Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Eskimo maskeleri, hem Yupik hem de İnuit kolundan Eskimoların dans ya da şamanistik törenlerde kullandıkları maskelerdir. Malzeme olarak kuru odun, deri, kemik, boynuz, tüy, saç gibi şeyler kullanılır ve genelde parlak boyayla boyanır. Erken Paleo-Eskimo ve erken Dorset kültüründen kalan morsun fildişinden yapılma minyatür maskeler bulunmuştur. Günümüzde Eskimolar arasında Alaska Yupikleri özellikle maskeleriyle öne çıkarlar.
Adlandırma
| Dil | Şaman maskesi | Yüz maskesi | Yüz (face) | Parmak maskesi (finger maskesttes) | Açıklama |
| Aleutça | sagimaaglux̂ | sagimaĝix̂ | |||
| Supikçe (Batı: Kodiak) | giinaquq | giinaq | giinaruangcut | ||
| Supikçe (Doğu:Kenai & Prince William Sound) | maaskaaq | ggiinaq (Chenega) gginaq, ginaq (Nanwalek, Port Graham, Tatitlek) | |||
| Sibirya Yupikçesi | gginaqwaaq | ||||
| Yupikçe (Kuskokwim) | nepcetaq | kegginaquq | kegginaq | taruyamaarutek | < kegginaq + -quq |
| Yupikçe (Yukon) | nepcetaq | kegginaquq | kegginaq | tegumiak | < kegginaq + -quq |
| Yupikçe (Aşağı Yukon) | avangcaq | ||||
| Nunivak Çupikçesi | agayu | caumaller | tegumiar | agayu- «to pray» | |
| İnyupikçe (North Slope, Kotzebue) | kiiñaġuq | kiiñaq | < kiiñaq + -ġuq | ||
| İnyupikçe (Kobuk) | kigiñaŋŋuaq | kigiñaq | |||
| İnyupikçe (King Adası) | kiinauq | ||||
| Batı Kanada İnuitçesi | |||||
| Doğu Kanada İnuitçesi | ᑮᓇᕐᐸᒃ kiinaqpak ᑮᓇᙳᐊᖅ kiinannguaq | fake/plays face | |||
| Grönland İnuitçesi (Batı) | kiinarpak kiinappak | kiinaq | huge face | ||
| Grönland İnuitçesi (Doğu) | kiiaappak |
Tarih
Arkeolojik sitlerden elde edilen buluntulara göre Eskimo maskelerinin ilk örnekleri dönemiyle Erken Dorset Kültürü döneminden kalmadır. Bu maskeler hayvan ruhlarının kişiselleştirilmiş biçimde temsil edildiği ritüeller gibi ayinlerde kullanıldığına inanılmaktadır.
Malzeme
Sibirya Yupikleri, Grönland balinasından elde edilen balina çubuğunun esnek oluşu dolayısıyla geleneksel danslarda maske malzemesi olarak kullanır.
Halklarına göre maskeler
Yupik maskeleri
Yupikler Eskimo maske geleneğini sürdürdükleri gibi Alaska yerli sanatında da maskeleriyle öne çıkarlar. Dansta kegginaquq denen yüz maskeleri (İng. forehead masks) yanında tegumiak ya da taruyamaarutek denen parmak maskeleri (finger maskettes) de kullanılır. Şamanların kullandığı yüz maskelerine nepcetaq denir. Tek ya da çift olabilirler. Boyu birkaç inç, ağırlığı da birkaç kilo gelebilir. Yapımında birkaç kişinin emeği bulunabilir. Avın bereketli geçmesi için kullanılır. Maskeler törenlerde geleneksel olarak kullanıldıktan sonra imha edilir. Maskelerde labret, dövme, kar gözlüğü gibi aksesuarlar da kullanılır. Yupik maskeleri sürrealist değildir ve mücevher tasarımcılarına da ilham kaynağı olur.
İnyupik maskeleri
Kuzey ve Kuzeybatı Alaska'da yaşayan İnyupiklerde maske (kiiñaġuq, kigiñaŋŋuaq < kiiñaq «surat») Güney ve Güneybatı Alaska'da yaşayan Yupiklerdeki kadar önem arzetmez. Şamanizmin yıkılmasından sonra maskelerin kullanım yeri öncelikle danslardır ve maskenin temsil ettiği doğaüstü kimliğe bürünme belirgin değildir. Maskeler törenlerde (Kivgiq, Uingarung) kullanılmak üzere yapılır ve dekoratif değildir. Kivgiq bayramında giyilen maskeler dalgıç kuşu derisinden ya da kuzgun başından oluşur. Dalgıç kuşlarının eti yense de daha çok maske yapımı için avlanılır. Yupik kadınlarında dansta görgü gereği bir halkayla parmaklara geçirilen yelpaze biçimli parmak maskeleri (Yupikçe tegumiak) oldukça yaygınken, İnyupiklerde bu uygulama çok az görülür. Balina avcısı İnyupiklerin maskeli bayramları vardır ve bu bayramlarda maskeler kullanılır. Fakat, 20. yüzyılın başlarında Hristiyan misyonerlerin baskısıyla bu maskele törenler yapılmaz olmuştur.Seward Yarımadasındaki Qawiaraq İnyupikleri maske yapımında sahile vuran kuru ağaç kütüklerini kullanır ve kızılağaç kabuğundan elde edilen kırmızı ile söğüt ağacından elde edilen siyah renkle boyanır
Yeni maskeler
Brooks Sıradağlarında İçbölgede yaşayan Nunamiut İnyupiklerinde rengeyiği derisinden ve postundan yapılan maskeler Noel zamanı kutlamaları neşelendirmek amacıyla 1950 lerde Bob Ahgook, Justus Mekiana ve Zaccharias Hugo tarafından yapılmaya başlanmış ve zamanla bir gelenek hâline dönüşmüştür.
Kaynakça
- ^ Fienup-Riordan 1994: 206
- ^ a b Hessel & Hessel 1998: 12–13
- ^ Oosten 1997: 90–91
- ^ The Living Tradition of Yup'ik Masks; Ann Feinup-Riordan; University of Washington Press, Seattle 1996.
- ^ . 25 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2008.
- ^ Ray, Dorothy (1967). Eskimo Masks: Art and Ceremony. University of Washington Press.
- ^ Reif, Rita (1997). "Masks with the Power of Transfiguration". New York Times.
- ^ Feinup-Riordan, Ann (2005). Yup'ik Elders at the Ethnologisches Museum Berlin: Fieldwork Turned on Its Head. University of Washington Press.
- ^ http://arctic.synergiesprairies.ca/arctic/index.php/arctic/article/download/1129/1155 []
- ^ (PDF). 16 Nisan 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2012.
- ^ a b c Robert F. Spencer (1959), The North Alaskan Eskimo, a study in ecology and society, Smithsonian Institution, Bureau of American Wthnology Bulletin 171
- ^ Thomas F. Johnston (1976), The Eskimo Songs of Northwestern Alaska 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19
- ^ . 18 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2012.
- ^ . 18 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2012.
- ^ Simon Paneak Memorial Museum : Skin Masks[]
Bibliyografya
- Barüske, Heinz (1969). "Wie das Leben entstand". Eskimo Märchen. Die Märchen der Weltliteratur (Almanca). Düsseldorf • Köln: Eugen Diederichs Verlag. ss. 6-13. The tale title means: “The way life appeared”; the book title means: “Eskimo tales”; the series means: “The tales of world literature”.
- Burch, Ernest S. (junior); Forman, Werner (1988). The Eskimos. Norman, Oklahoma 73018, USA: University of Oklahoma Press. ISBN .
- Fienup-Riordan, Ann (1994). Boundaries and Passages: Rule and Ritual in Yup'ik Eskimo Oral Tradition. Norman, OK: University of Oklahoma Press.
- Hessel, Ingo; Hessel, Dieter (1998). Inuit Art. An introduction. foreword by George Swinton. 46 Bloomsbury Street, London WCIB 3QQ: British Museum Press. ISBN .
- Kleivan, Inge; Sonne, B. (1985). Eskimos: Greenland and Canada. Iconography of religions, section VIII, "Arctic Peoples", fascicle 2. Leiden, The Netherlands: Institute of Religious Iconography • State University Groningen. E.J. Brill. ISBN .
- Mauss, Marcel (1979) [c1950]. Seasonal variations of the Eskimo: a study in social morphology. in collab. with Henri Beuchat; translated, with a foreword, by James J. Fox. Londra: Routledge & Kegan Paul. ISBN .
- Oosten, Jarich G. (1997). "Cosmological Cycles and the Constituents of the Person". S. A. Mousalimas (Ed.). Arctic Ecology and Identity. ISTOR Books 8. Budapest • Los Angeles: Akadémiai Kiadó • International Society for Trans-Oceanic Research. ss. 85-101. ISBN .
- Thomas, Lesley (2008). (PDF). Sacred Hoop Magazine, 59. ISSN 1364-2219. 9 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2012.
- (1996). A sámán. Bölcsesség • hit • mítosz (Macarca). Budapeşte: Magyar Könyvklub • Helikon Kiadó. ISBN . Translation of the original: The Shaman (Living Wisdom). Duncan Baird. 1995.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Eskimo maskeleri hem Yupik hem de Inuit kolundan Eskimolarin dans ya da samanistik torenlerde kullandiklari maskelerdir Malzeme olarak kuru odun deri kemik boynuz tuy sac gibi seyler kullanilir ve genelde parlak boyayla boyanir Erken Paleo Eskimo ve erken Dorset kulturunden kalan morsun fildisinden yapilma minyatur maskeler bulunmustur Gunumuzde Eskimolar arasinda Alaska Yupikleri ozellikle maskeleriyle one cikarlar Yupik maskesiYupik maskesiElinde yaba gibi el maskesi inglukellriik unatnquak ayautaunatek olan Yupik samani Angalkuq ya da Angalkuk ve hasta cocuk mikelnguq Nushagak 1890 larAdlandirmaDil Saman maskesi Yuz maskesi Yuz face Parmak maskesi finger maskesttes AciklamaAleutca sagimaaglux sagimaĝix Supikce Bati Kodiak giinaquq giinaq giinaruangcutSupikce Dogu Kenai amp Prince William Sound maaskaaq ggiinaq Chenega gginaq ginaq Nanwalek Port Graham Tatitlek Sibirya Yupikcesi gginaqwaaqYupikce Kuskokwim nepcetaq kegginaquq kegginaq taruyamaarutek lt kegginaq quqYupikce Yukon nepcetaq kegginaquq kegginaq tegumiak lt kegginaq quqYupikce Asagi Yukon avangcaqNunivak Cupikcesi agayu caumaller tegumiar agayu to pray Inyupikce North Slope Kotzebue kiinaġuq kiinaq lt kiinaq ġuqInyupikce Kobuk kiginaŋŋuaq kiginaqInyupikce King Adasi kiinauqBati Kanada InuitcesiDogu Kanada Inuitcesi ᑮᓇᕐᐸᒃ kiinaqpak ᑮᓇᙳᐊᖅ kiinannguaq fake plays faceGronland Inuitcesi Bati kiinarpak kiinappak kiinaq huge faceGronland Inuitcesi Dogu kiiaappakTarihArkeolojik sitlerden elde edilen buluntulara gore Eskimo maskelerinin ilk ornekleri donemiyle Erken Dorset Kulturu doneminden kalmadir Bu maskeler hayvan ruhlarinin kisisellestirilmis bicimde temsil edildigi ritueller gibi ayinlerde kullanildigina inanilmaktadir MalzemeSibirya Yupikleri Gronland balinasindan elde edilen balina cubugunun esnek olusu dolayisiyla geleneksel danslarda maske malzemesi olarak kullanir Halklarina gore maskelerYupik maskeleri Yupikler Eskimo maske gelenegini surdurdukleri gibi Alaska yerli sanatinda da maskeleriyle one cikarlar Dansta kegginaquq denen yuz maskeleri Ing forehead masks yaninda tegumiak ya da taruyamaarutek denen parmak maskeleri finger maskettes de kullanilir Samanlarin kullandigi yuz maskelerine nepcetaq denir Tek ya da cift olabilirler Boyu birkac inc agirligi da birkac kilo gelebilir Yapiminda birkac kisinin emegi bulunabilir Avin bereketli gecmesi icin kullanilir Maskeler torenlerde geleneksel olarak kullanildiktan sonra imha edilir Maskelerde labret dovme kar gozlugu gibi aksesuarlar da kullanilir Yupik maskeleri surrealist degildir ve mucevher tasarimcilarina da ilham kaynagi olur Inyupik maskeleri Kuzey ve Kuzeybati Alaska da yasayan Inyupiklerde maske kiinaġuq kiginaŋŋuaq lt kiinaq surat Guney ve Guneybati Alaska da yasayan Yupiklerdeki kadar onem arzetmez Samanizmin yikilmasindan sonra maskelerin kullanim yeri oncelikle danslardir ve maskenin temsil ettigi dogaustu kimlige burunme belirgin degildir Maskeler torenlerde Kivgiq Uingarung kullanilmak uzere yapilir ve dekoratif degildir Kivgiq bayraminda giyilen maskeler dalgic kusu derisinden ya da kuzgun basindan olusur Dalgic kuslarinin eti yense de daha cok maske yapimi icin avlanilir Yupik kadinlarinda dansta gorgu geregi bir halkayla parmaklara gecirilen yelpaze bicimli parmak maskeleri Yupikce tegumiak oldukca yayginken Inyupiklerde bu uygulama cok az gorulur Balina avcisi Inyupiklerin maskeli bayramlari vardir ve bu bayramlarda maskeler kullanilir Fakat 20 yuzyilin baslarinda Hristiyan misyonerlerin baskisiyla bu maskele torenler yapilmaz olmustur Seward Yarimadasindaki Qawiaraq Inyupikleri maske yapiminda sahile vuran kuru agac kutuklerini kullanir ve kizilagac kabugundan elde edilen kirmizi ile sogut agacindan elde edilen siyah renkle boyanirYeni maskelerBrooks Siradaglarinda Icbolgede yasayan Nunamiut Inyupiklerinde rengeyigi derisinden ve postundan yapilan maskeler Noel zamani kutlamalari neselendirmek amaciyla 1950 lerde Bob Ahgook Justus Mekiana ve Zaccharias Hugo tarafindan yapilmaya baslanmis ve zamanla bir gelenek haline donusmustur Kaynakca Fienup Riordan 1994 206 a b Hessel amp Hessel 1998 12 13 Oosten 1997 90 91 The Living Tradition of Yup ik Masks Ann Feinup Riordan University of Washington Press Seattle 1996 ISBN 0 295 97501 6 25 Eylul 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Eylul 2008 Ray Dorothy 1967 Eskimo Masks Art and Ceremony University of Washington Press Reif Rita 1997 Masks with the Power of Transfiguration New York Times Feinup Riordan Ann 2005 Yup ik Elders at the Ethnologisches Museum Berlin Fieldwork Turned on Its Head University of Washington Press http arctic synergiesprairies ca arctic index php arctic article download 1129 1155 olu kirik baglanti PDF 16 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 25 Kasim 2012 a b c Robert F Spencer 1959 The North Alaskan Eskimo a study in ecology and society Smithsonian Institution Bureau of American Wthnology Bulletin 171 Thomas F Johnston 1976 The Eskimo Songs of Northwestern Alaska 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Arctic Vol 29 No 1 1976 pp 7 19 18 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Kasim 2012 18 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Kasim 2012 Simon Paneak Memorial Museum Skin Masks olu kirik baglanti BibliyografyaBaruske Heinz 1969 Wie das Leben entstand Eskimo Marchen Die Marchen der Weltliteratur Almanca Dusseldorf Koln Eugen Diederichs Verlag ss 6 13 The tale title means The way life appeared the book title means Eskimo tales the series means The tales of world literature Burch Ernest S junior Forman Werner 1988 The Eskimos Norman Oklahoma 73018 USA University of Oklahoma Press ISBN 0 8061 2126 2 Fienup Riordan Ann 1994 Boundaries and Passages Rule and Ritual in Yup ik Eskimo Oral Tradition Norman OK University of Oklahoma Press Hessel Ingo Hessel Dieter 1998 Inuit Art An introduction foreword by George Swinton 46 Bloomsbury Street London WCIB 3QQ British Museum Press ISBN 0 7141 2545 8 Kleivan Inge Sonne B 1985 Eskimos Greenland and Canada Iconography of religions section VIII Arctic Peoples fascicle 2 Leiden The Netherlands Institute of Religious Iconography State University Groningen E J Brill ISBN 90 04 07160 1 Mauss Marcel 1979 c1950 Seasonal variations of the Eskimo a study in social morphology in collab with Henri Beuchat translated with a foreword by James J Fox Londra Routledge amp Kegan Paul ISBN 0 415 33035 1 Oosten Jarich G 1997 Cosmological Cycles and the Constituents of the Person S A Mousalimas Ed Arctic Ecology and Identity ISTOR Books 8 Budapest Los Angeles Akademiai Kiado International Society for Trans Oceanic Research ss 85 101 ISBN 963 05 6629 X Thomas Lesley 2008 PDF Sacred Hoop Magazine 59 ISSN 1364 2219 9 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 25 Kasim 2012 1996 A saman Bolcsesseg hit mitosz Macarca Budapeste Magyar Konyvklub Helikon Kiado ISBN 963 208 361 X Translation of the original The Shaman Living Wisdom Duncan Baird 1995