Tunus, resmî adıyla Tunus Cumhuriyeti (Arapça: الجمهورية التونسية, el-Cumhûriyyetü’t-Tûnisiyye), Kuzey Afrika'da, Akdeniz'e kıyısı olan bir ülkedir. Kurucusu Habib Burgiba'dır. Batısında Cezayir, doğusunda Libya ve Akdeniz, Kuzeyinde de Akdeniz yer alır. Ülkenin güney kısmını Büyük Sahra Çölü kaplar.
Tunus | |||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Slogan Arapça: حرية، كرامة، عدالة، نظام "Ḥurrīyah, Karāma, 'Adālah, Niẓām" "özgürlük, haysiyet, adalet ve düzen" | |||||||||||||||||||||
Başkent ve en büyük şehir | Tunus | ||||||||||||||||||||
Resmî dil(ler) | Arapça | ||||||||||||||||||||
Tunus Arapçası Berberice Fransızca (idari, ticari ve eğitim) İngilizce | |||||||||||||||||||||
Etnik gruplar | Arap-Berberi %98, Avrupalı %1, Yahudi ve diğerleri %1 | ||||||||||||||||||||
Demonim | Tunuslu | ||||||||||||||||||||
Hükûmet | Üniter yarı başkanlık cumhuriyeti | ||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Yasama organı | Halk Temsilcileri Meclisi | ||||||||||||||||||||
Kuruluş | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Yüzölçümü | |||||||||||||||||||||
• Toplam | 163610 km2 (92.) | ||||||||||||||||||||
• Su (%) | 5.04 | ||||||||||||||||||||
Nüfus | |||||||||||||||||||||
• 2020 tahminî | 11.708.370 (81..) | ||||||||||||||||||||
• Yoğunluk | 71.65/km2 (110.) | ||||||||||||||||||||
GSYİH (SAGP) | 2020 tahminî | ||||||||||||||||||||
• Toplam | 127,325 milyar $ (83.) | ||||||||||||||||||||
• Kişi başına | 10.594 $ (108..) | ||||||||||||||||||||
GSYİH (nominal) | 2021 tahminî | ||||||||||||||||||||
• Toplam | 44,265 milyar $ (90.) | ||||||||||||||||||||
• Kişi başına | 3.683 $ (123.) | ||||||||||||||||||||
Gini (2017) | 35.8 orta | ||||||||||||||||||||
İGE (2019) | 0.740 yüksek · 95. | ||||||||||||||||||||
Para birimi | Tunus dinarı (TND) | ||||||||||||||||||||
Zaman dilimi | UTC+1 (OAS) | ||||||||||||||||||||
Trafik akışı | sağ | ||||||||||||||||||||
Telefon kodu | +216 | ||||||||||||||||||||
İnternet alan adı | .tn |
Tarihçe
Tunus, Fenike kökenli Kartaca Uygarlığıyla anılır. Kartacalılar, Sicilya ve İspanya'ya kadar koloniler kurmuşlardır. Yeni kurulmakta olan Roma İmparatorluğu için ilk gerçek tehdit olmuşlardır. Ama Pön Savaşları sonucu yenilip Tunus'tan sürülmüşlerdir. Roma egemenliğinde Afrika Eyaleti olarak yönetilmiştir.
Tunus, 16 Ağustos 1534 tarihinde Barbaros Hayreddin Paşa tarafından Hafsi egemenliğine son verilmesiyle Osmanlı İmparatorluğu hâkimiyetine girdi. Ancak V. Karl, 1535 yılında bölgeyi geri aldı ve İspanyol İmparatorluğu'nun kontrolünde Hafsî Hanedanı'nın yönetimine bıraktı. Başşehir Tunus 1574 yılına kadar tekrar Hafsi Hanedanlığı'nın elinde kaldı. Bu arada Barbaros Hayreddin Paşa ve Turgut Reis 1556’da Gafsa’yı, 1558’de Kayrevan’ı ele geçirdiler. Tunus’un doğu ve güney sahilleri Osmanlı himayesi altına girdi. Cerbe Adası deniz üssü olarak kullanıldı. Barbaros Hayreddin Paşa, İspanya’daki Endülüslü Müslümanlardan 100.000 kadarını kurtararak Kuzey Afrika’ya getirdi.[] 13 Eylül 1574’te Uluç Ali Reis ile Sinan Paşa, Tunus şehrini (Halkul-Vad Kalesi'ni), ele geçirmek suretiyle bütün Tunus, Osmanlı Devletinin bir eyaleti haline geldi. 1881'de Fransa ile yapılan Bardo Antlaşması ile bu ülkenin himayesine girmiştir.
20 Mart 1956'da Fransa'dan bağımsızlığını kazanan Tunus, 1957 ile 1969 arası Başbakanlık makamını kaldırmıştır.
2010-2011 olayları
Tunus'ta halkın pahalılık isyanı 23 yıllık lideri devirdi. Devlet Başkanı Zeynel Abidin Bin Ali Tunus'u terk etti. Bazı akrabaları tutuklandı. Partisi kapatıldı. Bin Ali'nin Suudi Arabistan'da olduğu doğrulandı.
Ülkede etkili Müslüman birliklerinin çağrısıyla düzenlenen gösteride, Başbakan Samir Rifai'nin hükûmetinin devrilmesi çağrısı yapıldı.
Coğrafya
Kuzey Afrika'da bulunan Tunus, Mağrip Bölgesi'nin en küçük ülkesidir. Sicilya Boğazı ile Avrupa kıtasından ayrılan Tunus, Avrupa'ya 140 km uzaklıktadır. Dağlar kıyıya paralel uzanmaktadır. Ülkenin güneyinde birçok mevsimsel sığ gölü ve vardır.
Tunus'un Cezayir ile 965 km, Libya ile 495 km sınırı vardır.
Siyaset
Tunus, Arap Baharı'nın ardından çok partili demokrasiye geçen ilk ülkedir. 23 Ekim 2011 tarihinde ilk seçimi En Nahda'nın kazanmasını ardından ülkede rejim tartışmaları başladı. Tunus halkı, İslamcıların yapısal değişiklik girişimlerine karşı yoğun sokak gösterileri düzenledi. En Nahda, diğer Arap ülkelerine göre daha eğitimli bir nüfusa, güçlü bir orta sınıfa ve sendikalara sahip olan Tunus'ta 2011 seçimlerini kazanmasına rağmen iktidarın tamamını elde edemedi. Şeriat hükümlerini anayasaya aktarma kararı alındığında da büyük bir dirençle karşılaştı. Tepkiler, düzenlenen suikastler, En Nahda'nın iktidardan adım adım çekilmesine neden oldu. Şubat 2013'te ülkenin önemli solcu liderlerinden Şükrü Belayi'nin öldürülmesi üzerine hükûmet düştü ve Enahda başbakanlığın kendisinde kalması şartıyla bir teknokratlar hükûmeti kurmayı kabul etti. Temmuz 2013'te yine muhalif bir lider olan Muhammed Brahmi'nin öldürülmesi üzerine bu hükûmet de düştü ve En Nahda iktidarı teknokrat hükûmete devretmek durumunda kaldı.
Seçim barajı olmaması ve laik kesimin çok parçalı olması nedeniyle En Nahda yine iktidar adayı olarak önde geliyordu. Fakat 26 Ekim 2014 seçimlerinde Nida %37.6 ile ilk sırayı alarak hükûmet kurma yetkisini alırken, En Nahda %27.8'de kaldı. Ardından ikinci turu 21 Aralık 2014 tarihinde yapılan ve En Nahda'nın aday çıkartmadığı başkanlık seçimini yine Nida Tunus Partisinden El Bacı Kaid el Sebsi %55.7 ile kazandı.
Ekonomi
Tunus genel olarak bir tarım ülkesidir. Ülke topraklarının %55'i tarıma elverişlidir. Ancak bu alanın % 35'i ekilebilir topraklardan oluşmaktadır. Tunus, zeytincilikte dünyadaki ilk 10 ülkeden biridir.
Sanayi faaliyetleri pek gelişmemiştir. Ancak deri, kâğıt, gıda, elişi gibi hafif sanayi kollarının önemli etkinliği vardır. Bunun yanı sıra, petrol, selüloz, çelik, elektrikli ev aletleri üretimi de bulunmaktadır.
Ülkede son yıllarda gelişen turizm olgusu, bu alanda yatırımların artmasına neden olmuştur. Bu yüzden de, ülkeye gelen turist sayısında önemli artışlar yaşanmıştır.
Demografi
Tunus halkının %99 kadarı Müslüman'dır ve Arapça konuşur. Ülkenin güneyinde yaşayanlar Berberice konuşur. Bu kesim Müslüman nüfusun %1'i kadardır. Ülkedeki yabancılar genellikle Fransız veya İtalyan'dır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Wikimedia Commons'ta Tunus ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ (PDF). 26 Ocak 2014. 9 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2014.
- ^ Madde 1"Tunus Cumhuriyeti Anayasası". 25 Temmuz 1957. Erişim tarihi: 23 Aralık 2009. Translation by the University of Bern: Tunisia is a free State, independent and sovereign; its religion is the Islam, its language is Arabic and its form is the Republic.
- ^ Arabic, Tunisian Spoken 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Ethnologue (19 February 1999). Retrieved on 5 September 2015.
- ^ "Tamazight language". Encyclopædia Britannica. 4 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021.
- ^ . Nawaat. 23 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Gabsi, Z. (2003). An outline of the Shilha (Berber) vernacular of Douiret (Southern Tunisia). PhD Thesis, Western Sydney University. 24 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021.
- ^ . Tunisialive. 18 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Fadhlaoui-Zid, Karima; Martinez-Cruz, Begoña; Khodjet-el-khil, Houssein; Mendizabal, Isabel; Benammar-Elgaaied, Amel; Comas, David (October 2011). "Genetic structure of Tunisian ethnic groups revealed by paternal lineages". American Journal of Physical Anthropology (İngilizce). 146 (2): 271-280. doi:10.1002/ajpa.21581. (PMID) 21915847. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021.
- ^ (PDF). International Religious Freedom Report for 2011, United States Department of State – Bureau of Democracy Human Rights and Labor. 22 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Frosini, Justin; Biagi, Francesco (2014). Political and Constitutional Transitions in North Africa: Actors and Factors. Routledge. s. 4. ISBN . 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021.
- ^ Choudhry, Sujit; Stacey, Richard (2014) "Semi-presidential government in Tunisia and Egypt" 2 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. International Institute for Democracy and Electoral Assistance. Retrieved 7 January 2016.
- ^ . National Institute of Statistics-Tunisia. 20 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2020.
- ^ a b c d . International Monetary Fund. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . World Bank. 2 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN . 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ "TUNUS". TDV İslâm Ansiklopedisi. 2 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ocak 2023.
- ^ "Bin Ali: 23 yıl sonra ülkesinden kaçan lider". Hürriyet gazetesi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2011.
- ^ "Tunisia Cities". citypopulation.de.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tunus resmi adiyla Tunus Cumhuriyeti Arapca الجمهورية التونسية el Cumhuriyyetu t Tunisiyye Kuzey Afrika da Akdeniz e kiyisi olan bir ulkedir Kurucusu Habib Burgiba dir Batisinda Cezayir dogusunda Libya ve Akdeniz Kuzeyinde de Akdeniz yer alir Ulkenin guney kismini Buyuk Sahra Colu kaplar Tunusالجمهورية التونسية Arapca al Jumhuriyah at Tunisiyah Tunus CumhuriyetiBayrak ArmaSlogan Arapca حرية كرامة عدالة نظام Ḥurriyah Karama Adalah Niẓam ozgurluk haysiyet adalet ve duzen Milli mars Arapca حماة الحمى Humat al Hima Turkce Anavatan Savunuculari source source track track track Baskent ve en buyuk sehirTunusResmi dil ler ArapcaTunus Arapcasi Berberice Fransizca idari ticari ve egitim IngilizceEtnik gruplarArap Berberi 98 Avrupali 1 Yahudi ve digerleri 1DemonimTunusluHukumetUniter yari baskanlik cumhuriyeti Devlet baskaniKays Said BasbakanAhmed HassaniYasama organiHalk Temsilcileri MeclisiKurulus Antik Kartaca nin kurulusuMO 814 Aglebiler814 Fatimiler909 Hafsiler1207 Huseyni Hanedanligi nin kurulusu15 Temmuz 1705 Fransa dan bagimsizlik20 Mart 1956 25 Temmuz 1957 7 Kasim 1987 Yasemin Devrimi14 Ocak 2011 10 Subat 2014Yuzolcumu Toplam163610 km2 92 Su 5 04Nufus 2020 tahmini11 708 370 81 Yogunluk71 65 km2 110 GSYIH SAGP 2020 tahmini Toplam127 325 milyar 83 Kisi basina10 594 108 GSYIH nominal 2021 tahmini Toplam44 265 milyar 90 Kisi basina3 683 123 Gini 2017 35 8 ortaIGE 2019 0 740 yuksek 95 Para birimiTunus dinari TND Zaman dilimiUTC 1 OAS Trafik akisisagTelefon kodu 216Internet alan adi tnTarihceTunus ta Bedevi kadinlar 1908 Tunus Fenike kokenli Kartaca Uygarligiyla anilir Kartacalilar Sicilya ve Ispanya ya kadar koloniler kurmuslardir Yeni kurulmakta olan Roma Imparatorlugu icin ilk gercek tehdit olmuslardir Ama Pon Savaslari sonucu yenilip Tunus tan surulmuslerdir Roma egemenliginde Afrika Eyaleti olarak yonetilmistir Tunus 16 Agustos 1534 tarihinde Barbaros Hayreddin Pasa tarafindan Hafsi egemenligine son verilmesiyle Osmanli Imparatorlugu hakimiyetine girdi Ancak V Karl 1535 yilinda bolgeyi geri aldi ve Ispanyol Imparatorlugu nun kontrolunde Hafsi Hanedani nin yonetimine birakti Bassehir Tunus 1574 yilina kadar tekrar Hafsi Hanedanligi nin elinde kaldi Bu arada Barbaros Hayreddin Pasa ve Turgut Reis 1556 da Gafsa yi 1558 de Kayrevan i ele gecirdiler Tunus un dogu ve guney sahilleri Osmanli himayesi altina girdi Cerbe Adasi deniz ussu olarak kullanildi Barbaros Hayreddin Pasa Ispanya daki Enduluslu Muslumanlardan 100 000 kadarini kurtararak Kuzey Afrika ya getirdi kaynak belirtilmeli 13 Eylul 1574 te Uluc Ali Reis ile Sinan Pasa Tunus sehrini Halkul Vad Kalesi ni ele gecirmek suretiyle butun Tunus Osmanli Devletinin bir eyaleti haline geldi 1881 de Fransa ile yapilan Bardo Antlasmasi ile bu ulkenin himayesine girmistir 20 Mart 1956 da Fransa dan bagimsizligini kazanan Tunus 1957 ile 1969 arasi Basbakanlik makamini kaldirmistir 2010 2011 olaylari Tunus ta halkin pahalilik isyani 23 yillik lideri devirdi Devlet Baskani Zeynel Abidin Bin Ali Tunus u terk etti Bazi akrabalari tutuklandi Partisi kapatildi Bin Ali nin Suudi Arabistan da oldugu dogrulandi Ulkede etkili Musluman birliklerinin cagrisiyla duzenlenen gosteride Basbakan Samir Rifai nin hukumetinin devrilmesi cagrisi yapildi CografyaTunus un topografik haritasi Kuzey Afrika da bulunan Tunus Magrip Bolgesi nin en kucuk ulkesidir Sicilya Bogazi ile Avrupa kitasindan ayrilan Tunus Avrupa ya 140 km uzakliktadir Daglar kiyiya paralel uzanmaktadir Ulkenin guneyinde bircok mevsimsel sig golu ve vardir Tunus un Cezayir ile 965 km Libya ile 495 km siniri vardir SiyasetTunus yasama secimleri 2019 Tunus Arap Bahari nin ardindan cok partili demokrasiye gecen ilk ulkedir 23 Ekim 2011 tarihinde ilk secimi En Nahda nin kazanmasini ardindan ulkede rejim tartismalari basladi Tunus halki Islamcilarin yapisal degisiklik girisimlerine karsi yogun sokak gosterileri duzenledi En Nahda diger Arap ulkelerine gore daha egitimli bir nufusa guclu bir orta sinifa ve sendikalara sahip olan Tunus ta 2011 secimlerini kazanmasina ragmen iktidarin tamamini elde edemedi Seriat hukumlerini anayasaya aktarma karari alindiginda da buyuk bir direncle karsilasti Tepkiler duzenlenen suikastler En Nahda nin iktidardan adim adim cekilmesine neden oldu Subat 2013 te ulkenin onemli solcu liderlerinden Sukru Belayi nin oldurulmesi uzerine hukumet dustu ve Enahda basbakanligin kendisinde kalmasi sartiyla bir teknokratlar hukumeti kurmayi kabul etti Temmuz 2013 te yine muhalif bir lider olan Muhammed Brahmi nin oldurulmesi uzerine bu hukumet de dustu ve En Nahda iktidari teknokrat hukumete devretmek durumunda kaldi Secim baraji olmamasi ve laik kesimin cok parcali olmasi nedeniyle En Nahda yine iktidar adayi olarak onde geliyordu Fakat 26 Ekim 2014 secimlerinde Nida 37 6 ile ilk sirayi alarak hukumet kurma yetkisini alirken En Nahda 27 8 de kaldi Ardindan ikinci turu 21 Aralik 2014 tarihinde yapilan ve En Nahda nin aday cikartmadigi baskanlik secimini yine Nida Tunus Partisinden El Baci Kaid el Sebsi 55 7 ile kazandi EkonomiTunus genel olarak bir tarim ulkesidir Ulke topraklarinin 55 i tarima elverislidir Ancak bu alanin 35 i ekilebilir topraklardan olusmaktadir Tunus zeytincilikte dunyadaki ilk 10 ulkeden biridir Sanayi faaliyetleri pek gelismemistir Ancak deri kagit gida elisi gibi hafif sanayi kollarinin onemli etkinligi vardir Bunun yani sira petrol seluloz celik elektrikli ev aletleri uretimi de bulunmaktadir Ulkede son yillarda gelisen turizm olgusu bu alanda yatirimlarin artmasina neden olmustur Bu yuzden de ulkeye gelen turist sayisinda onemli artislar yasanmistir DemografiKayravan Camii ve mezarligi Tunus Tunus halkinin 99 kadari Musluman dir ve Arapca konusur Ulkenin guneyinde yasayanlar Berberice konusur Bu kesim Musluman nufusun 1 i kadardir Ulkedeki yabancilar genellikle Fransiz veya Italyan dir Ayrica bakinizTunus Anayasasi Fransiz TunusuKaynakcaWikimedia Commons ta Tunus ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir PDF 26 Ocak 2014 9 Subat 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2014 Madde 1 Tunus Cumhuriyeti Anayasasi 25 Temmuz 1957 Erisim tarihi 23 Aralik 2009 Translation by the University of Bern Tunisia is a free State independent and sovereign its religion is the Islam its language is Arabic and its form is the Republic Arabic Tunisian Spoken 22 Aralik 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ethnologue 19 February 1999 Retrieved on 5 September 2015 Tamazight language Encyclopaedia Britannica 4 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Temmuz 2021 Nawaat 23 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Gabsi Z 2003 An outline of the Shilha Berber vernacular of Douiret Southern Tunisia PhD Thesis Western Sydney University 24 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Temmuz 2021 Tunisialive 18 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Fadhlaoui Zid Karima Martinez Cruz Begona Khodjet el khil Houssein Mendizabal Isabel Benammar Elgaaied Amel Comas David October 2011 Genetic structure of Tunisian ethnic groups revealed by paternal lineages American Journal of Physical Anthropology Ingilizce 146 2 271 280 doi 10 1002 ajpa 21581 PMID 21915847 18 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Temmuz 2021 PDF International Religious Freedom Report for 2011 United States Department of State Bureau of Democracy Human Rights and Labor 22 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Frosini Justin Biagi Francesco 2014 Political and Constitutional Transitions in North Africa Actors and Factors Routledge s 4 ISBN 978 1 317 59745 2 18 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Temmuz 2021 Choudhry Sujit Stacey Richard 2014 Semi presidential government in Tunisia and Egypt 2 Subat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde International Institute for Democracy and Electoral Assistance Retrieved 7 January 2016 National Institute of Statistics Tunisia 20 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Mart 2020 a b c d International Monetary Fund 11 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi World Bank 2 Ocak 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2013 Human Development Report 2020 The Next Frontier Human Development and the Anthropocene PDF United Nations Development Programme 15 Aralik 2020 ss 343 346 ISBN 978 92 1 126442 5 15 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Aralik 2020 TUNUS TDV Islam Ansiklopedisi 2 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Ocak 2023 Bin Ali 23 yil sonra ulkesinden kacan lider Hurriyet gazetesi Erisim tarihi 16 Ocak 2011 Tunisia Cities citypopulation de Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link