Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Huş kabuğu, huş (Betula) ağacının bir bıçak yardımıyla floeme bağlı iç kabuğundan kolayca tabaka olarak soyulabilen ve araç gereç yapımında kullanılan dış kabuğu. Güçlü ve suya dayanıklı karton gibi kolayca kesilip bükülen huş kabuğu, tarihöncesi çağlardan beri değerli yapı, kaplama ve yazı malzemesi olarak iş görür ve bugün bile güncelliğini yitirmeden ondan sanat ürünleri oluşturulabilir. Kabukta tıbbi ve kimyasal maddeler bulunur ve gibi bazıları aynı zamanda fungusit (mantar öldürücü) olduklarından saklama kaplarında yiyeceğin korunmasına yardımcı olur.
Huş türleri
Farklı yörelerde farklı huş türleri kullanılır:
- Kâğıt huşu (Betula papyrifera): Kuzey Amerika'da
- (Betula utulis): Hindistan ve Nepal'de
Hasat
En uygun hasat mevsimi suyun yürümeye başladığı ilkbahar ile yaz başıdır. Ağacın floeme dahil olan iç kabuğu değil onun üzerinde yer alan ve genelde 25 inç kalınlığında olan dış kabuğu soyularak hasat edilir. Malzemenin büyüklüğüne bağlı olarak yerden yüksekçe huş gövdesinde alttan ve üstten daire biçiminde kesildikten sonra iki daire arası yandan kesilerek kabuk tek parça olarak soyulur. Kabuk ağaç kesildikten sonra soyulabildiği gibi, ağacı kesmeden de kabuk zararsız biçimde soyulabilir. Dış kabuk uygun biçimde soyulursa huş ağacının iç kabuğu kendini yenileyip tekrar dış kabukla örtülüyor. İlk hasattan 10-20 yıl sonra aynı ağacın kabuğu aynı yerden ikinci kez hasat edildiği kayıtlara geçmiştir. Soyulan kabuk rulo hâlinde bırakılmayıp düzleştirilir. Taze soyulmuş kabukla çalışma yapılabildiği gibi, daha sonra kullanmak üzere kurutulan kabuklar ılık suda ıslatılarak ya da buhara veya ateşe tutulup yumuşatıldıktan sonra da kullanılabilir.
Kullanımı
- Saklama kabı malzemesi: Hemen hemen bütün bölgelerde kap kacak gibi mutfak malzemesi ya da değişik amaçlarla kullanılan, sepet, kutu ve kutucuk yapımından kullanılır. İskandinavya ve Finlandiya'da fıçı ve kova yapımında kullanılır. Plastik yiyecek kaplarına göre oldukça doğal ve zararsız olan huş kabuğundan yapılma saklama kapları, kabuğun içeriğindeki adlı terpen bileşiğinden dolayı uzun süre bozulmadan saklama özelliğine sahip olduğu düşünülüyor.
- Barınak malzemesi: Kuzey Amerika'da Atabaskların tipi denilen konik yüksek çadırları ile Algonkinlerin denilen kubbeli alçak çadırları, Sibirya'daki yerli halkların denilen konik çadırları huş kabuğuyla kaplanır. Finlandiya'da çatı () kaplamsı olarak kullanılır.
- Taşıt malzemesi: Atabasklar ve Algonkinler kano, kızak, tobagan yaparlar.
- Beşik malzemesi: Alaska Atabaskları beşik yaparlar.
- Silah malzemesi: Kuzey Asya'da Moğollar, Türkler, Koreliler ve Çinliler yay ve sadak (ok kabı) yapımında kullanır.
- Yakıt malzemesi: Kuzey Amerika'da meşale olarak kullanılır.
- Müzik malzemesi: Kuzey Amerika'da çalgı yapımında kullanılır. Finlandiya'da çobanlar korno ( tuohitorvi) yaparlar.
- Giysi malzemesi: Kuzey Amerika'da kar ayakkabısı başta olmak üzere giyim kuşam yapımında kullanılır. İskandinavya ve Finlandiya'da ayakkabı yapılır. Arktika yerli halklarınca kar gözlüğü yapılır.
- Balıkçılık malzemesi: Finlandiya'da kıvrıştırılarak ağ mantarı olarak kullanılır.
- Kuzey Amerika'da Ojibvalar, Odavalar, Kriler ve diğer Algonkin halkları saydam kabuklardan halk sanatı olarak (Mazinibaganjigan) adı verilen desenler oluşturur.
- Yazı malzemesi: Rusya'da (Novgorod) ve Hindistan ile Nepal'de kâğıt olarak kullanılmış ().
- Resim malzemesi: Rusya'da modern resim sanatında kullanılır
Etnografya
Etnografik olarak huş kabuğunu en yoğun biçimde kullanan yerli halklar, Avrasya ve Kuzey Amerika'nın kuzey bölgelerinde yaşayan halklardır.
Kuzey Amerika'da Amerika Birleşik Devletleri ile Kanada'da yaşayan Alaska Atabaskları, Atabask halkları, Algonkin halkları gibi Kızılderililer ve Kanada Kızılderilileridir.
Kuzey Amerika'da daha çok kâğıt huşu (Betula papyrifera) türü kullanılır. Kâğıt huşunun (Ahtnaca k’ey, Denağinaca q'eytsay, Değinakça q'eyh, Holikaçukça q'iyh, q'eyh, Tanakrosça k'įį, Yukarı Tananaca k'įį, Guçince kʼìi) daha çok kabuğu kullanılır ve bu kabukla kar ayakkabısı, kano, kızak, beşik, konut kaplaması, sepet ve mutfak gereçleri yaparlar.Kanada'daki Kanada Atabasklarından olan Sarıbıçaklar için geçmişte Huş kabuğu Kızılderilileri (< İngilizce Birch-rind Indians, Birch-Rindmen) adı da kullanılmıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b John Zasada, Birch and Birch Bark 5 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Raymond Parks (1995), The Tuohitorvi: Cornett Survival or Re-creation?, The Galpin Society Journal, No. XLVIII, March, 1995, pp. 188-93 (İngilizce)
- ^ Paimen 4 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Fince)
- ^ Выставка картин Евгения Ушакова «Березовая Русь» открылась в Иркутске 5 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Rusça)
- ^ Susan W. Fair (2006), Alaska Native Art: Tradition, Innovation, Continuity 19 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., University of Alaska Press
- ^ . 5 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2012.
- ^ Weledeh Yellowknives Dene (1997), Weledeh Yellowknives Dene, a history 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Dettah: Yellowknives Dene First Nation Council
| Wikimedia Commons'ta Huş kabuğu ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Dış bağlantılar
- Плетение из бересты: Основные сведения — Заготовка и хранение — Рабочее место, инструменты — Обработка бересты4 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Rusça)
- Информационный проект «Северная береста. Традиционная обработка бересты. История берестяных ремёсел»10 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Rusça)
- Путешествие на берестяной лодке 5 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Rusça)
- , Summary by Catherine Haug (İngilizce)
- Traditional Birchbark Canoes by Henri Vaillancourt 15 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hus kabugu hus Betula agacinin bir bicak yardimiyla floeme bagli ic kabugundan kolayca tabaka olarak soyulabilen ve arac gerec yapiminda kullanilan dis kabugu Guclu ve suya dayanikli karton gibi kolayca kesilip bukulen hus kabugu tarihoncesi caglardan beri degerli yapi kaplama ve yazi malzemesi olarak is gorur ve bugun bile guncelligini yitirmeden ondan sanat urunleri olusturulabilir Kabukta tibbi ve kimyasal maddeler bulunur ve gibi bazilari ayni zamanda fungusit mantar oldurucu olduklarindan saklama kaplarinda yiyecegin korunmasina yardimci olur kapagi ve tabani hus tahtasindan yanlari ise hus kabugundan saklama kabihus kabugundan kap IsvecHus kabugundan sirt cantasiHus kabugundan Yupik Eskimo siperlikli avci sapkasi elqiaq Hus kabugundan kano Kuzey AmerikaHus kabugundan balikci agi mantari ici tas FinlandiyaHus kabuguna yazilan Kesmirce elyazmasi 17 yy Hus kabugundnan bebek tasima besigi Alaska yerlileri 1917Hus kabuguHus turleriFarkli yorelerde farkli hus turleri kullanilir Kagit husu Betula papyrifera Kuzey Amerika da Betula utulis Hindistan ve Nepal deHasatEn uygun hasat mevsimi suyun yurumeye basladigi ilkbahar ile yaz basidir Agacin floeme dahil olan ic kabugu degil onun uzerinde yer alan ve genelde 25 inc kalinliginda olan dis kabugu soyularak hasat edilir Malzemenin buyuklugune bagli olarak yerden yuksekce hus govdesinde alttan ve ustten daire biciminde kesildikten sonra iki daire arasi yandan kesilerek kabuk tek parca olarak soyulur Kabuk agac kesildikten sonra soyulabildigi gibi agaci kesmeden de kabuk zararsiz bicimde soyulabilir Dis kabuk uygun bicimde soyulursa hus agacinin ic kabugu kendini yenileyip tekrar dis kabukla ortuluyor Ilk hasattan 10 20 yil sonra ayni agacin kabugu ayni yerden ikinci kez hasat edildigi kayitlara gecmistir Soyulan kabuk rulo halinde birakilmayip duzlestirilir Taze soyulmus kabukla calisma yapilabildigi gibi daha sonra kullanmak uzere kurutulan kabuklar ilik suda islatilarak ya da buhara veya atese tutulup yumusatildiktan sonra da kullanilabilir KullanimiSaklama kabi malzemesi Hemen hemen butun bolgelerde kap kacak gibi mutfak malzemesi ya da degisik amaclarla kullanilan sepet kutu ve kutucuk yapimindan kullanilir Iskandinavya ve Finlandiya da fici ve kova yapiminda kullanilir Plastik yiyecek kaplarina gore oldukca dogal ve zararsiz olan hus kabugundan yapilma saklama kaplari kabugun icerigindeki adli terpen bilesiginden dolayi uzun sure bozulmadan saklama ozelligine sahip oldugu dusunuluyor Barinak malzemesi Kuzey Amerika da Atabasklarin tipi denilen konik yuksek cadirlari ile Algonkinlerin denilen kubbeli alcak cadirlari Sibirya daki yerli halklarin denilen konik cadirlari hus kabuguyla kaplanir Finlandiya da cati kaplamsi olarak kullanilir Tasit malzemesi Atabasklar ve Algonkinler kano kizak tobagan yaparlar Besik malzemesi Alaska Atabasklari besik yaparlar Silah malzemesi Kuzey Asya da Mogollar Turkler Koreliler ve Cinliler yay ve sadak ok kabi yapiminda kullanir Yakit malzemesi Kuzey Amerika da mesale olarak kullanilir Muzik malzemesi Kuzey Amerika da calgi yapiminda kullanilir Finlandiya da cobanlar korno tuohitorvi yaparlar Giysi malzemesi Kuzey Amerika da kar ayakkabisi basta olmak uzere giyim kusam yapiminda kullanilir Iskandinavya ve Finlandiya da ayakkabi yapilir Arktika yerli halklarinca kar gozlugu yapilir Balikcilik malzemesi Finlandiya da kivristirilarak ag mantari olarak kullanilir Kuzey Amerika da Ojibvalar Odavalar Kriler ve diger Algonkin halklari saydam kabuklardan halk sanati olarak Mazinibaganjigan adi verilen desenler olusturur Yazi malzemesi Rusya da Novgorod ve Hindistan ile Nepal de kagit olarak kullanilmis Resim malzemesi Rusya da modern resim sanatinda kullanilirEtnografyaEtnografik olarak hus kabugunu en yogun bicimde kullanan yerli halklar Avrasya ve Kuzey Amerika nin kuzey bolgelerinde yasayan halklardir Kuzey Amerika da Amerika Birlesik Devletleri ile Kanada da yasayan Alaska Atabasklari Atabask halklari Algonkin halklari gibi Kizilderililer ve Kanada Kizilderilileridir Kuzey Amerika da daha cok kagit husu Betula papyrifera turu kullanilir Kagit husunun Ahtnaca k ey Denaginaca q eytsay Deginakca q eyh Holikacukca q iyh q eyh Tanakrosca k įį Yukari Tananaca k įį Gucince kʼii daha cok kabugu kullanilir ve bu kabukla kar ayakkabisi kano kizak besik konut kaplamasi sepet ve mutfak gerecleri yaparlar Kanada daki Kanada Atabasklarindan olan Saribicaklar icin gecmiste Hus kabugu Kizilderilileri lt Ingilizce Birch rind Indians Birch Rindmen adi da kullanilmistir Ayrica bakinizAlaska yerli sanatiKaynakca a b John Zasada Birch and Birch Bark 5 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Raymond Parks 1995 The Tuohitorvi Cornett Survival or Re creation The Galpin Society Journal No XLVIII March 1995 pp 188 93 Ingilizce Paimen 4 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fince Vystavka kartin Evgeniya Ushakova Berezovaya Rus otkrylas v Irkutske 5 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca Susan W Fair 2006 Alaska Native Art Tradition Innovation Continuity 19 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde University of Alaska Press 5 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Kasim 2012 Weledeh Yellowknives Dene 1997 Weledeh Yellowknives Dene a history 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dettah Yellowknives Dene First Nation Council Wikimedia Commons ta Hus kabugu ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Dis baglantilarPletenie iz beresty Osnovnye svedeniya Zagotovka i hranenie Rabochee mesto instrumenty Obrabotka beresty4 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca Informacionnyj proekt Severnaya beresta Tradicionnaya obrabotka beresty Istoriya berestyanyh remyosel 10 Eylul 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca Puteshestvie na berestyanoj lodke 5 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca Summary by Catherine Haug Ingilizce Traditional Birchbark Canoes by Henri Vaillancourt 15 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce