Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Epilepsi ya da sara, beyin içinde bulunan sinir hücrelerinin olağan dışı bir elektro-kimyasal boşalma yapması sonucu ortaya çıkan sinirsel bozukluktur. Beynin normal faaliyetlerini sürdürmesini sağlayan elektriğin, aşırı ve kontrolsüz yayılımı sonucu oluşur. Sıklıkla geçici bilinç kaybına neden olur. Epilepsi nöbetleri farklı şekillerde ortaya çıkar. Bazı nöbetlerden önce korku hissi gibi olağan dışı algılamalar ortaya çıkarken, bazı nöbetlerde kişinin ağzı köpürebilir veya kişi yere düşebilir. Bu da kemik kırılması dahil bazı fiziksel yaralanmalara sebep olabilir.
| Epilepsi | |
|---|---|
| Diğer adlar | Sara, nöbet bozukluğu, peri hastalığı, tutarık |
 | |
| Kişinin epileptik dalgalanmalarını gösteren bir elektroensefalografi (EEG) kaydı. | |
| Uzmanlık | Sinirbilim |
| Süre | Uzun süreli |
| Nedenleri | Bilinmeyen, beyin hasarı, felç, beyin tümörleri, beyin iltihapları, doğum kusurları |
| Tanı | Elektroensefalografi, diğer olası sebepler |
| Ayırıcı tanı | Baygınlık, alkol yoksunluğu, elektrolit dengesizlikleri |
| Tedavi | İlaç, ameliyat, sinir değişimi, diyet |
| Prognoz | %70 denetlenir |
| Sıklık | 50 milyon+ |
| Ölüm | 125.000 (2015) |
Epilepsinin sebep olduğu sorunlar genellikle engellenebilmektedir. Nöbetlerin yüzde 70'i ilaç tedavisi ile kontrol altına alınmaktadır. Ameliyat, nörostimulasyon ve diyetler ise diğer tedavi yöntemleri arasında yer almaktadır.
Dünya'da 50 milyondan fazla insanın epilepsi hastası olduğu düşünülmektedir. Hastalıkların yüzde 80'i gelişmekte olan ülkelerde meydana gelmiştir. 2015 yılında gerçekleşen 125.000 ölümün sorumlusu olarak kabul edilmiştir. Dünya'nın birçok yerinde epilepsi hastalarının araç kullanmaları kısıtlanmıştır ya da belirli bir süre boyunca nöbet geçirmemiş olmalarına kadar kullanmalarına izin verilmemektedir.
Nedenleri
Gerçekleşen çoğu epilepsi vakalarının nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Beyin hasarları, felç, beyin tümörleri, beyin enfeksiyonları ve doğum kusurları bazı vakalara sebep olarak gösterilen sebeplerdir. Bilinen genetik bozukluklar bu vakaların az bir kısmını oluşturur.
Semptomik epilepsi:
- Beyin tümörü
- : Beyne giden kan akımı azaldığında (iskemi), beyin dokusundaki besin maddeleri ve oksijen azalır. Bu da hücre hasarına ve epilepsi nöbetine yol açar.
- : Doğuştan gelen bozukluklar.
- Gebelik döneminde annenin ilaç ve alkol alımı, bebeğin gelişimini etkileyecek mikrobik hastalıklar epilepsi nedeni olabilir.
- Doğum sırasında oluşabilecek beyin zedelenmesi, kanaması, beynin oksijensiz kalması epilepsiye neden olabilir.
- Doğum sonrası menenjit, beyin iltihabı gibi rahatsızlıklar epilepsiye neden olabilir.
- : Ateşe bağlı istem dışı şiddetli kasılmalar.
- Enfeksiyon: Tüm vücudu etkileyen ya da şiddetli olan enfeksiyonlar 'a neden olabilir.
- : Tiroid bezi vücuttaki sıvı dengesinin kontrolünde önemli bir rol oynar. Sıvı dengesi ise epilepsi eğilimini belirleyen bir faktördür. Genellikle tiroid sorununun tedavi edilmesiyle epilepsi de düzelir.
- Beslenme: Bazı insanlarda epilepsi'nin nedeni olarak B6 vitamini eksikliği saptanmıştır.
İdiyopatik epilepsi:
- Genetik: Aileden gelen, mutasyona uğramış gen.
Çeşitleri
Basitleştirilmiş şekliyle epilepsi nöbeti kısa süreli beyin fonksiyon bozukluğuna bağlıdır ve beyin hücrelerinde geçici anormal elektrik yayılması sonucu ortaya çıkar.
Epilepsi nöbetlerinin çok değişik çeşitleri mevcuttur. Kırkın üzerinde nöbet tipi tanımlanmıştır. Herkes tarafından epilepsi veya sara dendiği zaman anlaşılan ve iyi bilinen tonik-klonik nöbetin yanı sıra başkalarının hiç fark etmeyeceği kadar hafif nöbet çeşitleri de vardır. Tanımlanmış bu mevcut nöbet tiplerine rağmen herkesin geçirdiği nöbet kendine özgü bazı farklılıklar gösterebilir. Bu durumlar bazı hastalarda epilepsi tanısının konulmasını güçleştirir ve çok çeşitli karışıklıklara neden olur. Pek çok hastaya tanı konulamaz ve kendilerindeki problemin ne olduğunun açıklığa kavuşması yıllar alabilir. Bazı kişilerde ise başka bir bozukluğun yol açtığı belirtiler yanlış olarak epilepsi tanısı alabilir. Gelişen tanı yöntemleri sayesinde yanlış tanılar giderek azalmaktadır. Yeni yapılan sınıflandırmalar ile farklı nöbet isimlerinin ortaya konması konunun daha karmaşık hale gelmesine neden olmuştur. Bu nedenle aynı nöbet farklı isimlerle adlandırılabilir. Bu bölümde çok teknik ayrıntılara girmeden elden geldiğince geniş bilgi verilmeye çalışılmıştır.
Temelde akılda tutulması gereken nöbetlerin iki çeşit olduğudur; parsiyel (yani beyinde bir bölgeye sınırlı başlayan nöbetler) ve jeneralize (beyinde yaygın olarak başlayanlar). Yaygın başlangıç daha kötü ve şiddetli bir nöbet anlamına gelmez. Buradaki gruplama sadece nöbeti oluşturan nedenin farklılığı ile bağlantılıdır ve tibbi nedenlerle bu isimler verilmiştir.
Nöbet anında yaşananlar (nöbet belirtileri) beyin aktivitesindeki değişikliğin nereden başladığına ve ne kadar hızla yayıldığına bağlıdır. Parsiyel nöbetler isminden de anlaşıldığı gibi beynin bir kısmından başlarlar. Elektriksel deşarj ya o bölgede kalır ya da beynin diğer bölgelerine yayılma gösterir. Jeneralize nöbetler (tonik-klonik, absans ve myoklonik gibi çeşitleri vardır) tüm beyne yayılırlar.
Ne tür nöbet olduğunun bilinmesi büyük önem taşımaktadır. Çünkü muhtemelen bu hangi epilepsi ilacının daha etkili olacağı konusunda yol göstericidir.
Parsiyel nöbetler
Çocuklarda parsiyel Nöbet ortalaması 97 saniyedir.
Basit parsiyel nöbetler
En önemlisi bu hastalığı kendine kabullenmektir. Bu nöbetlerde hasta nöbet geçirirken tek bir bulgusu vardır, vücudun belirli bir bölgesini tutar. Örneğin bir ayakta ya da kolda kasılmalar nitelikli epilepsi türüne basit parsiyel motor nöbetler denir. Bu türde nöbet başladığı yerde kalabildiği gibi belirli bir düzene göre ilerleyerek vücudun yarısını tutabilir. Örneğin elde başlayan konvülziyonlar sırasıyla ön kola, üst kola, yüze ve dile, sonra da alt ekstremitelere(bacaklara) yayılabilir. Eğer vücudun diğer yarısına geçerse bilinç bozulabilir. Nöbet durduktan sonra kasılmaların geliştiği tarafta kuvvetsizlik olabilir. Bunun dışında basit duyusal nöbetler gelişebilir bu türde bir ekstremitede, genellikle elde ve parmaklarda uyuşma-karıncalanma, yanma ve nadiren ağrı gibi kısa süren belirtiler oluşabilir. Bu belirtiler lokal olabileceği gibi vücudun bir yarısını sarabilir. Deri yüzeyinde renk değişiklikleri (kızarma-solma), sesler duyulması, kan basıncı değişiklikleri, sadece bilinç bulanıklığının eşlik ettiği birçok çeşit parsiyel epileptik nöbetler oluşabilir.
Kompleks parsiyel nöbetler
Basit parsiyel nöbetlere bilinç bozukluğu eşlik ettiğinde kompleks parsiyel nöbetler teriminin kullanılması önerilir. Duyusal nöbetlerde parsiyel epileptik nöbetlerden farklı olarak hissedilenler basit ışık çakması veya şekilsiz bir görüntü yerine hastanın geçmiş yaşamından bir sahne, görüntüleri, sesleri, kokuları, lezzetleri, duygularıyla tekrar yaşanır. Fakat hastalar hissettikleri şeylerin gerçekle bağdaşmadığının bilincindedirler.
Jeneralize epileptik nöbetler
Jeneralize epileptik nöbetleri birkaç başlık altında toplamak mümkündür. Petit mal dediğimiz ve ani bilinç kaybı ile birlikte konuşma yürüme, yeme gibi motor aktivitelerin kesilmesiyle niteli şekli en sık görülenidir. Nöbet sırasında vücut pozisyonu korunur ve hasta yere düşmez, gözler bakakalmış gibidir, iletişim kuramaz ve hasta etrafının farkında değildir. Ani iletişim bozukluğu, tek bir kasta veya kas grubunda ani, kısa süreli kasılmalar v. b. şekillerde ortaya çıkabilir. Hastada bilinç kaybı oluşur.
Hasta o sırada yaptığı şeylerin farkında değildir.
Epilepsinin acil müdahale gerektiren epileptik nöbetlerin aralarında normal dönem olmadan, art arda birbirlerini izlemesi şeklinde ortaya çıkabilir. Normal koşullarda epilepsi tanımına uygun olarak, ilk epileptik nöbeti izleyen bir yıl içinde en az bir nöbet daha geçiren hastalara antiepileptik tedavi başlanır. Kullanılacak ilaç nöbet tipine göre seçilir. Tedavide bazen tek ilaç kullanımı yeterli gelmediğinde çoklu ilaç kullanımı uygulanabilir. Tedavide ilacın kullanımından çok bu ilacın kan seviyesi tedavide önemlidir. Bazı ilaçların yeterli kan seviyesine ulaşması 14-30 gün alabilir. Tedavide asıl amaç nöbetlerin durdurulmasıdır ve verilen ilaç tedavisi ile yüksek oranda nöbetler durdurulmaktadır. Nöbetleri tam olarak durdurulmuş hastalarda tedaviye aynı ilaç ile ortalama 3-5 yıl devam edilebilir. Bu nedenle doktor tavsiyesi olmadan kullanılan ilaç kesilmemelidir. Bu sürenin sonunda ilaç kesildikten sonra tekrar nöbet geçirme riski %25 kadardır. İlaç kullanmaya başladıktan sonra ilk haftalarda ilaca bağlı vücutta bazı tepkiler görülebilir. Tedavinin başlangıcında deri döküntüleri olabileceği akılda tutulmalıdır. Tedavinin ilk bir ayı içinde birkaç kez tam kan sayımı ve karaciğer fonksiyon testlerinin kontrolü için doktora başvurulmalıdır. Tedavinin en uygun ilaç ile uygun dozda, sürede yapılması hastalığın tedavisinde çok önemlidir. Bu nedenle tedavinin her aşaması uzman hekim tarafından takip edilmelidir.
Jeneralize Tonik Klonik nöbetler ortalama 62 saniyedir. (16-108 sn)
Belirtileri
Epilepsi belirtileri her kişide farklı seyreder. Belirtilerin hepsi görülmeyebilir.
Bazıları:
- Bilinç ve %30 hafıza kaybı,
- Aşırı unutkanlık,
- Stres,
- Kendini yaralama ve etlerini yolma,
- Belli mesafede ara verme ve yeni döneme girme,
- Çift görme ve baş dönmesi,
- Bayılma,
- Bunalıma girme,
- Duygusal hareketler,
- Titreme, yere düşme,
- Halüsinasyon,
- Radyasyon ortamda durma tehlike ve nöbetinde %40 tekrar edilmesi (Uzak durulması nöbetin süresini şiddetini azaltır ve hafifletir),
- Otururken uzaklara dalma,
- Nefes darlığı, nefes kesilmesi,
- Dokularda ve yüzde morarma,
- Aşırı tükürük salgılanması,
- İdrar kaçırma,
- Hareketlerini kontrol edememe,
- Kriz sonrası şaşkınlık, uyku hâli,
- Korku, aşırı sinirlilik, dalgınlık,
- Burun akıntısı ve kanaması,
- Dudakta ve ağız içinde uçuklamalar,
- Kokuya hassasiyet,
- Sigara ortamında kalınması sonucu yaşanabilecek damar tıkanıklığı.
Ayrıca, durumu kritik olanların araca binmesi beyindeki zedelenme veya hasar gören noktanın beyin fonksiyonlarının yer değiştirmesine ve zedelenen noktanın çalışmamasına sebep olur.
Tedavi
Epilepsi, mutlaka doktora başvurulması ve doktorun gerekli gördüğü sürece kontrol altında kalınması gereken bir hastalıktır. Bu durum, epilepsinin ömür boyu devam edeceği şeklinde algılanmamalıdır. Epilepsinin bazı türleri hasta belli yaşlara geldiğinde kendiliğinden tamamen düzelebilir ve ilaç tedavisine gerek duyulmayabilir. Ancak bu hassaslık derecesine de bağlı olabilir ve ne yapılacağına ilişkin kararı doktor vermelidir.
Nöbetlerin tekrarlaması ve status epileptikus hali, beyinde oksijensiz kalmaya bağlı bazı etkilere yol açabilir. Her nöbet bir sonrakinin ortaya çıkmasını kolaylaştırabilir. Tedavisiz kalan küçük nöbet türlerinin bir süre sonra büyük nöbetlere dönüşme olasılığı vardır. Bu nöbetlerde hastanın maruz kalabileceği merdivenden düşme, kişi sokakta ise trafik kazası, suda boğulma gibi tehlikeler vardır.
Bu nedenlerle epilepsiye mutlaka müdahale edilmelidir. Epilepsinin en önemli tedavi şekli ilaç tedavisidir. Epilepside kullanılan ilaçlar beyin hücrelerinin aşırı uyarılma durumununa baskı uygulayarak nöbetlerin oluşunu engeller. Bu ilaçlar her gün, önerilen dozda ve saatlerde çok düzgün bir şekilde kullanılmalıdır. Doktor çocuğun yaşını, kilosunu, nöbet tipini göz önüne alarak ilaçları seçer. Tedavide kullanılan başlıca ilaçlar fenobarbital, fenitoin, epixx, depakin, epitam, karbamazepin, valproik asit ve ethosüksimiddir. İlaçları düzenli ve doktorun tarif ettiği gibi kullanmak çok mühimdir. Kullanılan bu ilaçlar hastalığı tamamıyla geçirmez ama nöbetleri engeller veya sayısını azaltır.
Epilepsi tedavisinin düzgün bir biçimde sürdürülmesi halinde de nöbetler devam edebilir. Tıbbın dev adımlarla ilerlediği dünyamızda hiçbir hekim epilepsili bir çocuğun anne-babasına tedavi ile nöbetlerin %100 kaybolacağını garanti edemez. Nitekim dünya istatistiklerine bakılacak olursa uygun tedavi şartlarında hastaların %60’ında nöbetlerin tümüyle ortadan kalktığı, %20’sinde tüm tedavi seçeneklerine rağmen nöbetlerin devam ettiği görülmektedir. Ebeveynlerin hiç aklından çıkarmamaları gereken bir nokta, epilepsi çağdaş tıbbi tedavi yöntemleriyle yeterince kontrol altına alınamıyorsa Orta Çağ'ın büyücülük yöntemleriyle hiç durdurulamaz.
Hâlen ilaçla tedaviye cevap vermeyen belli epilepsi türlerinde Türkiye'de cerrahi tedavi olanakları geliştirilmektedir.
Cerrahi müdahale, ilaçlara yanıt vermeyen hastalarda uygulanmalıdır ve epilepsi cerrahisi konusunda uzmanlaşmış özel tıp merkezlerinde yapılmalıdır. Ameliyat sırasında nöbetlere neden olan beyin bölgesi çok incelikli bir şekilde alınır. Tedaviden sonra hastaların %90'ı göze batacak şekilde gelişme göstermektedir.
Epilepsi hastalarına uygulanan bir diğer cerrahi tedavi yöntemi de da denilen corpus callosumun kesilmesi işlemidir. Fakat bu işlem birçok neden olduğundan pek fazla tercih edilmemektedir.
1990'lı yıllarda nöbetleri kontrol etmenin güç olduğu durumlarda, diğer bir seçenek olarak yeni bir tedavi yöntemi bulunmuştur. Bu yeni yöntemde, boynun yan tarafında uzanan vagus siniri aracılığı ile beyne uyartılar gönderilir.
İlkyardım
- Kişi güvenli bir yere yan şekilde yatırılır. Etrafındaki eşyalar çarpma tehlikesine karşı uzaklaştırılır.
- Başı yere çarpmasın diye el yardımıyla desteklenir.
- Kesinlikle soğan, kolonya gibi şeyler koklatılmaz.
- Kişinin hareketleri durdurulmaya çalışılmamalıdır. Bilinçsiz yapıldığından ne kadar uğraşılsa da bir yararı olmayacaktır.
- Üzerindeki sıkı giysiler gevşetilir, çıkarılır.
- Ayıltmak için uğraşmanıza gerek yoktur. Kişi yavaş yavaş kendine gelir. Ancak kişiyi kendi haline bırakmak kendini yaralamasına sebep olabilir.
- Kişi kendine geldikten sonra yorgunluk, geçici olarak bilinç kaybı, sersemlik olabilir. Bu yüzden bir süre dinlendirilmelidir. Kendine geldikten sonra hastaneye götürülmelidir.
- Kişi dişlerini sıkıyorsa ağzına elinizi kesinlikle uzatmayınız sert ve temiz bir cisimle dilinin solunum yolunu tıkamasını önleyiniz.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d "Epilepsy Fact sheet". WHO. Haziran 2016. 23 April 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 March 2016.
- ^ a b Longo DL (2012). Harrison's principles of internal medicine (18.18bölüm=369 Seizures and Epilepsy bas.). McGraw-Hill. s. 3258. ISBN .
- ^ (PDF). ILAE. 9 Haziran 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2019.
- ^ Wang, Haidong; Naghavi, Mohsen; Allen, Christine; Barber, Ryan M.; Bhutta, Zulfiqar A.; Carter, Austin; Casey, Daniel C.; Charlson, Fiona J.; Chen, Alan Zian; Coates, Matthew M.; Coggeshall, Megan; Dandona, Lalit; Dicker, Daniel J.; Erskine, Holly E.; Ferrari, Alize J.; Fitzmaurice, Christina; Foreman, Kyle; Forouzanfar, Mohammad H.; Fraser, Maya S.; Fullman, Nancy; Gething, Peter W.; Goldberg, Ellen M.; Graetz, Nicholas; Haagsma, Juanita A.; Hay, Simon I.; Huynh, Chantal; Johnson, Catherine O.; Kassebaum, Nicholas J.; Kinfu, Yohannes; Kulikoff, Xie Rachel (Ekim 2016). "Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053). ss. 1459-1544. doi:10.1016/s0140-6736(16)31012-1. (PMC) 5388903 $2. (PMID) 27733281.
- ^ Holmes et al. 1984
- ^ Theodore et al. Neurology. 1994
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Epilepsi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- International League Against Epilepsy18 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Türk Epilepsi ile Savaş Derneği 15 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Türkçe)
| Sınıflandırma | D |
|---|---|
| Dış kaynaklar |
|
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Epilepsi ya da sara beyin icinde bulunan sinir hucrelerinin olagan disi bir elektro kimyasal bosalma yapmasi sonucu ortaya cikan sinirsel bozukluktur Beynin normal faaliyetlerini surdurmesini saglayan elektrigin asiri ve kontrolsuz yayilimi sonucu olusur Siklikla gecici bilinc kaybina neden olur Epilepsi nobetleri farkli sekillerde ortaya cikar Bazi nobetlerden once korku hissi gibi olagan disi algilamalar ortaya cikarken bazi nobetlerde kisinin agzi kopurebilir veya kisi yere dusebilir Bu da kemik kirilmasi dahil bazi fiziksel yaralanmalara sebep olabilir EpilepsiDiger adlarSara nobet bozuklugu peri hastaligi tutarikKisinin epileptik dalgalanmalarini gosteren bir elektroensefalografi EEG kaydi UzmanlikSinirbilimSureUzun sureliNedenleriBilinmeyen beyin hasari felc beyin tumorleri beyin iltihaplari dogum kusurlariTaniElektroensefalografi diger olasi sebeplerAyirici taniBayginlik alkol yoksunlugu elektrolit dengesizlikleriTedaviIlac ameliyat sinir degisimi diyetPrognoz 70 denetlenirSiklik50 milyon Olum125 000 2015 Epilepsinin sebep oldugu sorunlar genellikle engellenebilmektedir Nobetlerin yuzde 70 i ilac tedavisi ile kontrol altina alinmaktadir Ameliyat norostimulasyon ve diyetler ise diger tedavi yontemleri arasinda yer almaktadir Dunya da 50 milyondan fazla insanin epilepsi hastasi oldugu dusunulmektedir Hastaliklarin yuzde 80 i gelismekte olan ulkelerde meydana gelmistir 2015 yilinda gerceklesen 125 000 olumun sorumlusu olarak kabul edilmistir Dunya nin bircok yerinde epilepsi hastalarinin arac kullanmalari kisitlanmistir ya da belirli bir sure boyunca nobet gecirmemis olmalarina kadar kullanmalarina izin verilmemektedir NedenleriGerceklesen cogu epilepsi vakalarinin nedenleri tam olarak bilinmemektedir Beyin hasarlari felc beyin tumorleri beyin enfeksiyonlari ve dogum kusurlari bazi vakalara sebep olarak gosterilen sebeplerdir Bilinen genetik bozukluklar bu vakalarin az bir kismini olusturur Semptomik epilepsi Beyin tumoru Beyne giden kan akimi azaldiginda iskemi beyin dokusundaki besin maddeleri ve oksijen azalir Bu da hucre hasarina ve epilepsi nobetine yol acar Dogustan gelen bozukluklar Gebelik doneminde annenin ilac ve alkol alimi bebegin gelisimini etkileyecek mikrobik hastaliklar epilepsi nedeni olabilir Dogum sirasinda olusabilecek beyin zedelenmesi kanamasi beynin oksijensiz kalmasi epilepsiye neden olabilir Dogum sonrasi menenjit beyin iltihabi gibi rahatsizliklar epilepsiye neden olabilir Atese bagli istem disi siddetli kasilmalar Enfeksiyon Tum vucudu etkileyen ya da siddetli olan enfeksiyonlar a neden olabilir Tiroid bezi vucuttaki sivi dengesinin kontrolunde onemli bir rol oynar Sivi dengesi ise epilepsi egilimini belirleyen bir faktordur Genellikle tiroid sorununun tedavi edilmesiyle epilepsi de duzelir Beslenme Bazi insanlarda epilepsi nin nedeni olarak B6 vitamini eksikligi saptanmistir Idiyopatik epilepsi Genetik Aileden gelen mutasyona ugramis gen CesitleriBasitlestirilmis sekliyle epilepsi nobeti kisa sureli beyin fonksiyon bozukluguna baglidir ve beyin hucrelerinde gecici anormal elektrik yayilmasi sonucu ortaya cikar Epilepsi nobetlerinin cok degisik cesitleri mevcuttur Kirkin uzerinde nobet tipi tanimlanmistir Herkes tarafindan epilepsi veya sara dendigi zaman anlasilan ve iyi bilinen tonik klonik nobetin yani sira baskalarinin hic fark etmeyecegi kadar hafif nobet cesitleri de vardir Tanimlanmis bu mevcut nobet tiplerine ragmen herkesin gecirdigi nobet kendine ozgu bazi farkliliklar gosterebilir Bu durumlar bazi hastalarda epilepsi tanisinin konulmasini guclestirir ve cok cesitli karisikliklara neden olur Pek cok hastaya tani konulamaz ve kendilerindeki problemin ne oldugunun acikliga kavusmasi yillar alabilir Bazi kisilerde ise baska bir bozuklugun yol actigi belirtiler yanlis olarak epilepsi tanisi alabilir Gelisen tani yontemleri sayesinde yanlis tanilar giderek azalmaktadir Yeni yapilan siniflandirmalar ile farkli nobet isimlerinin ortaya konmasi konunun daha karmasik hale gelmesine neden olmustur Bu nedenle ayni nobet farkli isimlerle adlandirilabilir Bu bolumde cok teknik ayrintilara girmeden elden geldigince genis bilgi verilmeye calisilmistir Temelde akilda tutulmasi gereken nobetlerin iki cesit oldugudur parsiyel yani beyinde bir bolgeye sinirli baslayan nobetler ve jeneralize beyinde yaygin olarak baslayanlar Yaygin baslangic daha kotu ve siddetli bir nobet anlamina gelmez Buradaki gruplama sadece nobeti olusturan nedenin farkliligi ile baglantilidir ve tibbi nedenlerle bu isimler verilmistir Nobet aninda yasananlar nobet belirtileri beyin aktivitesindeki degisikligin nereden basladigina ve ne kadar hizla yayildigina baglidir Parsiyel nobetler isminden de anlasildigi gibi beynin bir kismindan baslarlar Elektriksel desarj ya o bolgede kalir ya da beynin diger bolgelerine yayilma gosterir Jeneralize nobetler tonik klonik absans ve myoklonik gibi cesitleri vardir tum beyne yayilirlar Ne tur nobet oldugunun bilinmesi buyuk onem tasimaktadir Cunku muhtemelen bu hangi epilepsi ilacinin daha etkili olacagi konusunda yol gostericidir Parsiyel nobetlerCocuklarda parsiyel Nobet ortalamasi 97 saniyedir Basit parsiyel nobetler En onemlisi bu hastaligi kendine kabullenmektir Bu nobetlerde hasta nobet gecirirken tek bir bulgusu vardir vucudun belirli bir bolgesini tutar Ornegin bir ayakta ya da kolda kasilmalar nitelikli epilepsi turune basit parsiyel motor nobetler denir Bu turde nobet basladigi yerde kalabildigi gibi belirli bir duzene gore ilerleyerek vucudun yarisini tutabilir Ornegin elde baslayan konvulziyonlar sirasiyla on kola ust kola yuze ve dile sonra da alt ekstremitelere bacaklara yayilabilir Eger vucudun diger yarisina gecerse bilinc bozulabilir Nobet durduktan sonra kasilmalarin gelistigi tarafta kuvvetsizlik olabilir Bunun disinda basit duyusal nobetler gelisebilir bu turde bir ekstremitede genellikle elde ve parmaklarda uyusma karincalanma yanma ve nadiren agri gibi kisa suren belirtiler olusabilir Bu belirtiler lokal olabilecegi gibi vucudun bir yarisini sarabilir Deri yuzeyinde renk degisiklikleri kizarma solma sesler duyulmasi kan basinci degisiklikleri sadece bilinc bulanikliginin eslik ettigi bircok cesit parsiyel epileptik nobetler olusabilir Kompleks parsiyel nobetler Basit parsiyel nobetlere bilinc bozuklugu eslik ettiginde kompleks parsiyel nobetler teriminin kullanilmasi onerilir Duyusal nobetlerde parsiyel epileptik nobetlerden farkli olarak hissedilenler basit isik cakmasi veya sekilsiz bir goruntu yerine hastanin gecmis yasamindan bir sahne goruntuleri sesleri kokulari lezzetleri duygulariyla tekrar yasanir Fakat hastalar hissettikleri seylerin gercekle bagdasmadiginin bilincindedirler Jeneralize epileptik nobetler Jeneralize epileptik nobetleri birkac baslik altinda toplamak mumkundur Petit mal dedigimiz ve ani bilinc kaybi ile birlikte konusma yurume yeme gibi motor aktivitelerin kesilmesiyle niteli sekli en sik gorulenidir Nobet sirasinda vucut pozisyonu korunur ve hasta yere dusmez gozler bakakalmis gibidir iletisim kuramaz ve hasta etrafinin farkinda degildir Ani iletisim bozuklugu tek bir kasta veya kas grubunda ani kisa sureli kasilmalar v b sekillerde ortaya cikabilir Hastada bilinc kaybi olusur Hasta o sirada yaptigi seylerin farkinda degildir Epilepsinin acil mudahale gerektiren epileptik nobetlerin aralarinda normal donem olmadan art arda birbirlerini izlemesi seklinde ortaya cikabilir Normal kosullarda epilepsi tanimina uygun olarak ilk epileptik nobeti izleyen bir yil icinde en az bir nobet daha geciren hastalara antiepileptik tedavi baslanir Kullanilacak ilac nobet tipine gore secilir Tedavide bazen tek ilac kullanimi yeterli gelmediginde coklu ilac kullanimi uygulanabilir Tedavide ilacin kullanimindan cok bu ilacin kan seviyesi tedavide onemlidir Bazi ilaclarin yeterli kan seviyesine ulasmasi 14 30 gun alabilir Tedavide asil amac nobetlerin durdurulmasidir ve verilen ilac tedavisi ile yuksek oranda nobetler durdurulmaktadir Nobetleri tam olarak durdurulmus hastalarda tedaviye ayni ilac ile ortalama 3 5 yil devam edilebilir Bu nedenle doktor tavsiyesi olmadan kullanilan ilac kesilmemelidir Bu surenin sonunda ilac kesildikten sonra tekrar nobet gecirme riski 25 kadardir Ilac kullanmaya basladiktan sonra ilk haftalarda ilaca bagli vucutta bazi tepkiler gorulebilir Tedavinin baslangicinda deri dokuntuleri olabilecegi akilda tutulmalidir Tedavinin ilk bir ayi icinde birkac kez tam kan sayimi ve karaciger fonksiyon testlerinin kontrolu icin doktora basvurulmalidir Tedavinin en uygun ilac ile uygun dozda surede yapilmasi hastaligin tedavisinde cok onemlidir Bu nedenle tedavinin her asamasi uzman hekim tarafindan takip edilmelidir Jeneralize Tonik Klonik nobetler ortalama 62 saniyedir 16 108 sn BelirtileriEpilepsi belirtileri her kiside farkli seyreder Belirtilerin hepsi gorulmeyebilir Bazilari Bilinc ve 30 hafiza kaybi Asiri unutkanlik Stres Kendini yaralama ve etlerini yolma Belli mesafede ara verme ve yeni doneme girme Cift gorme ve bas donmesi Bayilma Bunalima girme Duygusal hareketler Titreme yere dusme Halusinasyon Radyasyon ortamda durma tehlike ve nobetinde 40 tekrar edilmesi Uzak durulmasi nobetin suresini siddetini azaltir ve hafifletir Otururken uzaklara dalma Nefes darligi nefes kesilmesi Dokularda ve yuzde morarma Asiri tukuruk salgilanmasi Idrar kacirma Hareketlerini kontrol edememe Kriz sonrasi saskinlik uyku hali Korku asiri sinirlilik dalginlik Burun akintisi ve kanamasi Dudakta ve agiz icinde ucuklamalar Kokuya hassasiyet Sigara ortaminda kalinmasi sonucu yasanabilecek damar tikanikligi Ayrica durumu kritik olanlarin araca binmesi beyindeki zedelenme veya hasar goren noktanin beyin fonksiyonlarinin yer degistirmesine ve zedelenen noktanin calismamasina sebep olur TedaviEpilepsi mutlaka doktora basvurulmasi ve doktorun gerekli gordugu surece kontrol altinda kalinmasi gereken bir hastaliktir Bu durum epilepsinin omur boyu devam edecegi seklinde algilanmamalidir Epilepsinin bazi turleri hasta belli yaslara geldiginde kendiliginden tamamen duzelebilir ve ilac tedavisine gerek duyulmayabilir Ancak bu hassaslik derecesine de bagli olabilir ve ne yapilacagina iliskin karari doktor vermelidir Nobetlerin tekrarlamasi ve status epileptikus hali beyinde oksijensiz kalmaya bagli bazi etkilere yol acabilir Her nobet bir sonrakinin ortaya cikmasini kolaylastirabilir Tedavisiz kalan kucuk nobet turlerinin bir sure sonra buyuk nobetlere donusme olasiligi vardir Bu nobetlerde hastanin maruz kalabilecegi merdivenden dusme kisi sokakta ise trafik kazasi suda bogulma gibi tehlikeler vardir Bu nedenlerle epilepsiye mutlaka mudahale edilmelidir Epilepsinin en onemli tedavi sekli ilac tedavisidir Epilepside kullanilan ilaclar beyin hucrelerinin asiri uyarilma durumununa baski uygulayarak nobetlerin olusunu engeller Bu ilaclar her gun onerilen dozda ve saatlerde cok duzgun bir sekilde kullanilmalidir Doktor cocugun yasini kilosunu nobet tipini goz onune alarak ilaclari secer Tedavide kullanilan baslica ilaclar fenobarbital fenitoin epixx depakin epitam karbamazepin valproik asit ve ethosuksimiddir Ilaclari duzenli ve doktorun tarif ettigi gibi kullanmak cok muhimdir Kullanilan bu ilaclar hastaligi tamamiyla gecirmez ama nobetleri engeller veya sayisini azaltir Epilepsi tedavisinin duzgun bir bicimde surdurulmesi halinde de nobetler devam edebilir Tibbin dev adimlarla ilerledigi dunyamizda hicbir hekim epilepsili bir cocugun anne babasina tedavi ile nobetlerin 100 kaybolacagini garanti edemez Nitekim dunya istatistiklerine bakilacak olursa uygun tedavi sartlarinda hastalarin 60 inda nobetlerin tumuyle ortadan kalktigi 20 sinde tum tedavi seceneklerine ragmen nobetlerin devam ettigi gorulmektedir Ebeveynlerin hic aklindan cikarmamalari gereken bir nokta epilepsi cagdas tibbi tedavi yontemleriyle yeterince kontrol altina alinamiyorsa Orta Cag in buyuculuk yontemleriyle hic durdurulamaz Halen ilacla tedaviye cevap vermeyen belli epilepsi turlerinde Turkiye de cerrahi tedavi olanaklari gelistirilmektedir Cerrahi mudahale ilaclara yanit vermeyen hastalarda uygulanmalidir ve epilepsi cerrahisi konusunda uzmanlasmis ozel tip merkezlerinde yapilmalidir Ameliyat sirasinda nobetlere neden olan beyin bolgesi cok incelikli bir sekilde alinir Tedaviden sonra hastalarin 90 i goze batacak sekilde gelisme gostermektedir Epilepsi hastalarina uygulanan bir diger cerrahi tedavi yontemi de da denilen corpus callosumun kesilmesi islemidir Fakat bu islem bircok neden oldugundan pek fazla tercih edilmemektedir 1990 li yillarda nobetleri kontrol etmenin guc oldugu durumlarda diger bir secenek olarak yeni bir tedavi yontemi bulunmustur Bu yeni yontemde boynun yan tarafinda uzanan vagus siniri araciligi ile beyne uyartilar gonderilir IlkyardimKisi guvenli bir yere yan sekilde yatirilir Etrafindaki esyalar carpma tehlikesine karsi uzaklastirilir Basi yere carpmasin diye el yardimiyla desteklenir Kesinlikle sogan kolonya gibi seyler koklatilmaz Kisinin hareketleri durdurulmaya calisilmamalidir Bilincsiz yapildigindan ne kadar ugrasilsa da bir yarari olmayacaktir Uzerindeki siki giysiler gevsetilir cikarilir Ayiltmak icin ugrasmaniza gerek yoktur Kisi yavas yavas kendine gelir Ancak kisiyi kendi haline birakmak kendini yaralamasina sebep olabilir Kisi kendine geldikten sonra yorgunluk gecici olarak bilinc kaybi sersemlik olabilir Bu yuzden bir sure dinlendirilmelidir Kendine geldikten sonra hastaneye goturulmelidir Kisi dislerini sikiyorsa agzina elinizi kesinlikle uzatmayiniz sert ve temiz bir cisimle dilinin solunum yolunu tikamasini onleyiniz Ayrica bakinizEpilepside beklenmedik ani olum Mor Gun Temporal lob epilepsisi Hayvanlarda epilepsi Jeneralize epilepsi Aura semptom Norolojik bozukluk Nobet tip Kaynakca a b c d Epilepsy Fact sheet WHO Haziran 2016 23 April 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 March 2016 a b Longo DL 2012 Harrison s principles of internal medicine 18 18bolum 369 Seizures and Epilepsy bas McGraw Hill s 3258 ISBN 978 0 07 174887 2 PDF ILAE 9 Haziran 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 6 Haziran 2019 Wang Haidong Naghavi Mohsen Allen Christine Barber Ryan M Bhutta Zulfiqar A Carter Austin Casey Daniel C Charlson Fiona J Chen Alan Zian Coates Matthew M Coggeshall Megan Dandona Lalit Dicker Daniel J Erskine Holly E Ferrari Alize J Fitzmaurice Christina Foreman Kyle Forouzanfar Mohammad H Fraser Maya S Fullman Nancy Gething Peter W Goldberg Ellen M Graetz Nicholas Haagsma Juanita A Hay Simon I Huynh Chantal Johnson Catherine O Kassebaum Nicholas J Kinfu Yohannes Kulikoff Xie Rachel Ekim 2016 Global regional and national life expectancy all cause mortality and cause specific mortality for 249 causes of death 1980 2015 a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015 Lancet 388 10053 ss 1459 1544 doi 10 1016 s0140 6736 16 31012 1 PMC 5388903 2 PMID 27733281 Holmes et al 1984 Theodore et al Neurology 1994Dis baglantilarWikimedia Commons ta Epilepsi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir International League Against Epilepsy18 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Turk Epilepsi ile Savas Dernegi 15 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkce SiniflandirmaDICD 10 G40 G41ICD 9 CM 345MeSH D004827DiseasesDB 4366 84757009Dis kaynaklarMedlinePlus 000694eMedicine neuro 415