Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Mayıs 2020) |
Kıyı taşkını, normalde kuru halde bulunan yüzeyin deniz suyu ile sular altında kalmasıyla meydana gelir. Kıyı taşkınlarının kapsamı, su basmasına maruz kalan kıyı arazilerinin topografyası tarafından kontrol edilen iç su taşkınlarının nüfuz etmesinin bir fonksiyonudur. Deniz suyu, araziyi birkaç farklı yoldan sular altında bırakabilir:
- Doğrudan sel - Deniz yüksekliğinin kara yüksekliğini aştığı, genellikle dalgaların kumul gibi doğal bir bariyer oluşturmadığı yerlerde
- Bir bariyerin üst üste binmesi - Bariyer doğal veya insan mühendisliği olabilir ve üst üste binme, Fırtına sırasında veya genellikle sahil açıklarındaki yüksek gelgitler nedeniyle meydana gelir. Dalgaların yüksekliği bariyerin yüksekliğini aşar ve su, arkasındaki toprağı sulamak için bariyerin üstünden akar. Üst üste binme, savunma yapılarını zayıflatabilecek önemli miktarda kara yüzeyini aşındırabilen yüksek hız akışlarına neden olabilir.
- Bir bariyerin ihlali - yine bariyer doğal (kumul) veya insan mühendisliği (deniz duvarı) olabilir ve ihlal büyük dalgalara maruz kalan açık kıyılarda meydana gelir. İhlal, bariyerin deniz suyunun iç kısımlara uzanmasına ve alanları silmesine izin veren dalgalar tarafından parçalandığı veya yok edildiği yerdir.
Kıyı taşkınlığı büyük ölçüde doğal bir olaydır, ancak kıyı çevresi üzerindeki insan etkisi kıyı taşkınlarını şiddetlendirebilir. Kıyı bölgesindeki yeraltı suyu rezervuarlarından su çekilmesi, sel riskini artırarak arazinin çökmesine sebep olabilir. Kıyı boyunca deniz duvarları gibi tasarlanmış koruma yapıları, plajın doğal süreçlerini değiştirir ve genellikle kıyıdaki bitişik uzanmalarda erozyona neden olur ve bu da sel riskini artırır.
Nedenler
Kıyı seli, kasırga ve tropik siklon gibi fırtınaların yarattığı fırtına dalgalanmaları, iklim değişikliği nedeniyle yükselen deniz seviyeleri ve tsunamiler gibi çeşitli farklı nedenlerden kaynaklanabilir.
Fırtınalar ve fırtına dalgalanmaları
Kasırgalar ve tropikal siklonlar da dahil olmak üzere fırtınalar, normalden önemli ölçüde daha büyük dalgalar olan fırtına dalgalanmaları nedeniyle sellere neden olabilir. Bir fırtına olayı yüksek astronomik gelgitle çakışırsa, geniş çaplı sel meydana gelebilir. Fırtına dalgalanmaları üç süreç içerir:
- rüzgar kurulumu
- barometrik kurulum
- dalga kurulumu
Kıyıya doğru esen rüzgarlar (denizden karaya doğru) suyun kıyıya karşı 'birikmesine' neden olabilir; Buna rüzgar kurulumu denir. Düşük atmosferik basınç, fırtına sistemleri ile ilişkilidir ve bu, yüzey deniz seviyesini artırma eğilimindedir; bu barometrik kurulum. Son olarak, dalga kırılma yüksekliğinin artması, sörf bölgesinde dalga kurulumu olan daha yüksek bir su seviyesi sağlar. Bu üç süreç, doğal ve mühendislikle yapılmış kıyı koruma yapılarını aşabilecek dalgalar oluşturmak için etkileşime girerek deniz suyuna normalden daha fazla nüfuz eder.
Deniz seviyesi yükselmesi
Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), 1990'dan 2100'e kadar küresel ortalama deniz seviyesi artışının dokuz ila seksen sekiz santimetre arasında olacağını tahmin ediyor. İklim değişikliği ile kasırga gibi fırtına olaylarının yoğunluğunda ve sıklığında bir artış olacağı öngörülmektedir. Bu, deniz seviyesinin yükselmesiyle fırtına dalgalanmalarından kaynaklanan sel baskınlarının daha sık olacağını göstermektedir. Sadece deniz seviyesindeki bir artış, sel seviyelerinin artmasını ve deniz seviyesinin basitçe kara yüksekliğini aşabileceği için düşük seviyeli arazilerin kalıcı olarak su altında kalmasını tehdit etmektedir. Bu nedenle, deniz seviyesinin yükselmesiyle ilişkili kıyı taşkınlarının, özellikle insan nüfusu büyümeye ve kıyı bölgesini işgal etmeye devam etmesi nedeniyle önümüzdeki 100 yıl içinde önemli bir sorun haline geleceğini göstermektedir.
Depremler, heyelanlar ve volkanik patlamalar gibi sebepler ile bir su kütlesinin yer değiştirmesi okyanusta tsunami dalgalarının oluşmasına sebep olup kıyı alanlarının sular altında kalmasına olanak sağlar. Ayrıca geçmişte meteor etkisinin önemli tsunamilere neden olduğunu gösteren kanıtlar da var.Tsunami dalgalarının hızı, dalgaların yüksekliği, suyun sürüklediği kalıntılar nedeniyle çok tahrip edicidir.
Hafifletme
Kıyı alanlarında su baskınlarını önlemenin bir yolunun küresel deniz seviyesindeki yükselişi azaltmak olduğu söylenmektedir. Bu, sera gazı emisyonlarının daha da azaltılmasıyla en aza indirilebilir. Bununla birlikte, önemli emisyon azalmaları elde edilse bile, gelecekteki deniz seviyesinin yükselmesi konusunda zaten önemli bir taahhüt vardır.Kyoto Protokolü gibi uluslararası iklim değişikliği politikaları, deniz seviyesinin yükselmesi de dahil olmak üzere iklim değişikliğinin gelecekteki etkilerini azaltmaya çalışmaktadır.
Buna ek olarak, kıyı taşkınlarını önlemek için mühendislik ve doğal savunma önlemleri alınmaktadır.
Tasarlanmış savunmalar
İnsanlar genellikle mühendislik yapılar aracılığıyla, kıyı ortamlarının taşmasını önlemek için çeşitli yollara başvurmuşlardır. Bunlar; deniz setleri ve su setleri . Bu sahil zırhı, sahile kadar gelişmiş kasaba ve şehirleri korumak için tipiktir. Kıyı boyunca biriktirme süreçlerinin iyileştirilmesi, kıyı taşkınlarının önlenmesine de yardımcı olabilir. Groynes (Şekil 1), dalgakıranlar ve yapay burunlar gibi yapılar, sahilde tortu birikimini teşvik eder, böylece dalga enerjisi plajdaki tortuları hareket ettirmek için iç kısımdaki sudan ziyade dalga enerjisi harcanırken fırtına dalgalarına ve dalgalanmalara karşı tamponlamaya yardımcı olur.
Doğal Savunmalar
Sahil, kıyı taşkınlarına karşı korunmak için doğal koruyucu yapılar sağlar. Bunlar çakıl çubukları ve kumul sistemleri gibi fiziksel özellikleri içerir, fakat aynı zamanda tuz bataklıkları ve mangrov ormanları (Şekil 2) gibi ekosistemlerin bir tamponlama fonksiyonuna sahiptir. Mangrovlar ve sulak alanların genellikle dalga enerjisini zayıflatma yetenekleri sayesinde fırtına dalgaları, tsunamiler ve kıyı erozyonuna karşı önemli koruma sağladığı düşünülmektedir.Kıyı bölgesini selden korumak için, doğal savunmalar bu nedenle korunmalıdır.
Kaynakça
- ^ Ramsay, D.; Bell, R. (2008). Coastal Hazards and Climate Change. A Guidance Manual for Local Government in New Zealand (PDF) (2nd ed.). New Zealand: Ministry for the Environment. ISBN 978-0478331189.
- ^ Gallien, T. W.; Schubert, J. E.; Sanders, B. F. (2011). "Predicting tidal flooding of urbanized embayments: A modelling framework and data requirements". Coastal Engineering. 58 (6): 567–577. doi:10.1016/j.coastaleng.2011.01.011.
- ^ a b Nicholls, R. J. (2002). "Analysis of global impacts of sea-level rise: A case study of flooding". Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C. 27 (32–34): 1455–1466. Bibcode:2002PCE....27.1455N. doi:10.1016/S1474-7065(02)00090-6.
- ^ a b Michael, J. A. (2007). "Episodic flooding and the cost of sea-level rise". Ecological Economics. 63: 149–159. doi:10.1016/j.ecolecon.2006.10.009
- ^ Nicholls, R. J.; Wong, P. P.; Burkett, V. R.; Codignotto, J. O.; Hay, J. E.; McLean, R. F.; Ragoonaden, S.; Woodroffe, C. D. (2007). "Coastal systems and low-lying areas". In Parry, M. L.; Canziani, O. F.; Palutikof, J. P.; Linden, P. J.; Hanson, C. E. (eds.). Climate Change 2007: impacts, adaptation and vulnerability. Contribution of working group II to the fourth assessment report of the intergovernmental panel on climate change. Cambridge University Press. pp. 315–357.
- ^ Cochard, R.; Ranamukhaarachchi, S. L.; Shivakoti, G. P.; Shipin, O. V.; Edwards, P. J.; Seeland, K. T. (2008). "The 2004 tsunami in Aceh and Southern Thailand: A review on coastal ecosystems, wave hazards and vulnerability". Perspectives in Plant Ecology, Evolution and Systematics. 10 (1): 3–40. doi:10.1016/j.ppees.2007.11.001
- ^ Short, A. D.; Masselink, G. (1999). "Embayed and Structurally Controlled Beaches". Handbook of Beach and Shoreface Morphodynamics. John Wiley and Sons. pp. 231–250. ISBN 978-0471965701.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Mayis 2020 Kiyi taskini normalde kuru halde bulunan yuzeyin deniz suyu ile sular altinda kalmasiyla meydana gelir Kiyi taskinlarinin kapsami su basmasina maruz kalan kiyi arazilerinin topografyasi tarafindan kontrol edilen ic su taskinlarinin nufuz etmesinin bir fonksiyonudur Deniz suyu araziyi birkac farkli yoldan sular altinda birakabilir Dogrudan sel Deniz yuksekliginin kara yuksekligini astigi genellikle dalgalarin kumul gibi dogal bir bariyer olusturmadigi yerlerde Bir bariyerin ust uste binmesi Bariyer dogal veya insan muhendisligi olabilir ve ust uste binme Firtina sirasinda veya genellikle sahil aciklarindaki yuksek gelgitler nedeniyle meydana gelir Dalgalarin yuksekligi bariyerin yuksekligini asar ve su arkasindaki topragi sulamak icin bariyerin ustunden akar Ust uste binme savunma yapilarini zayiflatabilecek onemli miktarda kara yuzeyini asindirabilen yuksek hiz akislarina neden olabilir Bir bariyerin ihlali yine bariyer dogal kumul veya insan muhendisligi deniz duvari olabilir ve ihlal buyuk dalgalara maruz kalan acik kiyilarda meydana gelir Ihlal bariyerin deniz suyunun ic kisimlara uzanmasina ve alanlari silmesine izin veren dalgalar tarafindan parcalandigi veya yok edildigi yerdir Kiyi taskinligi buyuk olcude dogal bir olaydir ancak kiyi cevresi uzerindeki insan etkisi kiyi taskinlarini siddetlendirebilir Kiyi bolgesindeki yeralti suyu rezervuarlarindan su cekilmesi sel riskini artirarak arazinin cokmesine sebep olabilir Kiyi boyunca deniz duvarlari gibi tasarlanmis koruma yapilari plajin dogal sureclerini degistirir ve genellikle kiyidaki bitisik uzanmalarda erozyona neden olur ve bu da sel riskini artirir Nedenler Kiyi seli kasirga ve tropik siklon gibi firtinalarin yarattigi firtina dalgalanmalari iklim degisikligi nedeniyle yukselen deniz seviyeleri ve tsunamiler gibi cesitli farkli nedenlerden kaynaklanabilir Firtinalar ve firtina dalgalanmalariKasirgalar ve tropikal siklonlar da dahil olmak uzere firtinalar normalden onemli olcude daha buyuk dalgalar olan firtina dalgalanmalari nedeniyle sellere neden olabilir Bir firtina olayi yuksek astronomik gelgitle cakisirsa genis capli sel meydana gelebilir Firtina dalgalanmalari uc surec icerir ruzgar kurulumu barometrik kurulum dalga kurulumu Kiyiya dogru esen ruzgarlar denizden karaya dogru suyun kiyiya karsi birikmesine neden olabilir Buna ruzgar kurulumu denir Dusuk atmosferik basinc firtina sistemleri ile iliskilidir ve bu yuzey deniz seviyesini artirma egilimindedir bu barometrik kurulum Son olarak dalga kirilma yuksekliginin artmasi sorf bolgesinde dalga kurulumu olan daha yuksek bir su seviyesi saglar Bu uc surec dogal ve muhendislikle yapilmis kiyi koruma yapilarini asabilecek dalgalar olusturmak icin etkilesime girerek deniz suyuna normalden daha fazla nufuz eder Deniz seviyesi yukselmesi Hukumetler Arasi Iklim Degisikligi Paneli IPCC 1990 dan 2100 e kadar kuresel ortalama deniz seviyesi artisinin dokuz ila seksen sekiz santimetre arasinda olacagini tahmin ediyor Iklim degisikligi ile kasirga gibi firtina olaylarinin yogunlugunda ve sikliginda bir artis olacagi ongorulmektedir Bu deniz seviyesinin yukselmesiyle firtina dalgalanmalarindan kaynaklanan sel baskinlarinin daha sik olacagini gostermektedir Sadece deniz seviyesindeki bir artis sel seviyelerinin artmasini ve deniz seviyesinin basitce kara yuksekligini asabilecegi icin dusuk seviyeli arazilerin kalici olarak su altinda kalmasini tehdit etmektedir Bu nedenle deniz seviyesinin yukselmesiyle iliskili kiyi taskinlarinin ozellikle insan nufusu buyumeye ve kiyi bolgesini isgal etmeye devam etmesi nedeniyle onumuzdeki 100 yil icinde onemli bir sorun haline gelecegini gostermektedir Tsunami Depremler heyelanlar ve volkanik patlamalar gibi sebepler ile bir su kutlesinin yer degistirmesi okyanusta tsunami dalgalarinin olusmasina sebep olup kiyi alanlarinin sular altinda kalmasina olanak saglar Ayrica gecmiste meteor etkisinin onemli tsunamilere neden oldugunu gosteren kanitlar da var Tsunami dalgalarinin hizi dalgalarin yuksekligi suyun surukledigi kalintilar nedeniyle cok tahrip edicidir HafifletmeKiyi alanlarinda su baskinlarini onlemenin bir yolunun kuresel deniz seviyesindeki yukselisi azaltmak oldugu soylenmektedir Bu sera gazi emisyonlarinin daha da azaltilmasiyla en aza indirilebilir Bununla birlikte onemli emisyon azalmalari elde edilse bile gelecekteki deniz seviyesinin yukselmesi konusunda zaten onemli bir taahhut vardir Kyoto Protokolu gibi uluslararasi iklim degisikligi politikalari deniz seviyesinin yukselmesi de dahil olmak uzere iklim degisikliginin gelecekteki etkilerini azaltmaya calismaktadir Buna ek olarak kiyi taskinlarini onlemek icin muhendislik ve dogal savunma onlemleri alinmaktadir Tasarlanmis savunmalar Sekil olu kirik baglanti 1 plaj cephesinin erozyonunu onlemeyi amaclayan muhendislik yapilaridir Insanlar genellikle muhendislik yapilar araciligiyla kiyi ortamlarinin tasmasini onlemek icin cesitli yollara basvurmuslardir Bunlar deniz setleri ve su setleri Bu sahil zirhi sahile kadar gelismis kasaba ve sehirleri korumak icin tipiktir Kiyi boyunca biriktirme sureclerinin iyilestirilmesi kiyi taskinlarinin onlenmesine de yardimci olabilir Groynes Sekil 1 dalgakiranlar ve yapay burunlar gibi yapilar sahilde tortu birikimini tesvik eder boylece dalga enerjisi plajdaki tortulari hareket ettirmek icin ic kisimdaki sudan ziyade dalga enerjisi harcanirken firtina dalgalarina ve dalgalanmalara karsi tamponlamaya yardimci olur Dogal Savunmalar Sekil 2 Mangrovlar firtina dalgalanmalarina ve sellere karsi dogal savunma sistemlerinden biridir Suyun ustunde ve altinda yuksek biyokutle dalga enerjisinin yayilmasina yardimci olabilir Sahil kiyi taskinlarina karsi korunmak icin dogal koruyucu yapilar saglar Bunlar cakil cubuklari ve kumul sistemleri gibi fiziksel ozellikleri icerir fakat ayni zamanda tuz batakliklari ve mangrov ormanlari Sekil 2 gibi ekosistemlerin bir tamponlama fonksiyonuna sahiptir Mangrovlar ve sulak alanlarin genellikle dalga enerjisini zayiflatma yetenekleri sayesinde firtina dalgalari tsunamiler ve kiyi erozyonuna karsi onemli koruma sagladigi dusunulmektedir Kiyi bolgesini selden korumak icin dogal savunmalar bu nedenle korunmalidir Kaynakca Ramsay D Bell R 2008 Coastal Hazards and Climate Change A Guidance Manual for Local Government in New Zealand PDF 2nd ed New Zealand Ministry for the Environment ISBN 978 0478331189 Gallien T W Schubert J E Sanders B F 2011 Predicting tidal flooding of urbanized embayments A modelling framework and data requirements Coastal Engineering 58 6 567 577 doi 10 1016 j coastaleng 2011 01 011 a b Nicholls R J 2002 Analysis of global impacts of sea level rise A case study of flooding Physics and Chemistry of the Earth Parts A B C 27 32 34 1455 1466 Bibcode 2002PCE 27 1455N doi 10 1016 S1474 7065 02 00090 6 a b Michael J A 2007 Episodic flooding and the cost of sea level rise Ecological Economics 63 149 159 doi 10 1016 j ecolecon 2006 10 009 Nicholls R J Wong P P Burkett V R Codignotto J O Hay J E McLean R F Ragoonaden S Woodroffe C D 2007 Coastal systems and low lying areas In Parry M L Canziani O F Palutikof J P Linden P J Hanson C E eds Climate Change 2007 impacts adaptation and vulnerability Contribution of working group II to the fourth assessment report of the intergovernmental panel on climate change Cambridge University Press pp 315 357 Cochard R Ranamukhaarachchi S L Shivakoti G P Shipin O V Edwards P J Seeland K T 2008 The 2004 tsunami in Aceh and Southern Thailand A review on coastal ecosystems wave hazards and vulnerability Perspectives in Plant Ecology Evolution and Systematics 10 1 3 40 doi 10 1016 j ppees 2007 11 001 Short A D Masselink G 1999 Embayed and Structurally Controlled Beaches Handbook of Beach and Shoreface Morphodynamics John Wiley and Sons pp 231 250 ISBN 978 0471965701