Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tyrannosauridae (Grekçe: "zorba kertenkeleler"), Geç Kretase döneminde Asya ve Amerika da yaşamış teropod dinozorları kapsayan ve genellikle göreli olarak büyük boyutlara ulaşan bir Coelurosauria familyasıdır.
| Tyrannosauridler | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||||
| †Tyrannosaurus rex Osborn, 1905 | |||||||||||||||
| Cinsler | |||||||||||||||
Açıklama
Tyrannosauridae familyası, ilk defa 1906 yılında Henry Fairfield Osborn tarafından Tyrannosaurus tip cinsiyle tanımlandı. Tanımlanmasından bu yana familyaya birçok yeni tür atandı.
Bu devasa etobur dinozor grubu, 85 ila 65 milyon yıl önce Kretase'nin son dönemlerinde muhtemelen dünyaya hükmediyordu. Muz büyüklüğünde keskin dişleri, uzun arka bacakları, küçük boncuk gözleri ve küçük ön kolları olan kısa ama derin çeneler bir tyrannosauridi simgelemektedir. Tyrannosauridae; Albertosaurus, Gorgosaurus, Daspletosaurus, Tarbosaurus ve Tyrannosaurus rex gibi dinozorları içerir.
Diğer teropodlarla karşılaştırıldığında, tyrannosauridlerin daha büyük kafatasları, daha güçlü çeneleri, daha kalın dişleri, daha kalın bir boynu, daha kısa bir gövdesi ve çok küçük kolları vardı. Kafatası, kalçalar ve baş arasındaki omurganın neredeyse yarısı kadardı – kalın boyun, ağırlığını desteklemek ve taşımak için son derece güçlü kaslara sahip olmalıydı. Kollar tipik olarak bir insanınıkinden daha uzun değildi, ama çok kaslıydı. Bütün bunlar, tyrannosauridlerin kemik kıran, et parçalayan ağızları etrafında tasarlanmış yırtıcı hayvanlar olduğunu gösteriyor. 1990'dan beri ortaya çıkarılan iskeletler, şimdiye kadar keşfedilen en büyük Tyrannosaurus örneklerini içeriyor. Bunlar, tyrannosauridlerin cinsel farklılıklar gösterip göstermediği konusunda tartışmalara yol açtı – belki de erkeklerden daha büyük dişilerle.
Evrim
İlk tyrannosauridler, bir insandan daha kısa ve daha hafif olan atalardan evrimleşmişlerdir. Buna rağmen, tyrannosauridler zamanla muazzam bir boyuta ulaştı – yetişkin bir Tyrannosaurus bir tenis kortunun genişliğinden daha uzun, bir fil kadar ağır ve birinci kat penceresinden bakabilecek kadar yüksek olabilir. Devasa bacaklar, kuşa benzer pençeli üç büyük parmakta ağırlığını taşıyordu. Tyrannosaurid kolları saçma bir şekilde kısaydı ama aynı zamanda güçlüydü ve korkunç iki pençeli ellerle son buluyordu. Bununla birlikte, baş silahları, en az bir timsahınki kadar güçlü bir ısırık verebilen devasa dişlerle donanmış harika çenelerdi.
Paleobiyoloji
Ontojeni
Tyrannosauridlerin en büyüğü olan Tyrannosaurus rex'in ağırlığı, yumurtadan çıktığında 20 kg iken 20 yıl içinde 6000 kg ağırlığa kadar ulaşırken dikkate değer değişiklikler geçirdi. Bu değişiklikler, T. rex'teki hareketin ontojenik değişikliklerini etkileyebilecek olan vücudun kütle merkezinin yanı sıra, ilgili morfolojik dönüşümler, en yüksek büyüme oranları ve aşırı büyük kas boyutlarının ölçeklenmesi hakkında ilginç sorular ortaya çıkarmaktadır.
Bu sorular, dört büyük, iyi korunmuş fosil örneğinin yanı sıra bir genç bireyin üç boyutlu olarak taranmış bilgisayar modellerini kullanarak ele alındı.Bazı sorunlar belirsizliğe yol açsada, yetişkin bir T. rex'in vücut kütlesinin 6000 ila 8000 kg civarında olduğu ve bilinen en büyük numunenin (“Sue”) muhtemelen 9500 kg olduğu sonucuna varıldı. Sonuçlar, T. rex'in gelişimi sırasında gövdesinin uzadığını ve ağırlaştığını, buna karşılık kolların orantılı olarak daha kısa ve daha hafif hale geldiğini göstermektedir. Benzer tyrannosauridlerde de aynı ontojeni görülebilir. Bu, aynı zamanda tyrannosauridlerin küçük ellere sahip olma nedenini de açıklamaktadır.
Azami hız
Jurassic Park adlı dinozor filminde bir Tyrannosaurus'un 50-60 mph hıza kadar ulaşabileceği söylenmişti. Ancak bu bilgi gerçekleri yansıtmaz. Manchester Üniversitesi'nin araştırması, T. rex'in 29 km/h (18 mph) maksimum koşu hızına sahip olduğunu gösteriyor. En hızlı dinozor olan, yaklaşık tavuk büyüklüğündeki Compsognathus ise 64 km/h (40 mph) hızla koşabiliyordu. Bu hıza yakın hızda koşabilen tek modern kuş devekuşudur. Birçok bilim insanı tyrannosauridlerin azami hızının 10 ila 20 mph arasında olduğunu düşünüyor. Tyrannosauridler diğer küçük teropodların yanında boyutları ve ağırlıkları nedeniyle oldukça yavaşlardı.
Sınıflandırma
Geleneksel olarak tyrannosauridler, Carnosauria'ya dahil edilmişti. Bu sınıflandırma şemasında Carnosaurlar, karada yürüyen en büyük etobur hayvanları temsil eder. Ancak son çalışmalar, tiranozorların aslında, çoğunlukla daha küçük dinozorlardan oluşan, Coelurosauria grubunda sınıflandırılması gerektiğini göstermiştir.
Filogeni
Dış sistematik
Loewen vd. (2013) tarafından oluşturulmuş Tyrannosauroidea kladogramında Tyrannosauridlerin yeri.
| Tyrannosauroidea |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
İç sistematik
Yine Loewen vd. (2013) tarafından oluşturulmuş Tyrannosauridae kladogramı.
| Tyrannosauridae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Cinslerin zaman çizelgesi
Ayrıca bakınız
- Tyrannosaurus – en iyi bilinen tyrannosaurid
- Dinozorlar listesi
- Kuzey Amerika dinozorları listesi
- Dinozorların evrimi
Kaynakça
Dipnotlar
- ^ "Tyrannosauridae". paleobiodb.org. 11 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Temmuz 2021.
- ^ a b . fossilworks.org. 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.
- ^ Holtz, Thomas R. Jr. (2012) Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages, Winter 2011 Appendix. 12 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b c d . ucmp.berkeley.edu. 6 Haziran 1997 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.
- ^ a b Encyclopedia of dinosaurs & prehistoric life (2008), ss. 124-125.
- ^ Erickson, Gregory M.; Makovicky, Peter J.; Currie, Philip J.; Norell, Mark A.; Yerby, Scott A.; Brochu, Christopher A. (12 Ağustos 2004). "Gigantism and comparative life-history parameters of tyrannosaurid dinosaurs". Nature. 430 (7001): 772-775. doi:10.1038/nature02699. ISSN 0028-0836.
- ^ a b Hutchinson, John R.; Bates, Karl T.; Molnar, Julia; Allen, Vivian; Makovicky, Peter J. (12 Ekim 2011). "A Computational Analysis of Limb and Body Dimensions in Tyrannosaurus rex with Implications for Locomotion, Ontogeny, and Growth". PLoS ONE. 6 (10). doi:10.1371/journal.pone.0026037. ISSN 1932-6203. (PMC) 3192160 $2. (PMID) 22022500. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.
- ^ Seward, Liz (21 Ağustos 2007). "T. rex 'would outrun footballer'" (İngilizce). BBC. 7 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.
- ^ a b ; ; ; ; Sampson, S. D. (2013). (Ed.). "Tyrant Dinosaur Evolution Tracks the Rise and Fall of Late Cretaceous Oceans". . 8 (11). ss. e79420. Bibcode:2013PLoSO...879420L. doi:10.1371/journal.pone.0079420. (PMC) 3819173 $2. (PMID) 24223179.
Kitap
- Encyclopedia of dinosaurs & prehistoric life. DK Publishing in association with the American Museum of Natural History. 2008. ISBN . OCLC 181602635.
Dış Bağlantılar
![image]()
Wikimedia Commons'ta Tyrannosaurisae ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur![image]()
Vikitür'de Tyrannosauridae ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.- Theropod Veritabanı'nda örnek listesi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tyrannosauridae Grekce zorba kertenkeleler Gec Kretase doneminde Asya ve Amerika da yasamis teropod dinozorlari kapsayan ve genellikle goreli olarak buyuk boyutlara ulasan bir Coelurosauria familyasidir Tyrannosauridler Yasadigi donem araligi 80 6 66 myo Senozoyik PreYeYeOSDCPTJKPgNadli Tyrannosaurus rex orneginin FMNH PR 2081 tamamlanmis bir kopyasi Chicago Illinois ABD Biyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataKlad DinosauriaKlad SaurischiaKlad TheropodaKlad EutyrannosauriaFamilya Tyrannosauridae Osborn 1906Tip tur Tyrannosaurus rexOsborn 1905Cinsler Raptorex Albertosaurinae Albertosaurus Gorgosaurus Tyrannosaurinae Lythronax Nanuqsaurus Alioramini Alioramus Qianzhousaurus Daspletosaurini Daspletosaurus Tyrannosaurini Tarbosaurus Tyrannosaurus ZhuchengtyrannusAciklamaGorgosaurus iskeleti ve paleontolog Tyrannosauridae familyasi ilk defa 1906 yilinda Henry Fairfield Osborn tarafindan Tyrannosaurus tip cinsiyle tanimlandi Tanimlanmasindan bu yana familyaya bircok yeni tur atandi Bu devasa etobur dinozor grubu 85 ila 65 milyon yil once Kretase nin son donemlerinde muhtemelen dunyaya hukmediyordu Muz buyuklugunde keskin disleri uzun arka bacaklari kucuk boncuk gozleri ve kucuk on kollari olan kisa ama derin ceneler bir tyrannosauridi simgelemektedir Tyrannosauridae Albertosaurus Gorgosaurus Daspletosaurus Tarbosaurus ve Tyrannosaurus rex gibi dinozorlari icerir Diger teropodlarla karsilastirildiginda tyrannosauridlerin daha buyuk kafataslari daha guclu ceneleri daha kalin disleri daha kalin bir boynu daha kisa bir govdesi ve cok kucuk kollari vardi Kafatasi kalcalar ve bas arasindaki omurganin neredeyse yarisi kadardi kalin boyun agirligini desteklemek ve tasimak icin son derece guclu kaslara sahip olmaliydi Kollar tipik olarak bir insaninikinden daha uzun degildi ama cok kasliydi Butun bunlar tyrannosauridlerin kemik kiran et parcalayan agizlari etrafinda tasarlanmis yirtici hayvanlar oldugunu gosteriyor 1990 dan beri ortaya cikarilan iskeletler simdiye kadar kesfedilen en buyuk Tyrannosaurus orneklerini iceriyor Bunlar tyrannosauridlerin cinsel farkliliklar gosterip gostermedigi konusunda tartismalara yol acti belki de erkeklerden daha buyuk disilerle EvrimTyrannosauridler Stokesosaurus gibi atalardan evrimlesmistir Ilk tyrannosauridler bir insandan daha kisa ve daha hafif olan atalardan evrimlesmislerdir Buna ragmen tyrannosauridler zamanla muazzam bir boyuta ulasti yetiskin bir Tyrannosaurus bir tenis kortunun genisliginden daha uzun bir fil kadar agir ve birinci kat penceresinden bakabilecek kadar yuksek olabilir Devasa bacaklar kusa benzer penceli uc buyuk parmakta agirligini tasiyordu Tyrannosaurid kollari sacma bir sekilde kisaydi ama ayni zamanda gucluydu ve korkunc iki penceli ellerle son buluyordu Bununla birlikte bas silahlari en az bir timsahinki kadar guclu bir isirik verebilen devasa dislerle donanmis harika cenelerdi PaleobiyolojiOntojeni Tyrannosauridlerin boyut karsilastirmasiKutle kg 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 5 10 15 20 25 30 Yas yil Tyrannosaurus Daspletosaurus Gorgosaurus Albertosaurus Dort tyrannosauridin yaslarina gore kutleleri hipotezi Tyrannosauridlerin en buyugu olan Tyrannosaurus rex in agirligi yumurtadan ciktiginda 20 kg iken 20 yil icinde 6000 kg agirliga kadar ulasirken dikkate deger degisiklikler gecirdi Bu degisiklikler T rex teki hareketin ontojenik degisikliklerini etkileyebilecek olan vucudun kutle merkezinin yani sira ilgili morfolojik donusumler en yuksek buyume oranlari ve asiri buyuk kas boyutlarinin olceklenmesi hakkinda ilginc sorular ortaya cikarmaktadir Bu sorular dort buyuk iyi korunmus fosil orneginin yani sira bir genc bireyin uc boyutlu olarak taranmis bilgisayar modellerini kullanarak ele alindi Bazi sorunlar belirsizlige yol acsada yetiskin bir T rex in vucut kutlesinin 6000 ila 8000 kg civarinda oldugu ve bilinen en buyuk numunenin Sue muhtemelen 9500 kg oldugu sonucuna varildi Sonuclar T rex in gelisimi sirasinda govdesinin uzadigini ve agirlastigini buna karsilik kollarin orantili olarak daha kisa ve daha hafif hale geldigini gostermektedir Benzer tyrannosauridlerde de ayni ontojeni gorulebilir Bu ayni zamanda tyrannosauridlerin kucuk ellere sahip olma nedenini de aciklamaktadir Azami hiz Tyrannosaurus ve Triceratops Jurassic Park adli dinozor filminde bir Tyrannosaurus un 50 60 mph hiza kadar ulasabilecegi soylenmisti Ancak bu bilgi gercekleri yansitmaz Manchester Universitesi nin arastirmasi T rex in 29 km h 18 mph maksimum kosu hizina sahip oldugunu gosteriyor En hizli dinozor olan yaklasik tavuk buyuklugundeki Compsognathus ise 64 km h 40 mph hizla kosabiliyordu Bu hiza yakin hizda kosabilen tek modern kus devekusudur Bircok bilim insani tyrannosauridlerin azami hizinin 10 ila 20 mph arasinda oldugunu dusunuyor Tyrannosauridler diger kucuk teropodlarin yaninda boyutlari ve agirliklari nedeniyle oldukca yavaslardi SiniflandirmaTarbosaurus Geleneksel olarak tyrannosauridler Carnosauria ya dahil edilmisti Bu siniflandirma semasinda Carnosaurlar karada yuruyen en buyuk etobur hayvanlari temsil eder Ancak son calismalar tiranozorlarin aslinda cogunlukla daha kucuk dinozorlardan olusan Coelurosauria grubunda siniflandirilmasi gerektigini gostermistir Filogeni Dis sistematik Loewen vd 2013 tarafindan olusturulmus Tyrannosauroidea kladograminda Tyrannosauridlerin yeri Tyrannosauroidea Proceratosauridae Proceratosaurus bradleyi Kileskus aristotocus Guanlong wucaii Juratyrant langhami Stokesosaurus clevelandi Dilong paradoxus Eotyrannus lengi Bagaraatan ostromi Raptorex kriegsteini Dryptosaurus aquilunguis Alectrosaurus olseni Xiongguanlong baimoensis Alioramus altai Alioramus remotus Tyrannosauridae Ic sistematik Yine Loewen vd 2013 tarafindan olusturulmus Tyrannosauridae kladogrami Tyrannosauridae Albertosaurinae Gorgosaurus Albertosaurus Tyrannosaurinae tyrannosauridi Lythronax Tyrannosaurus Tarbosaurus Zhuchengtyrannus Cinslerin zaman cizelgesiAyrica bakinizTyrannosaurus en iyi bilinen tyrannosaurid Dinozorlar listesi Kuzey Amerika dinozorlari listesi Dinozorlarin evrimiKaynakcaDipnotlar Tyrannosauridae paleobiodb org 11 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Temmuz 2021 a b fossilworks org 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mayis 2021 Holtz Thomas R Jr 2012 Dinosaurs The Most Complete Up to Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Winter 2011 Appendix 12 Agustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b c d ucmp berkeley edu 6 Haziran 1997 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mayis 2021 a b Encyclopedia of dinosaurs amp prehistoric life 2008 ss 124 125 Erickson Gregory M Makovicky Peter J Currie Philip J Norell Mark A Yerby Scott A Brochu Christopher A 12 Agustos 2004 Gigantism and comparative life history parameters of tyrannosaurid dinosaurs Nature 430 7001 772 775 doi 10 1038 nature02699 ISSN 0028 0836 a b Hutchinson John R Bates Karl T Molnar Julia Allen Vivian Makovicky Peter J 12 Ekim 2011 A Computational Analysis of Limb and Body Dimensions in Tyrannosaurus rex with Implications for Locomotion Ontogeny and Growth PLoS ONE 6 10 doi 10 1371 journal pone 0026037 ISSN 1932 6203 PMC 3192160 2 PMID 22022500 9 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Mayis 2021 Seward Liz 21 Agustos 2007 T rex would outrun footballer Ingilizce BBC 7 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Mayis 2021 a b Sampson S D 2013 Ed Tyrant Dinosaur Evolution Tracks the Rise and Fall of Late Cretaceous Oceans 8 11 ss e79420 Bibcode 2013PLoSO 879420L doi 10 1371 journal pone 0079420 PMC 3819173 2 PMID 24223179 Kitap Encyclopedia of dinosaurs amp prehistoric life DK Publishing in association with the American Museum of Natural History 2008 ISBN 978 0 7566 3836 8 OCLC 181602635 Dis BaglantilarWikimedia Commons ta Tyrannosaurisae ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Vikitur de Tyrannosauridae ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur Theropod Veritabani nda ornek listesi