Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Toboggan, tobogan ya da tobagan, genellikle kar ve buz gibi kaygan yerlerde ulaşım ve taşımayı sağlayan, tahta ya da plastikten yapılan, çekimsiz ya da köpek çekimli arazi aracıdır. Esas olarak Subarktik Kızılderilileri tarafından, Kanada'da Mikmaklar, , Kriler, Ojibvalar, Odavalar gibi Algonkin halklarınca ve Alaska'da ve Kanada'da Alaska Atabasklarınca kullanılan geleneksel ulaşım aracı olsa da, günümüzde daha çok çocuklarca eğlencelik kızak olarak kullanılmaktadır. Ucu içe doğru kıvrık olup altında kızak kaydırağı bulunmaz, doğrudan gövde altı kara temas eder. Bölgedeki yerli halklarca çekme kızağı olarak kullanılırken, sonradan gelen diğer halklar kayma kızağı olarak kullanır.
Adlandırma
Toboggan kelimesi Mikmakların dilinden üç asır önce Kanada Fransızcasına (tobagan, 1691: tabaganne, 1909: tabagin ) ve oradan da İngilizceye (toboggan, tobogin) geçmiş ve İngilizce yoluyla da bütün dünyaya yayılmıştır. Fransızcada toboggan adı Kanada'da (Québec) bu anlamdaki kızak, Fransa'da ise kaydırak (Kanada'da glissoire) anlamında kullanılır. İngilizcede «Kızılderili kızağı» (Indian sledge) ve «Yukon kızağı» (Yukon sleigh) olarak da bilinir.
Algonkin dillerinde toboggan:
- tobâkun
- (Batı) dabôgan (eski yazı: dabȣgan)
- 'tapakon (kızak, tobagan; araba, vagon, taşıma; genel olarak: araç, taşıt)
- Ojibvaca (ojb Kuzeybatı Ojibvacası, Kanada: batı Ontario ile Manitoba) ᐅᑕᐸᓇᒃ odaabaanaak {tekil} odaabaanaakoog {çoğul} (toboggan), ᓇᐸᑭᑕᐸᓐ nabagidaabaan (toboggan), animodaabaanaak (köpek kızağı)
- Ojibvaca (ciw Çipevaca, ABD: Minnesota ile Wisconsin) odaabaan {tekil} odaabaanag {çoğul} (araba, otomobil, vagon; kızak < odaabaadan «sürüklemek, çekmek»), nabagidaabaan (toboggan < nabagaa- «düz/yassı olmak»), zhooshodaabaan (toboggan), biboonodaabaan (kızak)
- Algonkince otâbân
- İnnuca (Montagnais) utapan (araba),mishta-utapanashkᵘ (toboggan)
- Krice otâbânâsk
- Krice (crj Güneydoğu Kricesi) ᐅᑖᐹᓈᔅᒄ utaapaanaaskw, ᓀᐸᒋᐦᑖᐹᓈᔅᒄ napachihtaapaanaaskw (toboggan)
- Potavatomice tabyan (araç, taşıt, vagon), bistabyan (kızak)
Etnografya
Etnografik olarak tobaganları en yoğun biçimde kullanan yerli halklar, Kanada'da esas keşfedici olan Algonkin halkları ile sonradan bunlardan alan Kanada Atabaskları, Alaska'da ise Alaska Atabasklarıdır. Yapımında yöredeki ağaçlar, huş kabuğu ve/veya sığın derisi kullanılır.
Algonkin tobaganı
Ucu kıvrık ve altı kaydıraksız yalın olan tobaganların yanlarında genelde kızak kaburgası bulunmaz ve insan gücüyle çekilirken, sonradan Eskimolardan öğrenilen köpek kızağı gibi köpek çekimli olarak da kullanılmaya başlanmıştır. Algonkin halklarından komşu diğer halklara (Atabasklar, Siyulara yakın Mandanlar) da geçmiştir.
Atabask tobaganı
Alaska'da (ve kısmen Kanada'da) Alaska Atabasklarının tobaganları Algonkin tobaganları gibidir. Önceleri insan çekimli olan tobaganlar sonradan Yupikler ve İnyupikler gibi Eskimo komşularından öğrendikleri köpeklerle çekilmeye başlanmıştır.Ahtnalarda kışın yükler önce insan gücüyle çekilirken sonradan köpek gücü de kullanılmaya başlanan tobaganlarla (Merkezî ve Aşağı Ahtnaca cenbes, Yukarı Ahtnaca decenbes) taşınır.Hanlarda tobagan gibi deriden yapılmış ürünler açıkta bırakılmaz, evin yanlarında köpeklerin ulaşamayacağı yüksek sırıklar üzerindeki iskelede korunur.Yukon Nehrinin yukarılarındaki arazide yaşayan Guçinlerin tobaganı (chąąvał), Alaska İngilizcesinde «Yukon kızağı» (Yukon sleigh) olarak da adlandırılır.
Spor
Sporda bobsled yarışlarına benzer biçimde yarışları (toboggan runs) yapılır.
Kaynakça
- ^ Dr. C. George Boeree, Dialects of English 20 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Le Clercq, Chrestien. La Nouvelle Relation de la Gaspésie, 1691, p. 70
- ^ a b Georges Lemoine (1909), Dictionaire Français - Algonquin 2 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Chicoutimi, Québec?, 1909
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Haziran 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Kasım 2012.
- ^ . 21 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2012.
- ^ a b "Fond du Lac Ojibwe Vocabulary". 1 Haziran 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Kasım 2012.
- ^ . 2 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2012.
- ^ . 18 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2012.
- ^ (PDF). 27 Aralık 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2012.
- ^ ᓈᓂᑑ ᑲᒉᔅᒉᔨᐦᑕᒧᐎᓐ ᒪᓱᓇᐦᐄᑲᓐ naanituu kachescheyihtamuwin masinaihikan 14 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Resource Book, Southern Dialect, Cree School Board, 2002, Waskaganish, Quebec, Canada,
- ^ . 28 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2012.
- ^ . 18 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2012.
- ^ Carl Waldman (Eylül 2006). Encyclopedia of Native American tribes. Infobase Publishing. s. 3. ISBN . 20 Haziran 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Kasım 2011.
- ^ Tappan Adney (1900), Moose hunting with the Tro-chu-tin, Harper's New Monthly Magazine, Vol. C [= 100], No.DXCVIII, March, 1900
- ^ . 17 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2012.
- ^ Tappan Adney (1902), The Indian Hunter of the Far Northwest - On the Trail to the Klondike, OUTING, Vol. XXXIX, No.6, March, 1902
- ^ . 16 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2012.
- ^ Standards For The Construction And Operation Of Summer Toboggan Runs 1 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 2004
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Toboggan ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Toboggan tobogan ya da tobagan genellikle kar ve buz gibi kaygan yerlerde ulasim ve tasimayi saglayan tahta ya da plastikten yapilan cekimsiz ya da kopek cekimli arazi aracidir Esas olarak Subarktik Kizilderilileri tarafindan Kanada da Mikmaklar Kriler Ojibvalar Odavalar gibi Algonkin halklarinca ve Alaska da ve Kanada da Alaska Atabasklarinca kullanilan geleneksel ulasim araci olsa da gunumuzde daha cok cocuklarca eglencelik kizak olarak kullanilmaktadir Ucu ice dogru kivrik olup altinda kizak kaydiragi bulunmaz dogrudan govde alti kara temas eder Bolgedeki yerli halklarca cekme kizagi olarak kullanilirken sonradan gelen diger halklar kayma kizagi olarak kullanir Kayma kizagi olarak tobogganModern plastik toboggan 2010Adlandirma The Toboggan Party c 1872 1875 Toboggan kelimesi Mikmaklarin dilinden uc asir once Kanada Fransizcasina tobagan 1691 tabaganne 1909 tabagin ve oradan da Ingilizceye toboggan tobogin gecmis ve Ingilizce yoluyla da butun dunyaya yayilmistir Fransizcada toboggan adi Kanada da Quebec bu anlamdaki kizak Fransa da ise kaydirak Kanada da glissoire anlaminda kullanilir Ingilizcede Kizilderili kizagi Indian sledge ve Yukon kizagi Yukon sleigh olarak da bilinir Algonkin dillerinde toboggan tobakun Bati dabogan eski yazi dabȣgan tapakon kizak tobagan araba vagon tasima genel olarak arac tasit Ojibvaca ojb Kuzeybati Ojibvacasi Kanada bati Ontario ile Manitoba ᐅᑕᐸᓇᒃ odaabaanaak tekil odaabaanaakoog cogul toboggan ᓇᐸᑭᑕᐸᓐ nabagidaabaan toboggan animodaabaanaak kopek kizagi Ojibvaca ciw Cipevaca ABD Minnesota ile Wisconsin odaabaan tekil odaabaanag cogul araba otomobil vagon kizak lt odaabaadan suruklemek cekmek nabagidaabaan toboggan lt nabagaa duz yassi olmak zhooshodaabaan toboggan biboonodaabaan kizak Algonkince otaban Innuca Montagnais utapan araba mishta utapanashkᵘ toboggan Krice otabanask Krice crj Guneydogu Kricesi ᐅᑖᐹᓈᔅᒄ utaapaanaaskw ᓀᐸᒋᐦᑖᐹᓈᔅᒄ napachihtaapaanaaskw toboggan Potavatomice tabyan arac tasit vagon bistabyan kizak EtnografyaToboggan 1881Mandanlarin kopek cekimli toboggani 1840 1843 Etnografik olarak tobaganlari en yogun bicimde kullanan yerli halklar Kanada da esas kesfedici olan Algonkin halklari ile sonradan bunlardan alan Kanada Atabasklari Alaska da ise Alaska Atabasklaridir Yapiminda yoredeki agaclar hus kabugu ve veya sigin derisi kullanilir Algonkin tobagani Ucu kivrik ve alti kaydiraksiz yalin olan tobaganlarin yanlarinda genelde kizak kaburgasi bulunmaz ve insan gucuyle cekilirken sonradan Eskimolardan ogrenilen kopek kizagi gibi kopek cekimli olarak da kullanilmaya baslanmistir Algonkin halklarindan komsu diger halklara Atabasklar Siyulara yakin Mandanlar da gecmistir Atabask tobagani Alaska da ve kismen Kanada da Alaska Atabasklarinin tobaganlari Algonkin tobaganlari gibidir Onceleri insan cekimli olan tobaganlar sonradan Yupikler ve Inyupikler gibi Eskimo komsularindan ogrendikleri kopeklerle cekilmeye baslanmistir Ahtnalarda kisin yukler once insan gucuyle cekilirken sonradan kopek gucu de kullanilmaya baslanan tobaganlarla Merkezi ve Asagi Ahtnaca cenbes Yukari Ahtnaca decenbes tasinir Hanlarda tobagan gibi deriden yapilmis urunler acikta birakilmaz evin yanlarinda kopeklerin ulasamayacagi yuksek siriklar uzerindeki iskelede korunur Yukon Nehrinin yukarilarindaki arazide yasayan Gucinlerin tobagani chaaval Alaska Ingilizcesinde Yukon kizagi Yukon sleigh olarak da adlandirilir SporSporda bobsled yarislarina benzer bicimde yarislari toboggan runs yapilir Kaynakca Dr C George Boeree Dialects of English 20 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Le Clercq Chrestien La Nouvelle Relation de la Gaspesie 1691 p 70 a b Georges Lemoine 1909 Dictionaire Francais Algonquin 2 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Chicoutimi Quebec 1909 Arsivlenmis kopya 29 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Kasim 2012 21 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Kasim 2012 a b Fond du Lac Ojibwe Vocabulary 1 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Kasim 2012 2 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Kasim 2012 18 Kasim 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Kasim 2012 PDF 27 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 18 Kasim 2012 ᓈᓂᑑ ᑲᒉᔅᒉᔨᐦᑕᒧᐎᓐ ᒪᓱᓇᐦᐄᑲᓐ naanituu kachescheyihtamuwin masinaihikan 14 Kasim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Resource Book Southern Dialect Cree School Board 2002 Waskaganish Quebec Canada ISBN 1 894843 29 0 28 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Kasim 2012 18 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Kasim 2012 Carl Waldman Eylul 2006 Encyclopedia of Native American tribes Infobase Publishing s 3 ISBN 978 0 8160 6274 4 20 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Kasim 2011 Tappan Adney 1900 Moose hunting with the Tro chu tin Harper s New Monthly Magazine Vol C 100 No DXCVIII March 1900 17 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Kasim 2012 Tappan Adney 1902 The Indian Hunter of the Far Northwest On the Trail to the Klondike OUTING Vol XXXIX No 6 March 1902 16 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Kasim 2012 Standards For The Construction And Operation Of Summer Toboggan Runs 1 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2004Dis baglantilarWikimedia Commons ta Toboggan ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir