Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
337-361 Pers-Roma savaşları, 337 ve 361 yılları arasında Roma İmparatorluğu ile Sasani İmparatorluğu arasında gerçekleşen bir dizi askeri çatışmadır. Bunlar, rakip güçler arasında Ermenistan ve İberya sınır krallıklarındaki nüfuz konusunda uzun süredir devam eden rekabetin ve II. Şâpûr'un Arap seferinden sonra imparatorluklar arasındaki önceki savaşı sonlandırmış Nisibis Barış Antlaşması olumsuz şartlarını iptal etme arzusunun bir sonucudur. II. Constantius yönetimindeki Romalılar birçok kanlı karşılaşmada yenildikleri halde Şâpûr kesin bir zafer elde edemedi.
| Pers-Roma savaşları (337-367) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Roma İmparatorluğu ve müttefikleri | Sasani İmparatorluğu ve müttefikleri | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| II. Constantius | II. Şâpûr Narses | ||||||
Olaylar
İlk savaş: 337-350
335 yılında İmparator I. Konstantin, oğlu Constantius'u Sasani İmparatorluğu'na karşı yapılacak bir sefere hazırlık olarak gönderdi. Constantius yeni askerler topladı, eğitim ve tatbikatlar uyguladı, süvarileri genişletti ve malzeme stokladı. Bu hazırlıklar Sasanilerin dikkatinden kaçmamıştır. 336 yılında II. Şâpûr, generali Narses'i Ermenistan'ı işgal etmeye göndermiştir. Ancak Narses daha sonra yenilmiş ve öldürülmüştür. Büyük Konstantin'in ölümünün ardından Şâpûr, Mezopotamya'nın anahtarı sayılan Nisibis'i kuşatmıştır. Altmış gün sonra, Nisibis'i almaya yaklaşmayınca ve ordusunu etkileyen veba nedeniyle kuşatmayı kaldırmış ve İran'a dönmüştür. Nisibis'te kaybetmesine rağmen Şâpûr, 345-346 yılından itibaren Ermeni kralı Khosrov'dan haraç toplamıştır.
343-344'te Constantius, Şâpûr'un güçleriyle Singara veya Alaina yakınlarında karşılaşmıştır. Bu savaşın tarihi belirsizdir. Kaynaklar savaşın galibi konusunda bölünmüş durumdadır. Bazı kaynaklar Sasani zaferini belirtirken, bazıları Roma zaferini, bir başkası da büyük bir Roma zaferini belirtir.
348'de bir Sasani ordusu Roma Mezopotamya'sını işgal etmiş ve Singara'ya yürümüştür. Kale şehir ya kuşatıldı ya da abluka altına alınmıştır. Sasaniler Singara civarında kamp kurarken Romalılar gece vakti kamplarına baskın düzenleyerek birçok Sasani askerini uykularında öldürdüler. Bu, Şâpûr'un 348 seferini aksattı. Sasani ordusu kendi topraklarına çekildi.
350 yılında Şâpûr, Nisibis'i üçüncü kez kuşattı. Nisibis'in bulunduğu vadinin yakınından geçen Mygdonius Nehri'nin barajları yıkıldı ve vadi sular altında kaldı. Tüm ova şehrin surlarına kadar sularla dolduğunda, bir Sasani filosu gemilere bindirilerek surlara doğru yüzdürüldü. Surların bir kısmı çöktü ve Sasaniler saldırı hazırlığı için geri çekildi. Sasani savaş fillerinin desteğiyle başlatılan saldırı, gölün oluşturduğu çamurlu sulara saplandı ve Şâpûr geri çekilme sinyali verdi. Tek bir gece içinde savunmacılar surların onarımını gerçekleştirdiler; bu, Hunların doğu eyaletlerini istila ettiği haberleriyle birlikte Şâpûr'u Roma'ya karşı düşmanlıkları durdurmaya zorladı. Şâpûr, İran'a çekilmeden önce tüm kuşatma ekipmanlarını yaktı ve bazı komutanlarını ve danışmanlarını idam etti.
Magnentius'un batıda gasp edilmesi, kuzeni Gallus'u doğuyu savunmak için bırakan Constantius'un dikkatini dağıtmasıyla hemen hemen aynı dönemde gerçekleşti.
Savaşlar Arası: 350-359
350-359 yılları arasında Roma ve Sasani imparatorlukları arasındaki savaş zayıfladı. Constantius iç hem de dış düşmanlara karşı çeşitli seferlere katılırken, Şâpûr Orta Asya bozkırlarındaki doğu seferiyle meşguldü.
Ancak 356'da Romalılar kalıcı bir barış için ciddi girişimlerde bulundular. Şâpûr koşullarını şu sonuca ulaştırdı: Constantius, Diocletianus'un Nisibis Antlaşması uyarınca Narseh'ten aldığı Mezopotamya ve Ermenistan vilayetlerini teslim etmeliydi. Constantius, daha önceki yenilgiler nedeniyle gözden düşmüş olmasına ve hatta kendisi bile ikinci bir savaşın sonucundan gizliden gizliye şüphe duymasına rağmen, bu teklifi küçümseyerek değerlendirdi. Yine de, Sasani sarayına yeni bir elçiliğe bir sofist eşliğinde sivil ve askeri subaylar göndererek II. Şâpûr'a barış için daha makul gerekçelerin gerekliliği konusunda tavsiyelerde bulundu. Şâpûr, Tizpon'a vardığında elçiliği görevden aldı ve başka bir sefer için hazırlıklara başlandı.
İkinci savaş: 359-361
359 yılında II. Şâpûr, Roma Mezopotamya'sına büyük çaplı bir istila başlattı. Bu sefer sırasında, Roma savunması hakkında önemli bilgiye sahip olan Romalı dönek Antoninus ona yardım etti. Doğu kabilelerinin çoğu (Hunsular dahil) artık ordusunu desteklerken, Şâpûr, Ninova'da Dicle'yi geçti ve Singara'ya yürüdü ve Singara'ya saldırdı ve orayı abluka altına aldı. Daha sonra Habur Nehri üzerindeki önemli bir yol kavşağı olan Bebase'e yürüdü. Buradan doğuda Nisibis'i ve batıda Fırat Nehri üzerindeki ana köprünün bulunduğu Zeugma'yı tehdit edebilirdi. Karargahı Nisibis'te bulunan General Ursicinus'u aniden kuzeydeki Amida'ya doğru ilerleyerek şaşırttı.
Ursicinus'un casusları, aralarında daha sonraki tarihçi Ammianus Marcellinus'un da bulunduğu, ona Sasani ordusunun Dicle'yi geçtiğini haber verir vermez, Nisibis'in savunmasını güvence altına aldı ve Amida'ya doğru yola çıktı. Şâpûr'un ordusunun yem olarak kullanmasını önlemek için Roma Mezopotamya'sındaki tarlaların yakılması emrini verdikten sonra halk, müstahkem şehre sığındı. Şâpûr'un Dicle'yi geçişi güvence altına alındığında Ursicinus, Nisibis'i kuşatmaları halinde Sasanileri taciz edebileceği veya batıya ilerlemeleri durumunda iletişim ve ikmal hatlarını tehdit edebileceği Amida'ya geri çekildi. Karargahını Amida'da kurduktan sonra Ursicinus, Fırat'ın savunmasını denetlemek için geri çekildi.
Altı Roma lejyonu: V Parthica, XXX Ulpia Victrix, Magnentius, Decentius, Superventores ve Praeventores ve X <i id="mwhA">Fortenses'in</i> bir müfrezesi (vexillation ) Amida'da toplanmış ve savunmasını üstlenmişti.Magnentius, Decentius ve XXX Ulpia Victrix lejyonları, gaspçı Magnentius'un ordusunun kalıntılarıydı ve iç savaşın sonunda Constantius tarafından doğuya gönderilmişti. Bölgedeki diğer lejyonların aksine bu üç lejyon Galyalı askerlerden oluşuyordu. Amida'daki Roma kuvvetlerinin sayısı bir tartışma konusu: Crawford onları 20.000, Blockley 7.000-10.000, ve Harrel 5.300 olarak tahmin etmektedir. Şâpûr ordusunun 100.000 kişiden oluştuğu rivayet edilir.
Şâpûr, Nisibis'i geçerek Bebase'e ulaştı. Oradan, gözcüleri ona Fırat'ın sular altında kaldığını ve diğer yakada güçlü bir Roma tahkimatının bulunduğunu bildirdi. Bu durumla karşı karşıya kalan Antoninus, Sasani hükümdarına ordusunu zorla yürütmesini ve Amida'nın kuzeybatısındaki Fırat Nehri'ni geçmesini tavsiye etti. Şâpûr oradan Küçük Asya'nın içlerine doğru ilerleyebilirdi. Horre, Miacarire, Carcha ve yaklaşırken teslim olan Reman ve Busan kaleleri üzerinden ilerleyen Şâpûr, Temmuz ayı sonunda Amida surlarının altına ulaştı.
Amida Kuşatması (359)
Şâpûr, müthiş ordusunun sadece görüntüsünün bile şehri korkutup teslim olacağına ikna etmiştir. Hunsu kralı Grumbates, meydan okuyan şehri teslim olması için tehdit etmek üzere gönderildi. Ancak kral yaklaşmasının nedenini açıklayamadan, Romalı balistalardan gelen bir ok oğluna ve veliaht prense isabet ederek onu anında öldürdü.
Sasaniler şehri her taraftan kuşattı; Yardımcı kuvvetler olarak 'lere güney duvarına saldırı görevi verildi, kuzeyde Albanlar, doğuda Hunsular ve batıda savaş filleriyle birlikte Segestaniler görevlendirildi. Kuşatma operasyonları iki gün süren karşılıklı füze atışlarıyla başladı, her iki tarafta da ağır kayıplar verilmesinin ardından ateşkes sağlandı. Sasaniler daha sonra surları aşmak için tümsekleri yükseltmeye ve Singara'daki önceki savaşta Romalılardan ele geçirilen kuşatma kulelerine yöneldiler. Bu arada, Sasani süvarilerinin akınları çevredeki ülkeyi harap ediyor, birçok esir alıyor ve çok sayıda ganimet alıyordu. Sasani ablukasını saptırmak için hafif piyadeleri kullanarak cesur bir saldırı öneren Ursicinus, şehrin kurtarılmasına yönelik aşırı çabasıyla hain bir tersine gidişi kışkırtmakla suçlandı.
Amida'dan gelen iki Galya lejyonunun Sasani kampına yaptığı gece saldırısı Roma'nın moralini yükseltti ve Sasani ordusuna ağır kayıplar verdirdi, ancak 400 Galyalı'nın kaybı kuşatma altındaki şehir için daha yıkıcı oldu. Şâpûr şehre yönelik saldırılarını artırdı ancak Roma akrepleri ve ateşli oklar nedeniyle daha fazla kayıp verdi. Sonunda Sasani balistalarının bombardımanı altındaki Roma yapıları çöktü. Sasaniler toprak yığınlarını surların hizasına kadar taşıdılar ve şehre akın ettiler. Uzun süren bir son hendek savunmasının ardından garnizon etkisiz hale getirildi, şehir yağmalandı ve bölge sakinleri Sasani İmparatorluğu'nun daha uzak bölgelerine sürüldü. Kont Aelianus ve hayatta kalan diğer Romalı komutanlar çarmıha gerildi. Kuşatmanın başarılı olması ve sonbaharın gelmesiyle Sasaniler kışlaklara dönmek zorunda kaldı.
360 seferleri
360 baharında Şâpûr, çöl kasabası Singara'yı kuşatarak Mezopotamya'ya doğru akınlarını yeniledi. Duvar birkaç gün sonra koç darbesiyle aşıldı ve kasaba düştü. Garnizonu oluşturan 1. Flavian ve 1. Part lejyonları ile Singara sakinleri, Sasani İran'ında esaret altına gönderildi.
Şâpûr daha sonra Dicle üzerinde güçlü bir Roma kalesi olan Bazabde'ye yatırım yaptı. Mezopotamya çölünün uç noktalarında müthiş bir kale olan Virtha'ya karşı bir sefere çıkmadan önce yalnızca duvarları onarmak ve Bazabde'ye güçlü bir garnizon yerleştirmek için oyalandı. Ancak Virtha'nın garnizonu kendilerini başarıyla savundu ve Şâpûr, kampanya sezonunun sonuna doğru Dicle üzerinde emekli oldu.
Bu arada 360 yılının sonbaharına doğru Constantius nihayet uzun süredir hazırladığı ordusunun başına ulaştı.Julianus'un Galya'daki isyanı imparatoru bir anlığına geciktirmişti, ancak bakanları onu Sasanilere karşı sefere çıkmaya ikna etti. Şâpûr'la yüzleşmek için Dicle'yi geçmeden önce Constantius, önemli Bazabde kalesini geri almaya kararlıydı. Ardından gelen abluka sırasında Sasaniler, Roma'nın koçbaşlarını ve balistalarını yok etmek için şehirden birkaç kez saldırı düzenledi. Kışın başlamasıyla birlikte bölge yoğun yağışlarla sular altında kaldı ve Constantius'un saldırıları püskürtüldü. Bazabde'den Suriye'ye çekildi ve Antakya'da kışı geçirdi.
361 seferleri
Ertesi bahar 361'de Constantius bir kez daha Fırat'ı geçerek Edessa'ya ulaştı. Bazabde ablukasını devam ettirmek istemeyen ve masraflı bir kuşatma korkusuyla iki generali Arbetio ve Agilo'yu Dicle'nin diğer yakasından Şâpûr'un hareketlerini gözlemlemeleri ve Şâpûr'un nehri ne zaman geçmesi gerektiğini ona bildirmeleri için gönderdi. Ancak Şâpûr, Dicle Nehri'ni geçmeyi reddetti ve 361 yılının tüm yazı, her hükümdarın nehrin karşı kıyılarında yaptığı etkisiz manevralarla boşa gitti. Bu arada Constantius, Galya'daki Julianus'dan takviye talep etmişti, ancak Galya lejyonları isyan edip ve Julian'i Augustus ilan ettiler.
Doğrudan Sasani tehdidi nedeniyle Constantius, Julian'ı Augustus unvanından istifa etmeye ve Sezar unvanıyla yetinmeye ikna etmeye çalıştığı mektuplar göndermek dışında, kuzeninin gaspına doğrudan yanıt veremedi. Constantius, gaspçıyla yüzleşmekten başka alternatif görmüyordu ama yine de Şâpûr'un istila tehdidi devam ediyordu. Ancak Şâpûr o yıl başka bir sefer girişiminde bulunmadı. Düşmanlıklara bu geçici ara, Constantius'un tüm dikkatini Julian'a çevirmesine olanak sağladı.
Savaş, Constantius'un 5 Ekim 361'de Mopsu Krene'de ateşten ölmesiyle kararsız bir şekilde sona erdi.
Notlar
- ^ Constantius ile Şâpûr arasındaki en büyük yüzleşmenin tarihi bile kesin değildir; 343, 344 ve 348'in hepsinden bahsedilmektedir
- ^ Singara savaşı teknik olarak bir Roma zaferiydi çünkü savaş alanını onlar tutuyordu, ancak Romalıların kayıpları bunu bir Pirus Zaferi haline getirdi.
Kaynakça
- Özel
- ^ a b c Harrel 2016, s. 17.
- ^ Dodgeon & Lieu 2002, ss. 152–162.
- ^ Dodgeon & Lieu 2002, s. 171.
- ^ Syvanne 2015, s. 316.
- ^ a b Crawford 2016, s. 55.
- ^ Crawford 2016, s. 56.
- ^ Taylor 2016, s. 166.
- ^ Dmitriev 2015.
- ^ Dodgeon & Lieu 2002, s. 166.
- ^ Barnes 1980.
- ^ a b Harrel 2016, s. 78-82.
- ^ Harrel 2016, s. 82.
- ^ Barnes 1980, s. 164.
- ^ a b Lightfoot 1988, s. 121.
- ^ Lightfoot 1988, s. 124-125.
- ^ Syvanne 2015, s. 319-320.
- ^ Dodgeon & Lieu 2002, s. 185.
- ^ Potter 2004, s. 471-476.
- ^ a b c Daryaee 2017.
- ^ Patterson 2017, s. 191.
- ^ Harrel 2016, s. 147.
- ^ a b Harrel 2016.
- ^ Harrel 2016, s. 151–152.
- ^ a b Harrel 2016, s. 152.
- ^ Harrel 2016, s. 152–154.
- ^ Harrel 2016, s. 150–151.
- ^ Harrel 2016, s. 151.
- ^ a b c Crawford 2016, s. 186.
- ^ a b Harrel 2016, s. 156.
- ^ Harrel 2016, s. 265.
- ^ Harrel 2016, s. 149.
- ^ Blockley 1988, s. 244–260, 258.
- ^ Harrel 2016, s. 157, 265.
- ^ Crawford 2016, s. 192-193.
- ^ Crawford 2016, s. 193.
- ^ Crawford 2016.
- ^ Crawford 2016, s. 198.
- ^ a b c d Dodgeon & Lieu 2002, s. 214.
- ^ Crawford 2016, s. 206.
- ^ Crawford 2016, s. 223.
- ^ Crawford 2016, s. 224-225.
- ^ Crawford 2016, s. 225-226.
- ^ Crawford 2016, s. 236.
- ^ Harrel 2016, s. 165–167.
- ^ Crawford 2016, s. 238.
- ^ Harrel 2016, s. 167.
- Genel
- Barnes, T. D. (1980). "Imperial Chronology, A. D. 337-350". Phoenix. 34 (2 (Summer)).
- Blockley, R. C. (1988). "Ammianus on the Persian Invasion of AD 359". Phoenix. 42 (3 (Autumn)).
- Crawford, Peter (2016). Constantius II: Usurpers, Eunuchs, and the Antichrist. Pen & Sword.
- Daryaee, Touraj (2012). The Oxford Handbook of Iranian History. Oxford University Press. ISBN .
- Daryaee, Touraj (2017). "ŠĀPUR II". Encyclopaedia Iranica.
- Dmitriev, Vladimir (2015). The 'Night Battle' of Singara: Whose Victory?. Historiai Swiat.=.
- Dodgeon, Michael H.; Lieu, Samuel N. C., (Ed.) (2002). The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars (AD 226-363). Routledge.
- Harrel, John S. (2016). The Nisibis War. Pen & Sword.
- Kulikowski, Michael (2016). The Triumph of Empire: The Roman World from Hadrian to Constantine. Harvard University Press. ISBN .
- Lightfoot, C. S. (1988). "Facts and Fiction: The Third Siege of Nisibis (A.D. 350)". Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte. Cilt Bd. 37, H. 1 1st Qtr. Franz Steiner Verlag.
- Patterson, Lee E. (2017). "Minority Religions in the Sasanian Empire: Suppression, Integration and Relations with Rome". Sauer, Eberhard (Ed.). Sasanian Persia: Between Rome and the Steppes of Eurasia. Edinburgh University Press.
- Potter, David S. (2004). The Roman Empire at bay, AD 189-395. Routledge.
- Pourshariati, Parvaneh (2008). Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran. London and New York: I.B. Tauris. ISBN .
- Sellwood, D. (2011). "AMIDA". Encyclopaedia Iranica, Vol. I, Fasc. 9. s. 938.
- Smith II, Andrew M. (2013). Roman Palmyra: Identity, Community, and State Formation. Oxford University Press (USA). ISBN .
- Southern, Patricia (2001). The Roman Empire from Severus to Constantine. Routledge. ISBN .
- Taylor, Donathan (2016). Roman Empire at War: A Compendium of Roman Battles from 31 B.C. to A.D. 565. Pen & Sword.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
337 361 Pers Roma savaslari 337 ve 361 yillari arasinda Roma Imparatorlugu ile Sasani Imparatorlugu arasinda gerceklesen bir dizi askeri catismadir Bunlar rakip gucler arasinda Ermenistan ve Iberya sinir kralliklarindaki nufuz konusunda uzun suredir devam eden rekabetin ve II Sapur un Arap seferinden sonra imparatorluklar arasindaki onceki savasi sonlandirmis Nisibis Baris Antlasmasi olumsuz sartlarini iptal etme arzusunun bir sonucudur II Constantius yonetimindeki Romalilar bircok kanli karsilasmada yenildikleri halde Sapur kesin bir zafer elde edemedi Pers Roma savaslari 337 367 Tarih337 361BolgeErmenistan MezopotamyaSonucKararsizTaraflarRoma Imparatorlugu ve muttefikleriSasani Imparatorlugu ve muttefikleriKomutanlar ve liderlerII ConstantiusII Sapur NarsesOlaylarIlk savas 337 350 335 yilinda Imparator I Konstantin oglu Constantius u Sasani Imparatorlugu na karsi yapilacak bir sefere hazirlik olarak gonderdi Constantius yeni askerler topladi egitim ve tatbikatlar uyguladi suvarileri genisletti ve malzeme stokladi Bu hazirliklar Sasanilerin dikkatinden kacmamistir 336 yilinda II Sapur generali Narses i Ermenistan i isgal etmeye gondermistir Ancak Narses daha sonra yenilmis ve oldurulmustur Buyuk Konstantin in olumunun ardindan Sapur Mezopotamya nin anahtari sayilan Nisibis i kusatmistir Altmis gun sonra Nisibis i almaya yaklasmayinca ve ordusunu etkileyen veba nedeniyle kusatmayi kaldirmis ve Iran a donmustur Nisibis te kaybetmesine ragmen Sapur 345 346 yilindan itibaren Ermeni krali Khosrov dan harac toplamistir 343 344 te Constantius Sapur un gucleriyle Singara veya Alaina yakinlarinda karsilasmistir Bu savasin tarihi belirsizdir Kaynaklar savasin galibi konusunda bolunmus durumdadir Bazi kaynaklar Sasani zaferini belirtirken bazilari Roma zaferini bir baskasi da buyuk bir Roma zaferini belirtir 348 de bir Sasani ordusu Roma Mezopotamya sini isgal etmis ve Singara ya yurumustur Kale sehir ya kusatildi ya da abluka altina alinmistir Sasaniler Singara civarinda kamp kurarken Romalilar gece vakti kamplarina baskin duzenleyerek bircok Sasani askerini uykularinda oldurduler Bu Sapur un 348 seferini aksatti Sasani ordusu kendi topraklarina cekildi 350 yilinda Sapur Nisibis i ucuncu kez kusatti Nisibis in bulundugu vadinin yakinindan gecen Mygdonius Nehri nin barajlari yikildi ve vadi sular altinda kaldi Tum ova sehrin surlarina kadar sularla doldugunda bir Sasani filosu gemilere bindirilerek surlara dogru yuzduruldu Surlarin bir kismi coktu ve Sasaniler saldiri hazirligi icin geri cekildi Sasani savas fillerinin destegiyle baslatilan saldiri golun olusturdugu camurlu sulara saplandi ve Sapur geri cekilme sinyali verdi Tek bir gece icinde savunmacilar surlarin onarimini gerceklestirdiler bu Hunlarin dogu eyaletlerini istila ettigi haberleriyle birlikte Sapur u Roma ya karsi dusmanliklari durdurmaya zorladi Sapur Iran a cekilmeden once tum kusatma ekipmanlarini yakti ve bazi komutanlarini ve danismanlarini idam etti Magnentius un batida gasp edilmesi kuzeni Gallus u doguyu savunmak icin birakan Constantius un dikkatini dagitmasiyla hemen hemen ayni donemde gerceklesti Savaslar Arasi 350 359 350 359 yillari arasinda Roma ve Sasani imparatorluklari arasindaki savas zayifladi Constantius ic hem de dis dusmanlara karsi cesitli seferlere katilirken Sapur Orta Asya bozkirlarindaki dogu seferiyle mesguldu Ancak 356 da Romalilar kalici bir baris icin ciddi girisimlerde bulundular Sapur kosullarini su sonuca ulastirdi Constantius Diocletianus un Nisibis Antlasmasi uyarinca Narseh ten aldigi Mezopotamya ve Ermenistan vilayetlerini teslim etmeliydi Constantius daha onceki yenilgiler nedeniyle gozden dusmus olmasina ve hatta kendisi bile ikinci bir savasin sonucundan gizliden gizliye suphe duymasina ragmen bu teklifi kucumseyerek degerlendirdi Yine de Sasani sarayina yeni bir elcilige bir sofist esliginde sivil ve askeri subaylar gondererek II Sapur a baris icin daha makul gerekcelerin gerekliligi konusunda tavsiyelerde bulundu Sapur Tizpon a vardiginda elciligi gorevden aldi ve baska bir sefer icin hazirliklara baslandi Ikinci savas 359 361 359 yilinda II Sapur Roma Mezopotamya sina buyuk capli bir istila baslatti Bu sefer sirasinda Roma savunmasi hakkinda onemli bilgiye sahip olan Romali donek Antoninus ona yardim etti Dogu kabilelerinin cogu Hunsular dahil artik ordusunu desteklerken Sapur Ninova da Dicle yi gecti ve Singara ya yurudu ve Singara ya saldirdi ve orayi abluka altina aldi Daha sonra Habur Nehri uzerindeki onemli bir yol kavsagi olan Bebase e yurudu Buradan doguda Nisibis i ve batida Firat Nehri uzerindeki ana koprunun bulundugu Zeugma yi tehdit edebilirdi Karargahi Nisibis te bulunan General Ursicinus u aniden kuzeydeki Amida ya dogru ilerleyerek sasirtti Ursicinus un casuslari aralarinda daha sonraki tarihci Ammianus Marcellinus un da bulundugu ona Sasani ordusunun Dicle yi gectigini haber verir vermez Nisibis in savunmasini guvence altina aldi ve Amida ya dogru yola cikti Sapur un ordusunun yem olarak kullanmasini onlemek icin Roma Mezopotamya sindaki tarlalarin yakilmasi emrini verdikten sonra halk mustahkem sehre sigindi Sapur un Dicle yi gecisi guvence altina alindiginda Ursicinus Nisibis i kusatmalari halinde Sasanileri taciz edebilecegi veya batiya ilerlemeleri durumunda iletisim ve ikmal hatlarini tehdit edebilecegi Amida ya geri cekildi Karargahini Amida da kurduktan sonra Ursicinus Firat in savunmasini denetlemek icin geri cekildi Alti Roma lejyonu V Parthica XXX Ulpia Victrix Magnentius Decentius Superventores ve Praeventores ve X lt i id mwhA gt Fortenses in lt i gt bir mufrezesi vexillation Amida da toplanmis ve savunmasini ustlenmisti Magnentius Decentius ve XXX Ulpia Victrix lejyonlari gaspci Magnentius un ordusunun kalintilariydi ve ic savasin sonunda Constantius tarafindan doguya gonderilmisti Bolgedeki diger lejyonlarin aksine bu uc lejyon Galyali askerlerden olusuyordu Amida daki Roma kuvvetlerinin sayisi bir tartisma konusu Crawford onlari 20 000 Blockley 7 000 10 000 ve Harrel 5 300 olarak tahmin etmektedir Sapur ordusunun 100 000 kisiden olustugu rivayet edilir Sapur Nisibis i gecerek Bebase e ulasti Oradan gozculeri ona Firat in sular altinda kaldigini ve diger yakada guclu bir Roma tahkimatinin bulundugunu bildirdi Bu durumla karsi karsiya kalan Antoninus Sasani hukumdarina ordusunu zorla yurutmesini ve Amida nin kuzeybatisindaki Firat Nehri ni gecmesini tavsiye etti Sapur oradan Kucuk Asya nin iclerine dogru ilerleyebilirdi Horre Miacarire Carcha ve yaklasirken teslim olan Reman ve Busan kaleleri uzerinden ilerleyen Sapur Temmuz ayi sonunda Amida surlarinin altina ulasti Amida Kusatmasi 359 Amida surlari 359 Amida Kusatmasi ndan once II Constantius tarafindan yaptirilmistir Sapur muthis ordusunun sadece goruntusunun bile sehri korkutup teslim olacagina ikna etmistir Hunsu krali Grumbates meydan okuyan sehri teslim olmasi icin tehdit etmek uzere gonderildi Ancak kral yaklasmasinin nedenini aciklayamadan Romali balistalardan gelen bir ok ogluna ve veliaht prense isabet ederek onu aninda oldurdu Sasaniler sehri her taraftan kusatti Yardimci kuvvetler olarak lere guney duvarina saldiri gorevi verildi kuzeyde Albanlar doguda Hunsular ve batida savas filleriyle birlikte Segestaniler gorevlendirildi Kusatma operasyonlari iki gun suren karsilikli fuze atislariyla basladi her iki tarafta da agir kayiplar verilmesinin ardindan ateskes saglandi Sasaniler daha sonra surlari asmak icin tumsekleri yukseltmeye ve Singara daki onceki savasta Romalilardan ele gecirilen kusatma kulelerine yoneldiler Bu arada Sasani suvarilerinin akinlari cevredeki ulkeyi harap ediyor bircok esir aliyor ve cok sayida ganimet aliyordu Sasani ablukasini saptirmak icin hafif piyadeleri kullanarak cesur bir saldiri oneren Ursicinus sehrin kurtarilmasina yonelik asiri cabasiyla hain bir tersine gidisi kiskirtmakla suclandi Amida dan gelen iki Galya lejyonunun Sasani kampina yaptigi gece saldirisi Roma nin moralini yukseltti ve Sasani ordusuna agir kayiplar verdirdi ancak 400 Galyali nin kaybi kusatma altindaki sehir icin daha yikici oldu Sapur sehre yonelik saldirilarini artirdi ancak Roma akrepleri ve atesli oklar nedeniyle daha fazla kayip verdi Sonunda Sasani balistalarinin bombardimani altindaki Roma yapilari coktu Sasaniler toprak yiginlarini surlarin hizasina kadar tasidilar ve sehre akin ettiler Uzun suren bir son hendek savunmasinin ardindan garnizon etkisiz hale getirildi sehir yagmalandi ve bolge sakinleri Sasani Imparatorlugu nun daha uzak bolgelerine suruldu Kont Aelianus ve hayatta kalan diger Romali komutanlar carmiha gerildi Kusatmanin basarili olmasi ve sonbaharin gelmesiyle Sasaniler kislaklara donmek zorunda kaldi 360 seferleri 360 baharinda Sapur col kasabasi Singara yi kusatarak Mezopotamya ya dogru akinlarini yeniledi Duvar birkac gun sonra koc darbesiyle asildi ve kasaba dustu Garnizonu olusturan 1 Flavian ve 1 Part lejyonlari ile Singara sakinleri Sasani Iran inda esaret altina gonderildi Sapur daha sonra Dicle uzerinde guclu bir Roma kalesi olan Bazabde ye yatirim yapti Mezopotamya colunun uc noktalarinda muthis bir kale olan Virtha ya karsi bir sefere cikmadan once yalnizca duvarlari onarmak ve Bazabde ye guclu bir garnizon yerlestirmek icin oyalandi Ancak Virtha nin garnizonu kendilerini basariyla savundu ve Sapur kampanya sezonunun sonuna dogru Dicle uzerinde emekli oldu Bu arada 360 yilinin sonbaharina dogru Constantius nihayet uzun suredir hazirladigi ordusunun basina ulasti Julianus un Galya daki isyani imparatoru bir anligina geciktirmisti ancak bakanlari onu Sasanilere karsi sefere cikmaya ikna etti Sapur la yuzlesmek icin Dicle yi gecmeden once Constantius onemli Bazabde kalesini geri almaya kararliydi Ardindan gelen abluka sirasinda Sasaniler Roma nin kocbaslarini ve balistalarini yok etmek icin sehirden birkac kez saldiri duzenledi Kisin baslamasiyla birlikte bolge yogun yagislarla sular altinda kaldi ve Constantius un saldirilari puskurtuldu Bazabde den Suriye ye cekildi ve Antakya da kisi gecirdi 361 seferleri Ertesi bahar 361 de Constantius bir kez daha Firat i gecerek Edessa ya ulasti Bazabde ablukasini devam ettirmek istemeyen ve masrafli bir kusatma korkusuyla iki generali Arbetio ve Agilo yu Dicle nin diger yakasindan Sapur un hareketlerini gozlemlemeleri ve Sapur un nehri ne zaman gecmesi gerektigini ona bildirmeleri icin gonderdi Ancak Sapur Dicle Nehri ni gecmeyi reddetti ve 361 yilinin tum yazi her hukumdarin nehrin karsi kiyilarinda yaptigi etkisiz manevralarla bosa gitti Bu arada Constantius Galya daki Julianus dan takviye talep etmisti ancak Galya lejyonlari isyan edip ve Julian i Augustus ilan ettiler Dogrudan Sasani tehdidi nedeniyle Constantius Julian i Augustus unvanindan istifa etmeye ve Sezar unvaniyla yetinmeye ikna etmeye calistigi mektuplar gondermek disinda kuzeninin gaspina dogrudan yanit veremedi Constantius gaspciyla yuzlesmekten baska alternatif gormuyordu ama yine de Sapur un istila tehdidi devam ediyordu Ancak Sapur o yil baska bir sefer girisiminde bulunmadi Dusmanliklara bu gecici ara Constantius un tum dikkatini Julian a cevirmesine olanak sagladi Savas Constantius un 5 Ekim 361 de Mopsu Krene de atesten olmesiyle kararsiz bir sekilde sona erdi Notlar Constantius ile Sapur arasindaki en buyuk yuzlesmenin tarihi bile kesin degildir 343 344 ve 348 in hepsinden bahsedilmektedir Singara savasi teknik olarak bir Roma zaferiydi cunku savas alanini onlar tutuyordu ancak Romalilarin kayiplari bunu bir Pirus Zaferi haline getirdi KaynakcaOzel a b c Harrel 2016 s 17 Dodgeon amp Lieu 2002 ss 152 162 Dodgeon amp Lieu 2002 s 171 Syvanne 2015 s 316 a b Crawford 2016 s 55 Crawford 2016 s 56 Taylor 2016 s 166 Dmitriev 2015 Dodgeon amp Lieu 2002 s 166 Barnes 1980 a b Harrel 2016 s 78 82 Harrel 2016 s 82 Barnes 1980 s 164 a b Lightfoot 1988 s 121 Lightfoot 1988 s 124 125 Syvanne 2015 s 319 320 Dodgeon amp Lieu 2002 s 185 Potter 2004 s 471 476 a b c Daryaee 2017 Patterson 2017 s 191 Harrel 2016 s 147 a b Harrel 2016 Harrel 2016 s 151 152 a b Harrel 2016 s 152 Harrel 2016 s 152 154 Harrel 2016 s 150 151 Harrel 2016 s 151 a b c Crawford 2016 s 186 a b Harrel 2016 s 156 Harrel 2016 s 265 Harrel 2016 s 149 Blockley 1988 s 244 260 258 Harrel 2016 s 157 265 Crawford 2016 s 192 193 Crawford 2016 s 193 Crawford 2016 Crawford 2016 s 198 a b c d Dodgeon amp Lieu 2002 s 214 Crawford 2016 s 206 Crawford 2016 s 223 Crawford 2016 s 224 225 Crawford 2016 s 225 226 Crawford 2016 s 236 Harrel 2016 s 165 167 Crawford 2016 s 238 Harrel 2016 s 167 GenelBarnes T D 1980 Imperial Chronology A D 337 350 Phoenix 34 2 Summer Blockley R C 1988 Ammianus on the Persian Invasion of AD 359 Phoenix 42 3 Autumn Crawford Peter 2016 Constantius II Usurpers Eunuchs and the Antichrist Pen amp Sword Daryaee Touraj 2012 The Oxford Handbook of Iranian History Oxford University Press ISBN 978 0199732159 Daryaee Touraj 2017 SAPUR II Encyclopaedia Iranica Dmitriev Vladimir 2015 The Night Battle of Singara Whose Victory Historiai Swiat Dodgeon Michael H Lieu Samuel N C Ed 2002 The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars AD 226 363 Routledge Harrel John S 2016 The Nisibis War Pen amp Sword Kulikowski Michael 2016 The Triumph of Empire The Roman World from Hadrian to Constantine Harvard University Press ISBN 978 0674659612 Lightfoot C S 1988 Facts and Fiction The Third Siege of Nisibis A D 350 Historia Zeitschrift fur Alte Geschichte Cilt Bd 37 H 1 1st Qtr Franz Steiner Verlag Patterson Lee E 2017 Minority Religions in the Sasanian Empire Suppression Integration and Relations with Rome Sauer Eberhard Ed Sasanian Persia Between Rome and the Steppes of Eurasia Edinburgh University Press Potter David S 2004 The Roman Empire at bay AD 189 395 Routledge Pourshariati Parvaneh 2008 Decline and Fall of the Sasanian Empire The Sasanian Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran London and New York I B Tauris ISBN 978 1845116453 Sellwood D 2011 AMIDA Encyclopaedia Iranica Vol I Fasc 9 s 938 Smith II Andrew M 2013 Roman Palmyra Identity Community and State Formation Oxford University Press USA ISBN 978 0199861101 Southern Patricia 2001 The Roman Empire from Severus to Constantine Routledge ISBN 978 0415239448 Taylor Donathan 2016 Roman Empire at War A Compendium of Roman Battles from 31 B C to A D 565 Pen amp Sword