Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İbrahim Refik Saydam (8 Eylül 1881, İstanbul - 8 Temmuz 1942, İstanbul), Türk hekim ve siyasetçi. Türkiye Cumhuriyeti'nin 4. başbakanıdır.
| Refik Saydam | |
|---|---|
 | |
| 4. Türkiye başbakanı | |
| Görev süresi 25 Ocak 1939 - 8 Temmuz 1942 | |
| Cumhurbaşkanı | İsmet İnönü |
| Yerine geldiği | Celâl Bayar |
| Yerine gelen | Şükrü Saraçoğlu |
| Türkiye İçişleri Bakanı | |
| Görev süresi 11 Kasım 1938 - 25 Ocak 1939 | |
| Cumhurbaşkanı | İsmet İnönü |
| Başbakan | Celâl Bayar |
| Yerine geldiği | Şükrü Kaya |
| Yerine gelen | Faik Öztrak |
| Türkiye Sağlık Bakanı | |
| Görev süresi 4 Mart 1925 - 25 Ekim 1937 | |
| Cumhurbaşkanı | Mustafa Kemal Atatürk |
| Başbakan | İsmet İnönü |
| Yerine geldiği | Mazhar Germen |
| Yerine gelen | Ahmet Hulusi Alataş |
| Türkiye Sağlık Bakanı | |
| Görev süresi 30 Ekim 1923 - 21 Kasım 1924 | |
| Cumhurbaşkanı | Mustafa Kemal Atatürk |
| Başbakan | İsmet İnönü |
| Yerine geldiği | Rıza Nur |
| Yerine gelen | Mazhar Germen |
| TBMM Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekili | |
| Görev süresi 10 Mart 1921 - 20 Aralık 1921 | |
| Başbakan | Fevzi Çakmak |
| Yerine geldiği | Adnan Adıvar |
| Yerine gelen | Rıza Nur |
| Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreteri | |
| Görev süresi 25 Ocak 1939 - 12 Kasım 1941 | |
| Genel Başkan | İsmet İnönü |
| Yerine geldiği | Şükrü Kaya |
| Yerine gelen | Faik Öztrak |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 1, 2, 3, 4, 5 ve 6. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 23 Nisan 1920 - 8 Temmuz 1942 | |
| Seçim bölgesi | 1920 – Bayazıt 1923 – İstanbul 1927 – İstanbul 1931 – İstanbul 1935 – İstanbul 1939 – İstanbul |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | İbrahim Refik 8 Eylül 1881 İstanbul, Osmanlı Devleti |
| Ölüm | 8 Temmuz 1942 (60 yaşında) İstanbul,  Türkiye |
| Defin yeri | Cebeci Asri Mezarlığı, Ankara |
| Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi |
| Bitirdiği okul | Kuleli Askeri Lisesi, Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane |
| Mesleği | Doktor, Asker |
| Ödülleri |  |
| İmzası |  |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Osmanlı (1892-1919) Türkiye (1919-1926) |
| Hizmet yılları | 1892-1926 |
| Rütbesi | Tabip Binbaşı |
| Çatışma/savaşları | Balkan Savaşları, I. Dünya Savaşı, Türk Kurtuluş Savaşı |
Hayatı
8 Eylül 1881 tarihinde İstanbul'un Fatih ilçesinde, Çırçır Mahallesi'nde doğdu. Mahalle mektebinin ardından 1892 yılında Fatih Askeri Rüştiyesi'ne ve 1896 yılında İstanbul Kuleli Askeri İdadisi'ne girdi.
22 Ekim 1905 tarihinde Askeri Tıbbiye'den Tabip Yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu. Üç yıl Gülhane Seririyatı'nda Embriyoloji ve Histoloji bölümlerinde çalıştı. 1910 yılında eğitim için yurt dışına gitti. Almanya'da Berlin askeri tıp akademisinde Brandenburg, Danzig, Spandau ve Charité'de eğitim gördü. Balkan Savaşı'nın çıkacağı belli olunca 1912 yılında İstanbul'a döndü.
Balkan Savaşı yılları
Balkan Savaşı'nda Antalya'da ve Çatalca cephesinde Kolera hastalığını önleyici çalışmalar yaptı. 1914 yılında atandığı sahra genel sağlık müfettiş muavinliği sırasında bakteriyoloji enstitüsünü örgütleyerek tifo, dizanteri, veba ve kolera aşılarının, tetanos ve dizanteri serumlarının burada üretilmesini ve I. Dünya Savaşı boyunca ordu ihtiyacının karşılanmasını sağladı. Salgın hastalıklarla mücadelesini Hasankale'de cephe hizmetinde sürdürdü.
Tifüse karşı hazırladığı aşı tıp literatürüne geçti ve I. Dünya Savaşı'nda Alman ordusunda ve Türk Kurtuluş Savaşı'nda kullanıldı.
Millî Mücadeleye katılması
1919 yılında 9. Ordu Sağlık Müfettiş Muavinliği görevi ile Mustafa Kemal Paşa'nın yanında Samsun'a çıktı. Erzurum'da Mustafa Kemal Paşa'nın karargâhı dağıtıldıktan sonra Erzurum askerî hastanesi bulaşıcı hastalıklar servisi şefliğine atandı. Fakat bu görevi kabul etmeyerek ordudan ayrıldı. Erzurum ve Sivas kongrelerine katıldı.
Siyaset yaşamı
1920 yılında TBMM'ye Doğubayazıt mebusu olarak seçildi. Aynı zamanda Millî Savunma Vekaleti'ne bağlı Sıhhiye Dairesi Başkanı olarak görev yaptı. TBMM'nin II. döneminden itibaren İstanbul mebusu olarak görev yaptı. 10 Mart 1921 tarihinde TBMM tarafından Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekilliği görevine seçildi. Bu görevini 20 Aralık 1921 tarihine kadar sürdürdü.
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanından sonra 30 Ekim 1923 tarihinde 1. İsmet Paşa Hükûmeti'nde Sağlık Bakanı olarak görevlendirildi. Bu görevini 2. İsmet Paşa Hükûmeti'nde de 21 Kasım 1924 tarihine kadar sürdürdü. 4 Mart 1925 tarihinde 3. İsmet Paşa Hükûmeti'nde yeniden Sağlık Bakanlığı görevine atandı. Bu görevini 25 Ekim 1937 tarihine kadar sürdürdü.
Kesintilerle 14 yıl süren Sağlık Bakanlığı döneminde sağlık hizmetlerinin temellerini attı. 1924 yılında Ankara'da ve daha sonra Erzurum, Diyarbakır, Sivas ve diğer birçok ilde memleket hastaneleri, doğum ve çocuk bakım evleri açtı. Ayrıca bu konuda nitelikli eleman yetiştirilmesine önem vererek sağlık kursları, tıp öğrenci yurtları 1928 yılında Hıfzısıhha Enstitüsü ve Mektebi'ni, İstanbul ve Ankara'da veremle savaş dispanserlerini kurdu. Birçok aşı ve serum burada başarıyla üretildi. Tifo, tifüs, difteri, BCG, kolera, boğmaca, tetanos, kuduz aşıları seri üretime geçildi. 1940'ta Çin'e Kolera salgını için aşı ihraç edildi. 1928 yılında kurulan 'nün aşı üretimi 1997 yılında durdurulmuş, 2011 yılında da Enstitü kapatılmıştır.
Refik Saydam döneminde sağlık alanında yapılan bir diğer önemli katkı da ülkenin sağlık envanterinin çıkarılmasıydı. Yaklaşık 2 yıl süren, örneklem yoluyla seçilmiş yüzlerce köyde yapılan tarama ve anketler neticesinde hazırlanan envanter ülkenin sağlık politikası oluşturabilmesinde çok önemli katkılar sağlamıştır.
Soyadı Kanunu'nun yürürlüğe girmesinden sonra Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk tarafından "Saydam" soyadı verildi. 1931-1938 yılları arasında zaman zaman Millî Eğitim Bakanlığı ve vekalet etti. Atatürk'ün ölümünden sonra İçişleri Bakanlığı, CHP Genel Sekreterliği, 15 yıl Kızılay Başkanlığı ve ayrıca 1939 yılının Ocak ayından ölümüne kadar Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı olarak görev yaptı.
Refik Saydam'ın başbakanlık dönemi, hem Türkiye hem de dünya açısından çok zorlu bir döneme denk gelmiştir. Dünya tarihinin gördüğü en büyük savaş olan 2. Dünya Savaşı başlamış, Türkiye bu savaşa fiilen girmemiş olsa bile iktisadi ve siyasi bakımdan etkilerini fazlasıyla hissetmiştir. Türkiye'nin tarafsızlığı siyaset dilinde "silahlı tarafsızlık" olarak tanımlanmaktadır ve bu tür bir tarafsızlık da her an baskına uğrayabileceğini göz önünde bulundurarak güçlü bir ordu beslemeyi gerektirmekteydi. Ankara'nın önünde ise bu ağır savunma giderlerini halkı bunaltmak pahasına alınacak çok sıkı ekonomik önlemlerle finanse etmekten başka çare yoktu.
2. Dünya Savaşı Yılları
2. Dünya Savaşı başlamadan hemen önce, 1938 yılında devletin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk ölmüş ve devlet başkanlığı görevini İsmet İnönü devralmıştır. Başbakanlık makamında da değişiklik yapılmış ve Celal Bayar yerine Refik Saydam göreve gelmiştir. Savaş başlarken 16 yaşında olan Türkiye Cumhuriyeti, sanayileşme, eğitim, demiryolları, elektrifikasyon gibi alanlarda atılımlar yapmaya başlamış olsa da üretiminin büyük kısmı halen tarım ürünlerinden oluşmaktaydı. Ayrıca 1929 Buhranı sonrasında tarım ürünlerindeki fiyat düşüşü paralelinde hem devletin gelirleri azalmış hem de nüfusun %75'ini oluşturan köylülerin halihazırda var olan geçim sıkıntısı daha da artmıştı. Üstelik savaş ihtimaline karşılık 1 milyon erkek askere alınmış, böylece hem üretim kaybı yaşanmış hem de askerlerin beslenmesi devlet bütçesi üzerindeki baskıyı arttırmıştı.
Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ve Başbakan Refik Saydam, Türkiye'nin savaşa girmemesi konusunda fikir birliği içindeydi. Balkan Savaşlarını, 1. Dünya Savaşı'nı ve İstiklal Savaşı'nı yaşamış yönetim kadrosu hem savaşın zorluklarını çok iyi biliyor ve ondan korkuyor hem de ülkenin iktisadi ve askeri açıdan savaşa hazır olmadığını biliyorlardı. Bu çerçevede, Türkiye'nin stratejisi tarafsızlığını korumak olarak çizilmişti ancak olası bir saldırı ihtimaline yönelik olarak maliyeti yüksek de olsa her türlü önlemi almak mecburiyetinde kalmışlardı. Bu maliyetleri karşılarken halkın da sıkıntılarını hafifletebilmek adına bütçe denkliği, paranın değerinin korunması ve enflasyona mani olunması ana ilkeler olarak benimsenmişti. Bağımsızlık mücadelesini yaşamış yöneticiler için ülkenin iktisadi bağımsızlığı, siyasi bağımsızlığı sağlayabilmenin ana koşulu olarak görülüyordu. Ayrıca Halkçılık ilkesinin başarıyla uygulanabilmesi için Devletçilik ilkesinin daha duyarlı uygulanması gerektiği düşünülmüş ve bu nedenle ekonomiye devletin doğrudan müdahalesi arttırılmıştır.
Nitekim, dünyanın ve Türkiye'nin koşullarının çok zorlu olmasına rağmen Refik Saydam belirlediği ana ilkelerde başarılı olmuştur. Türkiye, fiilen savaşa girmemeyi başarmıştır. Refik Saydam'ın öldüğü 1942 yılına kadar bütçede denklik sağlanmış, Türk Lirası Avrupa para birimlerine kıyasla daha az değer kaybetmiş ve tüketim malları kıtlığı yaşanmasına rağmen fiyat istikrarı sağlanabilmiştir.
Refik Saydam, 8 Temmuz 1942 tarihinde İstanbul'a yaptığı inceleme gezisi sırasında ölmüştür. Sonrasında kurulan Şükrü Saraçoğlu Hükûmeti, iktisat politikasında hızla önemli değişiklikler yaptı. Daha çok özel sektörün girişimlerine ve piyasada oluşacak fiyat dengelerine bağlı bir politika izlemeye yöneldi. Buna bağlı olarak, enflasyonist akımlar güçlenmiş, tedavüldeki para artmış ve devleti olağanüstü gelir aramak zorunda bırakmıştır. Bu ihtiyaç da Varlık Vergisi uygulamasına yol açmıştır.
Refik Saydam'ın vefatı sonrasında ortaya çıkan bu geçiş, Türkiye Cumhuriyeti iktisat tarihinde, iktisadi sistemde farklılaşma olarak ilk ve asıl kırılma noktasını oluşturdu. Bu noktadan sonraki gelişmeler 1950 seçimlerini ve yeniden Celal Bayar'ın görüşleri önderliğinde sosyal ve iktisadi iktidarını gündeme getirecektir. O nedenle, Türkiye Cumhuriyeti'nin sosyal ve iktisadi anlayışında ilk temel kırılma noktası 1950 seçimleri değil, 1942 yılında Dr. Refik Saydam'ın ölümüdür.
Ölümü
3 Temmuz 1942 tarihinde trenle Ankara'dan İstanbul'a hareket etti. 7 Temmuz 1942 Çarşamba günü, öğleden önce vilâyete gelerek ithalât ve ihracat firma sahipleriyle görüştü. O gün, akşam yemeğini ilgili Bakanlık görevlilerinin ve Vali Lütfi Kırdar'ın da bulunduğu Taksim Gazinosu'nda yedi. Gece saat 21.20 sıralarında kaldığı Pera Palas Oteline gitmek üzere ayrılırken uğurlayanların ellerini sıktı. Neşeliydi. Bunda, meseleleri çözeceğine olan inancının da payı vardı. Yanındakilere: "İşte geldik gidiyoruz, şen olsun Halep şehri!" esprisini de yaptı.
Saat 23.30'da otele gelerek istirahata çekilen Refik Saydam, yaklaşık 15 dakika sonra saat 23.45'te kalp bölgesinde hissettiği şiddetli bir ağrı üzerine zili çalarak Özel Kalem Müdürü 'i sordurdu. Hakkı Şükrü Bey bir olağanüstülük olduğunu sezip hemen pijamasıyla Başbakan'ın odasına girdiğinde Refik Saydam, sakin ve her zamanki nezaketi içinde “Bana bir fenalık geldi, bir anjin nöbeti beni sıkıştırıyor. Bir doktor bulsak fena olmaz, fakat ortalığı telaşa vermeyin!” dedi.
Ölüm raporunda da belirtildiği gibi Refik Saydam, müdahale edilemeden öldü.
Refik Saydam'ın ölümü nedeniyle 8 Temmuz 1942 günü bütün Türkiye yas tuttu. Bayraklar yarıya indirildi. 9 Temmuz günü, naaşının bulunduğu Beyoğlu İlkyardım Hastanesi'nde yapılan dinî merasimden sonra bayrağa sarılı tabutu, top arabasında, Taksim-İstiklâl Caddesi yoluyla Karaköy'den vapurla Haydarpaşa'ya getirildi. Özel bir trenle, saat 13.05'te Ankara'ya hareket etti. Cenazesi yol boyunca, gece ve gündüz, geçtiği bütün şehir ve kasabalarda hazin törenlerle karşılandı ve uğurlandı.
Cenazeyi taşıyan özel tren 10 Temmuz 1942 Cuma günü saat 09.00'da Ankara garına girdi. Hacı Bayram Camii'nde kılınan cenaze namazından sonra cenaze alayı Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı önüne geldi. Burada yapılan törenden sonra, Cebeci Asri Mezarlığı'nda ebedi istirahatgâhına bırakıldı.
Kaynakça
- ^ Refik Saydam Hakkında Bir Doküman; Hazırlayanlar: Y.S. Aydıntuğ, H. Kayhan, A. Altunsoy, M. Uçar
- ^ "A Famous Turkish Physician from Military Medical School: Dr. Refik Saydam and His Public Health Works" (PDF). 21 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Mart 2019.
- ^ "Refik Saydam". 22 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2020.
- ^ a b c d "REFİK SAYDAM HÜKÜMETLERİ DÖNEMİNDE TÜRKİYE'NİN EKONOMİ POLİTİKASI (1939-1942)". Erişim tarihi: 24 Ekim 2020.
- ^ İkinci Adam. Remzi Kitabevi. ss. 130-150.
- ^ İkinci Adam. Remzi Kitabevi. s. 137.
- ^ İkinci Adam. Remzi Kitabevi. ss. 225-228.
- ^ İkinci Adam. Remzi Kitabevi. s. 228.
- ^ a b c d e "Hıffızsıhha'nın duayeni: Dr. Refik Saydam". 27 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2020.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Celâl Bayar | 4. Türkiye başbakanı 25 Ocak 1939 - 8 Temmuz 1942 | Sonra gelen: Şükrü Saraçoğlu |
| Önce gelen: Şükrü Kaya | Türkiye İçişleri Bakanı 11 Kasım 1938 - 25 Ocak 1939 | Sonra gelen: Faik Öztrak |
| Önce gelen: Reşit Galip | Türkiye Millî Eğitim Bakanı (vekil) 13 Ağustos 1933 - 26 Ekim 1933 | Sonra gelen: Yusuf Hikmet Bayur |
| Önce gelen: Cemal Hüsnü Taray | Türkiye Millî Eğitim Bakanı (vekil) 17 Eylül 1930 - 26 Eylül 1930 | Sonra gelen: Esat Sagay |
| Önce gelen: Mazhar Germen | Türkiye Sağlık Bakanı 4 Mart 1925 - 25 Ekim 1937 | Sonra gelen: Ahmet Hulusi Alataş |
| Önce gelen: Rıza Nur | Türkiye Sağlık Bakanı 30 Ekim 1923 - 21 Kasım 1924 | Sonra gelen: Mazhar Germen |
| Önce gelen: Adnan Adıvar | TBMM Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekili 10 Mart 1921 - 20 Aralık 1921 | Sonra gelen: Rıza Nur |
| Parti siyasi görevi | ||
| Önce gelen: Şükrü Kaya | Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreteri 25 Ocak 1939 - 12 Kasım 1941 | Sonra gelen: Faik Öztrak |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ibrahim Refik Saydam 8 Eylul 1881 Istanbul 8 Temmuz 1942 Istanbul Turk hekim ve siyasetci Turkiye Cumhuriyeti nin 4 basbakanidir Refik Saydam4 Turkiye basbakaniGorev suresi 25 Ocak 1939 8 Temmuz 1942Cumhurbaskani Ismet InonuYerine geldigi Celal BayarYerine gelen Sukru SaracogluTurkiye Icisleri BakaniGorev suresi 11 Kasim 1938 25 Ocak 1939Cumhurbaskani Ismet InonuBasbakan Celal BayarYerine geldigi Sukru KayaYerine gelen Faik OztrakTurkiye Saglik BakaniGorev suresi 4 Mart 1925 25 Ekim 1937Cumhurbaskani Mustafa Kemal AtaturkBasbakan Ismet InonuYerine geldigi Mazhar GermenYerine gelen Ahmet Hulusi AlatasTurkiye Saglik BakaniGorev suresi 30 Ekim 1923 21 Kasim 1924Cumhurbaskani Mustafa Kemal AtaturkBasbakan Ismet InonuYerine geldigi Riza NurYerine gelen Mazhar GermenTBMM Sihhiye ve Muavenet i Ictimaiye VekiliGorev suresi 10 Mart 1921 20 Aralik 1921Basbakan Fevzi CakmakYerine geldigi Adnan AdivarYerine gelen Riza NurCumhuriyet Halk Partisi Genel SekreteriGorev suresi 25 Ocak 1939 12 Kasim 1941Genel Baskan Ismet InonuYerine geldigi Sukru KayaYerine gelen Faik OztrakTurkiye Buyuk Millet Meclisi 1 2 3 4 5 ve 6 Donem MilletvekiliGorev suresi 23 Nisan 1920 8 Temmuz 1942Secim bolgesi 1920 Bayazit 1923 Istanbul 1927 Istanbul 1931 Istanbul 1935 Istanbul 1939 IstanbulKisisel bilgilerDogum Ibrahim Refik 8 Eylul 1881 Istanbul Osmanli DevletiOlum 8 Temmuz 1942 60 yasinda Istanbul TurkiyeDefin yeri Cebeci Asri Mezarligi AnkaraPartisi Cumhuriyet Halk PartisiBitirdigi okul Kuleli Askeri Lisesi Mekteb i Tibbiye i SahaneMeslegi Doktor AskerOdulleriImzasiAskeri hizmetiBagliligi Osmanli 1892 1919 Turkiye 1919 1926 Hizmet yillari 1892 1926Rutbesi Tabip BinbasiCatisma savaslari Balkan Savaslari I Dunya Savasi Turk Kurtulus SavasiHayati8 Eylul 1881 tarihinde Istanbul un Fatih ilcesinde Circir Mahallesi nde dogdu Mahalle mektebinin ardindan 1892 yilinda Fatih Askeri Rustiyesi ne ve 1896 yilinda Istanbul Kuleli Askeri Idadisi ne girdi 22 Ekim 1905 tarihinde Askeri Tibbiye den Tabip Yuzbasi rutbesiyle mezun oldu Uc yil Gulhane Seririyati nda Embriyoloji ve Histoloji bolumlerinde calisti 1910 yilinda egitim icin yurt disina gitti Almanya da Berlin askeri tip akademisinde Brandenburg Danzig Spandau ve Charite de egitim gordu Balkan Savasi nin cikacagi belli olunca 1912 yilinda Istanbul a dondu Balkan Savasi yillari Balkan Savasi nda Antalya da ve Catalca cephesinde Kolera hastaligini onleyici calismalar yapti 1914 yilinda atandigi sahra genel saglik mufettis muavinligi sirasinda bakteriyoloji enstitusunu orgutleyerek tifo dizanteri veba ve kolera asilarinin tetanos ve dizanteri serumlarinin burada uretilmesini ve I Dunya Savasi boyunca ordu ihtiyacinin karsilanmasini sagladi Salgin hastaliklarla mucadelesini Hasankale de cephe hizmetinde surdurdu Tifuse karsi hazirladigi asi tip literaturune gecti ve I Dunya Savasi nda Alman ordusunda ve Turk Kurtulus Savasi nda kullanildi Milli Mucadeleye katilmasi 1919 yilinda 9 Ordu Saglik Mufettis Muavinligi gorevi ile Mustafa Kemal Pasa nin yaninda Samsun a cikti Erzurum da Mustafa Kemal Pasa nin karargahi dagitildiktan sonra Erzurum askeri hastanesi bulasici hastaliklar servisi sefligine atandi Fakat bu gorevi kabul etmeyerek ordudan ayrildi Erzurum ve Sivas kongrelerine katildi Siyaset yasami 1920 yilinda TBMM ye Dogubayazit mebusu olarak secildi Ayni zamanda Milli Savunma Vekaleti ne bagli Sihhiye Dairesi Baskani olarak gorev yapti TBMM nin II doneminden itibaren Istanbul mebusu olarak gorev yapti 10 Mart 1921 tarihinde TBMM tarafindan Sihhiye ve Muavenet i Ictimaiye Vekilligi gorevine secildi Bu gorevini 20 Aralik 1921 tarihine kadar surdurdu Turkiye Cumhuriyeti nin ilanindan sonra 30 Ekim 1923 tarihinde 1 Ismet Pasa Hukumeti nde Saglik Bakani olarak gorevlendirildi Bu gorevini 2 Ismet Pasa Hukumeti nde de 21 Kasim 1924 tarihine kadar surdurdu 4 Mart 1925 tarihinde 3 Ismet Pasa Hukumeti nde yeniden Saglik Bakanligi gorevine atandi Bu gorevini 25 Ekim 1937 tarihine kadar surdurdu Kesintilerle 14 yil suren Saglik Bakanligi doneminde saglik hizmetlerinin temellerini atti 1924 yilinda Ankara da ve daha sonra Erzurum Diyarbakir Sivas ve diger bircok ilde memleket hastaneleri dogum ve cocuk bakim evleri acti Ayrica bu konuda nitelikli eleman yetistirilmesine onem vererek saglik kurslari tip ogrenci yurtlari 1928 yilinda Hifzisihha Enstitusu ve Mektebi ni Istanbul ve Ankara da veremle savas dispanserlerini kurdu Bircok asi ve serum burada basariyla uretildi Tifo tifus difteri BCG kolera bogmaca tetanos kuduz asilari seri uretime gecildi 1940 ta Cin e Kolera salgini icin asi ihrac edildi 1928 yilinda kurulan nun asi uretimi 1997 yilinda durdurulmus 2011 yilinda da Enstitu kapatilmistir Refik Saydam doneminde saglik alaninda yapilan bir diger onemli katki da ulkenin saglik envanterinin cikarilmasiydi Yaklasik 2 yil suren orneklem yoluyla secilmis yuzlerce koyde yapilan tarama ve anketler neticesinde hazirlanan envanter ulkenin saglik politikasi olusturabilmesinde cok onemli katkilar saglamistir Soyadi Kanunu nun yururluge girmesinden sonra Cumhurbaskani Mustafa Kemal Ataturk tarafindan Saydam soyadi verildi 1931 1938 yillari arasinda zaman zaman Milli Egitim Bakanligi ve vekalet etti Ataturk un olumunden sonra Icisleri Bakanligi CHP Genel Sekreterligi 15 yil Kizilay Baskanligi ve ayrica 1939 yilinin Ocak ayindan olumune kadar Turkiye Cumhuriyeti Basbakani olarak gorev yapti Refik Saydam in basbakanlik donemi hem Turkiye hem de dunya acisindan cok zorlu bir doneme denk gelmistir Dunya tarihinin gordugu en buyuk savas olan 2 Dunya Savasi baslamis Turkiye bu savasa fiilen girmemis olsa bile iktisadi ve siyasi bakimdan etkilerini fazlasiyla hissetmistir Turkiye nin tarafsizligi siyaset dilinde silahli tarafsizlik olarak tanimlanmaktadir ve bu tur bir tarafsizlik da her an baskina ugrayabilecegini goz onunde bulundurarak guclu bir ordu beslemeyi gerektirmekteydi Ankara nin onunde ise bu agir savunma giderlerini halki bunaltmak pahasina alinacak cok siki ekonomik onlemlerle finanse etmekten baska care yoktu 2 Dunya Savasi Yillari 2 Dunya Savasi baslamadan hemen once 1938 yilinda devletin kurucusu Mustafa Kemal Ataturk olmus ve devlet baskanligi gorevini Ismet Inonu devralmistir Basbakanlik makaminda da degisiklik yapilmis ve Celal Bayar yerine Refik Saydam goreve gelmistir Savas baslarken 16 yasinda olan Turkiye Cumhuriyeti sanayilesme egitim demiryollari elektrifikasyon gibi alanlarda atilimlar yapmaya baslamis olsa da uretiminin buyuk kismi halen tarim urunlerinden olusmaktaydi Ayrica 1929 Buhrani sonrasinda tarim urunlerindeki fiyat dususu paralelinde hem devletin gelirleri azalmis hem de nufusun 75 ini olusturan koylulerin halihazirda var olan gecim sikintisi daha da artmisti Ustelik savas ihtimaline karsilik 1 milyon erkek askere alinmis boylece hem uretim kaybi yasanmis hem de askerlerin beslenmesi devlet butcesi uzerindeki baskiyi arttirmisti Cumhurbaskani Ismet Inonu ve Basbakan Refik Saydam Turkiye nin savasa girmemesi konusunda fikir birligi icindeydi Balkan Savaslarini 1 Dunya Savasi ni ve Istiklal Savasi ni yasamis yonetim kadrosu hem savasin zorluklarini cok iyi biliyor ve ondan korkuyor hem de ulkenin iktisadi ve askeri acidan savasa hazir olmadigini biliyorlardi Bu cercevede Turkiye nin stratejisi tarafsizligini korumak olarak cizilmisti ancak olasi bir saldiri ihtimaline yonelik olarak maliyeti yuksek de olsa her turlu onlemi almak mecburiyetinde kalmislardi Bu maliyetleri karsilarken halkin da sikintilarini hafifletebilmek adina butce denkligi paranin degerinin korunmasi ve enflasyona mani olunmasi ana ilkeler olarak benimsenmisti Bagimsizlik mucadelesini yasamis yoneticiler icin ulkenin iktisadi bagimsizligi siyasi bagimsizligi saglayabilmenin ana kosulu olarak goruluyordu Ayrica Halkcilik ilkesinin basariyla uygulanabilmesi icin Devletcilik ilkesinin daha duyarli uygulanmasi gerektigi dusunulmus ve bu nedenle ekonomiye devletin dogrudan mudahalesi arttirilmistir Nitekim dunyanin ve Turkiye nin kosullarinin cok zorlu olmasina ragmen Refik Saydam belirledigi ana ilkelerde basarili olmustur Turkiye fiilen savasa girmemeyi basarmistir Refik Saydam in oldugu 1942 yilina kadar butcede denklik saglanmis Turk Lirasi Avrupa para birimlerine kiyasla daha az deger kaybetmis ve tuketim mallari kitligi yasanmasina ragmen fiyat istikrari saglanabilmistir Refik Saydam 8 Temmuz 1942 tarihinde Istanbul a yaptigi inceleme gezisi sirasinda olmustur Sonrasinda kurulan Sukru Saracoglu Hukumeti iktisat politikasinda hizla onemli degisiklikler yapti Daha cok ozel sektorun girisimlerine ve piyasada olusacak fiyat dengelerine bagli bir politika izlemeye yoneldi Buna bagli olarak enflasyonist akimlar guclenmis tedavuldeki para artmis ve devleti olaganustu gelir aramak zorunda birakmistir Bu ihtiyac da Varlik Vergisi uygulamasina yol acmistir Refik Saydam in vefati sonrasinda ortaya cikan bu gecis Turkiye Cumhuriyeti iktisat tarihinde iktisadi sistemde farklilasma olarak ilk ve asil kirilma noktasini olusturdu Bu noktadan sonraki gelismeler 1950 secimlerini ve yeniden Celal Bayar in gorusleri onderliginde sosyal ve iktisadi iktidarini gundeme getirecektir O nedenle Turkiye Cumhuriyeti nin sosyal ve iktisadi anlayisinda ilk temel kirilma noktasi 1950 secimleri degil 1942 yilinda Dr Refik Saydam in olumudur Olumu Refik Saydam in Cebeci Asri Mezarligi ndaki mezari 3 Temmuz 1942 tarihinde trenle Ankara dan Istanbul a hareket etti 7 Temmuz 1942 Carsamba gunu ogleden once vilayete gelerek ithalat ve ihracat firma sahipleriyle gorustu O gun aksam yemegini ilgili Bakanlik gorevlilerinin ve Vali Lutfi Kirdar in da bulundugu Taksim Gazinosu nda yedi Gece saat 21 20 siralarinda kaldigi Pera Palas Oteline gitmek uzere ayrilirken ugurlayanlarin ellerini sikti Neseliydi Bunda meseleleri cozecegine olan inancinin da payi vardi Yanindakilere Iste geldik gidiyoruz sen olsun Halep sehri esprisini de yapti Saat 23 30 da otele gelerek istirahata cekilen Refik Saydam yaklasik 15 dakika sonra saat 23 45 te kalp bolgesinde hissettigi siddetli bir agri uzerine zili calarak Ozel Kalem Muduru i sordurdu Hakki Sukru Bey bir olaganustuluk oldugunu sezip hemen pijamasiyla Basbakan in odasina girdiginde Refik Saydam sakin ve her zamanki nezaketi icinde Bana bir fenalik geldi bir anjin nobeti beni sikistiriyor Bir doktor bulsak fena olmaz fakat ortaligi telasa vermeyin dedi Olum raporunda da belirtildigi gibi Refik Saydam mudahale edilemeden oldu Refik Saydam in olumu nedeniyle 8 Temmuz 1942 gunu butun Turkiye yas tuttu Bayraklar yariya indirildi 9 Temmuz gunu naasinin bulundugu Beyoglu Ilkyardim Hastanesi nde yapilan dini merasimden sonra bayraga sarili tabutu top arabasinda Taksim Istiklal Caddesi yoluyla Karakoy den vapurla Haydarpasa ya getirildi Ozel bir trenle saat 13 05 te Ankara ya hareket etti Cenazesi yol boyunca gece ve gunduz gectigi butun sehir ve kasabalarda hazin torenlerle karsilandi ve ugurlandi Cenazeyi tasiyan ozel tren 10 Temmuz 1942 Cuma gunu saat 09 00 da Ankara garina girdi Haci Bayram Camii nde kilinan cenaze namazindan sonra cenaze alayi Saglik ve Sosyal Yardim Bakanligi onune geldi Burada yapilan torenden sonra Cebeci Asri Mezarligi nda ebedi istirahatgahina birakildi Kaynakca Refik Saydam Hakkinda Bir Dokuman Hazirlayanlar Y S Aydintug H Kayhan A Altunsoy M Ucar A Famous Turkish Physician from Military Medical School Dr Refik Saydam and His Public Health Works PDF 21 Subat 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 30 Mart 2019 Refik Saydam 22 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Ekim 2020 a b c d REFIK SAYDAM HUKUMETLERI DONEMINDE TURKIYE NIN EKONOMI POLITIKASI 1939 1942 Erisim tarihi 24 Ekim 2020 Ikinci Adam Remzi Kitabevi ss 130 150 Ikinci Adam Remzi Kitabevi s 137 Ikinci Adam Remzi Kitabevi ss 225 228 Ikinci Adam Remzi Kitabevi s 228 a b c d e Hiffizsihha nin duayeni Dr Refik Saydam 27 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Ekim 2020 Siyasi goreviOnce gelen Celal Bayar 4 Turkiye basbakani 25 Ocak 1939 8 Temmuz 1942 Sonra gelen Sukru SaracogluOnce gelen Sukru Kaya Turkiye Icisleri Bakani 11 Kasim 1938 25 Ocak 1939 Sonra gelen Faik OztrakOnce gelen Resit Galip Turkiye Milli Egitim Bakani vekil 13 Agustos 1933 26 Ekim 1933 Sonra gelen Yusuf Hikmet BayurOnce gelen Cemal Husnu Taray Turkiye Milli Egitim Bakani vekil 17 Eylul 1930 26 Eylul 1930 Sonra gelen Esat SagayOnce gelen Mazhar Germen Turkiye Saglik Bakani 4 Mart 1925 25 Ekim 1937 Sonra gelen Ahmet Hulusi AlatasOnce gelen Riza Nur Turkiye Saglik Bakani 30 Ekim 1923 21 Kasim 1924 Sonra gelen Mazhar GermenOnce gelen Adnan Adivar TBMM Sihhiye ve Muavenet i Ictimaiye Vekili 10 Mart 1921 20 Aralik 1921 Sonra gelen Riza NurParti siyasi goreviOnce gelen Sukru Kaya Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreteri 25 Ocak 1939 12 Kasim 1941 Sonra gelen Faik Oztrak