Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yaz Yaşanmayan Yıl, Yazsız Yıl, Yazı Olmayan Yıl veya Yoksulluk Yılı gibi isimlerle de bilinen 1816 yılında ortalama küresel sıcaklıkların 0.4–0.7 °C (0.7–1.3 °F) düşmesine neden olan ciddi iklim anormallikleri yaşanmıştır. Bu durum sonucu Kuzey Yarımküre boyunca büyük gıda sıkıntıları yaşanmıştır.
Kanıtlar, anomalinin ağırlıklı olarak, Hollanda Doğu Hint Adaları'ndaki Tambora Dağı'nın 1815 patlaması sonucu ortaya çıkmış volkanik bir kış olayı olduğunu ve belki de Filipinler'deki Mayon'un 1814'te patlaması ile daha da kötüleştiğini göstermektedir. Dünya, 14. yüzyılda başlayan küresel soğuma dönemine girmişti. Bugün Küçük Buz Devri olarak bilinen olay Avrupa'da zaten ciddi tarımsal sıkıntıya neden olmuştu. Küçük Buz Devri'nin var olan soğuması, Küçük Buz Devri'nin yakınında meydana gelen Tambora'nın patlamasıyla daha da kötüleşti.
Hakkında
Yaz Yaşanmayan Yıl, tarımsal bir felakettir. Tarihçi John D. Post, bunu "Batı dünyasındaki son büyük " olarak nitelemiştir. 1816 yılının iklim sapmaları, New England, ve Batı Avrupa'nın bir bölümünde daha fazla etkiye sahip olmuştur.
Kuzey Amerika
1816 ilkbaharında ve yazında, 'nin bir bölümünde kalıcı "kuru sis" görüldü. Sis kızıl bir renge büründü ve güneş ışığını donuklaştırdı, böylece güneş lekeleri çıplak gözle görülebilir bir hâl aldı. Var olan "sis", ne rüzgâr ne de yağmurla dağılıyordu. "Stratosferik sülfat aerosol örtü" olarak nitelendirilmektedir.
Hava, uzun kışlara alışkın olanlar için bir sıkıntı değilken asıl sorun, hava koşullarının mahsul ve dolayısıyla yiyecek ve yakacak arzı üzerindeki etkilerinden kaynaklanmaktaydı. İyi yıllarda bile tarımın elverişli olmadığı yüksek rakımlı yerlerde iklimin daha soğuk bir hâl alması tarımı olumsuz etkiledi. Mayıs 1816'da meydana gelen don; Massachusetts, New Hampshire ve Vermont'taki yüksek rakımlı yerler ile New York'un kuzeybatısındaki pek çok mahsulün ölmesine neden oldu. 6 Haziran'da Albany, New York ve Dennysville, Maine'e kar yağdı. Cape May, New Jersey'de, Haziran sonlarında art arda beş gece don olayı bildirildi ve bu da büyük ölçüde ekinlere zarar verdi.
Birçok kişi bu durum hakkında yorum yaptı. , Massachusetts'teki Sarah Snell Bryant, günlüğüne "Çağdışı Hava" yazdı.
yakınlarındaki Shaker mezhebine ait Aile Kilisesi'nde Nicholas Bennet, Mayıs 1816'da "Hepsi dondu." ve tepeler "kış gibi çorak" diye yazdı. Mayıs ayında sıcaklıklar neredeyse her gün daha düşmeye başladı. Toprak, 9 Haziran'da dondu. 12 Haziran'da Shaker üyeleri, soğuktan yok olan ekinleri yeniden ekmek zorunda kaldılar. 7 Temmuz'da hava oldukça soğudu ve hiçbir şey gelişmez oldu. Berkshire Tepeleri, 23 Ağustos'ta tekrar dondu.
Temmuz ve Ağustos aylarında Pennsylvania'nın kuzeybatısından güneye kadar göl ve nehirlerde buzlanma görüldü. Don olayı, 20 ve 21 Ağustos tarihlerinde Virginia'nın güneyine kadar uzandı. Hızlı, hareketli sıcaklık salınımları oldukça yaygın bir hâl almıştı. Donmaya yakın olan hava sıcaklıkları saatte 95 °F (35 °C) dereceye kadar yükseliyor ve böylece sıcaklık bazen normal ya da normal yaz sıcaklıklarının üstünde geri gelmiş oluyordu. Monticello'da çiftlik ve başkanlıktan emekli olan Thomas Jefferson, onu borca sürükleyecek olan mahsullerindeki başarısızlığına devam etti. 13 Eylül'de bir Virginia gazetesi, "Soğuğun yanı sıra kuraklığın da umutları söndürdüğünü" ve mısır mahsullerinin üçte ikisi ile yarısının yetersiz olacağını bildiren bir yazı yazdı.
Avrupa
Soğuklar ve şiddetli yağışlar, İngiltere'de ve İrlanda'da hasadın yok olmasına neden oldu. Galler'deki aileler, yiyecek dilenmek için uzun yollar aşmaya başladı. Buğday, yulaf ve patates hasadının verimsiz olmasından sonra meydana gelen kıtlık, Kuzey ve Güneybatı İrlanda'da yaygın bir hâl aldı. Almanya'da kriz şiddetliydi, gıda fiyatları hızla yükseldi. Sorunların nedeni bilinmediğinden, tahıl piyasaları ve pastaneler önünde gösteri yapan insanlar ile doldu ve daha sonra isyanlar, kundaklama ve yağmalama birçok Avrupa kentinde meydana geldi. Bu, 19. yüzyıl Avrupa'nın en kötü kıtlığıydı.
Etkisi geniş bir alana yayılarak kışın ötesine geçti. Batı İsviçre'de, 1816 ve 1817 yazları o kadar soğuktu ki 'deki 'in dibinin altında bir buz barajının oluştuğu söylendi. Mühendis 'in büyüyen göleti boşaltma çabalarına rağmen buz barajı Haziran 1818'de korkunç bir şekilde çöktü.
Asya
Çin'de soğuk hava, özellikle kuzeyde ağaçları, pirinç mahsullerini ve hatta Asya mandalarının ölümüne sebep oldu. Taşkınlar kalan bitkileri yok etti. Muson sezonu bozuldu ve Yangtze Vadisi'nde aşırı sele dönüştü. Hindistan'da gecikmiş yaz musonu, şiddetli yağışlara neden oldu ve böylelikle kolera, Bengal'deki Ganj yakınındaki bir bölgeden Moskova'ya kadar yayılmaya başladı. 1782-1788 yılları arasındaki soğuk hava ile ilgili Büyük Tenmei kıtlığından sonra dikkatli olmaya çalışan Japonya'da mahsuller soğuktan hasar gördü fakat mahsullerdeki hasar resmî olarak belirtilmedi ve hava nüfus üzerinde olumsuz etkiler gösterdi.
Sebepleri
Anormalliklerin, 5-15 Nisan 1815 tarihleri arasında Endonezya'daki Sumbawa adasındaki Tambora Dağı'nın volkanik patlaması yüzünden meydana geldiği düşünülmektedir. Patlama, en az 100 km3 (24 cu mi) alanda etki göstermesiyle volkanik patlama endeksi (VEİ) sıralamasında 7. sırada yer aldı. MS 180'deki Hatepe patlamasından bu yana dünyanın en büyük patlaması sayılmaktadır.
Bu dönemde meydana gelen (en az 4 VEI'ye sahip) diğer büyük volkanik patlamalar şunlardır:
- 1809, Güneybatı Pasifik Okyanusu'nda 1808/1809 meydana gelen gizemli patlama (VEI 6)
- 1812, La Soufrière, Saint Vincent, Karayipler'de
- 1812, Awu, Sangihe Adaları, Hollanda Doğu Hint Adaları
- 1813, Ryukyu Adaları'ndaki , Japonya
- 1814, , Filipinler'de
Bu patlamalar önemli miktarda atmosferik toz oluşturdu. Büyük bir volkanik patlamadan sonra meydana geldiği gibi stratosferden daha az güneş ışığı geçtiğinden sıcaklıklar dünya çapında düştü.
'nın 2012 analizine göre, 1815 Tambora patlamaları, yeryüzünün ortalama arazi sıcaklığının yaklaşık 1 °C düşmesine neden oldu. 1812-1814 patlamalarından daha düşük sıcaklık düşüşleri kaydedildi.
Bu süre ayrıca, Aralık 1810'dan Mayıs 1823'e kadar uzanan , özellikle 6. Güneş Çevrimi sırasında meydana geldi. Bu dönemde güneş parlaklığının olmaması, volkanik tozdan gelen atmosferik donukluk yüzünden daha da kötüleşti.
Kaynakça
- ^ Stothers, Richard B. (1984). "The Great Tambora Eruption in 1815 and Its Aftermath". Science. 224 (4654). ss. 1191-1198. Bibcode:1984Sci...224.1191S. doi:10.1126/science.224.4654.1191. (PMID) 17819476.
- ^ . New-brunswick.net. 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2012.
- ^ . Environmental History Resources. 5 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2015.
- ^ Post, John D. (1977). The last great subsistence crisis in the Western World. Baltimore: Johns Hopkins University Press. ISBN .
- ^ Evans, Robert Blast from the Past 10 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Smithsonian Magazine. July 2002, p. 2
- ^ Oppenheimer, Clive (2003). "Climatic, environmental and human consequences of the largest known historic eruption: Tambora volcano (Indonesia) 1815". . 27 (2). ss. 230-259. doi:10.1191/0309133303pp379ra.
- ^ Oppenheimer 2003
- ^ American Beacon (Norfolk, VA), Vol. II, Issue 124 (July 4, 1816), 3.
- ^ Sarah Snell Bryant diary, 1816 Remarks, original at Harvard University, Cambridge, Mass.; Samuel Griswold Goodrich, Recollections of a Lifetime (New York: Auburn, Miller, Orton, and Mulligan, 1857), 2:78–79, quoted in Glendyne R. Wergland, One Shaker Life: Isaac Newton Youngs, 1793–1865 (Amherst: University of Massachusetts Press, 2006), chapter 2.
- ^ Nicholas Bennet, Domestic Journal, May–September 1816, Western Reserve Historical Society ms. V:B-68, quoted in Wergland, One Shaker Life: Isaac Newton Youngs, 1793–1865, chapter 2.
- ^ American Beacon (Norfolk, VA), September 9, 1816, 3.
- ^ "Crops," American Beacon(Norfolk, VA), September 13, 1816, 3
- ^ "The 'year without a summer' in 1816 produced massive famines and helped stimulate the emergence of the administrative state", observes Albert Gore, Earth in the Balance: Ecology and the human spirit, 2000:79
- ^ The flood is fully described in Jean M. Grove, Little Ice Ages, Ancient and Modern (as The Little Ice Age 1988) rev. ed. 2004:161.
- ^ Facts – Year Without Summer 28 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Extreme Earth, Discovery Channel
- ^ . 11 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2018.
- ^ Dai, Jihong; Mosley-Thompson, Ellen; Thompson, Lonnie G. (1991). "Ice core evidence for an explosive tropical volcanic eruption six years preceding Tambora". Journal of Geophysical Research: Atmospheres. Cilt 96. ss. 17, 361-17, 366. Bibcode:1991JGR....9617361D. doi:10.1029/91jd01634.
- ^ Sir Thomas Stammford Raffles: A History of Java; Black, Parbury, and Allen for the Hon. East India Company 1817; reprinted in the Cambridge Library Collection, 2010.
- ^ Anthony Tully, Indodigest, archived on June 15, 2006 from the original
- ^ "The Year without a Summer" 17 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Bellrock.org.uk
- ^ . Realclimate.org. Bibcode:2016Natur.532...94L. doi:10.1038/nature17418. 2 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2016.
- ^ (PDF). 21 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2018.
Konuyla ilgili yayınlar
- Klingaman, William; Klingaman, Nicholas (2013), The Year Without Summer: 1816 and the Volcano that Darkened the World and Changed History, New York: St. Martin's Press, s. 338, ISBN
- Wood, Gillen (2014), Tambora: the eruption that changed the world, Princeton University Press, s. 293, ISBN
- Soon, William; Yaskell, Steven (Haziran 2003), , Mercury, 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Ocak 2015
Dış bağlantılar
- 1816, the Year Without a Summer – , BBC.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yaz Yasanmayan Yil Yazsiz Yil Yazi Olmayan Yil veya Yoksulluk Yili gibi isimlerle de bilinen 1816 yilinda ortalama kuresel sicakliklarin 0 4 0 7 C 0 7 1 3 F dusmesine neden olan ciddi iklim anormallikleri yasanmistir Bu durum sonucu Kuzey Yarimkure boyunca buyuk gida sikintilari yasanmistir 1971 2000 yillari arasindaki ortalama sicakliklarina gore 1816 yaz sicaklik anomalisi Kanitlar anomalinin agirlikli olarak Hollanda Dogu Hint Adalari ndaki Tambora Dagi nin 1815 patlamasi sonucu ortaya cikmis volkanik bir kis olayi oldugunu ve belki de Filipinler deki Mayon un 1814 te patlamasi ile daha da kotulestigini gostermektedir Dunya 14 yuzyilda baslayan kuresel soguma donemine girmisti Bugun Kucuk Buz Devri olarak bilinen olay Avrupa da zaten ciddi tarimsal sikintiya neden olmustu Kucuk Buz Devri nin var olan sogumasi Kucuk Buz Devri nin yakininda meydana gelen Tambora nin patlamasiyla daha da kotulesti HakkindaYaz Yasanmayan Yil tarimsal bir felakettir Tarihci John D Post bunu Bati dunyasindaki son buyuk olarak nitelemistir 1816 yilinin iklim sapmalari New England ve Bati Avrupa nin bir bolumunde daha fazla etkiye sahip olmustur Kuzey Amerika 1816 ilkbaharinda ve yazinda nin bir bolumunde kalici kuru sis goruldu Sis kizil bir renge burundu ve gunes isigini donuklastirdi boylece gunes lekeleri ciplak gozle gorulebilir bir hal aldi Var olan sis ne ruzgar ne de yagmurla dagiliyordu Stratosferik sulfat aerosol ortu olarak nitelendirilmektedir Hava uzun kislara aliskin olanlar icin bir sikinti degilken asil sorun hava kosullarinin mahsul ve dolayisiyla yiyecek ve yakacak arzi uzerindeki etkilerinden kaynaklanmaktaydi Iyi yillarda bile tarimin elverisli olmadigi yuksek rakimli yerlerde iklimin daha soguk bir hal almasi tarimi olumsuz etkiledi Mayis 1816 da meydana gelen don Massachusetts New Hampshire ve Vermont taki yuksek rakimli yerler ile New York un kuzeybatisindaki pek cok mahsulun olmesine neden oldu 6 Haziran da Albany New York ve Dennysville Maine e kar yagdi Cape May New Jersey de Haziran sonlarinda art arda bes gece don olayi bildirildi ve bu da buyuk olcude ekinlere zarar verdi Bircok kisi bu durum hakkinda yorum yapti Massachusetts teki Sarah Snell Bryant gunlugune Cagdisi Hava yazdi yakinlarindaki Shaker mezhebine ait Aile Kilisesi nde Nicholas Bennet Mayis 1816 da Hepsi dondu ve tepeler kis gibi corak diye yazdi Mayis ayinda sicakliklar neredeyse her gun daha dusmeye basladi Toprak 9 Haziran da dondu 12 Haziran da Shaker uyeleri soguktan yok olan ekinleri yeniden ekmek zorunda kaldilar 7 Temmuz da hava oldukca sogudu ve hicbir sey gelismez oldu Berkshire Tepeleri 23 Agustos ta tekrar dondu Temmuz ve Agustos aylarinda Pennsylvania nin kuzeybatisindan guneye kadar gol ve nehirlerde buzlanma goruldu Don olayi 20 ve 21 Agustos tarihlerinde Virginia nin guneyine kadar uzandi Hizli hareketli sicaklik salinimlari oldukca yaygin bir hal almisti Donmaya yakin olan hava sicakliklari saatte 95 F 35 C dereceye kadar yukseliyor ve boylece sicaklik bazen normal ya da normal yaz sicakliklarinin ustunde geri gelmis oluyordu Monticello da ciftlik ve baskanliktan emekli olan Thomas Jefferson onu borca surukleyecek olan mahsullerindeki basarisizligina devam etti 13 Eylul de bir Virginia gazetesi Sogugun yani sira kurakligin da umutlari sondurdugunu ve misir mahsullerinin ucte ikisi ile yarisinin yetersiz olacagini bildiren bir yazi yazdi Avrupa Soguklar ve siddetli yagislar Ingiltere de ve Irlanda da hasadin yok olmasina neden oldu Galler deki aileler yiyecek dilenmek icin uzun yollar asmaya basladi Bugday yulaf ve patates hasadinin verimsiz olmasindan sonra meydana gelen kitlik Kuzey ve Guneybati Irlanda da yaygin bir hal aldi Almanya da kriz siddetliydi gida fiyatlari hizla yukseldi Sorunlarin nedeni bilinmediginden tahil piyasalari ve pastaneler onunde gosteri yapan insanlar ile doldu ve daha sonra isyanlar kundaklama ve yagmalama bircok Avrupa kentinde meydana geldi Bu 19 yuzyil Avrupa nin en kotu kitligiydi Etkisi genis bir alana yayilarak kisin otesine gecti Bati Isvicre de 1816 ve 1817 yazlari o kadar soguktu ki deki in dibinin altinda bir buz barajinin olustugu soylendi Muhendis in buyuyen goleti bosaltma cabalarina ragmen buz baraji Haziran 1818 de korkunc bir sekilde coktu Asya Cin de soguk hava ozellikle kuzeyde agaclari pirinc mahsullerini ve hatta Asya mandalarinin olumune sebep oldu Taskinlar kalan bitkileri yok etti Muson sezonu bozuldu ve Yangtze Vadisi nde asiri sele donustu Hindistan da gecikmis yaz musonu siddetli yagislara neden oldu ve boylelikle kolera Bengal deki Ganj yakinindaki bir bolgeden Moskova ya kadar yayilmaya basladi 1782 1788 yillari arasindaki soguk hava ile ilgili Buyuk Tenmei kitligindan sonra dikkatli olmaya calisan Japonya da mahsuller soguktan hasar gordu fakat mahsullerdeki hasar resmi olarak belirtilmedi ve hava nufus uzerinde olumsuz etkiler gosterdi SebepleriGronland dan gelen buz cekirdegi icerisindeki sulfat konsantrasyonu 1810 dan once bilinmeyen bir patlama meydana geldi Tambora Dagi nedeniyle 1815 ten sonra tepe noktasina ulasti Anormalliklerin 5 15 Nisan 1815 tarihleri arasinda Endonezya daki Sumbawa adasindaki Tambora Dagi nin volkanik patlamasi yuzunden meydana geldigi dusunulmektedir Patlama en az 100 km3 24 cu mi alanda etki gostermesiyle volkanik patlama endeksi VEI siralamasinda 7 sirada yer aldi MS 180 deki Hatepe patlamasindan bu yana dunyanin en buyuk patlamasi sayilmaktadir Bu donemde meydana gelen en az 4 VEI ye sahip diger buyuk volkanik patlamalar sunlardir 1809 Guneybati Pasifik Okyanusu nda 1808 1809 meydana gelen gizemli patlama VEI 6 1812 La Soufriere Saint Vincent Karayipler de 1812 Awu Sangihe Adalari Hollanda Dogu Hint Adalari 1813 Ryukyu Adalari ndaki Japonya 1814 Filipinler de Bu patlamalar onemli miktarda atmosferik toz olusturdu Buyuk bir volkanik patlamadan sonra meydana geldigi gibi stratosferden daha az gunes isigi gectiginden sicakliklar dunya capinda dustu nin 2012 analizine gore 1815 Tambora patlamalari yeryuzunun ortalama arazi sicakliginin yaklasik 1 C dusmesine neden oldu 1812 1814 patlamalarindan daha dusuk sicaklik dususleri kaydedildi Bu sure ayrica Aralik 1810 dan Mayis 1823 e kadar uzanan ozellikle 6 Gunes Cevrimi sirasinda meydana geldi Bu donemde gunes parlakliginin olmamasi volkanik tozdan gelen atmosferik donukluk yuzunden daha da kotulesti Kaynakca Stothers Richard B 1984 The Great Tambora Eruption in 1815 and Its Aftermath Science 224 4654 ss 1191 1198 Bibcode 1984Sci 224 1191S doi 10 1126 science 224 4654 1191 PMID 17819476 New brunswick net 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mart 2012 Environmental History Resources 5 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Nisan 2015 Post John D 1977 The last great subsistence crisis in the Western World Baltimore Johns Hopkins University Press ISBN 9780801818509 Evans Robert Blast from the Past 10 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Smithsonian Magazine July 2002 p 2 Oppenheimer Clive 2003 Climatic environmental and human consequences of the largest known historic eruption Tambora volcano Indonesia 1815 27 2 ss 230 259 doi 10 1191 0309133303pp379ra Oppenheimer 2003 American Beacon Norfolk VA Vol II Issue 124 July 4 1816 3 Sarah Snell Bryant diary 1816 Remarks original at Harvard University Cambridge Mass Samuel Griswold Goodrich Recollections of a Lifetime New York Auburn Miller Orton and Mulligan 1857 2 78 79 quoted in Glendyne R Wergland One Shaker Life Isaac Newton Youngs 1793 1865 Amherst University of Massachusetts Press 2006 chapter 2 Nicholas Bennet Domestic Journal May September 1816 Western Reserve Historical Society ms V B 68 quoted in Wergland One Shaker Life Isaac Newton Youngs 1793 1865 chapter 2 American Beacon Norfolk VA September 9 1816 3 Crops American Beacon Norfolk VA September 13 1816 3 The year without a summer in 1816 produced massive famines and helped stimulate the emergence of the administrative state observes Albert Gore Earth in the Balance Ecology and the human spirit 2000 79 The flood is fully described in Jean M Grove Little Ice Ages Ancient and Modern as The Little Ice Age 1988 rev ed 2004 161 Facts Year Without Summer 28 Kasim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Extreme Earth Discovery Channel 11 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Ocak 2018 Dai Jihong Mosley Thompson Ellen Thompson Lonnie G 1991 Ice core evidence for an explosive tropical volcanic eruption six years preceding Tambora Journal of Geophysical Research Atmospheres Cilt 96 ss 17 361 17 366 Bibcode 1991JGR 9617361D doi 10 1029 91jd01634 Sir Thomas Stammford Raffles A History of Java Black Parbury and Allen for the Hon East India Company 1817 reprinted in the Cambridge Library Collection 2010 Anthony Tully Indodigest archived on June 15 2006 from the original The Year without a Summer 17 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bellrock org uk Realclimate org Bibcode 2016Natur 532 94L doi 10 1038 nature17418 2 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Nisan 2016 PDF 21 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 28 Ocak 2018 Konuyla ilgili yayinlarKlingaman William Klingaman Nicholas 2013 The Year Without Summer 1816 and the Volcano that Darkened the World and Changed History New York St Martin s Press s 338 ISBN 9780312676452 Wood Gillen 2014 Tambora the eruption that changed the world Princeton University Press s 293 ISBN 9780691150543 Soon William Yaskell Steven Haziran 2003 Mercury 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi erisim tarihi 5 Ocak 2015 Dis baglantilar1816 the Year Without a Summer BBC