Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ayastefanos Rus Abidesi, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda ölen Rus askerlerinin anısına yaptırılmış anıttır. Şenlikköy'de Galitaria'da (eski Kalkıratya Köyü'nün hemen yanında) yapıldığı bilinen anıt bugün mevcut değildir.
Храм-усыпальница русских воинов | |
 | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Durum | Yıkıldı |
| Konum | İstanbul |
| Ülke |  Türkiye |
| Koordinatlar | 40°57′42″K 28°48′40″D / 40.96167°K 28.81111°D |
| Başlama | 1894 |
| Tamamlanma | 1898 |
| Yıkılma | 1914 |
| Sahip | Ortodoksluk |
| Yükseklik | |
| Mimari | Rus mimarisi |
Savaş sırasında ölen 5,000 civarında Rus askeri çok dağınık bir biçimde ve çeşitli mezarlıklarda gömüldü. Bunların gözetimi ve bakımı zor, hatta olanaksızdı. Rus hükûmeti soruna çözüm olarak dini gerekler için bir şapel eşliğinde mezarları bir kemik gömütlüğünde (ossuaire) birleştirmek isteğindeydi. Öneri, Osmanlı yönetimine iletildiğinde savaşın sonunda koşulları çok ağır bir barış antlaşmasını imzalamak zorunda kalmış olan Osmanlı hükûmeti tarafından teknik bir sorun olarak ele alınır ve antlaşmanın yapıldığı ve Rus ordusunun savaş sırasında konakladığı Ayastefanos'ta istenen arsa bulunur, Barutçubaşı ailesine ait arazinin satın alınmasına izin verilir.
Anıt Osmanlı Devleti tarafından Rus Devletine savaş tazminatı olarak yapılmıştır.
Yapımına 1895'te başlanan anıt ise önerinin amacını aşan bir biçimde ve boyutta gerçekleşti. Aslında Rus hükûmetince istenen, Rus zaferini simgeleyen bir anıtın dikilmesi idi. Gerçekleştirilen anıt, II. Abdülhamid'in itirazı üzerine varılan bir uzlaşmanın sonunda kabul edilen haliydi. Anıt, Rusya'nın İstanbul'daki askerî ataşesi Albay Peçkov tarafından yapılan taslak üzerine 3 yıldır İstanbul'da çalışmakta olan Rus mimar Bozarov tarafından tasarlanıp inşa edilmişti.
I. Dünya Savaşı başladığında ve Rusya'ya savaş açıldığında 1877-1878 yenilgisinin anısını taşıdığı düşünülen yapıt 14 Kasım 1914 tarihinde yıkıldı. Enver Paşa, 1.Dünya Savaşının ilan edildiği ve bu anıtın utanç kaynağı olduğunu düşünerek Bayrampaşa'dan gelen bir birlik ile yıkımdan önce; çanı indirmiş ve Askeri Müze'ye göndermiş, binadaki eşya polis müdüriyetine teslim edilmiş. Bunlar arasında bilinen en önemli parça, yapının pirinç ve altın yaldızlı maketidir (Bu maket şu anda İstanbul Emniyet kayıtlarında gözükmesine rağmen, depolarında bulunmamaktadır). İkona ve benzeri dini eşyalar Rus rahiplere verildi. İstanbul Emniyet Müdürü yıkım hazırlıkları esnasında gelerek müdahale etmiş, ancak Enver Paşa'yı ikna edememiştir. Yıkıma ilişkin yazılı kaynaklardan son derece görkemli bir yapı olduğu, binanın iç yüzünde savaşta ölen askerlerin adlarının işlendiği nişlerin sıralandığı, Çar Nikola'nın gönderdiği saray ressamları Beyoğlu'ndaki Rus Büyükelçiliğinde 6 ay kalarak bu anıtın süslenmesi için çalışmışlardır, kemiklerin mahzenlere doldurulmuş olarak korunduğu, rahip ve muhafızlar için özel hacimlerin düzenlenmiş olduğu anlaşılmaktadır. Yıkım, on iki kâgir ayak tarafından taşındığı belirtilen son platforma yerleştirilen tahrip kalıplarıyla gerçekleştirilmiştir. Yıkılan yapı 3 ay gibi bir sürede yerinden kaldırılmıştır. Bakırköy ilçesinde Florya semti Şenlikköy mahallesinde bulunan yer, 1. Orduya bağlı Levazım birliği içerisinde yer almaktaydı, askeri bölge içinde Rus yapılarını andıran ve muhtemelen anıttan kalan parçalar ile yapılmış eski askeri yapılar yer almaktadır.
Anıtın bulunduğu cadde manastır caddesi olarak geçmekte, bugün cumhuriyet caddesi olarak ismi değişmiştir. Anıtın etrafında ciddi bir peyzaj mevcuttu, anıttan eski adı ile Galitaria köyüne kadar olan kısım tamamen üzüm bağları ekiliydi. Eski adı ile Galitaria, şimdiki ismi ile Şenlikköy hayvancılık ve bağcılık ile meşhur bir Rum köyüydü, köyde anlatılan Ruslar ile anlatılan fevkalade fazla bilgi vardır.
Yıkım, Fuat Uzkınay adlı bir yedek subay tarafından Ayastefanos'taki Rus Abidesinin Yıkılışı adıyla filme alınmıştır. İlk Türk filmi olarak bilinen bu çekim halen kayıptır.
Abidenin inşası ve mahiyeti
Ayastefanos Rus Abidesi, 1877 ve 1878 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu ile Rus İmparatorluğu arasında yaşanan 93 Harbi'nin kazanan tarafı olan Rusya tarafından savaş sırasında ölen askerlerinin anısına ve zaferlerinin hatırasına dikilmiştir. İlk olarak 1883 yılında 93 Harbi'ni sonlandıran antlaşmanın imzalandığı yer olan Neriman Şah Köşkü'nün yerinde dikilmesi planlanan ve yapımı için 1890 yılında Osmanlı tarafına başvurulan abidenin inşası Osmanlı halkı üzerinde kötü bir etki bırakacağının öngörülmesi nedeniyle uzun süre engellenmiştir. Tarafların uzun süren anlaşmazlıkları sonucunda II. Abdülhamid'in girişimi ve Rus tarafının kendi askerlerinin defnedildiği mevcut mezarlıkların metruk halde olması nedenleriyle salt bir abide değil mezar, din ve hayır kurumu olarak inşa edilmesi konusunda anlaşılmıştır. Ayrıca inşa yeri de Rusların ilk planladığı şekilde 93 Harbi sırasında ulaştıkları en uç nokta olan Ayastefanos (günümüzde Yeşilköy) değil Kalitarya (günümüzde Şenlikköy) olarak belirlenmiştir.
24 Nisan 1892 tarihinde Meclis-i Vükelâ tarafından onaylanan yapı inşasının ne zaman başladığı tam olarak bilinmemekle birlikte 20 Ocak 1893 ile 25 Haziran 1893 tarihleri arasında başlamış olduğu düşünülmektedir. Kasım 1898'de tamamlanarak 18 Aralık 1898 tarihinde resmî açılış töreni yapılan yapı anıtsal bir üslupla inşa edilmekle birlikte Rus askerlerin kemiklerinin muhafaza edildiği bir mezar-kilise olarak hizmet vermekteydi. Osmanlı belgelerinde Rus mezarlığı ve teferruatı, Rus kilisesi, Rus manastırı gibi adlarla anılan yapıdan özellikle yıkılışının ardından "abide" olarak bahsedilmiştir.
Abidenin yıkılışı ve filme çekilmesi
93 Harbi'nin sonlanmasından I. Dünya Savaşı'nın başlamasına kadar geçen süre içerisinde 19. yüzyıl başlarına görece durgun geçen Osmanlı-Rus ilişkileri bu süreç sonunda tekrar gerginleşmeye başlamıştır. Boğazları olası Rus tehdidine karşı güvenceye almak isteyen Osmanlı tarafının Dahiliye Nazırı Talat Paşa kanalıyla Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Sazonov'a ittifak teklif etmelerine karşın olumlu cevap alamamaları, Britanya İmparatorluğu'nun Osmanlı donanmasına teslim etmesi gereken Reşadiye ve Sultan Osman zırhlılarına el koyması gibi etmenler Osmanlı'yı Alman İmparatorluğu ile ittifak yapmaya itmiştir.Avrupa'daki kutuplaşmalar sonunda İttifak Devletleri içerisinde yer alan Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri içerisinde yer alan Rusya I. Dünya Savaşı'nın farklı taraflarında bulunmuş ve ilişkiler tamamen kopmuştur.
I. Dünya Savaşı'na giden süreçte iki ülke ilişkilerinin bozulmasıyla birlikte basında Rus zafer anıtı niteliği taşıyan bu yapının yıkılmasının gerekliliğine dair yazılar yer almaya başlamıştır.İstanbul Ansiklopedisi'nde, bu konudaki ilk yazının Aka Gündüz tarafından yazıldığı aktarılmaktadır. Ayrıca Tanin, gibi yüksek tirajlı yayınlarda da abidenin yıkılması yönünde yazılar kaleme alınmıştır. 11 Kasım 1914 tarihinde Osmanlı'nın Rusya ve müttefiklerine savaş ilan etmesini takiben iktidardaki İttihat ve Terakki Dahiliye Nazırı Talat Paşa'nın deyimiyle "harbi popüler hale getirmek" amacıyla propagandaya girişilmiştir. Basındaki propagandanın yanı sıra bunun bir parçası olarak 14 Kasım 1914'te Britanya, Fransa ve Rusya'ya cihat ilan edilmiş; cihat hutbesinin Fatih Camii'nde okunmasını takiben galeyena gelen halk tarafındanİstanbul sokaklarında Fransız, İngiliz ve Ruslara ait yerler yağmalanarak harap edilmiş, Rusların 93 Harbi'ndeki üstünlüğünün simgesi olan ve dönem Osmanlı gazeteleri tarafından utanç kaynağı olarak gösterilen Ayastefanos Rus Abidesi de tahrip edilen yapılardan olmuştur. Gazeteler, yıkımı izleyenlerin hatıratları ve resmî kaynaklar arasında abidenin yıkım aşamasına dair farklı anlatımlar olmakla beraber yıkımın nihai olarak 27. Süvari Alayı tarafından çan kulesinin dinamitlenerek gerçekleştirildiği konusunda kaynaklar hemfikirdir. Abidenin kaidesi dahil tüm kompleksin yıkılması ise üç ay kadar sürmüştür.
Abidenin yıkılması konusu aylar öncesinden konuşulmaya başlanmış, yıkımın devlet adına propaganda aracı olarak kullanılmak niyetiyle fotoğraflanması ve filme alınması planlanmıştır. Ordu adına Sadi Bey, Tanin gazetesi adına , Photographie Resna adına Rahmizâde Bâhâeddin ve Tasvîr-i Efkâr gazetesi adına ismi bilinmeyen bir fotoğrafçı abidenin yıkımını fotoğraflarla belgelemişlerdir. Ayrıca yıkılışın filme alınması için müttefik Avusturya-Macaristan menşeili Sascha-Meßter-Film ile anlaşılmış ancak savaş ilanı sonrası halk arasında yükselen ulusal duygular dikkate alınarak son anda filmi çekecek kişinin Müslüman Türk olması şartı getirilmiştir. Orduya katılmadan önce film göstericisi olarak çalışan, 11 Ağustos 1914'te askere alınan ve yedek subay olarak görev yapan Fuat Bey filmi çekmeye en uygun kişi olarak görülmüştür. Göstericiyi kullanmayı bilmesine karşın daha önce hiç alıcı kullanmamış olan Fuat Bey'e şirketin itiraz etmesine karşın birkaç saat boyunca makineyi nasıl kullanacağı öğretilmiş, gerçekleştirilen kısa bir deneme çekiminde başarılı olunca şirketin de onay vermesiyle abidenin yıkılışı Fuat Bey tarafından 14 Kasım 1914 Cumartesi günü saat 8.30'da 150 metrelik filme siyah-beyaz olarak çekilmiştir.
Budapeşte'de banyo edilen film kamuoyuna ilk kez gazetesinin 30 Kasım 1914 tarihli sayısında "Tezâhürât-ı Milliye – Moskof Âbidesinin Tahribi Ali Efendi Sinemasında" başlığı ile duyurulmuştur. Aynı ilan peş peşe beş sayı boyunca yayınlanmış ve film ilk kez 25 veya 26 Aralık tarihinde Sirkeci'deki Ali Efendi Sinemasında Moskof Heykelinin Tahribi adıyla gösterilmiştir. Bu tarihler 25 Aralık tarihli İkdam ve 26 Aralık tarihli Tasfîr-i Efkâr gazetelerinde film hakkında "bugünden itibaren gösterilecektir" şeklinde bilgi verilmesinden yola çıkarak ortaya çıkarılmış, film en fazla dört gün gösterimde kalmıştır. Günümüzde Ayastefanos'taki Rus Abidesinin Yıkılışı olarak bilinen bu belgesel film Türk sinemasının başlangıç noktası olarak kabul edilse de gösterime girdiği günlerde kamuoyunda heyecan oluşturmamış ve kayda değer bir gişe yapmamıştır.Sinema Haberleri'ndeki metne dayanarak filmin yapımcısı konusunda da çıkarımlar yapan İsmail Arda Odabaşı; Ali Efendi Sinemasının yayın organı durumundaki gazetenin filmi duyururken kullandığı "...şerit sinemamıza aittir." ifadesinden yola çıkmış, sinemanın diğer filmlerde bu ibareyi kullanmamasına ve Fuat Bey'in sinemanın ortaklarından olmasına dikkat çekmiş, filmin yapımcısının geleneksel kabul olan Osmanlı ordusu değil Ali Efendi Sineması olduğunu savunmuştur.
Notlar
- ^ Duyurunun tam metni şu şekildedir: "İslamiyet düşmanı devletlere karşı cihat ilanını tebcilen Fatih Cami-i Şerifi havalisinde tertip edilen tezahürat-ı milliyenin birçok safahatı ile Ayastefanos civarında Moskoflar tarafından vaktiyle dikilmiş olan heykel-i mel'unun tahribine müteallik birçok menâzır (Ali Efendi Sineması) muktedir operatörü Ali Fuat Bey ile Mösyö Mordo tarafından pek büyük fedakârlık ihtiyariyle şeritlere alınmış ve icra kılınan ameliyat muvaffakiyetle neticelenmiştir. Devolopman edilmek üzere Budapeşte'ye gönderilen mezkur şeritlerin birkaç güne kadar şehrimize vürut ve ilk defa olarak Ali Efendi Sinemasında gösterileceği muhterem ve kadirşinas halkımıza tebşir olunur."
Kaynakça
- Özel
- ^ Kaya Mutlu, Dilek (Ocak 2007). "The Russian Monument at Ayastefanos (San Stefano): Between Defeat and Revenge, Remembering and Forgetting". Middle Eastern Studies (İngilizce), 41. Taylor & Francis. ss. 75-86. doi:10.1080/00263200601079682. ISSN 0026-3206.
- ^ Koçu 1960, s. 1499.
- ^ Holland, Thomas Erskine (1885). "The European Concert in the Eastern Question and Other Public Acts" (İngilizce). Oxford: Clarendon Press. ss. 335-348. Erişim tarihi: 4 Mart 2013.
- ^ Tuna, Turgay. . Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi. 24 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2016.
- ^ a b Denktaş 2011, s. 20.
- ^ a b Çuluk, Sinan (Nisan 2017). "Yeşilköy'de yıkılan meşhur Rus anıtı tekrar yapılacak mı?". #tarih, 35. İstanbul: Kafa Grup. ss. 28-33. ISSN 2148-547X.
- ^ a b c d Özön 2013, s. 50.
- ^ a b Evren 2014, s. 44.
- ^ a b c Teksoy 2005, s. 55.
- ^ Denktaş 2011, s. 29.
- ^ Evren 2014, s. 46.
- ^ a b c d "Ayastefanos Rus Anıtı". Haber Revizyon Dergisi. 6 Ağustos 2014. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Nisan 2016.
- ^ Denktaş 2011, s. 30.
- ^ Denktaş 2011, s. 33.
- ^ Denktaş 2011, s. 34.
- ^ a b Denktaş 2011, s. 1.
- ^ Özön 1970, s. 8.
- ^ a b Denktaş 2011, s. 84.
- ^ Perinçek, Mehmet (Ağustos 2009). "Dünya Savaşının Arifesinde Osmanlı-Rus Cemiyeti". Toplumsal Tarih, 188. Tarih Vakfı Yurt Yayınları. ss. 84-89. ISSN 1300-7025.
- ^ a b c Evren 2014, s. 45.
- ^ a b c d Koçu 1960, s. 1500.
- ^ Özön 1970, s. 10.
- ^ Denktaş 2011, s. 86.
- ^ Aybars, Ergün (1984). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi. 1. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi. ss. 61-70.
- ^ "Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Harbine Girişi ve Çarpıştığı Cepheler". Türk Tarih Kurumu. 26 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Nisan 2016.
- ^ a b Evren 2014, s. 40.
- ^ Özuyar 1999, s. 122.
- ^ a b Özuyar 1999, s. 123.
- ^ Denktaş 2011, s. 85.
- ^ a b Denktaş 2011, s. 93.
- ^ Evren 2014, s. 49.
- ^ a b Özön 2013, s. 51.
- ^ Denktaş 2011, s. 88.
- ^ Margulies, Roni (Ocak 1994). "Ayastefanos [Yeşilköy]'taki Rus Kilise Abidesi'nin Yıkılışı". Toplumsal Tarih, 1. s. 41.
- ^ Evren 2014, s. 50.
- ^ Özgüç, Agâh (2012). "Ayastefanos'taki Rus Abidesinin Hedmi (Yıkılışı)". Ansiklopedik Türk Filmleri Sözlüğü. İstanbul: Horizon International. s. 21. ISBN .
- ^ a b Scognamillo, Giovanni (1990). Türk Sinema Tarihi. 1 (2 bas.). İstanbul: Metis Yayınları. s. 21. ISBN .
- ^ a b Scognamillo 2003, s. 24.
- ^ Scognamillo 2003, s. 23.
- ^ Kaplan, Yusuf (2008). "Türk Sineması". Nowell-Smith, Geoffrey (Ed.). Dünya Sinema Tarihi (2 bas.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi. s. 740. ISBN .
- ^ Tilgen, Nurullah (Temmuz 1953). "Türk Filmciliği, Dünden Bugüne 1914-1953". Yıldız. 2 (30). s. 16. 10 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Nisan 2016.
- ^ "Türk Sineması 89 Yaşında". Kamera Arkası. 8 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Nisan 2016.
- ^ "Ayastefanos Anıtının Yıkılışı". Kamera Arkası. 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Nisan 2016.
- ^ a b c (Kış 2018). "Ayastefanos Filminin Yapımcısı ve Gösterim Programı (Ayastefanos Filmi Hakkında Yeni Bilgiler II)". Müteferrika, 54. İstanbul: Müteferrika Yayınları. ss. 135-144. ISSN 1300-6479.
- ^ a b (Yaz 2018). "Ayastefanos Filmi Hakkında Yeni Bilgiler ve Sinema Haberleri Gazetesi". Müteferrika, 53. İstanbul: Müteferrika Yayınları. ss. 93-104. ISSN 1300-6479.
- ^ Odabaşı, İ. Arda (Nisan 2017). "Osmanlı/Türk Sinemasında İlk Kurmaca Filmler ve İlk Sinema Eleştirileri (I)". Toplumsal Tarih, 280. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. ss. 66-73. ISSN 1300-7025.
- ^ Özgüç, Agâh (1988). Kronolojik Türk Sinema Tarihi 1914-1918. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü Sinema Dairesi Başkanlığı. s. 7.
- ^ "Türk sinemasının 90 yıllık serüveni". Hürriyet. 12 Kasım 2004. 24 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Nisan 2016.
- Genel
- Evren, Burçak (2014), Türk Sinemasının 100 Yılı, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, ISBN
- Evren, Burçak (2014), Türk Sinemasının 100 Yılı, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, ISBN
- Denktaş, Ertunç (Haziran 2011), Ayastefanos Rus Anıtı (1898-1914), Ankara: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
- Koçu, Reşad Ekrem (1960), Ayastefanos Rus Âbidesi, İstanbul: İstanbul Ansiklopedisi
- Özön, Nijat (1970), Fuat Uzkınay, İstanbul: Türk Sinematek Derneği Yayınları
- Özön, Nijat (2013), Türk Sineması Tarihi (4 bas.), İstanbul: Doruk Yayınları, ISBN
- Özuyar, Ali (1999), Sinemanın Osmanlıca Serüveni, Ankara: Öteki Yayınevi, ISBN
- Scognamillo, Giovanni (2003), Türk Sinema Tarihi (2 bas.), İstanbul: Kabalcı Yayınevi, ISBN
- Teksoy, Rekin (2005), Rekin Teksoy'un Sinema Tarihi (2 bas.), İstanbul: Oğlak Yayınları, ISBN
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ayastefanos Rus Abidesi 1877 1878 Osmanli Rus Savasi nda olen Rus askerlerinin anisina yaptirilmis anittir Senlikkoy de Galitaria da eski Kalkiratya Koyu nun hemen yaninda yapildigi bilinen anit bugun mevcut degildir Ayastefanos Rus AbidesiHram usypalnica russkih voinovGenel bilgilerDurumYikildiKonumIstanbulUlkeTurkiyeKoordinatlar40 57 42 K 28 48 40 D 40 96167 K 28 81111 D 40 96167 28 81111Baslama1894Tamamlanma1898Yikilma1914SahipOrtodokslukYukseklikMimariRus mimarisi Ayastefanos ta Rus Kalesi 20 yuzyilin baslarindaki bir Osmanli kartpostalinda Anitin ici Savas sirasinda olen 5 000 civarinda Rus askeri cok daginik bir bicimde ve cesitli mezarliklarda gomuldu Bunlarin gozetimi ve bakimi zor hatta olanaksizdi Rus hukumeti soruna cozum olarak dini gerekler icin bir sapel esliginde mezarlari bir kemik gomutlugunde ossuaire birlestirmek istegindeydi Oneri Osmanli yonetimine iletildiginde savasin sonunda kosullari cok agir bir baris antlasmasini imzalamak zorunda kalmis olan Osmanli hukumeti tarafindan teknik bir sorun olarak ele alinir ve antlasmanin yapildigi ve Rus ordusunun savas sirasinda konakladigi Ayastefanos ta istenen arsa bulunur Barutcubasi ailesine ait arazinin satin alinmasina izin verilir Anit Osmanli Devleti tarafindan Rus Devletine savas tazminati olarak yapilmistir Yapimina 1895 te baslanan anit ise onerinin amacini asan bir bicimde ve boyutta gerceklesti Aslinda Rus hukumetince istenen Rus zaferini simgeleyen bir anitin dikilmesi idi Gerceklestirilen anit II Abdulhamid in itirazi uzerine varilan bir uzlasmanin sonunda kabul edilen haliydi Anit Rusya nin Istanbul daki askeri atasesi Albay Peckov tarafindan yapilan taslak uzerine 3 yildir Istanbul da calismakta olan Rus mimar Bozarov tarafindan tasarlanip insa edilmisti Ayastefanos taki Rus Abidesinin Yikilisi I Dunya Savasi basladiginda ve Rusya ya savas acildiginda 1877 1878 yenilgisinin anisini tasidigi dusunulen yapit 14 Kasim 1914 tarihinde yikildi Enver Pasa 1 Dunya Savasinin ilan edildigi ve bu anitin utanc kaynagi oldugunu dusunerek Bayrampasa dan gelen bir birlik ile yikimdan once cani indirmis ve Askeri Muze ye gondermis binadaki esya polis muduriyetine teslim edilmis Bunlar arasinda bilinen en onemli parca yapinin pirinc ve altin yaldizli maketidir Bu maket su anda Istanbul Emniyet kayitlarinda gozukmesine ragmen depolarinda bulunmamaktadir Ikona ve benzeri dini esyalar Rus rahiplere verildi Istanbul Emniyet Muduru yikim hazirliklari esnasinda gelerek mudahale etmis ancak Enver Pasa yi ikna edememistir Yikima iliskin yazili kaynaklardan son derece gorkemli bir yapi oldugu binanin ic yuzunde savasta olen askerlerin adlarinin islendigi nislerin siralandigi Car Nikola nin gonderdigi saray ressamlari Beyoglu ndaki Rus Buyukelciliginde 6 ay kalarak bu anitin suslenmesi icin calismislardir kemiklerin mahzenlere doldurulmus olarak korundugu rahip ve muhafizlar icin ozel hacimlerin duzenlenmis oldugu anlasilmaktadir Yikim on iki kagir ayak tarafindan tasindigi belirtilen son platforma yerlestirilen tahrip kaliplariyla gerceklestirilmistir Yikilan yapi 3 ay gibi bir surede yerinden kaldirilmistir Bakirkoy ilcesinde Florya semti Senlikkoy mahallesinde bulunan yer 1 Orduya bagli Levazim birligi icerisinde yer almaktaydi askeri bolge icinde Rus yapilarini andiran ve muhtemelen anittan kalan parcalar ile yapilmis eski askeri yapilar yer almaktadir Istanbul Ayastefanos taki harap Rus kilisesinin haci Ulusal Tarih Muzesi Sofya Bulgaristan Anitin bulundugu cadde manastir caddesi olarak gecmekte bugun cumhuriyet caddesi olarak ismi degismistir Anitin etrafinda ciddi bir peyzaj mevcuttu anittan eski adi ile Galitaria koyune kadar olan kisim tamamen uzum baglari ekiliydi Eski adi ile Galitaria simdiki ismi ile Senlikkoy hayvancilik ve bagcilik ile meshur bir Rum koyuydu koyde anlatilan Ruslar ile anlatilan fevkalade fazla bilgi vardir Yikim Fuat Uzkinay adli bir yedek subay tarafindan Ayastefanos taki Rus Abidesinin Yikilisi adiyla filme alinmistir Ilk Turk filmi olarak bilinen bu cekim halen kayiptir Abidenin insasi ve mahiyetiAyastefanos Rus Abidesi 1877 ve 1878 yillari arasinda Osmanli Imparatorlugu ile Rus Imparatorlugu arasinda yasanan 93 Harbi nin kazanan tarafi olan Rusya tarafindan savas sirasinda olen askerlerinin anisina ve zaferlerinin hatirasina dikilmistir Ilk olarak 1883 yilinda 93 Harbi ni sonlandiran antlasmanin imzalandigi yer olan Neriman Sah Kosku nun yerinde dikilmesi planlanan ve yapimi icin 1890 yilinda Osmanli tarafina basvurulan abidenin insasi Osmanli halki uzerinde kotu bir etki birakacaginin ongorulmesi nedeniyle uzun sure engellenmistir Taraflarin uzun suren anlasmazliklari sonucunda II Abdulhamid in girisimi ve Rus tarafinin kendi askerlerinin defnedildigi mevcut mezarliklarin metruk halde olmasi nedenleriyle salt bir abide degil mezar din ve hayir kurumu olarak insa edilmesi konusunda anlasilmistir Ayrica insa yeri de Ruslarin ilk planladigi sekilde 93 Harbi sirasinda ulastiklari en uc nokta olan Ayastefanos gunumuzde Yesilkoy degil Kalitarya gunumuzde Senlikkoy olarak belirlenmistir 24 Nisan 1892 tarihinde Meclis i Vukela tarafindan onaylanan yapi insasinin ne zaman basladigi tam olarak bilinmemekle birlikte 20 Ocak 1893 ile 25 Haziran 1893 tarihleri arasinda baslamis oldugu dusunulmektedir Kasim 1898 de tamamlanarak 18 Aralik 1898 tarihinde resmi acilis toreni yapilan yapi anitsal bir uslupla insa edilmekle birlikte Rus askerlerin kemiklerinin muhafaza edildigi bir mezar kilise olarak hizmet vermekteydi Osmanli belgelerinde Rus mezarligi ve teferruati Rus kilisesi Rus manastiri gibi adlarla anilan yapidan ozellikle yikilisinin ardindan abide olarak bahsedilmistir Abidenin yikilisi ve filme cekilmesi93 Harbi nin sonlanmasindan I Dunya Savasi nin baslamasina kadar gecen sure icerisinde 19 yuzyil baslarina gorece durgun gecen Osmanli Rus iliskileri bu surec sonunda tekrar gerginlesmeye baslamistir Bogazlari olasi Rus tehdidine karsi guvenceye almak isteyen Osmanli tarafinin Dahiliye Naziri Talat Pasa kanaliyla Rusya Disisleri Bakani Sergey Sazonov a ittifak teklif etmelerine karsin olumlu cevap alamamalari Britanya Imparatorlugu nun Osmanli donanmasina teslim etmesi gereken Resadiye ve Sultan Osman zirhlilarina el koymasi gibi etmenler Osmanli yi Alman Imparatorlugu ile ittifak yapmaya itmistir Avrupa daki kutuplasmalar sonunda Ittifak Devletleri icerisinde yer alan Osmanli Imparatorlugu ile Itilaf Devletleri icerisinde yer alan Rusya I Dunya Savasi nin farkli taraflarinda bulunmus ve iliskiler tamamen kopmustur I Dunya Savasi na giden surecte iki ulke iliskilerinin bozulmasiyla birlikte basinda Rus zafer aniti niteligi tasiyan bu yapinin yikilmasinin gerekliligine dair yazilar yer almaya baslamistir Istanbul Ansiklopedisi nde bu konudaki ilk yazinin Aka Gunduz tarafindan yazildigi aktarilmaktadir Ayrica Tanin gibi yuksek tirajli yayinlarda da abidenin yikilmasi yonunde yazilar kaleme alinmistir 11 Kasim 1914 tarihinde Osmanli nin Rusya ve muttefiklerine savas ilan etmesini takiben iktidardaki Ittihat ve Terakki Dahiliye Naziri Talat Pasa nin deyimiyle harbi populer hale getirmek amaciyla propagandaya girisilmistir Basindaki propagandanin yani sira bunun bir parcasi olarak 14 Kasim 1914 te Britanya Fransa ve Rusya ya cihat ilan edilmis cihat hutbesinin Fatih Camii nde okunmasini takiben galeyena gelen halk tarafindanIstanbul sokaklarinda Fransiz Ingiliz ve Ruslara ait yerler yagmalanarak harap edilmis Ruslarin 93 Harbi ndeki ustunlugunun simgesi olan ve donem Osmanli gazeteleri tarafindan utanc kaynagi olarak gosterilen Ayastefanos Rus Abidesi de tahrip edilen yapilardan olmustur Gazeteler yikimi izleyenlerin hatiratlari ve resmi kaynaklar arasinda abidenin yikim asamasina dair farkli anlatimlar olmakla beraber yikimin nihai olarak 27 Suvari Alayi tarafindan can kulesinin dinamitlenerek gerceklestirildigi konusunda kaynaklar hemfikirdir Abidenin kaidesi dahil tum kompleksin yikilmasi ise uc ay kadar surmustur 30 Kasim 1914 tarihli gazetesindeki Tezahurat i Milliye Moskof Abidesinin Tahribi Ali Efendi Sinemasinda baslikli duyuru metni Abidenin yikilmasi konusu aylar oncesinden konusulmaya baslanmis yikimin devlet adina propaganda araci olarak kullanilmak niyetiyle fotograflanmasi ve filme alinmasi planlanmistir Ordu adina Sadi Bey Tanin gazetesi adina Photographie Resna adina Rahmizade Bahaeddin ve Tasvir i Efkar gazetesi adina ismi bilinmeyen bir fotografci abidenin yikimini fotograflarla belgelemislerdir Ayrica yikilisin filme alinmasi icin muttefik Avusturya Macaristan menseili Sascha Messter Film ile anlasilmis ancak savas ilani sonrasi halk arasinda yukselen ulusal duygular dikkate alinarak son anda filmi cekecek kisinin Musluman Turk olmasi sarti getirilmistir Orduya katilmadan once film gostericisi olarak calisan 11 Agustos 1914 te askere alinan ve yedek subay olarak gorev yapan Fuat Bey filmi cekmeye en uygun kisi olarak gorulmustur Gostericiyi kullanmayi bilmesine karsin daha once hic alici kullanmamis olan Fuat Bey e sirketin itiraz etmesine karsin birkac saat boyunca makineyi nasil kullanacagi ogretilmis gerceklestirilen kisa bir deneme cekiminde basarili olunca sirketin de onay vermesiyle abidenin yikilisi Fuat Bey tarafindan 14 Kasim 1914 Cumartesi gunu saat 8 30 da 150 metrelik filme siyah beyaz olarak cekilmistir Budapeste de banyo edilen film kamuoyuna ilk kez gazetesinin 30 Kasim 1914 tarihli sayisinda Tezahurat i Milliye Moskof Abidesinin Tahribi Ali Efendi Sinemasinda basligi ile duyurulmustur Ayni ilan pes pese bes sayi boyunca yayinlanmis ve film ilk kez 25 veya 26 Aralik tarihinde Sirkeci deki Ali Efendi Sinemasinda Moskof Heykelinin Tahribi adiyla gosterilmistir Bu tarihler 25 Aralik tarihli Ikdam ve 26 Aralik tarihli Tasfir i Efkar gazetelerinde film hakkinda bugunden itibaren gosterilecektir seklinde bilgi verilmesinden yola cikarak ortaya cikarilmis film en fazla dort gun gosterimde kalmistir Gunumuzde Ayastefanos taki Rus Abidesinin Yikilisi olarak bilinen bu belgesel film Turk sinemasinin baslangic noktasi olarak kabul edilse de gosterime girdigi gunlerde kamuoyunda heyecan olusturmamis ve kayda deger bir gise yapmamistir Sinema Haberleri ndeki metne dayanarak filmin yapimcisi konusunda da cikarimlar yapan Ismail Arda Odabasi Ali Efendi Sinemasinin yayin organi durumundaki gazetenin filmi duyururken kullandigi serit sinemamiza aittir ifadesinden yola cikmis sinemanin diger filmlerde bu ibareyi kullanmamasina ve Fuat Bey in sinemanin ortaklarindan olmasina dikkat cekmis filmin yapimcisinin geleneksel kabul olan Osmanli ordusu degil Ali Efendi Sinemasi oldugunu savunmustur Notlar Duyurunun tam metni su sekildedir Islamiyet dusmani devletlere karsi cihat ilanini tebcilen Fatih Cami i Serifi havalisinde tertip edilen tezahurat i milliyenin bircok safahati ile Ayastefanos civarinda Moskoflar tarafindan vaktiyle dikilmis olan heykel i mel unun tahribine muteallik bircok menazir Ali Efendi Sinemasi muktedir operatoru Ali Fuat Bey ile Mosyo Mordo tarafindan pek buyuk fedakarlik ihtiyariyle seritlere alinmis ve icra kilinan ameliyat muvaffakiyetle neticelenmistir Devolopman edilmek uzere Budapeste ye gonderilen mezkur seritlerin birkac gune kadar sehrimize vurut ve ilk defa olarak Ali Efendi Sinemasinda gosterilecegi muhterem ve kadirsinas halkimiza tebsir olunur KaynakcaOzel Kaya Mutlu Dilek Ocak 2007 The Russian Monument at Ayastefanos San Stefano Between Defeat and Revenge Remembering and Forgetting Middle Eastern Studies Ingilizce 41 Taylor amp Francis ss 75 86 doi 10 1080 00263200601079682 ISSN 0026 3206 Kocu 1960 s 1499 Holland Thomas Erskine 1885 The European Concert in the Eastern Question and Other Public Acts Ingilizce Oxford Clarendon Press ss 335 348 Erisim tarihi 4 Mart 2013 Tuna Turgay Osmanli Bankasi Arsiv ve Arastirma Merkezi 24 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2016 a b Denktas 2011 s 20 a b Culuk Sinan Nisan 2017 Yesilkoy de yikilan meshur Rus aniti tekrar yapilacak mi tarih 35 Istanbul Kafa Grup ss 28 33 ISSN 2148 547X a b c d Ozon 2013 s 50 a b Evren 2014 s 44 a b c Teksoy 2005 s 55 Denktas 2011 s 29 Evren 2014 s 46 a b c d Ayastefanos Rus Aniti Haber Revizyon Dergisi 6 Agustos 2014 7 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Nisan 2016 Denktas 2011 s 30 Denktas 2011 s 33 Denktas 2011 s 34 a b Denktas 2011 s 1 Ozon 1970 s 8 a b Denktas 2011 s 84 Perincek Mehmet Agustos 2009 Dunya Savasinin Arifesinde Osmanli Rus Cemiyeti Toplumsal Tarih 188 Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ss 84 89 ISSN 1300 7025 a b c Evren 2014 s 45 a b c d Kocu 1960 s 1500 Ozon 1970 s 10 Denktas 2011 s 86 Aybars Ergun 1984 Turkiye Cumhuriyeti Tarihi 1 Izmir Ege Universitesi Basimevi ss 61 70 Osmanli Imparatorlugu nun I Dunya Harbine Girisi ve Carpistigi Cepheler Turk Tarih Kurumu 26 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Nisan 2016 a b Evren 2014 s 40 Ozuyar 1999 s 122 a b Ozuyar 1999 s 123 Denktas 2011 s 85 a b Denktas 2011 s 93 Evren 2014 s 49 a b Ozon 2013 s 51 Denktas 2011 s 88 Margulies Roni Ocak 1994 Ayastefanos Yesilkoy taki Rus Kilise Abidesi nin Yikilisi Toplumsal Tarih 1 s 41 Evren 2014 s 50 Ozguc Agah 2012 Ayastefanos taki Rus Abidesinin Hedmi Yikilisi Ansiklopedik Turk Filmleri Sozlugu Istanbul Horizon International s 21 ISBN 9786056172250 a b Scognamillo Giovanni 1990 Turk Sinema Tarihi 1 2 bas Istanbul Metis Yayinlari s 21 ISBN 975765034X a b Scognamillo 2003 s 24 Scognamillo 2003 s 23 Kaplan Yusuf 2008 Turk Sinemasi Nowell Smith Geoffrey Ed Dunya Sinema Tarihi 2 bas Istanbul Kabalci Yayinevi s 740 ISBN 9758240714 Tilgen Nurullah Temmuz 1953 Turk Filmciligi Dunden Bugune 1914 1953 Yildiz 2 30 s 16 10 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Nisan 2016 Turk Sinemasi 89 Yasinda Kamera Arkasi 8 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Nisan 2016 Ayastefanos Anitinin Yikilisi Kamera Arkasi 7 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Nisan 2016 a b c Kis 2018 Ayastefanos Filminin Yapimcisi ve Gosterim Programi Ayastefanos Filmi Hakkinda Yeni Bilgiler II Muteferrika 54 Istanbul Muteferrika Yayinlari ss 135 144 ISSN 1300 6479 a b Yaz 2018 Ayastefanos Filmi Hakkinda Yeni Bilgiler ve Sinema Haberleri Gazetesi Muteferrika 53 Istanbul Muteferrika Yayinlari ss 93 104 ISSN 1300 6479 Odabasi I Arda Nisan 2017 Osmanli Turk Sinemasinda Ilk Kurmaca Filmler ve Ilk Sinema Elestirileri I Toplumsal Tarih 280 Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ss 66 73 ISSN 1300 7025 Ozguc Agah 1988 Kronolojik Turk Sinema Tarihi 1914 1918 Ankara Kultur ve Turizm Bakanligi Guzel Sanatlar Genel Mudurlugu Sinema Dairesi Baskanligi s 7 Turk sinemasinin 90 yillik seruveni Hurriyet 12 Kasim 2004 24 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Nisan 2016 GenelEvren Burcak 2014 Turk Sinemasinin 100 Yili Istanbul Kultur ve Turizm Bakanligi Yayinlari ISBN 9786056335204 Evren Burcak 2014 Turk Sinemasinin 100 Yili Istanbul Kultur ve Turizm Bakanligi Yayinlari ISBN 9786056335204 Denktas Ertunc Haziran 2011 Ayastefanos Rus Aniti 1898 1914 Ankara Istanbul Teknik Universitesi Fen Bilimleri Enstitusu Kocu Resad Ekrem 1960 Ayastefanos Rus Abidesi Istanbul Istanbul Ansiklopedisi Ozon Nijat 1970 Fuat Uzkinay Istanbul Turk Sinematek Dernegi Yayinlari Ozon Nijat 2013 Turk Sinemasi Tarihi 4 bas Istanbul Doruk Yayinlari ISBN 9789755535180 Ozuyar Ali 1999 Sinemanin Osmanlica Seruveni Ankara Oteki Yayinevi ISBN 9755841210 Scognamillo Giovanni 2003 Turk Sinema Tarihi 2 bas Istanbul Kabalci Yayinevi ISBN 9757942855 Teksoy Rekin 2005 Rekin Teksoy un Sinema Tarihi 2 bas Istanbul Oglak Yayinlari ISBN 9753294999 Dis baglantilar