Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Eskimo köy odası (İnyupikçe Qargi, Yupikçe Qasgi, Doğu Kanada İnuitçesi Qaggiq ᖃᒡᒋᖅ, İngilizce karigi, qalegi, kashim, community house, traditional community house, communal men's house, men’s community house, men's house, ceremonial house, council house, dance house, communal gathering place), Kanada'da İnuitler, Alaska'da İnyupikler, Yupikler ile Nunivak Çupiklerinde, Sibirya'da ise yalnızca Naukan Yupiklerinde görülen geleneksel yapı ve yapılanmadır. Yalnızca erkeklerce kullanılan, genelde yarı yarıya toprağa gömülü tek odalı geniş ve büyük evdir. Eskimolara komşu olan ve onların kültüründen etkilenen Alaska Atabasklarından Değinaklar ile Holikaçuklarda da görülür
Genelde akrabalardan kurulu köylerde, nüfusun büyüklüğüne göre bir ya da birkaç köy odası bulunabilir. Yalnızca yetişkin erkeklerin ve erkek çocukların alındığı qargiler, Yupik ve İnyupik toplumunun sosyalleşmesinde en önemli yapılanmadır. Burada geçmişin bilgi birikimi ve geleneği yetişkinlerce değişik yöntemlerle çocuk ve gençlere aktarılır. Erkek erkeğe belden aşağı bilgiler de dahil her türlü bilgi ve deneyimin topluluğa aktarılması direkt bilgilendirici konuşmayla olabileceği gibi meddah tarzı hikâye anlatımına da gidilir. Yakında olmuş olaylardan tutun geçmişte olan her türlü olayın yeri geldiğinde anlatıldığı ortamlardır. Dans, şenlik ve bayramlar da burada yapılırdı. Kısmen Türkiye'deki yapılanmasına benzer.
Geçmişte her klanın 200 ilâ 400 kişiyi alabilen yarısına kadar yere gömülü büyük toplumsal konutu (Ныӈлю/Nenglyu/Nıñlu) bulunduğu için köy odası yapılanması Sibirya Yupiklerinde görülmez. Sibirya'daki Eskimolar içinde yalnızca Naukan Yupiklerinde görülür.
Günümüzde qargi yapılanması şehirleşmenin ve modernleşmenin görüldüğü yerlerde diğer geleneklerle birlikte terk edilmektedir. Olanlarda da zamanın şartlarına uygun değişimler gözlenmektedir. Yeniden canlandırılsa da daha çok folklorik toplanma salonu olarak görülmektedir.
Adlandırma
İngilizcede kullanılan kashim adı Yupikçe qasgim (qasgiq 'in relative ya da iyelik hâli) kelimesinden gelir. Köy odası yapılanmasının görüldüğü Eskimo halkları (ve Atabask Değinaklar) ve bu yapılanma için kullandıkları adlar:
| dil | tekil | ikil | çoğul |
| Naukan Yupikçesi | Qaygi | ||
| Alaska Yupikçesi | Qasgi/Qasgiq | Qasgit | |
| Chevak Çupikçesi | Qaygiq | Qaygit | |
| Nunivak Çupikçesi | Kiiyar | ||
| İnyupikçe (Alaska) | Qargi | Qargik | Qargich/Qargit |
| İnyupikçe (Küçük Diomede Adası) | Qaġsriq | Qaġsrik | Qaġsrit |
| İnyupikçe (King Adası) | Qagzriq | Qagzrik | Qagzrit |
| Batı Kanada İnuitçesi | Qadjgiq | ||
| Doğu Kanada İnuitçesi | Qaggiq ᖃᒡᒋᖅ | ||
| Değinakça (Alaska Atabasklarından) | trałtth’et |
Yapı
Ters çevrilmiş korunaklı bir kayık (umiak) altı da qargi olarak kullanılsa da, genelde yarı yarıya toprağa gömülü tek odalı geniş ve büyük evdir. Köy odasının yapı malzemesi olarak içbölgedeki Kızılderili topraklarından sel sularına kapılıp sahile taşınan ağaç kütükleri ya da Point Hope, Alaska gibi balina avının yoğun yapıldığı yerlerde balina kemikleriyle yapılırdı. Yarı yarıya toprağa gömülü olup yan ve tavanı kütük ya da kemiklerle yurt çadırı biçiminde çatılarak dış yüzeyi ve çatısı toprakla örtülürdü ve girişi mağara hissini verir.Kanada'da Nunavut'ta toprağa gömülmeden kar yüzeyinde büyük iglu biçiminde de yapılır.
Üstü toprakla örtülen Qasgiler küçük bir höyük gibi tümsek görünümlüdür. Yapımında köyün bütün erkekleri çalışırdı. Toprak kazılır, dalgaların kıyıya sürüklediği odun ve kütükler kullanarak duvar ve çatısı yapılır, üzerine kuru ot yığınları konarak üzeri toprakla örtülürdü. Çatıdan açılan çıkarılabilir pencereye "cam" olarak balina ya da morsun karınzarı gerilir. Taban yaygısı olarak daha önceden toplanan kuru otlar serilir. Qasginin ortasında ateş çukuru bulunur. Duvara yakın kıyılarda oturma ve yatma sekileri yapılır. Yaşlılar köşelere otururken yaşça küçük genç ve çocuklar duvarın merkezine doğru sıralanırdı.
Qasgide bulunan araçlar içinde su kovası ve suyun içilmesi için kepçe erkeklerin ortak kullanımındadır. Dört parçadan oluşan ateş yakma takımı, taban olarak yarı delik tahta parçası, deliğe sokulan iki karış boyunda bir çubuk ve çubuğa birkaç dolamayla sarılan bir ip ve çubuğun üst ucuna takılıp ağızda tutulan yarı delik parçadan oluşur. Tabandaki tahtanın tutuşması için ip çubuğa gergince sürtülerek dönmesi sağlanır. İçinde balık ya da balina yağı yakılan taştan lamba kabı ve onun ağaçtan ayaklığı, qasginin aydınlatılması için yeterliydi. Bakımı erkeklerce yapılan lambalar yalnızca qasgilerde olur, kadınların da kaldığı normal evlerde lamba kullanılmazdı. Bunların dışında, davetsiz konuklar için de bir balta silah olarak bekletilirdi. Davul gibi dans malzemeleri de Qasgide muhafaza edilirdi. Karın zarından yapıldığı için davullar dansa kadar ateşten etkilenmeyecekleri bir yerde tutulurdu.
Törenler
Qargi, erkekler arasında oynanan güreş, ağırlık kaldırma, zıplama, minyatür ok ve yay yarışması, kickball gibi değişik oyunların da mekânıdır. Eskimo dansı, Batılıların anladığı danstan oldukça farklı, seslerin genelde kısa ünlemlerden oluştuğu, çalgı olarak def benzeri davullarla ritim verilen maskelerle yapılan şamanistik bir törendir.
İnyupiklerde bugün açık havada yapılan Nalukataq şenlikleri, eskiden qargi içinde olur ve öldürülen balinanın ruhunun yatışması için şamanlarca (aŋatkuq) ritüel yapılırdı.
Yupiklerde (Bladder Festival) bayramı qasgi içinde yapılır ve 5-6 gün sürerdi. Eskiden sonu cinsel aktivite ile biten bu bayram yıllar önce terkedilmiştir ve bugün yeniden keşfedilerek daha çok dans yönüyle folklorik değer taşımaktadır.
Okul
Köyün erkeklerinin erkek çocuklarıyla birlikte kaldıkları qasgiler aynı zamanda okul görevi de görürlerdi. İnyupik, Yupik ve Çupiklerin çetin coğrafyada hayatta kalma teknik ve bilgilerinin genç kuşaklara öğretilmesinde yüzyıllardır tek kurum Qasgilerdi. İyi bir avcı ya da balıkçı nasıl olunur, hangi hayvanlar hangi mevsimde nerede bulunur ve avlanır, neler yenir, nelerden sakınılır gibi yaşam için gerekli bilgi ve deneyimlerin paylaşıldığı yerlerdi. Evlilikte yapılması gerekenlerden tutun yapılmaması gereken şamanistik tabulara kadar hemen hemen her şeyin konuşulduğu Qasgiler, geleneksel hikâyelerin sıkça anlatıldığı mekânlardı. Bu masal ve hikâyeler daha çok efsanelere ya da avcılık serüvenlerine dayanıyordu.
Çocukarın, çetin Eskimo coğrafyasında sağ kalmalarını sağlayacak her türlü bilgi ve deneyimi öğrendikleri qargiler kimi zaman okullara rakip olarak görülmektedir. Uzman eğitimciler Batı tarzı okullarla qargilerin rakip olamayacağını ve birbirlerini tamamlayıcı olduğunu dile getirirler.
1890 lı yıllarda Hristiyan misyonerler Kuzey Alaska'ya geldiğinde her köyde qargi bulunurdu. Misyonerlik faaliyetleri için qargiler bulunmaz bir fırsattı.
Yasaklar
Eskimo köy odası yalnızca erkeklerin ve erkek çocukların kışı geçirmesi için tasarlanmıştır. Qargiye kapanma genelde sonbaharda kışa doğru başlar ve kışın ortalarında eğlence en doruğuna ulaşırdı. Kadınlar yalnızca eş ve çocuklarına yemek getirmek için uğrarlardı. Dans yapılacağı zaman kadın ve kızların köy odasına katılmalarına ses çıkarılmazdı. Kadınlar kendi normal evlerinde kalırlardı. Küçük Diomede Adası İnyupiklerinde yakıt ve gıdanın kısıtlı olduğu zamanlarda kadın ve kızların da normal ev yerine köy odasında kalmaları zorunluluktu
Arkeoloji
Kargiler, yarı yarıya toprağa gömülü olduğundan Arktik bölgedeki en önemli ve belirgin arkeolojik kalıntıları oluştururlar. Tarihöncesi dönemlerden kalma kalıntıları bulunmaktadır.
Ayrıca bakınız
- Aleut evi (ulax̂)
Kaynakça
- ^ "Subsistence-Nerangnaqsaraput". 23 Haziran 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2012.
- ^ "Qaygiq (Men's House),by Dr. John Pingayak (Çupiklerde)". 25 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2012.
- ^ Susan W. Fair, Alaska Native Art: Tradition, Innovation, Continuity 22 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ . 28 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2012.
- ^ . 30 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2012.
- ^ a b Carol Zane Jolles (2006), Iñupiaq Maritime Hunters: Summer SubsistenceWork in Diomede, in Circumpolar Lives and Livelihood, A Comparative Ethnoarchaeology of Gender and Subsistence[], edited by Robert Jarvenpa and Hetty Jo Brombach, University of Nebraska Press, Lincoln and London, 2006
- ^ . 21 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2012.
- ^ Ernest S. Burch, Jr (2006), Social life in northwest Alaska: the structure of Iñupiaq Eskimo nations
- ^ Margaret B. Blackman (1992), Sadie Brower Neakok: An Inupiaq Woman
- ^ "Qasgim Aklui". 1 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2012.
- ^ . 9 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2012.
- ^ . 4 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2012.
- ^ The Yup'ik of Western Alaska 18 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Source of Information: Fienup-Riordan, A. (1990). Eskimo essays. New Brunswick, NJ: Rutgers University Press. )
- ^ . 30 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2012.
- ^ James M. Savelle (2002), The Umialiit-Kariyit Whaling Complex and Prehistoric Thule Eskimo Social Relations in the Eastern Canadian Arctic 2 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Bulletin of National Museum of Ethnology 27(1): 159–188 (2002)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Eskimo koy odasi Inyupikce Qargi Yupikce Qasgi Dogu Kanada Inuitcesi Qaggiq ᖃᒡᒋᖅ Ingilizce karigi qalegi kashim community house traditional community house communal men s house men s community house men s house ceremonial house council house dance house communal gathering place Kanada da Inuitler Alaska da Inyupikler Yupikler ile Nunivak Cupiklerinde Sibirya da ise yalnizca Naukan Yupiklerinde gorulen geleneksel yapi ve yapilanmadir Yalnizca erkeklerce kullanilan genelde yari yariya topraga gomulu tek odali genis ve buyuk evdir Eskimolara komsu olan ve onlarin kulturunden etkilenen Alaska Atabasklarindan Deginaklar ile Holikacuklarda da gorulurYarisina kadar yere gomulu olan ve kisin yalnizca erkeklerin kullandigi koy odasi ya da Inyupik Qargi si Point Hope Alaska 1885 agac kitliginda Gronland balinasinin kemikleri yapi malzemesi olarak kullanilmisModern qargi icinde dans icin calinan Eskimo davullari qiḷaun ve davulcular qiḷaurraqti Barrow 2007Qasgiq tasviri Yupikler Genelde akrabalardan kurulu koylerde nufusun buyuklugune gore bir ya da birkac koy odasi bulunabilir Yalnizca yetiskin erkeklerin ve erkek cocuklarin alindigi qargiler Yupik ve Inyupik toplumunun sosyallesmesinde en onemli yapilanmadir Burada gecmisin bilgi birikimi ve gelenegi yetiskinlerce degisik yontemlerle cocuk ve genclere aktarilir Erkek erkege belden asagi bilgiler de dahil her turlu bilgi ve deneyimin topluluga aktarilmasi direkt bilgilendirici konusmayla olabilecegi gibi meddah tarzi hikaye anlatimina da gidilir Yakinda olmus olaylardan tutun gecmiste olan her turlu olayin yeri geldiginde anlatildigi ortamlardir Dans senlik ve bayramlar da burada yapilirdi Kismen Turkiye deki yapilanmasina benzer Gecmiste her klanin 200 ila 400 kisiyi alabilen yarisina kadar yere gomulu buyuk toplumsal konutu Nyӈlyu Nenglyu Ninlu bulundugu icin koy odasi yapilanmasi Sibirya Yupiklerinde gorulmez Sibirya daki Eskimolar icinde yalnizca Naukan Yupiklerinde gorulur Gunumuzde qargi yapilanmasi sehirlesmenin ve modernlesmenin goruldugu yerlerde diger geleneklerle birlikte terk edilmektedir Olanlarda da zamanin sartlarina uygun degisimler gozlenmektedir Yeniden canlandirilsa da daha cok folklorik toplanma salonu olarak gorulmektedir AdlandirmaIngilizcede kullanilan kashim adi Yupikce qasgim qasgiq in relative ya da iyelik hali kelimesinden gelir Koy odasi yapilanmasinin goruldugu Eskimo halklari ve Atabask Deginaklar ve bu yapilanma icin kullandiklari adlar Eskimo koy odasi dil tekil ikil cogulNaukan Yupikcesi QaygiAlaska Yupikcesi Qasgi Qasgiq QasgitChevak Cupikcesi Qaygiq QaygitNunivak Cupikcesi KiiyarInyupikce Alaska Qargi Qargik Qargich QargitInyupikce Kucuk Diomede Adasi Qaġsriq Qaġsrik QaġsritInyupikce King Adasi Qagzriq Qagzrik QagzritBati Kanada Inuitcesi QadjgiqDogu Kanada Inuitcesi Qaggiq ᖃᒡᒋᖅDeginakca Alaska Atabasklarindan traltth etYapiQargi girisinde Eskimolar Stebbins Alaska 1900 Ters cevrilmis korunakli bir kayik umiak alti da qargi olarak kullanilsa da genelde yari yariya topraga gomulu tek odali genis ve buyuk evdir Koy odasinin yapi malzemesi olarak icbolgedeki Kizilderili topraklarindan sel sularina kapilip sahile tasinan agac kutukleri ya da Point Hope Alaska gibi balina avinin yogun yapildigi yerlerde balina kemikleriyle yapilirdi Yari yariya topraga gomulu olup yan ve tavani kutuk ya da kemiklerle yurt cadiri biciminde catilarak dis yuzeyi ve catisi toprakla ortulurdu ve girisi magara hissini verir Kanada da Nunavut ta topraga gomulmeden kar yuzeyinde buyuk iglu biciminde de yapilir Ustu toprakla ortulen Qasgiler kucuk bir hoyuk gibi tumsek gorunumludur Yapiminda koyun butun erkekleri calisirdi Toprak kazilir dalgalarin kiyiya surukledigi odun ve kutukler kullanarak duvar ve catisi yapilir uzerine kuru ot yiginlari konarak uzeri toprakla ortulurdu Catidan acilan cikarilabilir pencereye cam olarak balina ya da morsun karinzari gerilir Taban yaygisi olarak daha onceden toplanan kuru otlar serilir Qasginin ortasinda ates cukuru bulunur Duvara yakin kiyilarda oturma ve yatma sekileri yapilir Yaslilar koselere otururken yasca kucuk genc ve cocuklar duvarin merkezine dogru siralanirdi Qasgide bulunan araclar icinde su kovasi ve suyun icilmesi icin kepce erkeklerin ortak kullanimindadir Dort parcadan olusan ates yakma takimi taban olarak yari delik tahta parcasi delige sokulan iki karis boyunda bir cubuk ve cubuga birkac dolamayla sarilan bir ip ve cubugun ust ucuna takilip agizda tutulan yari delik parcadan olusur Tabandaki tahtanin tutusmasi icin ip cubuga gergince surtulerek donmesi saglanir Icinde balik ya da balina yagi yakilan tastan lamba kabi ve onun agactan ayakligi qasginin aydinlatilmasi icin yeterliydi Bakimi erkeklerce yapilan lambalar yalnizca qasgilerde olur kadinlarin da kaldigi normal evlerde lamba kullanilmazdi Bunlarin disinda davetsiz konuklar icin de bir balta silah olarak bekletilirdi Davul gibi dans malzemeleri de Qasgide muhafaza edilirdi Karin zarindan yapildigi icin davullar dansa kadar atesten etkilenmeyecekleri bir yerde tutulurdu TorenlerNunivak Cupikleri maskeli danslarini gecmiste kiiyar icinde sergilerlerdi Nunivak Adasi 1927Nunivak davulu 1927 Qargi erkekler arasinda oynanan gures agirlik kaldirma ziplama minyatur ok ve yay yarismasi kickball gibi degisik oyunlarin da mekanidir Eskimo dansi Batililarin anladigi danstan oldukca farkli seslerin genelde kisa unlemlerden olustugu calgi olarak def benzeri davullarla ritim verilen maskelerle yapilan samanistik bir torendir Inyupiklerde bugun acik havada yapilan Nalukataq senlikleri eskiden qargi icinde olur ve oldurulen balinanin ruhunun yatismasi icin samanlarca aŋatkuq rituel yapilirdi Yupiklerde Bladder Festival bayrami qasgi icinde yapilir ve 5 6 gun surerdi Eskiden sonu cinsel aktivite ile biten bu bayram yillar once terkedilmistir ve bugun yeniden kesfedilerek daha cok dans yonuyle folklorik deger tasimaktadir OkulKoyun erkeklerinin erkek cocuklariyla birlikte kaldiklari qasgiler ayni zamanda okul gorevi de gorurlerdi Inyupik Yupik ve Cupiklerin cetin cografyada hayatta kalma teknik ve bilgilerinin genc kusaklara ogretilmesinde yuzyillardir tek kurum Qasgilerdi Iyi bir avci ya da balikci nasil olunur hangi hayvanlar hangi mevsimde nerede bulunur ve avlanir neler yenir nelerden sakinilir gibi yasam icin gerekli bilgi ve deneyimlerin paylasildigi yerlerdi Evlilikte yapilmasi gerekenlerden tutun yapilmamasi gereken samanistik tabulara kadar hemen hemen her seyin konusuldugu Qasgiler geleneksel hikayelerin sikca anlatildigi mekanlardi Bu masal ve hikayeler daha cok efsanelere ya da avcilik seruvenlerine dayaniyordu Cocukarin cetin Eskimo cografyasinda sag kalmalarini saglayacak her turlu bilgi ve deneyimi ogrendikleri qargiler kimi zaman okullara rakip olarak gorulmektedir Uzman egitimciler Bati tarzi okullarla qargilerin rakip olamayacagini ve birbirlerini tamamlayici oldugunu dile getirirler 1890 li yillarda Hristiyan misyonerler Kuzey Alaska ya geldiginde her koyde qargi bulunurdu Misyonerlik faaliyetleri icin qargiler bulunmaz bir firsatti YasaklarEskicag Qargi kalintisi Barrow Alaska Eskimo koy odasi yalnizca erkeklerin ve erkek cocuklarin kisi gecirmesi icin tasarlanmistir Qargiye kapanma genelde sonbaharda kisa dogru baslar ve kisin ortalarinda eglence en doruguna ulasirdi Kadinlar yalnizca es ve cocuklarina yemek getirmek icin ugrarlardi Dans yapilacagi zaman kadin ve kizlarin koy odasina katilmalarina ses cikarilmazdi Kadinlar kendi normal evlerinde kalirlardi Kucuk Diomede Adasi Inyupiklerinde yakit ve gidanin kisitli oldugu zamanlarda kadin ve kizlarin da normal ev yerine koy odasinda kalmalari zorunluluktuArkeolojiKargiler yari yariya topraga gomulu oldugundan Arktik bolgedeki en onemli ve belirgin arkeolojik kalintilari olustururlar Tarihoncesi donemlerden kalma kalintilari bulunmaktadir Ayrica bakinizAleut evi ulax Kaynakca Subsistence Nerangnaqsaraput 23 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Agustos 2012 Qaygiq Men s House by Dr John Pingayak Cupiklerde 25 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Agustos 2012 Susan W Fair Alaska Native Art Tradition Innovation Continuity 22 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde 28 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Agustos 2012 30 Agustos 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Agustos 2012 a b Carol Zane Jolles 2006 Inupiaq Maritime Hunters Summer SubsistenceWork in Diomede in Circumpolar Lives and Livelihood A Comparative Ethnoarchaeology of Gender and Subsistence olu kirik baglanti edited by Robert Jarvenpa and Hetty Jo Brombach University of Nebraska Press Lincoln and London 2006 21 Agustos 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Agustos 2012 Ernest S Burch Jr 2006 Social life in northwest Alaska the structure of Inupiaq Eskimo nations Margaret B Blackman 1992 Sadie Brower Neakok An Inupiaq Woman Qasgim Aklui 1 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Agustos 2012 9 Agustos 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Agustos 2012 4 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Agustos 2012 The Yup ik of Western Alaska 18 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Source of Information Fienup Riordan A 1990 Eskimo essays New Brunswick NJ Rutgers University Press 30 Haziran 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Agustos 2012 James M Savelle 2002 The Umialiit Kariyit Whaling Complex and Prehistoric Thule Eskimo Social Relations in the Eastern Canadian Arctic 2 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bulletin of National Museum of Ethnology 27 1 159 188 2002