 (76a.) | ||||
| GSYİH (SAGP) | 2020 tahminî | ||||
• Toplam | 609 milyon $ (182.) | ||||
• Kişi başına | 6.074 $ (125..) | ||||
| GSYİH (nominal) | 2020 tahminî | ||||
• Toplam | 503 milyon $ (187.) | ||||
• Kişi başına | 5.023 $ (91.) | ||||
| İGE (2019) | 0.725 yüksek · 104. | ||||
| Para birimi | Pa'anga (TOP) | ||||
| Zaman dilimi | UTC+13 (UTC) | ||||
| Telefon kodu | 676 | ||||
| İnternet alan adı | .to | ||||
  | |||||
Tonga aynı zamanda İngiliz Milletler Topluluğunun bir üyesidir.
Etimoloji
Ülkenin ismi daha önceleri Batı ülkelerinde Dost Adalar olarak adlandırılmaktaydı. James Cook 1773 yılında bu adaya gerçekleştirdiği ilk ziyaretinden sonra burada gördüğü dostane yaklaşım nedeniyle adaya bu ismi vermiştir. Tonga ismi yerel dil olan Tongacada güney kelimesini ifade etmektedir.
Coğrafya
Tonga'yı oluşturan 169 adanın bazıları volkaniktir (Niuafoo, 1946’da bir püskürmeden sonra boşaltıldı), geri kalanlarsa yükselmiş mercan kayalıklarından oluşur (Vavau, Tongatapu); merkezi kesiminde çok sayıda atol ve mercan kayası vardır (Haapai adaları).
Ülkenin kara sınırı bulunmamakta olup, sahip olduğu adaların toplam sahil uzunluğu 419 km'dir. Tonga, Okyanusya kıtasının orta ölçekli ülkelerinden biri konumundadır. Tonga toplamda 747 km² bir yüzölçümüne sahiptir. Tonga takımadaları Fiji'nin doğusunda, Samoa'nın güneyinde ve Yeni Zelanda'nın ise kuzeyinde yer almaktadır.
2014 yılı sonuna kadar 176 adaya sahip olan ülke, 2014 sonu ile 2015 yılı başında bölgede yaşanan volkanik hareketler sonucu Hunga Tonga ile Hunga Ha´apai adaları arasında yeni bir karasal alan oluşması ile 177. adaya sahip olmuştur. Ada Ocak 2015 itibarıyla 2 km'lik bir uzunluğa, 1 km'lik genişliğe ve 100 m'lik yüksekliğe sahip olmuştur.
Ülkenin en yüksek noktasını 1.000 m'lik bir yüksekliğe sahip olan ve Kao adasında bulunan yükseklik oluşturmaktadır. Buradaki yükseklik 1.009 m ile 1.046 m arasında gösterilmektedir.
Tonga sahip olduğu birçok volkanik adası ile birlikte Pasifik ateş çemberi içerisinde yer almaktadır. Tonga'nın doğusunda 10.882 m'lik bir derinliğe sahip olan yer almaktadır. Burada Pasifik levhası her yıl batı yönünde 15 cm ile 24 cm arasında Avustralya levhası'nın altına girerek yitim zonu oluşturmaktadır. Bu bölgede ortalama su derinliği 500 m civarındadır. Bu derece az bir derinliğe sahip olan bölgede çok sayıda mercan adası oluşabilmektedir.
Ada ülkesinin %43'ü tarımsal faaliyetler için kullanılırken, %12,5 ormanlık alan konumundadır.
İklim
Tropikal iklimin etkisi altında olan ülkede, Aralık - Nisan ayları arasında en sıcak günler yaşanmaktadır. Bu süreçte sıcaklıklar 32 °C. Ada ülkesinde ise Mayıs ile Kasım ayları arasında daha serin bir havaya sahip olup, bu süreçte sıcaklıklar 27 °C civarında ölçülmektedir. Ülke genelinde ölçülen en yüksek sıcaklık değeri 35 °C ile 11 Şubat 1979 tarihinde Vava'u adasında, en soğuk gün değeri ise 8,7 °C ile 8 Eylül 1994 tarihinde Fua'amotu kasabasında ölçülmüştür. Ülke genelinde 15 °C ve altında sıcaklık değerleri genelde kurak mevsimde görülmekte olup, burada daha çok ada ülkesinin güneyinde kalan kısımlar etkilenmektedir.
Ülkenin güney kesiminde yer alan adalara, Ekvator çizgisine de yakınlığı ile ilgili olarak yıllık ortalama yağış 1.700 mm ile 2.970 mm aralığındadır.
Ekonomi
Tonga'nın başlıca ticaret ürünü Hindistan cevizidir (yıllık üretim 65 000 t); bununla birlikte besin maddeleri tarımı canlılığını korur (yam, taro, muz).
İdari yapılanma
Tonga toplamda 11 ile (Tongaca: ngaahi vahe) bölünmüş durumdadır. Bu iller yine kendi içerisinde 23 ilçeye (Tongaca: ngaahi vahefonua) ayrılmış konumdadır. Ülkedeki en küçük idari yapılanmayı ise köyler (Tongaca: ngaahi kolo) oluşturmaktadır.
| İl | Yüzölçümü (km²) | Nüfus 1986 | Nüfus 1996 | Nüfus 2006 | Nüfus 2011 | Merkez şehir |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 87,44 | 4.393 | 4.934  | 5.206 | 5.016  | ||
| 109,98 | 8.919 | 8.138 | 7.570 | 6.616 | ||
| 71,69 | 2.368 | 2.018 | 1.665 | 1.282 | ||
| Tongatapu | 260,48 | 63.794 | 66.979 | 72.045 | 76.082 | Nukuʻalofa |
| 119,00 | 15.175 | 15.595 | 15.075 | 14.922 | ||
| Tonga | 648,59 | 94.649 | 97.784 | 101.991 | 103.252 | Nukuʻalofa |
Kaynakça
- ^ . 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2018.
- ^ [1] 27 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Tonga 2016 Nüfus Sayımı Sonuçları (11 Kasım 2016).
- ^ a b Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN .
- ^ Khan, Aina J. (15 Ocak 2022). "Signs of 'Significant' Tsunami Damage Are Seen in Tonga". The New York Times. 16 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Ocak 2022.
- ^ "Tonga hakkında bilgiler" (PDF). 12 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 25 Ekim 2018.
- ^ "Tonga yeni bir adaya sahip oldu". 25 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ekim 2018.
- ^ "Kao adası hakkında bilgiler". 2 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ekim 2018.
- ^ "Kao adası topografik haritası" (PDF). 27 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 25 Ekim 2018.
- ^ "www.cia.gov". 11 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ekim 2018.
- ^ "Tonga iklimi hakkında bilgiler" (PDF). 11 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ekim 2018.
- ^ "Tonga 2011 nüfus sayımı hakkında bilgiler". 23 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ekim 2018.
- ^ United Nations Development Programme Government of Tonga and United Nations Development Programme. UNDP, 2014. 12 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Abgerufen am 7. September 2017.
Dış bağlantılar
Tonga hakkında daha fazla bilgi edinin | |
 | Vikisözlük'te tanımlar |
 | Commons'ta dosyalar |
- Wikimedia Atlas'da Tonga
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tonga ya da resmi adi ile Tonga Kralligi Tongaca Puleʻanga Fakatuʻi ʻo Tonga Ingilizce Kingdom of Tonga Buyuk Okyanus ta yaklasik 169 adadan olusan ada ulkesi Toplam kara yuzolcumu yaklasik 700 km2 olan ulke Guney Pasifik Okyanusu nun yaklasik 700 000 km2 buyuklugunde bir alani kaplar 2021 itibariyla nufusu 104 494 olan ada ulkesinin nufusunun 70 i baskent Nuku alofa nin bulundugu Tongatapu adasindadir Ulke nufusunun geri kalani ulkedeki 35 adada yasamaktadir Tonga kuzebatisinda Fiji ile Wallis ve Futuna Fransa kuzeydogusunda Samoa batisinda Yeni Kaledonya Fransa ile Vanuatu dogusunda Niue ve guneybatisinda Kermadec Yeni Zelanda ile sinirlanmistir TongaPule anga o Tonga Tongaca Kingdom of Tonga Ing Tonga KralligiBayrak ArmaSlogan Ko e ʻOtua mo Tonga ko hoku tofiʻa Tongaca God and Tonga are my Inheritance Ing Turkce Tanri ve Tonga benim mirasimMilli mars Ko e fasi ʻo e tuʻi ʻo e ʻOtu Tonga source source Baskent ve en buyuk sehirNuku alofa 21 08 G 175 12 D 21 133 G 175 200 D 21 133 175 200Resmi dil ler Tongaca IngilizceEtnik gruplar 2018 97 Tongalilar 0 7 Polinezyalilar 2 3 digerHukumetUniter parlamenter mesrutiyet KralVI Tupou BasbakanSiaosi Sovaleni Ilan etti4 Haziran 1970 Su 4Nufus 2016 sayimi100 651 199 Yogunluk139 km2 76a GSYIH SAGP 2020 tahmini Toplam609 milyon 182 Kisi basina6 074 125 GSYIH nominal 2020 tahmini Toplam503 milyon 187 Kisi basina5 023 91 IGE 2019 0 725 yuksek 104 Para birimiPa anga TOP Zaman dilimiUTC 13 UTC Telefon kodu676Internet alan adi to Tonga ayni zamanda Ingiliz Milletler Toplulugunun bir uyesidir EtimolojiUlkenin ismi daha onceleri Bati ulkelerinde Dost Adalar olarak adlandirilmaktaydi James Cook 1773 yilinda bu adaya gerceklestirdigi ilk ziyaretinden sonra burada gordugu dostane yaklasim nedeniyle adaya bu ismi vermistir Tonga ismi yerel dil olan Tongacada guney kelimesini ifade etmektedir CografyaTonga yi olusturan 169 adanin bazilari volkaniktir Niuafoo 1946 da bir puskurmeden sonra bosaltildi geri kalanlarsa yukselmis mercan kayaliklarindan olusur Vavau Tongatapu merkezi kesiminde cok sayida atol ve mercan kayasi vardir Haapai adalari Ulkenin kara siniri bulunmamakta olup sahip oldugu adalarin toplam sahil uzunlugu 419 km dir Tonga Okyanusya kitasinin orta olcekli ulkelerinden biri konumundadir Tonga toplamda 747 km bir yuzolcumune sahiptir Tonga takimadalari Fiji nin dogusunda Samoa nin guneyinde ve Yeni Zelanda nin ise kuzeyinde yer almaktadir 2014 yili sonuna kadar 176 adaya sahip olan ulke 2014 sonu ile 2015 yili basinda bolgede yasanan volkanik hareketler sonucu Hunga Tonga ile Hunga Ha apai adalari arasinda yeni bir karasal alan olusmasi ile 177 adaya sahip olmustur Ada Ocak 2015 itibariyla 2 km lik bir uzunluga 1 km lik genislige ve 100 m lik yukseklige sahip olmustur Ulkenin en yuksek noktasini 1 000 m lik bir yukseklige sahip olan ve Kao adasinda bulunan yukseklik olusturmaktadir Buradaki yukseklik 1 009 m ile 1 046 m arasinda gosterilmektedir Tonga sahip oldugu bircok volkanik adasi ile birlikte Pasifik ates cemberi icerisinde yer almaktadir Tonga nin dogusunda 10 882 m lik bir derinlige sahip olan yer almaktadir Burada Pasifik levhasi her yil bati yonunde 15 cm ile 24 cm arasinda Avustralya levhasi nin altina girerek yitim zonu olusturmaktadir Bu bolgede ortalama su derinligi 500 m civarindadir Bu derece az bir derinlige sahip olan bolgede cok sayida mercan adasi olusabilmektedir Ada ulkesinin 43 u tarimsal faaliyetler icin kullanilirken 12 5 ormanlik alan konumundadir Iklim Tropikal iklimin etkisi altinda olan ulkede Aralik Nisan aylari arasinda en sicak gunler yasanmaktadir Bu surecte sicakliklar 32 C Ada ulkesinde ise Mayis ile Kasim aylari arasinda daha serin bir havaya sahip olup bu surecte sicakliklar 27 C civarinda olculmektedir Ulke genelinde olculen en yuksek sicaklik degeri 35 C ile 11 Subat 1979 tarihinde Vava u adasinda en soguk gun degeri ise 8 7 C ile 8 Eylul 1994 tarihinde Fua amotu kasabasinda olculmustur Ulke genelinde 15 C ve altinda sicaklik degerleri genelde kurak mevsimde gorulmekte olup burada daha cok ada ulkesinin guneyinde kalan kisimlar etkilenmektedir Ulkenin guney kesiminde yer alan adalara Ekvator cizgisine de yakinligi ile ilgili olarak yillik ortalama yagis 1 700 mm ile 2 970 mm araligindadir EkonomiTonga nin baslica ticaret urunu Hindistan cevizidir yillik uretim 65 000 t bununla birlikte besin maddeleri tarimi canliligini korur yam taro muz Idari yapilanmaTonga toplamda 11 ile Tongaca ngaahi vahe bolunmus durumdadir Bu iller yine kendi icerisinde 23 ilceye Tongaca ngaahi vahefonua ayrilmis konumdadir Ulkedeki en kucuk idari yapilanmayi ise koyler Tongaca ngaahi kolo olusturmaktadir Il Yuzolcumu km Nufus 1986 Nufus 1996 Nufus 2006 Nufus 2011 Merkez sehir87 44 4 393 4 934 5 206 5 016109 98 8 919 8 138 7 570 6 61671 69 2 368 2 018 1 665 1 282Tongatapu 260 48 63 794 66 979 72 045 76 082 Nukuʻalofa119 00 15 175 15 595 15 075 14 922Tonga 648 59 94 649 97 784 101 991 103 252 NukuʻalofaKaynakca 9 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Kasim 2018 1 27 Subat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tonga 2016 Nufus Sayimi Sonuclari 11 Kasim 2016 a b Nijman Jan 2020 Geography Realms Regions and Concepts 20 bas Wiley ISBN 978 1119607410 Khan Aina J 15 Ocak 2022 Signs of Significant Tsunami Damage Are Seen in Tonga The New York Times 16 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Ocak 2022 Tonga hakkinda bilgiler PDF 12 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 25 Ekim 2018 Tonga yeni bir adaya sahip oldu 25 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Ekim 2018 Kao adasi hakkinda bilgiler 2 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Ekim 2018 Kao adasi topografik haritasi PDF 27 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 25 Ekim 2018 www cia gov 11 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ekim 2018 Tonga iklimi hakkinda bilgiler PDF 11 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 30 Ekim 2018 Tonga 2011 nufus sayimi hakkinda bilgiler 23 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Ekim 2018 United Nations Development Programme Government of Tonga and United Nations Development Programme UNDP 2014 12 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Abgerufen am 7 September 2017 Dis baglantilarVikipedi nin kardes projelerinden Tonga hakkinda daha fazla bilgi edininVikisozluk te tanimlarCommons ta dosyalarWikimedia Atlas da Tonga