Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türkistan (Arapça: بِلَادِ التُّرْك, romanize: Bilādi-d Turk, Türk ülkesi, Farsça: ترکستان, romanize: Torkestān, Türklerin oturduğu yer), Orta Asya'da batıda Hazar Denizi ve Aşağı İdil'den başlamak üzere doğuda Moğolistan'daki Altay Dağları'na, güneyde Kopet-Hindukuş-Kunlun dağlarına, kuzeyde Aral ve Balkaş göllerinin ötesinde kadar uzanan yüzölçümü 6.000.000 km²'den geniş coğrafî ve tarihî bölge. Nüfusu 2001 yılı itibarıyla 43.210.802'dur.
Türkistan kelimesinin kökeni ve terimbilimi
Farsça kökenli (bkz. -stan), "Türkistan" (ترکستان) terimi hiçbir zaman tek bir ulus devlete atıfta bulunmamıştır. Bu kelimeyi ilk olarak İranlı coğrafyacılar Türk halklarının yerini tanımlamak için kullanmışlardır.
Coğrafî konum
Bölge, Batı ve Doğu Türkistan olarak ikiye ayrılmaktadır.
Batı Türkistan
Batı Türkistan; bugünkü Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Tacikistan'ın tamamı ile Kazakistan'ın büyük bir bölümü ve Afganistan'ın bir kısmını kapsamaktadır. Batı Türkistan'ın Afganistan'da bulunan bölümü Güney Türkistan olarak anılır ve Mezar-ı Şerif ve civarından oluşur.
Bunun dışında Anadolu ile Batı Türkistan arasında kalan İran'ın kuzey bölgesine de denmektedir. Aras ırmağının Hazar denizine döküldüğü noktadan başlayarak İran'ın kuzeybatı, kuzey ve kuzeydoğu bölgeleri olan Azerbaycan, Mazenderan, ve Horasan'ı da içine alan bölge yaklaşık 800 bin km² olup 40 milyona yaklaşan Türk nüfus yaşamaktadır.[]
Kuzeyde Doğu Rusya'dan başlayıp Ural dağlarına, güneyde Aras Irmağı ve Karadeniz sahillerine, batıda Moldova Gagauzeli ve doğuda Ural dağları ile Hazar denizinin sınırlarını oluşturan bölgeye de Türkeli denmektedir. Bazı coğrafyacılar Türk Dünyasını Türkiye ve Türkistan olarak iki ana bölgeye ayırmaktadır. Türkeli olarak anılan bölge ise daha çok Türkiye'nin etki alanı olarak kabul edilmektedir.[]
Doğu Türkistan
Doğu Türkistan, Çin'e bağlı olan, daha çok Uygur Türklerinin yaşadığı Sincan Uygur Özerk Bölgesi topraklarına verilen isimdir.
Etnik gruplar
Nüfusun çoğunluğunu bölgenin asli unsuru olan Türk halkları, (Azeriler, Türkmenler, Özbekler, Kazaklar, Uygurlar, Kırgızlar, Karakalpaklar) ve ikinci sırada İran halkları (Tacikler, Afganlar, Farslar) oluşturur. Bunun haricinde uzun süren Rus İmparatorluğu hakimiyeti boyunca yerleşen Ruslar, Ukraynalılar, Almanlar ve SSCB döneminde sürgün edilerek yerleştirilen Kırım Tatarları, Ahıska Türkleri gibi pek çok etnik grup yaşamaktadır. Çin tarafından ise Doğu Türkistan'ın kontrolü için çok sayıda Çinli bölgeye yerleştirilmiştir. Bütün istila, işgal, sömürgelere rağmen yine de Türkistan coğrafyasında Türkler nüfus çoğunluğuna sahiptir. Kazakistan'da Türk nüfusu hızlı artış gösterip % 70'i geçmiştir. Özbekistan'da % 90'ı, Kırgızistan'da % 90'i, Türkmenistan'da % 95'i, Tacikistan'da % 25'i, Doğu Türkistan'da % 55'i, Tuva'da % 85'i aşmış durumda bulunan Türk nüfus oranı yer alır.
Tarihçe
Rusya İmparatorluğu
Çarlık Rusya bölgeden bir dönem Туркестан (Okunuşu=Turkéstan) diye bahsetmiştir.
Rus Devrimi
1917'de eski Buhara, Hive ve Hokand hanlıkların topraklarında Türkistan adında özerk yapı oluşturmuşlardı.
Şiirlerde Türkistan
Kazak Türklerinin millî şairi Magcan Cumabay'ın Türkistan şiiri bütün Türkistan coğrafyası ve Türk Dünyasında iyi bilinir. Mehmet Buğra'nın Vatan Bizimdir (Vatan Bizningdir) adlı şiirinde de Türkistan en iyi şekilde tasavvur edilir.
Galeri
-
![image]()
Rus İmparatorluğunun (1900) -
![image]()
Rus İmparatorluğunun Orta Asya Bölgesi (1900)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Cevat R. Gülsoy, 'Türkistan', Türk Ansiklopedisi, C. 32, Millî Eğitim Basımevi, Ankara, 1983, s. 309.
- ^ Lands and Peoples: The world in color,. Türkistan adı sadece Türk halkları'nın.yeri anlamına gelir. s. 163.
- ^ "Soviet Affairs Study Group". Türkistan adı Farsça kökenlidir ve görünüşe göre ilk olarak İranlı coğrafyacılar tarafından "Türklerin ülkesi"ni tanımlamak için kullanılmıştır. Rus İmparatorluğu kelimeyi 1867'de kurulan genel valilik için uygun bir isim olarak yeniden canlandırdı(Rusça: Туркестанское генерал-губернаторство);Özbekistan, Türkmenistan, etc., terimler ancak 1924'ten sonra kullanılmaya başlandı. Central Asian Research Centre.
- ^ "Doğu Türkistan'ı tanıyor muyuz?". Yeni Şafak. 11 Temmuz 2009. 13 Mart 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mart 2012.
- ^ Kazakistan nüfus değişimi http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt11/sayi1/099-114.pdf 3 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Ülke wikipedileri
- ^ Türkistan şiiri http://www.turkbirlik.gen.tr/lang-tr/medeniyet/siir/122-kazakca-siirler/485-turkistan.html 9 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ . 8 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2012.
Dış bağlantılar
- Türkistan belgeleri, edebiyatı, Teksas Teknoloji Üniversitesi9 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Turkistan Arapca ب ل اد الت ر ك romanize Biladi d Turk Turk ulkesi Farsca ترکستان romanize Torkestan Turklerin oturdugu yer Orta Asya da batida Hazar Denizi ve Asagi Idil den baslamak uzere doguda Mogolistan daki Altay Daglari na guneyde Kopet Hindukus Kunlun daglarina kuzeyde Aral ve Balkas gollerinin otesinde kadar uzanan yuzolcumu 6 000 000 km den genis cografi ve tarihi bolge Nufusu 2001 yili itibariyla 43 210 802 dur Turkistan Orta Asya da Ozbekistan Kazakistan Turkmenistan Tacikistan Rusya Mogolistan ve Cin topraklarinin bir kismini kapsayan cogunlukla Turk halklarinin yasadigi cografi bir bolgedir Turkistan kelimesinin kokeni ve terimbilimiFarsca kokenli bkz stan Turkistan ترکستان terimi hicbir zaman tek bir ulus devlete atifta bulunmamistir Bu kelimeyi ilk olarak Iranli cografyacilar Turk halklarinin yerini tanimlamak icin kullanmislardir Cografi konumDogu Turkistan BayragiGuney Turkistan Bayragi Bolge Bati ve Dogu Turkistan olarak ikiye ayrilmaktadir Bati Turkistan Bati Turkistan bugunku Ozbekistan Turkmenistan Kirgizistan Tacikistan in tamami ile Kazakistan in buyuk bir bolumu ve Afganistan in bir kismini kapsamaktadir Bati Turkistan in Afganistan da bulunan bolumu Guney Turkistan olarak anilir ve Mezar i Serif ve civarindan olusur Bunun disinda Anadolu ile Bati Turkistan arasinda kalan Iran in kuzey bolgesine de denmektedir Aras irmaginin Hazar denizine dokuldugu noktadan baslayarak Iran in kuzeybati kuzey ve kuzeydogu bolgeleri olan Azerbaycan Mazenderan ve Horasan i da icine alan bolge yaklasik 800 bin km olup 40 milyona yaklasan Turk nufus yasamaktadir kaynak belirtilmeli Kuzeyde Dogu Rusya dan baslayip Ural daglarina guneyde Aras Irmagi ve Karadeniz sahillerine batida Moldova Gagauzeli ve doguda Ural daglari ile Hazar denizinin sinirlarini olusturan bolgeye de Turkeli denmektedir Bazi cografyacilar Turk Dunyasini Turkiye ve Turkistan olarak iki ana bolgeye ayirmaktadir Turkeli olarak anilan bolge ise daha cok Turkiye nin etki alani olarak kabul edilmektedir kaynak belirtilmeli Dogu Turkistan Dogu Turkistan Cin e bagli olan daha cok Uygur Turklerinin yasadigi Sincan Uygur Ozerk Bolgesi topraklarina verilen isimdir Etnik gruplarNufusun cogunlugunu bolgenin asli unsuru olan Turk halklari Azeriler Turkmenler Ozbekler Kazaklar Uygurlar Kirgizlar Karakalpaklar ve ikinci sirada Iran halklari Tacikler Afganlar Farslar olusturur Bunun haricinde uzun suren Rus Imparatorlugu hakimiyeti boyunca yerlesen Ruslar Ukraynalilar Almanlar ve SSCB doneminde surgun edilerek yerlestirilen Kirim Tatarlari Ahiska Turkleri gibi pek cok etnik grup yasamaktadir Cin tarafindan ise Dogu Turkistan in kontrolu icin cok sayida Cinli bolgeye yerlestirilmistir Butun istila isgal somurgelere ragmen yine de Turkistan cografyasinda Turkler nufus cogunluguna sahiptir Kazakistan da Turk nufusu hizli artis gosterip 70 i gecmistir Ozbekistan da 90 i Kirgizistan da 90 i Turkmenistan da 95 i Tacikistan da 25 i Dogu Turkistan da 55 i Tuva da 85 i asmis durumda bulunan Turk nufus orani yer alir TarihceRusya Imparatorlugu Carlik Rusya bolgeden bir donem Turkestan Okunusu Turkestan diye bahsetmistir Rus Devrimi 1917 de eski Buhara Hive ve Hokand hanliklarin topraklarinda Turkistan adinda ozerk yapi olusturmuslardi Siirlerde Turkistan Kazak Turklerinin milli sairi Magcan Cumabay in Turkistan siiri butun Turkistan cografyasi ve Turk Dunyasinda iyi bilinir Mehmet Bugra nin Vatan Bizimdir Vatan Bizningdir adli siirinde de Turkistan en iyi sekilde tasavvur edilir GaleriRus Imparatorlugunun 1900 Rus Imparatorlugunun Orta Asya Bolgesi 1900 Ayrica bakinizSogdiana Maveraunnehir Harezm Horasan Oguzlar Turk halklari Turk dilleri Turk devletleri Turk dunyasi Turk birligiKaynakca Cevat R Gulsoy Turkistan Turk Ansiklopedisi C 32 Milli Egitim Basimevi Ankara 1983 s 309 Lands and Peoples The world in color Turkistan adi sadece Turk halklari nin yeri anlamina gelir s 163 Soviet Affairs Study Group Turkistan adi Farsca kokenlidir ve gorunuse gore ilk olarak Iranli cografyacilar tarafindan Turklerin ulkesi ni tanimlamak icin kullanilmistir Rus Imparatorlugu kelimeyi 1867 de kurulan genel valilik icin uygun bir isim olarak yeniden canlandirdi Rusca Turkestanskoe general gubernatorstvo Ozbekistan Turkmenistan etc terimler ancak 1924 ten sonra kullanilmaya baslandi Central Asian Research Centre Dogu Turkistan i taniyor muyuz Yeni Safak 11 Temmuz 2009 13 Mart 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Mart 2012 Kazakistan nufus degisimi http web firat edu tr sosyalbil dergi arsiv cilt11 sayi1 099 114 pdf 3 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ulke wikipedileri Turkistan siiri http www turkbirlik gen tr lang tr medeniyet siir 122 kazakca siirler 485 turkistan html 9 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde 8 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Nisan 2012 Dis baglantilarTurkistan belgeleri edebiyati Teksas Teknoloji Universitesi9 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde