Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yeni Kaledonya, Melanezya ada öbeği içerisinde, Büyük Okyanus'un güneybatısında yer alan, Fransa'ya bağlı bir bölge olarak özel bir statü ile kendine özgü bölge konumunda olan Fransa Denizaşırı Bölgeler Topluluğu üyesi bölge. Yeni Kaledonya'nın başkenti Nouméa'dır.
Nouvelle-Calédonie Yeni Kaledonya | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||
| Başkent ve | Nouméa | ||||||||
| Resmî dil(ler) | Fransızca | ||||||||
| Tanınan bölgesel dil(ler) | , , , , | ||||||||
| Hükûmet | Denizaşırı iller | ||||||||
| |||||||||
| Yasama organı | |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Nüfus | |||||||||
• 2016 tahminî | 275,355 | ||||||||
• 2014 sayımı | 268,767 | ||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2003 tahminî | ||||||||
• Toplam | 14,800 milyar $ (-.) | ||||||||
• Kişi başına | - (-.) | ||||||||
| Para birimi | CFP frangı (XPF) | ||||||||
| Zaman dilimi | UTC+11 (-) | ||||||||
• Yaz (YSU) | UTC- (-) | ||||||||
| Telefon kodu | 687 | ||||||||
| İnternet alan adı | .nc | ||||||||
Ülke ismi
Romalılar döneminden bu yana İskoçya bölgesi Kaledonya olarak adlandırılmaktaydı. James Cook 1774 yılında adayı Avrupalı olarak ilk defa keşfettiğinde bölgeyi İskoçya'nın kuzey bölgelerine benzetmesi nedeniyle bölgeye Yeni İskoçya anlamına gelen bu ismi vermiştir.
Bu süreçte İskoçya'nın Latince kullanımı olan Scotia sözcüğünü, bu sözcüğün Fransızlar tarafından Kanada'nın doğu kıyılarında yer alan Akadya'da oluşturdukları yeni koloni bölgesine 1621 yılında bu yana Nova Scotia (Türkçe: Yeni İskoçya) ismini vermeleri ile kullanamamıştır.
Yeni Kaledonya'da bağımsızlık yanlısı gruplar ülkelerini Kanaky olarak adlandırmaktadır.
Coğrafya
Yeni Kaledonya konum olarak Zelandiya'nın kuzey ucunda, Mikronezya ada öbeği grubu içerisinde yer almaktadır. Avustralya'nın kuzeydoğusunda, Yeni Zelanda'nın ise kuzeyinde yer alan bölge, toplamda 18.576 km² yüzölçümüne sahiptir. Yeni Kalendoya'nın en büyük adası konumunda olan sahip olduğu 16.372 km² yüzölçümü ile bölgenin neredeyse tamamını oluşturmaktadır. Bu adanın haricinde , Chesterfield Adaları, Pins Adası ve Sadakat Adaları'da Yeni Kaledonya sınırları içerisinde kalmaktadır.
Adanın en yüksek noktasını 1628 m ile Grande Terre Adası üzerinde bulunan oluşturmakta olup, en uzun akarsu ise 150 km uzunluğa sahip olan oluşturmaktadır.
Nüfus
Bölgenin en eski yerleşimcileri olarak Melinezya topluluklarından olan Kanaklar nüfusun %44'ü ile adanın en yoğun etnik grubunu oluşturmaktadır. Bunun haricinde toplum içerisinde yüksek bir orana sahip olan ve Caldoches olarak adlandırılan ve adaya gelen ilk Fransızların torunları ile adaya yakın dönemde gelmiş olan ve Métropolitains olarak adlandırılan nüfusun oluşturduğu grup yer almaktadır. Bu gruplarla birlikte ada genelinde beyazların nüfus içerisindeki oranı %34,1 düzeyindedir.
Yeni Kaledonya orta yaşta bir nüfusa sahip olup, 2020 tahmini verilerine göre sadece %37,37'si 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin %9,84'ü 65 yaş ve üzerindedir.
0-14 yaş: %21.74 (erkek 32,227/kadın 30,819)
15-24 yaş: %15.63 (erkek 23,164/kadın 22,163)
25-54 yaş: %43.73 (erkek 63,968/kadın 62,856)
55-64 yaş: %9.06 (erkek 12,700/kadın 13,568)
65 yaş ve üzeri: %9.84 (erkek 12,552/kadın 15,992)
Bölgenin nüfus artış hızı 2020 tahmini verilerine göre %1,25 seviyesinde olup, bölge genelinde şehirlerde yaşayanların oranı %71,5 düzeyindedir.
Dil
Bölgenin tek resmi dili Fransızca'dır. Bölge nüfusunun 2004 nüfus sayımı esnasında belirttiği üzere 14 yaş ve üzeri nüfusun %97'si Fransızca dilini hem konuşup hem de yazabilmektedir.
Yerel olarak Melanezya-Polinezya dil grubuna ait 33 farklı lehçe bölgede konuşulmaktadır.
Din
Bölge nüfusunun büyük çoğunluğu Hristiyan inancına göre yaşamaktadır. Bu gruplardan %60'ı katolik, %30'u ise Protestan mezhebine göre dini inancını yaşamaktadır. Bölge nüfusunun geri kalan %10'luk kesimi ise diğer dinlere inanmaktadır.
Tarihçe
Arkeolojik çalışmalarda ada üzerinde ilk yerleşim MÖ 1500 yılında yapıldığı ifade edilmektedir. Bu sürecin ardından günümüzde adada yaşayan yerli halk Kanakelerin ataları olarak görülen Polinezyalılar yerleşmiştir.
Avrupalılar ilk olarak 18. yüzyılda Thomas Cook'un 1774 yılında adaya ayak basması ile ada ile tanışmıştır. Cook adaya çıktığında doğasını o dönem İskoçya'nın kuzey bölgelerine benzetmiş, bu benzetme neticesinde de ülkeye günümüzde de kullanılan ismi vermiştir. Cook'un ardından adaya ayak basan ikinci Avrupalı kâşif ise 1792 yılında Fransız Bruni d'Entrecasteaux olmuştur. Adaya gelerek yerleşik hayata geçen Avrupalılar ise balina avcıları ile odun ticareti yapan kişiler olmuş, 19. yüzyıldan itibaren de misyonerler adaya gelmiştir.
19. yüzyıldan itibaren özellikle Büyük Britanya ve Fransa bölgede hakimiyet kurarak yerleşik düzeni oluşturmaya çalışmıştır. 24 Eylül 1853 tarihinde adayı III. Napolyon adına sahiplenerek Fransa'nın hakimiyetine almıştır. Fransa adayı 1864 yılından 1922 yılına kadar ceza kolonisi olarak kullanmış, ilk olarak 1864 yılında 250 Fransız mahkûm adaya getirilmiştir. 1871 yılında Paris Komünü iktidarının devrilmesinden sonra affın getirildiği 1880 yılına kadar 8000 Fransız mahkûm daha adaya getirilmiştir. Aynı şekilde 1871 yılında Fransa hakimiyeti altında bulunan Cezayir'in doğu kesimlerinde yaşanan ayaklanma sonucu 200 kişi sınır dışı edilerek Yeni Kaledonya'ya sürülmüştür. Bu mahkûmlar 1895 yılında affedilerek birkaç yıl sonra geri dönüşlerine izin verilmiştir.
1863 yılında adada nikel madeninin keşfedilmesi ile birlikte maden yataklarından rezervler çıkartılmaya başlanmış, 1880 yılından itibaren de şirketleştirilerek Société Le Nickel şirketi altında faaliyetler sürdürülmüştür. Maden ocaklarında mahkûmlar, serbest bırakılan zanlılar ile birlikte Asya ve Okyanusya'dan gelen iş gücü çalıştırılmıştır.
Ada genelinde sık aralıklarla Kanaklar tarafından gerçekleştirilen isyanlar söz konusu olmuş, bu isyanlar sonucunda da birçok Kanak kıyı kesimlerinden adanın iç kesimlerine sürgün edilerek bastırılmaya çalışılmıştır. Bu isyanlar içerisinde en büyük isyan 1878 yılında gerçekleştirilen isyan olmuştur.
Fransa, adayı 27 Ekim 1946 yılında denizaşırı bölgesi olarak ilan etmiş, bölge 1947 yılında da Birleşmiş Milletler kendi kendini yönetemeyen bölgeler listesinden silinmiştir. Tüm ada halkı 1953 yılında Fransız vatandaşlarının haklarına sahip olmuş, 1957 yılında da yerel bir meclis (Fransızca: Assemblée territoriale) oluşturulmuştur. Bu süreç sadece bir yıl sürmüş, Charles de Gaulle 1958 yılında yerel meclisin tüm haklarını geri almıştır.
1980'li yıllardan itibaren başını Kanakların çektiği halk tarafından bağımsızlık söylemleri dile getirilmiş, bu söylemler belli dönemlerde şiddet gösterilerine neden olmuştur. 1984 yılında kurulan Kanak Sosyalist Ulusal Kurtuluş Cephesi (FLNKS), yaklaşan seçimleri boykot ederek, liderleri Jean-Marie Tjibaou önderliğinde ülkelerini tanımladıkları Kanaky'nin geçici hükûmetini kurarak Tjibaou'yu başkan ilan etmişlerdir. Bu sürecin ardından birkaç Kanak kökenli siyasetçiye suikast gerçekleştirilmiş, yaşanan gelişlerin ardından adada olağanüstü hâl ilan edilmiştir. Birleşmiş Milletler 1986 yılında aldığı kararla adayı yeniden dekolonizasyon yapılması gereken bölgeler listesine dahil etmiş, 13 Eylül 1987 yılı için planlanan referandum birçok Kanak tarafından boykot edilmiştir. Yaşanan bu gelişmelerin zirve noktasını Kanak halkının bağımsızlık taleplerini sıkıntıya düşürecek bir yasanın devreye girdiği 22 Nisan 1988 tarihinde 27 polis ile bir savcının ayrılıkçı gruplar tarafından kaçırılması oluşturmuştur. Bu süreç Mayıs 1988'e kadar sürmüş, süreç Fransız özel birliklerin müdahil olması ile sonlandırılmıştır.
1988 yılında imzalanan Matignon Antlaşması ile Yeni Kaledonya geniş özerklik yetkileri ile donatılmıştır. 4 Mayıs 1989 yılında yaşanan suikast ile FLNKS örgütünün lideri Tjibaou ve Yeiwene Yeiwene radikal FLNKS üyeleri tarafından öldürülmüştür.
5 Mayıs 1998 tarihinde imzalanan Nouméa Antlaşması ile de belirli siyasi görevler Yeni Kaledonya'ya devredilmiştir. 4 Kasım 2018 tarihinde gerçekleştirilen ve %80,6 katılımın gerçekleştiği Yeni Kaledonya bağımsızlık referandumda, ada halkının %56,4'ü Fransa'dan bağımsızlığa karşı oy kullanarak adanın Fransa'nın denizaşırı bir bölgesi olarak kalmasını sağlamıştır.
1998 yılında imzalanan Nouméa Antlaşması kapsamında her biri bağımsızlık kararı ile sonuçlanmadığı takdirde toplam üç bağımsızlık referandumu düzenleme hakkı elde eden Yeni Kaledonya'da, 2018'in ardından ikinci bağımsızlık referandumunun 6 Eylül 2020 tarihinde düzenlenmiş, bu referandumda da halkın %53,4'ü adanın Fransa'ya bağlı kalmasından yana oy kullanarak bağımsızlık ikinci kez reddedilmiştir.
Ada ülkesinin anlaşma gereği yapma hakkına sahip üçüncü ve son referandumun 12 Aralık 2021 tarihinde düzenleneceği açıklandı. Bu açıklamanın ardından coronavirüsün salgınının yerel halkta gösterdiği olumsuz etki nedeniyle ileri bir tarihe ertelenmesini talep eden bağımsızlık yanlısı partilerin talebi Fransa tarafından kabul edilmediği için bağımsızlık yanlısı partiler referandumu boykot etti. Adada yapılan son referandumda katılımcıların %96'sı Fransa'ya bağlı kalmayı tercih etti.
İdarî yapılanma
Yeni Kaledonya 1946 yılına kadar Fransa sömürge bölgesi olarak, 1946 yılından 2003 yılına kadar da Fransa Denizaşırı Bölgeler Topluluğu içerisinde Denizaşırı Bölge (TOM = Territoire d’outre-mer) olarak yer aldıktan sonra 2003 yılında gerçekleştirilen anayasa değişikliği sonucu Fransa'ya bağlı kendine özgü bir bölge (Sui generis) olarak konumlandırılmıştır. 2018 yılının Kasım ayında yapılan bağımsızlık referandumunda oy kullananların %57.29'u hayır oyu kullanarak bağımsızlığa hayır demiştir.
Yeni Kaledonya kendi içerisinde üç ile, bu iller de yine kendi içerisinde 33 ilçeye ayrılmış konumdadır. Adanın üç ili şu şekildedir:
- Güney ili - İl başkenti: Nouméa. Nüfus: 183,007 (2009).
- Kuzey ili - İl başkenti: . Nüfus: 45,137 (2009).
- Sadakat Adaları - İl başkenti: . Nüfus: 17,436 (2009).
Yeni Kaledonya illeri de kendi içerisinde 33 ilçeye ayrılmış olup, kendi içerisinde iki ile bölünmüş durumdadır. Nüfusun çoğunluğunun yaşadığı kuzey kesimi Kuzey ilinin bir parçası konumundayken, daha az nüfusa sahi olan güney kesimi Güney ilini bir parçasıdır.
| Güney ili (turuncu) | Kuzey ili (yeşil) | Sadakat Adaları (sarı) |
| 1. | 14. (Kuzey kesimi) | 31. |
| 2. | 15. | 32. |
| 3. | 16. | 33. |
| 4. | 17. | |
| 5. Nouméa | 18. | |
| 6. | 19. | |
| 7. | 20. | |
| 8. | 21. | |
| 9. | 22. | |
| 10. | 23. | |
| 11. | 24. | |
| 12. | 25. | |
| 13. | 26. | |
| 14. (Güney kesimi) | 27. | |
| 28. | ||
| 29. | ||
| 30. Canala |
Spor
Yeni Kaledonya, Okyanusya bölgesinde yer alan ülkelerin katıldığı Pasifik Oyunları'nda en başarılı takım olarak ön plana çıkmaktadır. 1963 yılından bu yana on beş kere düzenlenen oyunlarda Yeni Kaledonya toplamda 2091 madalya elde etmiştir. Pasifik Oyunları bugüne kadar 1966, 1987 ve son olarak 2011 yılında olmak üzere üç kere Yeni Kaledonya'da düzenlenmiştir.
1980 yılında gerçekleştirilen OFC Uluslar Kupası ile 1983 yılında gerçekleştirilen OFC Kadınlar Uluslar Kupası başkent Nouméa'da düzenlenmiştir.
Yeni Kaledonya'da 1950 yılından bu yana lig sistemi mevcut olup, günümüzde Super Ligue adı ile oynanmaktadır. Bunun haricinde Coupe de Nouvelle-Calédonie de football adı altında düzenlenen kupa müsabakaları, bölgenin Fransa Kupası olan Coupe de France'a katılımcıyı belirlemek adına gerçekleştirilen önemli bir turnuva konumundadır.
Bölge genelinde futbolun haricinde 7'li ragbi de önemli spor dalları arasında yer almaktadır.
Galeri
-
![image]()
„La Poule“ / -
![image]()
„Le phare Amédée“ / Nouméa -
![image]()
mercanı kumsalı -
![image]()
Upi koyu / Pins Adası -
![image]()
„Baie de Saint-Joseph“ / Pins Adası -
![image]()
Yeni Kaledonya'dan bir görünüm -
![image]()
Yeni Kaledonya'dan bir görünüm -
![image]()
Yeni Kaledonya'dan bir görünüm -
![image]()
Ouvéa'da da beyaz kumsal -
![image]()
„La Baie des Tortues“ /
Kaynakça
- ^ a b c d e "www.cia.gov". 17 Aralık 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Nisan 2017.
- ^ . 13 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2017.
- ^ "Yeni Kaledonya hakkında bilgiler". 4 Kasım 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Kasım 2018.
- ^ "https://www.croixdusud.info/hist/hist_1878.php". 7 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2019.
|başlık=dış bağlantı () - ^ "Yeni Kaledonya halkı bağımsızlık referandumu için sandık başına gitti". 7 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2019.
- ^ . 6 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2020.
- ^ "Yeni Kaledonya'da bağımsızlık için yapılan ikinci referandum da bağımsızlık reddedildi". 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ "Yeni Kaledonya'da bağımsızlık için üçüncü referandum". 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ "Bağımsızlık yanlıları boykot ettiği referandumda 'Fransa'da kalalım' kararı çıktı". 1 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ . Bloomberg HT. 4 Kasım 2018. 4 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2018.
- ^ "Yeni Kaledonya hakkında bilgiler". 27 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Nisan 2017.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Yeni Kaledonya ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Wikimedia Atlas'da New Caledonia
- Yeni Kaledonya Hükûmeti resmi sitesi 24 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Fransızca)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yeni Kaledonya Melanezya ada obegi icerisinde Buyuk Okyanus un guneybatisinda yer alan Fransa ya bagli bir bolge olarak ozel bir statu ile kendine ozgu bolge konumunda olan Fransa Denizasiri Bolgeler Toplulugu uyesi bolge Yeni Kaledonya nin baskenti Noumea dir Nouvelle Caledonie Yeni KaledonyaBayrak ArmaMilli mars La Marseillaise source source track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track Baskent veNoumeaResmi dil ler FransizcaTaninan bolgesel dil ler HukumetDenizasiri iller CumhurbaskaniEmmanuel Macron Hukumet BaskaniLouis Mapou Kongre Baskani Yuksek KomiserPatrice FaureYasama organiTarihce Fransa ilhaki1853 Fransa Denizasiri Bolgeler Toplulugu1946 Kendine ozgu bolge1999Nufus 2016 tahmini275 355 2014 sayimi268 767GSYIH SAGP 2003 tahmini Toplam14 800 milyar Kisi basina Para birimiCFP frangi XPF Zaman dilimiUTC 11 Yaz YSU UTC Telefon kodu687Internet alan adi ncUlke ismiRomalilar doneminden bu yana Iskocya bolgesi Kaledonya olarak adlandirilmaktaydi James Cook 1774 yilinda adayi Avrupali olarak ilk defa kesfettiginde bolgeyi Iskocya nin kuzey bolgelerine benzetmesi nedeniyle bolgeye Yeni Iskocya anlamina gelen bu ismi vermistir Bu surecte Iskocya nin Latince kullanimi olan Scotia sozcugunu bu sozcugun Fransizlar tarafindan Kanada nin dogu kiyilarinda yer alan Akadya da olusturduklari yeni koloni bolgesine 1621 yilinda bu yana Nova Scotia Turkce Yeni Iskocya ismini vermeleri ile kullanamamistir Yeni Kaledonya da bagimsizlik yanlisi gruplar ulkelerini Kanaky olarak adlandirmaktadir CografyaYeni Kaledonya konum olarak Zelandiya nin kuzey ucunda Mikronezya ada obegi grubu icerisinde yer almaktadir Avustralya nin kuzeydogusunda Yeni Zelanda nin ise kuzeyinde yer alan bolge toplamda 18 576 km yuzolcumune sahiptir Yeni Kalendoya nin en buyuk adasi konumunda olan sahip oldugu 16 372 km yuzolcumu ile bolgenin neredeyse tamamini olusturmaktadir Bu adanin haricinde Chesterfield Adalari Pins Adasi ve Sadakat Adalari da Yeni Kaledonya sinirlari icerisinde kalmaktadir Adanin en yuksek noktasini 1628 m ile Grande Terre Adasi uzerinde bulunan olusturmakta olup en uzun akarsu ise 150 km uzunluga sahip olan olusturmaktadir NufusBolgenin en eski yerlesimcileri olarak Melinezya topluluklarindan olan Kanaklar nufusun 44 u ile adanin en yogun etnik grubunu olusturmaktadir Bunun haricinde toplum icerisinde yuksek bir orana sahip olan ve Caldoches olarak adlandirilan ve adaya gelen ilk Fransizlarin torunlari ile adaya yakin donemde gelmis olan ve Metropolitains olarak adlandirilan nufusun olusturdugu grup yer almaktadir Bu gruplarla birlikte ada genelinde beyazlarin nufus icerisindeki orani 34 1 duzeyindedir Yeni Kaledonya orta yasta bir nufusa sahip olup 2020 tahmini verilerine gore sadece 37 37 si 0 24 yas araligindadir Ulkenin 9 84 u 65 yas ve uzerindedir 0 14 yas 21 74 erkek 32 227 kadin 30 819 15 24 yas 15 63 erkek 23 164 kadin 22 163 25 54 yas 43 73 erkek 63 968 kadin 62 856 55 64 yas 9 06 erkek 12 700 kadin 13 568 65 yas ve uzeri 9 84 erkek 12 552 kadin 15 992 Bolgenin nufus artis hizi 2020 tahmini verilerine gore 1 25 seviyesinde olup bolge genelinde sehirlerde yasayanlarin orani 71 5 duzeyindedir Dil Bolgenin tek resmi dili Fransizca dir Bolge nufusunun 2004 nufus sayimi esnasinda belirttigi uzere 14 yas ve uzeri nufusun 97 si Fransizca dilini hem konusup hem de yazabilmektedir Yerel olarak Melanezya Polinezya dil grubuna ait 33 farkli lehce bolgede konusulmaktadir Din Bolge nufusunun buyuk cogunlugu Hristiyan inancina gore yasamaktadir Bu gruplardan 60 i katolik 30 u ise Protestan mezhebine gore dini inancini yasamaktadir Bolge nufusunun geri kalan 10 luk kesimi ise diger dinlere inanmaktadir TarihceArkeolojik calismalarda ada uzerinde ilk yerlesim MO 1500 yilinda yapildigi ifade edilmektedir Bu surecin ardindan gunumuzde adada yasayan yerli halk Kanakelerin atalari olarak gorulen Polinezyalilar yerlesmistir Avrupalilar ilk olarak 18 yuzyilda Thomas Cook un 1774 yilinda adaya ayak basmasi ile ada ile tanismistir Cook adaya ciktiginda dogasini o donem Iskocya nin kuzey bolgelerine benzetmis bu benzetme neticesinde de ulkeye gunumuzde de kullanilan ismi vermistir Cook un ardindan adaya ayak basan ikinci Avrupali kasif ise 1792 yilinda Fransiz Bruni d Entrecasteaux olmustur Adaya gelerek yerlesik hayata gecen Avrupalilar ise balina avcilari ile odun ticareti yapan kisiler olmus 19 yuzyildan itibaren de misyonerler adaya gelmistir 19 yuzyildan itibaren ozellikle Buyuk Britanya ve Fransa bolgede hakimiyet kurarak yerlesik duzeni olusturmaya calismistir 24 Eylul 1853 tarihinde adayi III Napolyon adina sahiplenerek Fransa nin hakimiyetine almistir Fransa adayi 1864 yilindan 1922 yilina kadar ceza kolonisi olarak kullanmis ilk olarak 1864 yilinda 250 Fransiz mahkum adaya getirilmistir 1871 yilinda Paris Komunu iktidarinin devrilmesinden sonra affin getirildigi 1880 yilina kadar 8000 Fransiz mahkum daha adaya getirilmistir Ayni sekilde 1871 yilinda Fransa hakimiyeti altinda bulunan Cezayir in dogu kesimlerinde yasanan ayaklanma sonucu 200 kisi sinir disi edilerek Yeni Kaledonya ya surulmustur Bu mahkumlar 1895 yilinda affedilerek birkac yil sonra geri donuslerine izin verilmistir 1863 yilinda adada nikel madeninin kesfedilmesi ile birlikte maden yataklarindan rezervler cikartilmaya baslanmis 1880 yilindan itibaren de sirketlestirilerek Societe Le Nickel sirketi altinda faaliyetler surdurulmustur Maden ocaklarinda mahkumlar serbest birakilan zanlilar ile birlikte Asya ve Okyanusya dan gelen is gucu calistirilmistir Ada genelinde sik araliklarla Kanaklar tarafindan gerceklestirilen isyanlar soz konusu olmus bu isyanlar sonucunda da bircok Kanak kiyi kesimlerinden adanin ic kesimlerine surgun edilerek bastirilmaya calisilmistir Bu isyanlar icerisinde en buyuk isyan 1878 yilinda gerceklestirilen isyan olmustur Fransa adayi 27 Ekim 1946 yilinda denizasiri bolgesi olarak ilan etmis bolge 1947 yilinda da Birlesmis Milletler kendi kendini yonetemeyen bolgeler listesinden silinmistir Tum ada halki 1953 yilinda Fransiz vatandaslarinin haklarina sahip olmus 1957 yilinda da yerel bir meclis Fransizca Assemblee territoriale olusturulmustur Bu surec sadece bir yil surmus Charles de Gaulle 1958 yilinda yerel meclisin tum haklarini geri almistir 1980 li yillardan itibaren basini Kanaklarin cektigi halk tarafindan bagimsizlik soylemleri dile getirilmis bu soylemler belli donemlerde siddet gosterilerine neden olmustur 1984 yilinda kurulan Kanak Sosyalist Ulusal Kurtulus Cephesi FLNKS yaklasan secimleri boykot ederek liderleri Jean Marie Tjibaou onderliginde ulkelerini tanimladiklari Kanaky nin gecici hukumetini kurarak Tjibaou yu baskan ilan etmislerdir Bu surecin ardindan birkac Kanak kokenli siyasetciye suikast gerceklestirilmis yasanan gelislerin ardindan adada olaganustu hal ilan edilmistir Birlesmis Milletler 1986 yilinda aldigi kararla adayi yeniden dekolonizasyon yapilmasi gereken bolgeler listesine dahil etmis 13 Eylul 1987 yili icin planlanan referandum bircok Kanak tarafindan boykot edilmistir Yasanan bu gelismelerin zirve noktasini Kanak halkinin bagimsizlik taleplerini sikintiya dusurecek bir yasanin devreye girdigi 22 Nisan 1988 tarihinde 27 polis ile bir savcinin ayrilikci gruplar tarafindan kacirilmasi olusturmustur Bu surec Mayis 1988 e kadar surmus surec Fransiz ozel birliklerin mudahil olmasi ile sonlandirilmistir 1988 yilinda imzalanan Matignon Antlasmasi ile Yeni Kaledonya genis ozerklik yetkileri ile donatilmistir 4 Mayis 1989 yilinda yasanan suikast ile FLNKS orgutunun lideri Tjibaou ve Yeiwene Yeiwene radikal FLNKS uyeleri tarafindan oldurulmustur 5 Mayis 1998 tarihinde imzalanan Noumea Antlasmasi ile de belirli siyasi gorevler Yeni Kaledonya ya devredilmistir 4 Kasim 2018 tarihinde gerceklestirilen ve 80 6 katilimin gerceklestigi Yeni Kaledonya bagimsizlik referandumda ada halkinin 56 4 u Fransa dan bagimsizliga karsi oy kullanarak adanin Fransa nin denizasiri bir bolgesi olarak kalmasini saglamistir 1998 yilinda imzalanan Noumea Antlasmasi kapsaminda her biri bagimsizlik karari ile sonuclanmadigi takdirde toplam uc bagimsizlik referandumu duzenleme hakki elde eden Yeni Kaledonya da 2018 in ardindan ikinci bagimsizlik referandumunun 6 Eylul 2020 tarihinde duzenlenmis bu referandumda da halkin 53 4 u adanin Fransa ya bagli kalmasindan yana oy kullanarak bagimsizlik ikinci kez reddedilmistir Ada ulkesinin anlasma geregi yapma hakkina sahip ucuncu ve son referandumun 12 Aralik 2021 tarihinde duzenlenecegi aciklandi Bu aciklamanin ardindan coronavirusun salgininin yerel halkta gosterdigi olumsuz etki nedeniyle ileri bir tarihe ertelenmesini talep eden bagimsizlik yanlisi partilerin talebi Fransa tarafindan kabul edilmedigi icin bagimsizlik yanlisi partiler referandumu boykot etti Adada yapilan son referandumda katilimcilarin 96 si Fransa ya bagli kalmayi tercih etti Idari yapilanmaYeni Kaledonya 1946 yilina kadar Fransa somurge bolgesi olarak 1946 yilindan 2003 yilina kadar da Fransa Denizasiri Bolgeler Toplulugu icerisinde Denizasiri Bolge TOM Territoire d outre mer olarak yer aldiktan sonra 2003 yilinda gerceklestirilen anayasa degisikligi sonucu Fransa ya bagli kendine ozgu bir bolge Sui generis olarak konumlandirilmistir 2018 yilinin Kasim ayinda yapilan bagimsizlik referandumunda oy kullananlarin 57 29 u hayir oyu kullanarak bagimsizliga hayir demistir Yeni Kaledonya kendi icerisinde uc ile bu iller de yine kendi icerisinde 33 ilceye ayrilmis konumdadir Adanin uc ili su sekildedir Guney ili Il baskenti Noumea Nufus 183 007 2009 Kuzey ili Il baskenti Nufus 45 137 2009 Sadakat Adalari Il baskenti Nufus 17 436 2009 Yeni Kaledonya illeri de kendi icerisinde 33 ilceye ayrilmis olup kendi icerisinde iki ile bolunmus durumdadir Nufusun cogunlugunun yasadigi kuzey kesimi Kuzey ilinin bir parcasi konumundayken daha az nufusa sahi olan guney kesimi Guney ilini bir parcasidir Yeni Kaledonya idari yapilanmasiGuney ili turuncu Kuzey ili yesil Sadakat Adalari sari 1 14 Kuzey kesimi 31 2 15 32 3 16 33 4 17 5 Noumea 18 6 19 7 20 8 21 9 22 10 23 11 24 12 25 13 26 14 Guney kesimi 27 28 29 30 CanalaSporYeni Kaledonya Okyanusya bolgesinde yer alan ulkelerin katildigi Pasifik Oyunlari nda en basarili takim olarak on plana cikmaktadir 1963 yilindan bu yana on bes kere duzenlenen oyunlarda Yeni Kaledonya toplamda 2091 madalya elde etmistir Pasifik Oyunlari bugune kadar 1966 1987 ve son olarak 2011 yilinda olmak uzere uc kere Yeni Kaledonya da duzenlenmistir 1980 yilinda gerceklestirilen OFC Uluslar Kupasi ile 1983 yilinda gerceklestirilen OFC Kadinlar Uluslar Kupasi baskent Noumea da duzenlenmistir Yeni Kaledonya da 1950 yilindan bu yana lig sistemi mevcut olup gunumuzde Super Ligue adi ile oynanmaktadir Bunun haricinde Coupe de Nouvelle Caledonie de football adi altinda duzenlenen kupa musabakalari bolgenin Fransa Kupasi olan Coupe de France a katilimciyi belirlemek adina gerceklestirilen onemli bir turnuva konumundadir Bolge genelinde futbolun haricinde 7 li ragbi de onemli spor dallari arasinda yer almaktadir Galeri La Poule Le phare Amedee Noumea mercani kumsali Upi koyu Pins Adasi Baie de Saint Joseph Pins Adasi Yeni Kaledonya dan bir gorunum Yeni Kaledonya dan bir gorunum Yeni Kaledonya dan bir gorunum Ouvea da da beyaz kumsal La Baie des Tortues Kaynakca a b c d e www cia gov 17 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Nisan 2017 13 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Nisan 2017 Yeni Kaledonya hakkinda bilgiler 4 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Kasim 2018 https www croixdusud info hist hist 1878 php 7 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Kasim 2019 baslik dis baglanti yardim Yeni Kaledonya halki bagimsizlik referandumu icin sandik basina gitti 7 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Kasim 2019 6 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Mayis 2020 Yeni Kaledonya da bagimsizlik icin yapilan ikinci referandum da bagimsizlik reddedildi 4 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Agustos 2021 Yeni Kaledonya da bagimsizlik icin ucuncu referandum 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Agustos 2021 Bagimsizlik yanlilari boykot ettigi referandumda Fransa da kalalim karari cikti 1 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Nisan 2022 Bloomberg HT 4 Kasim 2018 4 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Kasim 2018 Yeni Kaledonya hakkinda bilgiler 27 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Nisan 2017 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Yeni Kaledonya ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Wikimedia Atlas da New Caledonia Yeni Kaledonya Hukumeti resmi sitesi 24 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fransizca