Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Ocak 2022) () |
Tasfiye ya da temizlik, belirli kişi veya kişilerin siyasi, dinî yahut toplumsal manada belirli bir çevreden dışlanmasıdır. Tasfiyelerin şiddet içeren ya da içermeyen çeşitli biçimleri olabilir. Genellikle hedef alınan kişinin görevden alınmasıyla uygulanan tasfiye işlemi bazı durumlarda hapis, sürgün yahut öldürülmeyle de sonuçlanabilir.
Uygulamalar
Bir siyasi parti liderinin aynı parti içerisindeki belirli bir grubu hedef göstererek öldürülmelerini sağladığı ve Uzun Bıçaklar Gecesi gibi ırkçılık ve zenofobiye bağlı örnekler tasfiye olarak tanımlanır.
Tasfiyeler genellikle aniden uygulansa da Çekoslovakya Komünist Partisinin belirli aralıklarla yaptığı büyük tasfiyeler veya Almanya'da Nazilerin Yahudiler ile siyasi muhalifleri 1933-1934'te gibi yavaş yavaş ölüm yahut sürgün içermeyen çözümlerin görüldüğü örnekler de mevcuttur. Çin örneğinde Mao Zedong, Kültür Devrimi kapsamında Devlet Başkanı Liu Şaoçi'nin de bulunduğu çoğu kişiyi tasfiye ederek ölümlerine sebep olmuştur. Maoculuğu benimseyen ülkelerde tasfiye edilen kişiler genellikle adı verilen kamplarda ağır şartlar altında çalışmak zorunda bırakılıyor ve bazıları da infaz ediliyordu. Deng Şiaoping de Mao iktidarında birkaç kez tasfiye edilerek bu kamplarda çalışmaya zorlanmış ancak Mao sonrası dönemde devlet başkanlığına kadar yükselmiştir.
Tarihteki tasfiyeler
İngiliz İç Savaşı tasfiyeleri
Tasfiye teriminin tarihte tespit edilebilen en eski kullanımı İngiliz İç Savaşı sırasında yaşanan Pride Tasfiyesi'ne uzanır. 1648 ila 1650 yıllarında Uzun Parlamento'nun ılımlı üyeleri ordu tarafından tasfiyeye uğradı. Zaman içerisinde Lordlar Kamarası üyelerinin tamamının görevden uzaklaştırılmalarına kadar uzanan tasfiye hareketi sonucunda kralcılar gibi karşı devrimciler ile birlikte Düzleyiciler gibi daha radikal görüşlere sahip olanlar da tasfiye edildi.
Stalin tasfiyeleri
Josef Stalin'in Sovyetler Birliği'nin başında olduğu dönemde rakip siyasetçiler, askerî görevliler, makbul olmayan etnik azınlıklar veya Komünizme karşı komplo kurmakla suçlanan vatandaşlar ya Gulag adı verilen çalışma kamplarında hapsedildi ya da infaz edilerek "temizlendiler". en geniş kitlelere yayılanı 1930'lar boyunca Stalin ile Nikolay Yejov tarafından uygulandı ve Büyük Temizlik adıyla anıldı.
II. Dünya Savaşı sonrası Fransız tasfiyeleri
Fransa'nın 1944'te Müttefikler tarafından kurtarılmasından sonra, Özgür Fransızlar ve özellikle Fransız Direnişi Alman işbirlikçilerini tasfiye etiler. II. Dünya Savaşı sırasında Alman işgaline uğrayan benzer ülkelerde de yaşanan denazifikasyon ve dekomünizasyon süreçlerinin işletildiği dönem zamanla Épuration légale (yasal tasfiye) adıyla bilinir hâle geldi.
Castro tasfiyeleri
Fidel Castro, 1959'da başarıyla gerçekleştirdiği Küba Devrimi'nden sonra kendisinden önceki Batista rejimine dahil olanları sık sık tasfiye etti. İlk etapta mahkûmların infazını içeren süreç daha sonra parti içi tasfiyeye dönüştü. 1990'larla birlikte gittikçe seyrekleşmeye başlayan tasfiyeler 2010'larda Raúl Castro'nun iktidara gelmesiyle birlikte durma noktasına geldi.
Günümüzdeki tasfiyeler
Çin
2012'de 'nde alınan kararla Çin'de yolsuzluğa karşı başlatıldı.Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri Şi Cinping'in himayesinde yürütülen kampanya, Çin'deki Komünist yönetim tarihindeki en büyük organize yolsuzlukla mücadele çabası hâline gelse de bazı çevreler tarafından tasfiye olarak görülmektedir.
Kuzey Kore
Kuzey Kore liderleri Kim İl-sung, Kim Jong-il ve Kim Jong-un 1950'lerden başlayarak siyasi rakiplerini belirli aralıklarla tasfiye ettiler. İlk olarak Kore'deki Komünist rejimin kurucusu İl-sung, oğlu Jong-il'in kendisinden sonra devletin başına geçmesine karşı çıkanları idari görevlerden uzaklaştırdı. 1956'da yaşanan 'nda Çin ve Sovyet yanlısı Kim ailesini tasfiye etme operasyonunun başarısız olmasından sonra Kore İşçi Partisinde İl-sung tarafından geniş çaplı temizlik yapıldı. Komploya karışan çoğu kişi idam edilirken bir kısmıysa Çin ve Sovyetler Birliği'ne kaçtı. İl-sung döneminde belirli aralıklarla sürekli yaşanan tasfiye operasyonları Jong-il ve Jong-un dönemlerinde de yaşanagelse dahi eskisi kadar geniş çaplı olmadı.
Türkiye
Başarısız 15 Temmuz Darbe Girişimi sonrasında Türkiye hükûmetince devlet ve ordu içerisinde bir tasfiye hareketi başlatıldı. Tasfiye, esas olarak hükûmetin darbeden sorumlu tuttuğu Gülen Hareketi'ne mensup olduğu iddia edilen memurlar ve askerlere yönelikti. Aralarında binlerce hakimin de bulunduğu yaklaşık 200 bin kamu görevlisi görevden alındı ve gözaltına alındı.
Kaynakça
- ^ Goldring, Edward; Matthews, Austin S. (2022). "To Purge or Not to Purge? An Individual-Level Quantitative Analysis of Elite Purges in Dictatorships". British Journal of Political Science (İngilizce). doi:10.1017/S0007123421000569. ISSN 0007-1234. 25 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ocak 2022.
- ^ Hunt, Lynn (2008). The Making of the West: Peoples and Cultures, Vol. C: Since 1740 (İngilizce) (3 bas.). Bedford/St. Martin's. s. 846. ISBN .
- ^ Kabakcı, Fuat (10 Ekim 2018). "Çin'de yolsuzlukla mücadelede 'kaplan avı'". Anadolu Ajansı. 8 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ocak 2022.
- ^ "Charting China's 'great purge' under Xi". BBC News (İngilizce). 23 Ekim 2017. 6 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Haziran 2021.
- ^ Shih, Gerry (22 Ekim 2018). "In China, investigations and purges become the new normal". Washington Post (İngilizce). ISSN 0190-8286. 23 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Eylül 2019.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Tasfiye haber gazete kitap akademik JSTOR Ocak 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Tasfiye ya da temizlik belirli kisi veya kisilerin siyasi dini yahut toplumsal manada belirli bir cevreden dislanmasidir Tasfiyelerin siddet iceren ya da icermeyen cesitli bicimleri olabilir Genellikle hedef alinan kisinin gorevden alinmasiyla uygulanan tasfiye islemi bazi durumlarda hapis surgun yahut oldurulmeyle de sonuclanabilir UygulamalarBir siyasi parti liderinin ayni parti icerisindeki belirli bir grubu hedef gostererek oldurulmelerini sagladigi ve Uzun Bicaklar Gecesi gibi irkcilik ve zenofobiye bagli ornekler tasfiye olarak tanimlanir Tasfiyeler genellikle aniden uygulansa da Cekoslovakya Komunist Partisinin belirli araliklarla yaptigi buyuk tasfiyeler veya Almanya da Nazilerin Yahudiler ile siyasi muhalifleri 1933 1934 te gibi yavas yavas olum yahut surgun icermeyen cozumlerin goruldugu ornekler de mevcuttur Cin orneginde Mao Zedong Kultur Devrimi kapsaminda Devlet Baskani Liu Saoci nin de bulundugu cogu kisiyi tasfiye ederek olumlerine sebep olmustur Maoculugu benimseyen ulkelerde tasfiye edilen kisiler genellikle adi verilen kamplarda agir sartlar altinda calismak zorunda birakiliyor ve bazilari da infaz ediliyordu Deng Siaoping de Mao iktidarinda birkac kez tasfiye edilerek bu kamplarda calismaya zorlanmis ancak Mao sonrasi donemde devlet baskanligina kadar yukselmistir Tarihteki tasfiyelerIngiliz Ic Savasi tasfiyeleri Tasfiye teriminin tarihte tespit edilebilen en eski kullanimi Ingiliz Ic Savasi sirasinda yasanan Pride Tasfiyesi ne uzanir 1648 ila 1650 yillarinda Uzun Parlamento nun ilimli uyeleri ordu tarafindan tasfiyeye ugradi Zaman icerisinde Lordlar Kamarasi uyelerinin tamaminin gorevden uzaklastirilmalarina kadar uzanan tasfiye hareketi sonucunda kralcilar gibi karsi devrimciler ile birlikte Duzleyiciler gibi daha radikal goruslere sahip olanlar da tasfiye edildi Stalin tasfiyeleri Josef Stalin in Sovyetler Birligi nin basinda oldugu donemde rakip siyasetciler askeri gorevliler makbul olmayan etnik azinliklar veya Komunizme karsi komplo kurmakla suclanan vatandaslar ya Gulag adi verilen calisma kamplarinda hapsedildi ya da infaz edilerek temizlendiler en genis kitlelere yayilani 1930 lar boyunca Stalin ile Nikolay Yejov tarafindan uygulandi ve Buyuk Temizlik adiyla anildi II Dunya Savasi sonrasi Fransiz tasfiyeleri Fransa nin 1944 te Muttefikler tarafindan kurtarilmasindan sonra Ozgur Fransizlar ve ozellikle Fransiz Direnisi Alman isbirlikcilerini tasfiye etiler II Dunya Savasi sirasinda Alman isgaline ugrayan benzer ulkelerde de yasanan denazifikasyon ve dekomunizasyon sureclerinin isletildigi donem zamanla Epuration legale yasal tasfiye adiyla bilinir hale geldi Castro tasfiyeleri Fidel Castro 1959 da basariyla gerceklestirdigi Kuba Devrimi nden sonra kendisinden onceki Batista rejimine dahil olanlari sik sik tasfiye etti Ilk etapta mahkumlarin infazini iceren surec daha sonra parti ici tasfiyeye donustu 1990 larla birlikte gittikce seyreklesmeye baslayan tasfiyeler 2010 larda Raul Castro nun iktidara gelmesiyle birlikte durma noktasina geldi Gunumuzdeki tasfiyelerCin 2012 de nde alinan kararla Cin de yolsuzluga karsi baslatildi Cin Komunist Partisi Genel Sekreteri Si Cinping in himayesinde yurutulen kampanya Cin deki Komunist yonetim tarihindeki en buyuk organize yolsuzlukla mucadele cabasi haline gelse de bazi cevreler tarafindan tasfiye olarak gorulmektedir Kuzey Kore Kuzey Kore liderleri Kim Il sung Kim Jong il ve Kim Jong un 1950 lerden baslayarak siyasi rakiplerini belirli araliklarla tasfiye ettiler Ilk olarak Kore deki Komunist rejimin kurucusu Il sung oglu Jong il in kendisinden sonra devletin basina gecmesine karsi cikanlari idari gorevlerden uzaklastirdi 1956 da yasanan nda Cin ve Sovyet yanlisi Kim ailesini tasfiye etme operasyonunun basarisiz olmasindan sonra Kore Isci Partisinde Il sung tarafindan genis capli temizlik yapildi Komploya karisan cogu kisi idam edilirken bir kismiysa Cin ve Sovyetler Birligi ne kacti Il sung doneminde belirli araliklarla surekli yasanan tasfiye operasyonlari Jong il ve Jong un donemlerinde de yasanagelse dahi eskisi kadar genis capli olmadi Turkiye Basarisiz 15 Temmuz Darbe Girisimi sonrasinda Turkiye hukumetince devlet ve ordu icerisinde bir tasfiye hareketi baslatildi Tasfiye esas olarak hukumetin darbeden sorumlu tuttugu Gulen Hareketi ne mensup oldugu iddia edilen memurlar ve askerlere yonelikti Aralarinda binlerce hakimin de bulundugu yaklasik 200 bin kamu gorevlisi gorevden alindi ve gozaltina alindi Kaynakca Goldring Edward Matthews Austin S 2022 To Purge or Not to Purge An Individual Level Quantitative Analysis of Elite Purges in Dictatorships British Journal of Political Science Ingilizce doi 10 1017 S0007123421000569 ISSN 0007 1234 25 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ocak 2022 Hunt Lynn 2008 The Making of the West Peoples and Cultures Vol C Since 1740 Ingilizce 3 bas Bedford St Martin s s 846 ISBN 9780312465100 Kabakci Fuat 10 Ekim 2018 Cin de yolsuzlukla mucadelede kaplan avi Anadolu Ajansi 8 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ocak 2022 Charting China s great purge under Xi BBC News Ingilizce 23 Ekim 2017 6 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Haziran 2021 Shih Gerry 22 Ekim 2018 In China investigations and purges become the new normal Washington Post Ingilizce ISSN 0190 8286 23 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Eylul 2019